Nyetsha ananyu dia mboka Jehowa ngandji
“Uku pitu lu anya wa minginga ka wulu, osoku mbeli ana w’olongo a pami.”—OSAMBU 127:4.
1, 2. Ngande wele ana oko “pitu lu anya wa minginga ka wulu”?
MENGENGA kɛmɔtshi ambɔlɔngɔsɔla lohito dia tshieta ɛngɔ kɛmɔtshi. Nde ambodja lohito lakɔ dimɛna dimɛna lo ota, ndo ambokeketsha emunyi ande dia tawola ɔkɔdi wa lo ota. Kânga mbele otawelo w’ota mbishaka pâ lo emunyi, nde ambɔsa yema y’etena dia nde tɔlɔnganya lohito lakɔ l’ɛngɔ kalangande tshieta. Oma lâsɔ nde amboka lohito lakɔ! Onde lɔ layotshieta ɛngɔ kokinde? Okadimwelo nemanɛka la akambo efula, mbidja ndo diewo diele la mengenga, shɛngiya yele la lɔpɛpɛ, ndo woho wele lohito.
2 Nkumekanga Sɔlɔmɔna akɛdika ana la “pitu lu anya wa minginga ka wulu.” (Osambu 127:4) Tende woho wakokaso kamba la ɛnyɛlɔ kɛsɔ. Mengenga mbidjaka lohito lo ota paka lo etena ka tshitshɛ keto. Dia lohito tshieta ɛngɔ kakɔ paka nde lioka aha la tshimbatshimba. Woho akɔ wâmɛ mbele, ambutshi wekɔ paka l’etena ka tshitshɛ keto dia vɔ kimanyiya anawɔ woho wa vɔ mboka Jehowa ngandji k’oma k’ɛse otema. L’ɔkɔngɔ wa etena kɛmɔtshi kɛnama oko mondo, ana mbolaka ndo mimɔka oma la ngelo. (Mateu 19:5) Onde mpito yawɔ yayotshieta ɛngɔ kokawɔ, mbuta ate onde ana wayotetemala nanga ndo kambɛ Nzambi l’ɔkɔngɔ wa vɔ mimɔ oma la ngelo? Okadimwelo wa dimbola sɔ nemanɛka la akambo efula. Akambo asato wa l’atei awɔ vɔanɛ: Diewo diele la ambutshi, dihole diôla ana, ndo yoho yɔsa ‘lohito,’ mbuta ate ɔna wetshelo walongolande. Nyɛsɔ tɔsɛdingole akambo asɔ l’ɔmɔmɔ. Ntondotondo, tayanga sɛdingola akambo amɔtshi wɛnya dia ombutshi ekɔ la diewo.
Ambutshi wele la diewo mbishaka ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ
3. Lande na kahomba ɛtɛkɛta wa ambutshi mbɔtɔnɛ la etsha awɔ?
3 Yeso akatshikɛ ambutshi ɛnyɛlɔ lo woho wakandasalaka akambo lo yoho yɔtɔnɛ la kɛnɛ kakandetshaka. (Joani 13:15) Lo wedi okina, nde akânya Afarisɛ nɛ dia vɔ kokambaka la awui wakawetshaka. (Mateu 23:3) Dia kimanyiya anawɔ dia vɔ nanga Jehowa, ambutshi pombaka mbɔtɔnganyiya ɛtɛkɛta awɔ la etsha awɔ. Ɛtɛkɛta wahɔtɔnɛ la etsha bu ohomba oko ota wele bu la ɔkɔdi.—1 Joani 3:18.
4. Ambola akɔna wahomba ambutshi ndjambola, ndo lande na?
4 Lande na kele ɛnyɛlɔ ka ambutshi kekɔ ohomba efula? Oko wakoka epalanga mbeka dia nanga Nzambi lo menda ɛnyɛlɔ ka Yeso, mbakoka ana mbeka dia nanga Jehowa lo ndjela ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ ka ambutshi awɔ. Angɛnyi w’ɔna kokaka keketsha ɔna kana ‘ndanya mbekelo yande y’ɔlɔlɔ.’ (1 Koreto 15:33) Lo etenyi koleki woke ka lɔsɛnɔ l’ɔna, djekoleko lo ɛnɔnyi ande w’etatelo wekande akambo efula, ambutshi ande mbele angɛnyi ande w’eshika ndo wele la shɛngiya yoleki le nde. Lɔkɔ mbele, ambutshi pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Woho akɔna wa ɔngɛnyi wemi le ɔnami? Onde ɛnyɛlɔ kami keketshaka ɔnami dia nde monga la mbekelo y’ɛlɔlɔ? Ɛnyɛlɔ kakɔna kawoshami lo akambo woleki ohomba oko dɔmbɛlɔ ndo wekelo wa Bible?’
Ambutshi wele la diewo nɔmbaka kâmɛ la anawɔ
5. Wetshelo akɔna wakoka kondja ana oma lo alɔmbɛlɔ wasala ambutshi awɔ?
5 Ananyu kokaka mbeka akambo efula wendana la Jehowa etena kahokamɛwɔ alɔmbɛlɔ anyu. Naka vɔ nyokaka nyasha Nzambi losaka wonya w’olelo ndo nyasala alɔmbɛlɔ tena diasalanyu wekelo wa Bible, kanyi yakɔna yakoka monga lawɔ? Ondo vɔ wayeya dia Jehowa kotshaka ehomba aso wa lo demba diakɔ diahombaso mbosha losaka ndo ɔnɛ nde tetshaka akambo wa mɛtɛ wa lo nyuma. Ɔsɔ ekɔ wetshelo w’ohomba efula.—Jakoba 1:17.
6. Ngande wakoka ambutshi kimanyiya anawɔ dia vɔ mbeya dia Jehowa ndjashaka le wɔ l’onto ndo l’onto?
6 Koko, naka nyu nɔmbaka kâmɛ la ase nkumbo yanyu lo wenya ekina lâdiko dia wonya w’olelo ndo wa wekelo wa nkumbo ndo naka nyu mbidjaka awui amɔtshi wa shikaa wendana la nyu ndo la ananyu lo alɔmbɛlɔ akɔ, kete nyayoleka mbakimanyiya. Nyayokimanyiya ananyu dia vɔ mboka dia Jehowa ekɔ onto ɔmɔtshi la lo nkumbo kanyu ndo ɔnɛ nde ndjakiyanyaka efula dikambo dia onto l’onto la l’atei anyu. (Efeso 6:18; 1 Petero 5:6, 7) Papa kɛmɔtshi mbutaka ate: “Oma ko etena kakotɔ ɔnaso, takalɔmbaka kâmɛ la nde. Etena kakandayolaka, takalɔmbaka dia nde monga la angɛnyi w’ɛlɔlɔ ndo dia akambo akina wendana la nde. Polo ndo lushi lakandamɔ oma la ngelo dia tshukama, ndoko lushi lakatetsha ko hatɔlɔmbi kâmɛ la nde.” Onde nyu lawɔ hanyokoke nɔmbaka kâmɛ la ananyu lushi tshɛ? Onde hanyokoke mbakimanyiya dia vɔ mbɔsa Jehowa oko ɔngɛnyi awɔ lakotshɛ aha tsho ehomba awɔ wa lo demba la wa lo nyuma, koko ndo wa lo yimba?—Filipi 4:6, 7.
7. Dia alɔmbɛlɔ awɔ monga wa shikaa, kakɔna kahomba ambutshi mbeya?
7 Koko, dia alɔmbɛlɔ anyu monga wa shikaa, nyu pombaka mbeya kɛnɛ keta lo nsɛnɔ y’ananyu. Tende kɛnɛ kakate papa kɛmɔtshi kakodia ana ahende ate: “L’ekomelo ka lomingu tshɛ, dimi lakayaokaka ambola ahende anɛ: ‘Lo akambo akɔna wakaleke ndjasha anami lomingu lɔnɛ? Ndo naa akambo w’ɛlɔlɔ wakâkomɛ lo lɔsɛnɔ lawɔ la lushi la lushi?’” Ambutshi le, onde hanyokoke ndjambola ambola wa ngasɔ ko oma lâsɔ nyu mbidja ekadimwelo ɛmɔtshi lo alɔmbɛlɔ wasalanyu kâmɛ la ananyu? Naka nyu sala dui sɔ, kete nyayowaetsha aha tsho dia nɔmbaka Jehowa, Ɔnɛ latokaka dɔmbɛlɔ, koko ndo dia vɔ mbôlanga.—Osambu 65:2.
Ambutshi wele la diewo keketshaka ana dia monga la mbekelo y’ɛlɔlɔ ya wekelo
8. Lande na kahomba ambutshi kimanyiya anawɔ dia vɔ monga la mbekelo ka mbekaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi?
8 Ngande wakoka dionga di’ombutshi lo kɛnɛ kendana la wekelo wa Bible monga la shɛngiya lo diɔtɔnganelo diasa ɔna la Nzambi? Dia lɔngɛnyi pama ndo tshikala edja, anto wɔtɔ lɔngɛnyi lakɔ pombaka aha tsho tɛkɛtshanyaka lam’asawɔ koko ndo mpokamanɛka. Yoho mɔtshi yahokamɛso Jehowa ele lo mbekaka Bible l’ekimanyielo ka ekanda watondja ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo.’ (Mateu 24:45-47; Tukedi 4:1, 2) Ɔnkɔnɛ, dia ambutshi kimanyiya anawɔ dia vɔ monga la diɔtɔnganelo diolodi la ngandji ndo dia pondjo vɔ la Jehowa, vɔ pombaka mbakeketsha dia vɔ monga la mbekelo ka mbekaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi.
9. Ngande wakoka ana kimanyiyama dia monga la mbekelo y’ɛlɔlɔ ya wekelo?
9 Ngande wakokanyu kimanyiya ana dia vɔ monga la mbekelo y’ɛlɔlɔ ya wekelo? Lanɛ nto, yoho yoleki dimɛna ya nyu sala dikambo sɔ ele oma lo ɛnyɛlɔ kanyu. Onde ananyu nyɛnaka nyasala wadielo kana wekelo wa Bible mbala la mbala? Eelo, ondo nyekɔ l’elimu efula wa sala dia kotsha ehomba w’ananyu, ndo nyu mbeyaka ndjambola ɔnɛ etena kakɔna kakokanyu tana wonya wa mbadia kana wa mbeka. Koko onto la onto ayambole ɔnɛ: ‘Onde anami mɛnakami lenda televiziɔ mbala la mbala?’ Naka eelo, onde hanyokoke kamba la yema y’etena kɛsɔ dia mbasha ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kendana la wekelo w’onto ndamɛ?
10, 11. Lande na kahomba ambutshi salaka wekelo wa Bible wa lo nkumbo mbala la mbala?
10 Yoho kina ya dimɛna yakoka ambutshi mbetsha ana dia mpokamɛ Jehowa ele lo salaka wekelo wa Bible wa lo nkumbo mbala la mbala. (Isaya 30:21) Koko, anto amɔtshi kokaka ndjambola ɔnɛ: ‘Lande na kele ana l’ohomba wa wekelo wa lo nkumbo naka ambutshi awɔ ntshɔka la wɔ lo nsanganya ya l’etshumanelo?’ Ɛkɔkɔ w’eshika wekɔ. Jehowa akasha ambutshi ɔkɛndɛ wa woke wa mbetsha anawɔ. (Tukedi 1:8; Efeso 6:4) Wekelo wa Bible wa lo nkumbo mbetshaka ana dia ɔtɛmwɛlɔ bu dikambo di’anyanya diasalema paka lo sɛkɛ, koko ekɔ etenyi kɛmɔtshi ka lo lɔsɛnɔ la nkumbo.—Euhwelu k’Elembe 6:6-9.
11 Lâdiko dia lâsɔ, wekelo wa lo nkumbo walɔmbwama dimɛna kokaka mbisha ambutshi diaaso dia vɔ mbeya tokanyi ta anawɔ lo kɛnɛ kendana la akambo wa lo nyuma ndo wendana la lɔkɛwɔ. Ɛnyɛlɔ, etena keke ana akɛnda, ambutshi kokaka kamba la dibuku diele oko Etshama oma le Ombetsha a Woke.a Suke la odingɔ tshɛ wa lo dibuku sɔ wekɔ la ambola walɔmba ana dia mbisha kanyi yawɔ lo dikambo diɔtɛkɛtami. Lo kana yimba la avɛsa woshilami lɔkɔ, ambutshi kokaka kimanyiya ana dia pamia akoka awɔ w’ekanelo ka yimba dia “ntshikitanya ololo la kolo.”—Heberu 5:14.
12. Ngande wakoka ambutshi mbɔtɔnganyiya wekelo wa lo nkumbo la ehomba w’ɔna, ndo kakɔna kambonyɛna kele l’etombelo w’ɛlɔlɔ lo dikambo sɔ?
12 Etena kayole ananyu, nyɔtɔnganyiyake wekelo la ehomba awɔ. Tende woho wakakimanyiya atshukanyi amɔtshi anawɔ waki la ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔ dia vɔ kana yimba lo woho wakawâlɔmbɛ dia tɔkɛnya lokombe la kalasa kâmɛ la asekawɔ. Papa mbutaka ate: “Takatɛ anaso dia lo etenyi kɛmɔtshi ka wekelo aso wa nkumbo wa mbala kayaye, dimi la wadɛmi tayɔsa dihole dia ana, ndo anaso wa wamato wayɔsa dihole dia ambutshi. Ɔna tshɛ akakoke mbɔsa dihole dia papa kana dia mama, koko vɔ wakahombe kamba kâmɛ dia nyanga sawo dimɔtshi ndo vɔ ndjosha dako lo kɛnɛ kendana la ɔkɛnyɛlɔ wa lokombe la kalasa.” Etombelo akɔna wakayala? Papa kakɔ tetemalaka mbuta ate: “Sho takambe heyama lo menda woho wakeye anaso wa wamato (lam’akawɔshi ɔkɛndɛ wa ambutshi) dia tshikitanya ɔlɔlɔ la kɔlɔ etena kakawatolembetshiyaka (lam’akatɔshi dihole dia ana) ɛkɔkɔ w’oma lo Bible wɛnya dia ntshɔ tɔkɛnya lokombe la ngasɔ bu dikambo dia lomba. Kɛnɛ kakaleke tâmbia ele alako wakawasha wendana la akambo akina w’ɛlɔlɔ wakakoke salema lo dihole dia ntshɔ tɔkɛnya lokombe la kalasa. Kɛsɔ akatokimanyiya dia shihodia tokanyi ndo nango yawɔ.” Nɔmbamaka mɛtɛ dia monga la etete ndo la ekanelo ka yimba dia salaka wekelo wa lo nkumbo mbala la mbala ndo mbɔtɔnganyiya wekelo akɔ la ehomba wa lo nkumbo, koko difuto diayotokondja mɛnyaka dia kokaka mɛtɛ mbidja welo ɛsɔ.—Tukedi 23:15.
Nkumbo onge dihole dia wɔladi
13, 14. a) Ngande wakoka ambutshi mbidja wɔladi la ngelo? b) Naa etombelo w’ɛlɔlɔ wakoka monga etena kasuya ombutshi munga kande?
13 Lohito layoleka sembɔ otsha lo ɛngɔ kakawalioki naka onto loka lohito lakɔ lioka lo dihole diele bu lɔpɛpɛ la wolo. Woho akɔ wâmɛ mbele, ana wayoleka monga suke dia mbeka dia nanga Jehowa naka ambutshi sala dia nkumbo monga dihole dia wɔladi. Jakɔba akafunde ate: “Elua w’akambu w’ololo wambunema lu ki le antu watuyangaka ki.” (Jakoba 3:18) Ngande wakoka ambutshi mbidja wɔladi la ngelo? Atshukanyi pombaka monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna lam’asawɔ. Wadi l’omi wele la ngandji ndo la dilɛmiyɛlɔ lam’asawɔ kokaka mbetsha anawɔ dia vɔ nanga ndo nɛmiya anto akina, mbidja ndo Jehowa. (Ngalatiya 6:7; Efeso 5:33) Ngandji la dilɛmiyɛlɔ kimanyiyaka dia wɔladi ndeka monga. Ndo atshukanyi wele la wɔladi lam’asawɔ ndeka monga la akoka wa kandola ekakatanu wakoka tomba lo nkumbo.
14 Lo mɛtɛ, oko wele ndoko diwala diele kokele, mbele ndoko nkumbo kele kokele la nkɛtɛ nshi nyɛ. Lo tena dimɔtshi, ambutshi mbeyaka shisha elowa wa nyuma lo yoho yasalɛwɔ anawɔ akambo. (Ngalatiya 5:22, 23) Kakɔna kahomba ambutshi sala etena konga dui dia ngasɔ? Naka ambutshi suya munga kawɔ, onde dui sɔ diayokitshakitsha nɛmɔ diawasha ana? Tende ɛnyɛlɔ kaki ɔpɔstɔlɔ Paulo. Nde aki oko ombutshi wa lo nyuma le anto efula. (1 Koreto 4:15) Koko, nde akasuya dia nde akasale munga. (Romo 7:21-25) Kânga mbediɔ ngasɔ, okitshakitsha ndo losembwe laki lande fudiaka dilɛmiɛlɔ diaso otsha le nde, koko hadikitshakitsha. Kânga mbakandasale munga, Paulo akakoke fundɛ etshumanelo ka la Kɔrɛtɔ la eshikikelo tshɛ ate: “Nyumbukuyaki, uku wukuyami Kristu.” (1 Koreto 11:1) Naka ndo nyu lawɔ suya munga yanyu, kete ondo ananyu wayonya washo lo munga yakɔ.
15, 16. Lande na kahomba ambutshi mbetsha anawɔ dia vɔ nanga anangɛwɔ la akadiyɛwɔ w’Akristo, ndo ngande wakokawɔ sala dui sɔ?
15 Kakɔna kakoka ambutshi sala nto dia dihole diele ana mbakimanyiya dia vɔ fudia ngandji kokawɔ Jehowa? Ɔpɔstɔlɔ Joani akafunde ate: “Naka untu ayuta ati: Dimi latulangaka [Nzambi], ku ndi mpetshaka unyandi, keti kanga kashi kendi. Ne dia untu lahalangi unyandi lenandi, ndi heyi nanga [Nzambi] lahandenyi.” (1 Joani 4:20, 21) Diakɔ diele, etena ketshanyu ananyu dia vɔ mboka anangɛwɔ la akadiyɛwɔ wa Akristo ngandji, nyekɔ lo mbaetsha dia vɔ nanga Nzambi. Ombutshi tshɛ pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde awui wakeketsha mbalekami tɛkɛta dikambo dia etshumanelo, kana awui wa mɔnyɔla?’ Ngande wakokanyu mbeya dikambo sɔ? Nyohokame la yambalo tshɛ yoho yatɛkɛta ananyu dikambo dia nsanganya ndo dikambo dia ase etshumanelo. Naka nyu sala ngasɔ, kete nyayoka mɛtɛ dia kɛnɛ katawɔ kɛnɛmɔlaka tokanyi tanyu.
16 Kakɔna kakoka ambutshi sala dia kimanyiya anawɔ dia vɔ mboka anangɛwɔ wa lo nyuma ngandji? Peter, ombutshi ɔmɔtshi wele la ana ahende w’apami wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi mbutaka ate: “Oma ko etena kaki anaso weke akɛnda, mbala la mbala, takalɛka ndo taketshaka wenya kâmɛ la anto wambotshunda lo nyuma lo nkumbo kaso ndo takongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula lo sala dikambo sɔ. Anaso wakole lo mbɔtɔ lɔngɛnyi la anto walanga Jehowa ndo kakianɛ vɔ mɛnaka dia kambɛ Jehowa mbele yoho ya lɔsɛnɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ.” Dennis, ombutshi ɔmɔtshi wele la ana atanu wa wamato mbutaka ate: “Takakeketshaka anaso dia vɔ mbɔtɔ ɔngɛnyi la ambatshi mboka waya epalanga wele l’atei w’etshumanelo, ndo lo tena diakakokaka, takalongolaka emendji weteta la wadiɛwɔ lâkaso.” Onde nyu lawɔ hanyokoke mbɔsa yɛdikɔ ya kimanyiya ananyu dia vɔ mbɔsa etshumanelo oko etenyi kɛmɔtshi ka nkumbo kanyu?—Mako 10:29, 30.
Ɔkɛndɛ wele la ɔna
17. Yɛdikɔ yakɔna yahomba ana ndjɔ̂sa?
17 Tonyomɔsɛdingola ɛnyɛlɔ ka mengenga kakamba la ota. Kânga mbakokande monga la diewo, nde hokoka tshieta ɛngɔ kalangande naka lohito lôkinde lambokotama kana lambolana. Ekɔ mɛtɛ dia lo yoho ya didjidji, ambutshi wayosala la wolo dia sembola lohito lo dihole diahombama lo mbidja welo efula dia mingola tokanyi ta kɔlɔ tele la ɔna. Koko l’ekomelo, ana vɔamɛ mbahomba ndjaɔsɛ yɛdikɔ dia kana vɔ wayetawɔ sɛngiyama oma le andja ɔnɛ dia sala lolango lawɔ, ko kana wayetawɔ dia Jehowa ‘sembola mboka’ yawɔ.—Tukedi 3:5, 6; Romo 12:2.
18. Shɛngiya yakɔna yele la ɔsɔnwɛlɔ w’ɔna le anto akina?
18 Kânga mbele ambutshi l’ɔkɛndɛ wa woke wa mbodia anawɔ lo ‘wongwelo la lo ɛlɛmbɛ waki Jehowa,’ yɛdikɔ y’ekomelo yendana la woho w’onto layondonga lam’ayondokoma opalanga yekɔ le ɔna ndamɛ. (Efeso 6:4) Lɔkɔ mbele, ɔna tshɛ ayambole ate: ‘Onde dimi layetawɔ wetshelo wa la ngandji wambisha ambutshi ami?’ Naka nyu sala dikambo sɔ, kete nyayɔsɔna yoho ya lɔsɛnɔ yoleki dimɛna. Ambutshi anyu wayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula l’ɔtɛ wa dikambo sɔ. Ndo kɛnɛ koleki ele, nyayɔngɛnyangɛnya otema waki Jehowa.—Tukedi 27:11.
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Dibuku diakatondja Ɛmɛnyi wa Jehowa.
Onde wɛ âkohɔ?
• Ngande wakoka ambutshi mbisha ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kendana la dɔmbɛlɔ ndo la wekelo wa Bible?
• Ngande wakoka ambutshi mbidja wɔladi la ngelo?
• Ɔsɔnwɛlɔ akɔna wahomba ana sala, ndo shɛngiya yakɔna yele la ɔsɔnwɛlɔ akɔ le anto akina?
[Osato wa lo lɛkɛ 30]
Onde wɛ mbishaka ɔnayɛ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kendana la wekelo w’onto ndamɛ?
[Osato wa lo lɛkɛ 31]
Nkumbo kele la wɔladi kimanyiyaka dia anto wa lɔkɔ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ