Tshapita ya sato

Sapi hiende dia diwala nomba

1, 2. (a) Diwala diakatongama dia diɔ tshikala nshi ngana? (b) Ngande wakoka dui sɔ salema?

ETENA kakatshukanya Nzambi pami ka ntondo la omoto la ntondo, ndoko kɛnɛ kakɛnyaka ɔnɛ diwala sɔ diakahombe monga lo tshanda mɔtshi tsho. Adama l’Eva wakahombe mbidjasɛ kâmɛ lɔsɛnɔ lawɔ l’otondo. (Etatelu 2:24) Nzambi akatosha ɛnyɛlɔ kahombaso ndjelaka lo dikambo dia diwala dialɛmiyama: nde akatshukanya pami ɔtɔi la omoto ɔtɔi. Lo ndjela Afundelo, wadi l’omi kokaka sɛkana ko tshukana l’onto okina paka naka ɔmɔtshi a l’atei awɔ kana vɔ akɔ ahende wambosala loseka.​—Mateu 5:32.

² Onde anto ahende kokaka mbidjasɛ kâmɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’edja k’efula? Eelo, ndo Bible mɛnyaka awui ahende w’ohomba efula, kana sapi yakoka mbakimanyiya dia vɔ sala dikambo sɔ. Naka wadi l’omi kamba la sapi yakɔ shɔ, kete vɔ wayokondja ɔngɛnɔngɛnɔ l’ɛtshɔkɔ efula. Ko naa sapi yakɔ shɔ na?

SAPI KA NTONDO

3. Naa weoho esato wa ngandji wahomba wadi l’omi monɛ l’etema awɔ?

³ Ngandji mbele sapi ka ntondo. Tolembete dia, ngandji katawɔ lo Bible kekɔ weoho efula. Woho ɔmɔtshi ekɔ lolango la wangasanu lele l’onto otsha le onyande, woho wa ngandji katanema l’asa angɛnyi wa mamba. (Joani 11:3) Woho okina ele ngandji kahama l’asa ase nkumbo ɔtɔi. (Romo 12:10) Woho wa sato ele ngandji kakoka pami la omoto mbokana. (Tukedi 5:15-20) Mɛtɛ, wadi l’omi pombaka monɛ weoho ɛsɔ tshɛ wa ngandji l’etema awɔ. Koko ekɔ woho wa nɛi wa ngandji woleki weoho ekina ohomba.

4. Naa woho wa nɛi wa ngandji?

⁴ L’ɔtɛkɛta w’etatelo wakafundama Afundelo wa lo Grɛkɛ w’Akristo, vɔ mbelɛka woho ɔsɔ wa nɛi wa ngandji ɔnɛ a·gaʹpe. Tshɛkɛta shɔ tanemaka lo 1 Joani 4:8, lɛnɛ atotɛwɔ ɔnɛ: “[Nzambi, NW] eli ngandji.” Mɛtɛ, ‘sho tekɔ la ngandji nɛ dia [Nzambi] mbakamɛ tôka ngandji.’ (1 Joani 4:19) Okristo mongaka la ngandji kɛsɔ otsha le Jehowa Nzambi ntondo, ko otsha le anyande anto. (Mako 12:29-31) Tshɛkɛta a·gaʹpe tanemaka nto ndo l’Efeso 5:2, divɛsa sɔ mbutaka ɔnɛ: “Nyokendekende lu ngandji, uku akanyulangi Kristu. Ndi akayakimo dikambu dianyu.” Yeso akate ɔnɛ ambeki ande wa mɛtɛ wayeyama oma lo woho wa ngandji kɛsɔ: “Uma lu dikambu ne, antu tshe wayeya vati: Ambeki ami mbenyu, naka nyu nyayukana ngandji [a·gaʹpe].” (Joani 13:35) Tolembete ndo woho wotshiwɔ a·gaʹpe lo 1 Koreto 13:13: “Ambutshikala mbetawo, la elungamelu, la ngandji. Akambu aso asatu, dikambu diuleki wuki l’atei awo ku ngandji [a·gaʹpe].”

5, 6. (a) Lande na kele ngandji woke ndeka ndo mbetawɔ l’elongamelo? (b) Naa ɛkɔkɔ ɛmɔtshi wɛnya ɔnɛ ngandji kokaka kimanyiya wadi l’omi dia diwala diawɔ tshikala edja?

⁵ Kakɔna keetɛ ngandji kɛsɔ ka a·gaʹpe woke ndeka ndo mbetawɔ l’elongamelo na? Ɔsɔ ekɔ ngandji kalɔmbwama l’awui​—awui w’ɛlɔlɔ​—wele l’atei wa Dui dia Nzambi. (Osambu 119:105) Ɔnɛ lele la ngandji kɛsɔ ndjakiyanyaka l’otema ɔtɔi dia salɛ anto akina kɛnɛ kele losembwe ndo ɔlɔlɔ lo asho wa Nzambi, oyadi anto akɔ sunganaka kana hawosungana kondja ɔlɔlɔ akɔ. Ngandji ka ngasɔ kimanyiyaka wadi l’omi dia vɔ ndjela dako dia lo Bible diata ɔnɛ: “Nyukikaneli kolo. Nyudimanyanyia kolo yanyu, naka untu eko la ukina dikambu. Uku akanyudimanyia Khumadiondjo kolo, dieli la nyu, ndu nyu dia nyimanyiana kolo.” (Kolosai 3:13) Atshukanyi walangana wekɔ la ‘ngandji [a·gaʹpe] k’efula [lam’asawɔ], nɛ dia ngandji atokombaka pɛkato efula.’ (1 Petero 4:8) Tolembete dia, ngandji atokombaka munga. Tɔ hayinya, nɛ dia onto tshɛ lele bu kokele hasambe ɛkɔmɔ.​—Osambu 130:3, 4; Jakoba 3:2.

⁶ Naka wadi l’omi monɛ ngandji ka Nzambi ka ngasɔ l’etema awɔ, kete diwala diawɔ diayotshikala edja ndo diayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ, nɛ dia “ngandji haheko pundju.” (1 Koreto 13:8) Ngandji mbele “dimama dia kokele di’osanga.” (Kɔlɔsai 3:14, NW) Naka wɛ ambotshuka kana ambotshukama, ngande wakokayɛ wɛ l’omɛyɛ kana la wadiɛyɛ monɛ woho wa ngandji kɛsɔ l’etema anyu na? Nyâlake Dui dia Nzambi kâmɛ ndo nyosawolake awui wa lɔkɔ. Nyêke ɛnyɛlɔ ka ngandji ka Yeso ndo nyoyatshutshuyake dia mbôkoya, dia kanyiyaka ndo dia ntshaka akambo oko nde. Ndo nto, nyɔ̂tɔke lo nsanganya y’Akristo, lɛnɛ etshawɔ Dui dia Nzambi. Ndo nyɔlɔmbake Nzambi dia nde nyokimanyiya dia nyu pamia woho wa ngandji kɛsɔ koleki, ngandji kakɔ kele olowa ɔmɔtshi wa nyuma k’ekila kaki Nzambi.​—Tukedi 3:5, 6; Joani 17:3; Ngalatiya 5:22; Heberu 10:24, 25.

SAPI KA HENDE

7. Dilɛmiɛlɔ kɛdikɛdi na, ndo akɔna ahomba monga la dilɛmiɛlɔ lo diwala?

⁷ Naka anto ahende wotshukanyi mbokanaka ngandji ka mɛtɛ mɛtɛ lam’asawɔ, kete wayɔlɛmiyanaka, ndo dilɛmiɛlɔ mbele sapi ka hende ka diwala di’ɔngɛnɔngɛnɔ. Dilɛmiɛlɔ nembetshiyamaka oko “tshelo ya monga la lɔlɛmia otsha le anto akina, mbasha nɛmɔ.” Dui dia Nzambi ndakaka Akristo tshɛ, ndo waomi la amato wotshukami, ɔnɛ: “Nyoyale diɛnyɛlɔ di’ɛlɔlɔ lo dikambo dia nɛmiyana onto la onyande.” (Rɔmɔ 12:10, NW) Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde ate: “Nyu apami, nyudjase la wadienyu la yimba, [nyowaɔsake la nɛmɔ oko diwomba dioleki wɔdu, diwomba dia omoto, NW].” (1 Petero 3:7) Bible ndakaka wadi dia nde ‘monga la dilɛmiɛlɔ di’efula otsha le omɛnde.’ (Efeso 5:33) Naka wɛ nangaka nɛmiya onto, kete wɛ pombaka mbosalɛ ɔlɔlɔ, wɛ pombaka nɛmiya lonto lande la tokanyi tande, ndo wɛ pombaka mbetawɔ sala dikambo tshɛ di’ɔlɔlɔ diayondokɔlɔmba.

8-10. Naa weoho ɛmɔtshi wakoka dilɛmiɛlɔ kimanyiya wadi l’omi dia vɔ monga la diwala di’oshika ndo di’ɔngɛnɔngɛnɔ?

⁸ Wanɛ wakombola monga la diwala di’ɔngɛnɔngɛnɔ nɛmiyaka atshukanyi awɔ ‘lo mbidjaka yimba, aha paka l’ɔlɔlɔ [awɔ vamɛ] oto, koko ndo l’ɔlɔlɔ [w’atshukanyi awɔ].’ (Filipi 2:4) Vɔ hawende paka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le wɔ vamɛ ato​—nɛ dia onto latsha ngasɔ ekɔ kanga lokaki. Koko, vɔ nyangaka ndo kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ le atshukanyi awɔ. Mɛtɛ, vɔ mbidjaka ɔlɔlɔ w’atshukanyi awɔ lo dihole dia ntondo.

⁹ Dilɛmiɛlɔ diayokimanyiya wadi l’omi dia vɔ mbetawɔ otshikitanu wa lo tokanyi tele lawɔ. Bu ɔlɔlɔ mendɛ ɔnɛ anto ahende wayalake paka la tokanyi ta woho ɔtɔi l’oseka dikambo tshɛ. Kɛnɛ kakoka monga ohomba le omi mbeyaka monga ko bu ohomba le wadi, ndo kɛnɛ kalanga wadi mbeyaka monga ko omi hakilange. Koko, onto l’onto pombaka nɛmiya tokanyi ndo kɛnɛ kaleka onyande nanga, naka awui akɔ hawɔlɔshana l’ɛlɛmbɛ ndo l’awui wa Jehowa. (1 Petero 2:16; ɛdika la Filemona 14.) Ndo nto, onto l’onto pombaka mbɔsa onyande la nɛmɔ, aha nde tasanyaka awui wa kɔlɔ lo lokombo lande kana mbɔsɔkaka, oyadi lo asho w’anto kana lam’ewɔ vamɛ ato.

¹⁰ Mɛtɛ, ngandji ka Nzambi ndo dilɛmiɛlɔ di’onto la onyande mbele sapi hiende y’ohomba ya diwala di’oshika. Ngande wakoka anto kamba la yɔ l’awui amɔtshi w’ohomba wa lo lɔsɛnɔ la lo diwala na?

LOWANDJI LELE OKO LA KRISTO

11. Lo ndjela Afundelo, akɔna ele owandji lo diwala?

¹¹ Bible totɛka ɔnɛ pami akatongama l’akoka wakoka mbokimanyiya dia nde monga owandji w’ɔlɔlɔ wa nkumbo. Oko wediɔ ɔsɔku, pami mbele l’ɔkɛndɛ le Jehowa lo dikambo di’ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo nyuma ndo wa l’emunyi wa wadiɛnde l’anande. Nde pombaka mbɔsaka tɛdikɔ t’ɛlɔlɔ takɛnɛmɔla lolango la Jehowa ndo ndjâla ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ ka dionga di’onto lamamema Nzambi. “Nyu wadi nyuyakitshakitsha la tshina dia waumenyu, uku le Khumadiondjo. Ne dia umi keli ote a wadi, uku eli Kristu ote w’ekelizia.” (Efeso 5:22, 23) Koko, Bible mbutaka ɔnɛ ndo omi ekɔ l’owandji ɔmɔtshi, Ɔnɛ lowâheme. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Dimi nangaka nyu mbeya nyati: Ote a pami tshe eli Kristu, la ote a umuntu eli pami; la ote a Kristu eli [Nzambi, NW].” (1 Koreto 11:3) Omi l’oshika mbekaka woho wa kamba la lowandji lande lo ndjela ɛnyɛlɔ k’owandji ande, Kristo Yeso.

12. Naa ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula kakatotshikɛ Yeso lo dikambo di’okitanyiya ndo dia woho wa kamba la lowandji?

¹² Yeso, ndo nde lawɔ, ekɔ l’owandji ɔmɔtshi, Jehowa, ndo nde ndjakitshakitshaka la tshina diande l’ɔlɔlɔ tshɛ. Yeso akate ate: “Dimi halangi ntsha uku alangami, keli uku alanga one lakantumi.” (Joani 5:30) Ande ɛnyɛlɔ ka dimɛna lee! Yeso mbele “enundu a diango tshe diakatungama.” (Kolosai 1:15) Nde akayoyala Mɛsiya. Nde akahombe monga Owandji w’etshumanelo k’Akristo w’akitami ndo Nkumekanga kakasɔnama lo Diolelo diaki Nzambi, lâdiko di’andjelo tshɛ. (Filipi 2:9-11; Heberu 1:4) Koyanga mbakinde la dihole dia ngasɔ dia lâdiko ndo l’elongamelo ka woke efula, Yeso kondjala djawudi ndo komonga l’ɔtɛ wolo kana la dihikahika efula lam’akinde oko onto lanɛ la nkɛtɛ. Nde kondjala kanga hiadi ndo komboholaka ambeki ande wonya tshɛ ate: nyu la dia kitanyiyaka awui ami. Yeso akokaka anto ngandji ndo kɛtshi, djekoleko wanɛ wakasɔkishamaka. Nde akate ate: “Nyuyi le mi, nyu [wanɛ tshɛ wɛna pâ la wetsho, NW], ku dimi [layonyokeketsha, NW]. Nyembe lokoho lami, nyeki akambu uma le mi. Ne dia dimi [lekɔ la dionga dia wɔladi ndo l’otema wa ndjakitshakitsha, NW], ku nyu nyayutana [ekeketshelo lo dikambo di’anima anyu, NW], ne dia lokoho lami leko [tefutefu, NW], la ushiko ami weko usadi.” (Mateu 11:28-30) Aki ndo ɔngɛnɔngɛnɔ monga la le nde.

13, 14. Omi lele la ngandji ngande wakambande la lowandji lande lo ndjela ɛnyɛlɔ ka Yeso?

¹³ Omi lakombola monga la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo nkumbo pombaka mbekaka dia mbokoya waonga w’ɛlɔlɔ wa Yeso. Omi l’ɔlɔlɔ bu djawudi kana oko kanga hiadi, nde hakambe la lowandji lande wate kana mpɔyi dia shisha wadiɛnde ɔnɛ kele nde asalake paka kɛnɛ kalangande. Koko, nde nangaka wadiɛnde ndo mbɔlɛmiyaka. Naka Yeso aki “l’otema wa ndjakitshakitsha,” kete omi ekɔ l’ɔkɔkɔ woleki woke efula wahombande monga ngasɔ, nɛ dia nde salaka munga, koko Yeso bu la munga. Etena kasalande munga, nde nangaka wadiɛnde ndjadja lo dihole diande. Ɔnkɔnɛ, omi lele la ndjakitshakitsha mbetawɔka munga yande, kânga mbele ɛtɛkɛta wele oko: “Okimwe; dimi kondjisha,” mbeyaka mɛnama oko wolo mbuta. Wadi hatonga l’okakatanu kânga yema tshitshɛ dia nɛmiya lowandji l’omi layakitshakitsha ndo lele la memakana, koko nde ayɛna wolo nɛmiya lowandji l’omi lele la lotamanya ndo l’ɔtɛ wolo. Lo wedi ande, omoto lalɛmiyana nɔmbaka edimanyielo ndo nde lawɔ naka nde ambosala munga.

¹⁴ Nzambi akatonge omoto la waonga wakokande kamba lawɔ dia mbela ɔngɛnɔngɛnɔ lo diwala. Omi la tshundju pombaka mbetawɔ dui sɔ ndo nde hahombe shimba wadiɛnde dia nde kɛnɛmɔla waonga asɔ. Amato mongaka la kɛtshi k’efula ndo wekɔ l’asolo a wɔdu, waonga asɔ wekɔ ohomba efula dia kokɛ nkumbo ndo dia keketsha diokanelo diele lam’asa anto. Nshi tshɛ, omoto mbele la yewo ya mamba ya nɔngɔsɔla luudu dia lɔ monga dihole di’ɔlɔ mbidjasɛ. “Umuntu l’ololo” latawɔ lo Tukedi tshapita 31 aki la waonga w’amɛna efula ndo l’akoka w’ɛlɔlɔ efula, ndo nkumbo kande kakakondja ɛlɔlɔ efula oma lɔkɔ. Lande na? Nɛ dia otema w’omɛnde “atekamaka” le nde.​—Tukedi 31:10, 11.

15. Ngande wakoka omi monga la ngandji ndo la dilɛmiɛlɔ otsha le wadiɛnde oko Kristo?

¹⁵ Lo wedja ɛmɔtshi, lowandji l’omi mbɔsamaka la nɛmɔ dia tshambandeko, ko ndjâka wadi ate mombole kânga dimbola ko wowêta ɔsɛndji. Nde mbeyaka mbɔsa wadiɛnde oko tshondo ya fumbe. Onto lele la yoho ya lowandji la kɔlɔ ngasɔ fukutanyaka ndo diokanelo diasande la Nzambi, koko aha paka diasande la wadiɛnde to. (Ɛdika la 1 Joani 4:20, 21.) Lo wedi okina, waomi amɔtshi hawodje yimba dia mɛmba ɔkɛndɛ awɔ wa lowandji lakawasha Nzambi ko sokolɛka wadiɛwɔ wotsho ɔsɔ tshɛ wa nɔmbɔla nkumbo. Omi layakitshakitsha la tshina dia Kristo lo yoho y’ɔlɔlɔ hasɔkisha wadiɛnde ndo hawɔsɛ oko yangɔ y’anyanya. Koko, nde mbokoyaka ngandji ka Yeso ka nyanga wahɔ w’anto akina ndo ntshaka akambo lo ndjela dako diaki Paulo diata ɔnɛ: “Nyu waumi, nyulangi wadienyu, uku akalangi Kristu ekelizia, akandayakimo dikambu diato.” (Efeso 5:25) Kristo Yeso akokaka ambeki ande ngandji ka mamba ongo akandâvwɛ ndo mbavwɛ. Omi l’ɔlɔlɔ pombaka ndjatshutshuya dia mbokoya dionga sɔ dia nyangaka wahɔ w’anto akina, lo nyangaka ɔlɔlɔ wa wadiɛnde, koko aha lo mbohikaka awui efula. Naka omi ndjakitshakitsha la tshina dia Kristo ndo monga la ngandji ndo la dilɛmiɛlɔ oko Kristo, kete wadiɛnde ayotshutshuyama la lolango lande ndamɛ dia ndjakitshakitsha la tshina diande.​—Efeso 5:28, 29, 33.

OKITANYIYA A WADI

16. Waonga akɔna wahomba wadi monga lawɔ otsha le omɛnde?

¹⁶ Yema l’ɔkɔngɔ wa nde tonga Adama, “[Jehowa Nzambi, NW] akati ati: Kema ololo pami ntshikala ndame. Dimi layûtungela ukimanyidi lufanyi la ndi.” (Etatelu 2:18) Nzambi akatonge Eva oko “ukimanyidi lufanyi” la pami, koko aha oko onto lasɛmanɛ la nde. Diwala hadiohombe monga oko masuwa watakɛndjakɛndja kapitɛnyi hiende yatasɛmanɛ. Omi pombaka kamba la lowandji lande lo yoho yoludi la ngandji, ndo wadi pombaka monga la ngandji, la dilɛmiɛlɔ ndo ndjakitshakitsha l’otema ɔtɔi.

17, 18. Naa weoho ɛmɔtshi wakoka wadi monga okimanyedi wa mɛtɛ le omɛnde?

¹⁷ Koko, wadi l’ɔlɔlɔ hakomɛ paka lo monga l’okitanyiya oto. Nde ndjatshutshuyaka dia monga okimanyedi wa mɛtɛ, lam’asukɛnde omɛnde lo tɛdikɔ tɔsande. Mɛtɛ, dui sɔ diekɔ wɔdu efula le nde naka nde mbetawɔ tɛdikɔ t’omɛnde. Koko, oyadi kânga nde hetawɔ tɛdikɔ t’omɛnde, woho wôkimanyiyande l’ohetoheto tshɛ kokaka kimanyiya tɛdikɔ tɔsɔ dia tɔ monga l’etombelo w’ɛlɔlɔ.

¹⁸ Wadi kokaka kimanyiya omɛnde dia nde monga owandji w’ɔlɔlɔ lo weoho ekina. Nde kokaka mɛnya lowando lande lo weolo wadjande dia nɔmbɔla nkumbo, lo dihole dia nde mbɔ̂nyɔlaka kana mbôkiyaka di’oko nde hakokaki mbɔngɛnyangɛnya pondjo. Lam’ayondosalɛka omɛnde awui w’ɛlɔlɔ, omoto pombaka mbohɔka ɔnɛ ‘yimba ya ki ndo ya wɔlamu . . . yekɔ la nɛmɔ dia woke lo asho wa Nzambi,’ koko aha paka lo asho w’omɛnde oto. (1 Petero 3:3, 4; Kolosai 3:12) Ko kakɔna kahombande sala naka omɛnde bu ombetawudi na? Oyadi omɛnde ekɔ ombetawudi kana kema, Afundelo keketshaka amato wotshukami dia vɔ “nanga waumewo, la an’awo; ndu dia ndjala la etema wa ki, la tukanyi ta pudipudi, ndu dia ntsha ulimu la wakawo. Vo wayali la memakana, wayali la ukitanyia le waumewo, ne dia diui dia [Nzambi, NW] tadiotengamaki.” (Tito 2:4, 5) Naka awui w’endana la nkum’otema wambotomba, kete ondo omi lele bu ombetawudi ayɔlɛmiya tɛdikɔ ta wadiɛnde naka nde mbotɛtɔ la dui dia ‘lotutsha ndo la dilɛmiɛlɔ di’efula.’ Waomi amɔtshi waki kombetawɔka ntondo ‘wakayetawɔka oma lo lɔkɛwɔ la wadiɛwɔ loto, nɛ dia vamɛ wakɛnyi dionga [diawɔ] dia pudipudi diɔsɔhanyemi la dilɛmiɛlɔ di’efula.’​—1 Petero 3:1, 2, 15; 1 Koreto 7:13-16.

19. Kakɔna kakoka wadi sala naka omɛnde ambowotɛ dia nde sekola ɔlɛmbɛ wa Nzambi?

¹⁹ Kakɔna kayotsha wadi naka omɛnde ambɔ̂lɔmba dia sala dui dimɔtshi diasekɛ Nzambi na? Naka dikambo dia ngasɔ diambotomba, kete nde pombaka mbohɔ ɔnɛ Nzambi mbele Owandji ande wa lâdiko dia tshɛ. Nde mbeyaka sala kɛnɛ kakasale apɔstɔlɔ lam’akâtshutshuya emboledi dia vɔ sekola ɛlɛmbɛ wa Nzambi. Etsha 5:29 (NW) totɛka ɔnɛ: “Petero nde l’apɔstɔlɔ akina wakate vate: ‘Sho la dia kitanyiya awui wa Nzambi oko owandji, la ntondo ka kitanyiya awui w’anto.’ ”

SAWO DI’ƆLƆLƆ

20. Ngandji la dilɛmiɛlɔ ekɔ ohomba lo dui diakɔna di’ohomba efula lo diwala?

²⁰ Ngandji la dilɛmiɛlɔ ekɔ ohomba lo dikambo dikina dia lo diwala​—dikambo diakɔ ko sawo. Omi la ngandji sawolaka la wadiɛnde lo dikambo di’elimu ande, l’ekakatanu ande, ndo la tokanyi tele lande l’akambo wa weoho la weoho. Wadi ekɔ l’ohomba wa dikambo sɔ. Omi layatshungolɛ etena ka sawola la wadiɛnde ndo lahokamɛ kɛnɛ katande mɛtɛ, mɛnyaka ngandji kawokande ndo dilɛmiɛlɔ diawoshande. (Jakoba 1:19) Amato amɔtshi kiyanaka ɔnɛ waomɛwɔ sawolaka la wɔ paka yema tshitshɛ tsho. Ɔsɔ ekɔ dikambo dia lonyangu efula. Mɛtɛ, lo tena nɛ dioludi l’elimu, waomi mbeyaka kamba wenya efula l’andja wa nkumbo kande, ndo ekakatanu w’akambo w’ekondjelo mbeyaka ndjohika dia paka ndo wadi kamba olimu ɔmɔtshi wa l’emunyi. Koko wadi l’omi pombaka ndjatshungolɛka tena dia vɔ sawolaka. Naka hawosadi ɔsɔku, kete mbeyaka ndjonga ko onto l’onto osalaka akambo woho walangande ndamɛ aha la mumbola kanyi ya onyande. Dui sɔ kokaka ndjêla ekakatanu wa mamba naka vɔ woyaoka dia vɔ pombaka nyanga ɛngɛnyi ekina w’ɛlɔlɔ l’andja a diwala.

21. Ngande wakoka ɛtɛkɛta w’amɛna nama ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo diwala?

²¹ Yoho yasawola wadi l’omi yekɔ ohomba efula. “Awui w’amena . . . watongenyangenyaka utema, watokonoyaka weka.” (Tukedi 16:24) Oyadi wadiɛyɛ kana omɛyɛ ekɔ ombetawudi kana kema, Bible tolakaka ɔnɛ: “Nyutaki paka awui wa ngandji ka mamba tena tshe, wosohanyimi la leho,” mbuta ate wele la djɛtɔ ya dimɛna. (Kolosai 4:6) Naka ɔmɔtshi ambohomana l’okakatanu, kete yema y’ɛtɛkɛta w’amɛna ndo woludi la kɛtshi w’oma le omɛnde kana wadiɛnde kokaka mbokimanyiya efula. “Diui diutami shikaa lu dikambu, dieli uku elua wa paunyi lu asangu wa fesa.” (Tukedi 25:11) Dui la ɔsɔnɛlɔ w’ɛtɛkɛta wahombayɛ tɛkɛta ekɔ ohomba efula. Oko ɛnyɛlɔ, onto mbeyaka mbutɛ onyande la nkɛlɛ tshɛ ate: “Diha lokuke longo mɛ!” Koko, ɛtɛkɛta ande ‘wayɔsɔhanyema la lɛɛhɔ’ naka nde mbotɛ la dui dia lokitshakitsha ndo di’ɔsɛngɔsɛngɔ ate: “Odiha lokuke lam’alangayɛ?”

22. Waonga akɔna wahomba wadi l’omi monga lawɔ dia vɔ sawolaka dimɛna?

²² Sawo di’ɔlɔlɔ mɔtaka lam’ele ɛtɛkɛta w’amɛna, elungi k’ɔmɔnɔmɔnɔ la totshelo t’ɛlɔlɔ, loshilambo, kɛtshi ndo ngandji. Naka wadi l’omi sala la wolo dia sawolaka dimɛna, kete hawotoka wolo mbewoyana ehomba awɔ, ndo onto l’onto kokaka monga kiɔkɔ y’ekeketshelo ndo y’ekimanyielo le onyande lo tena dia lonyangu ndo di’ekiyanu. Dui dia Nzambi totɛka ɔnɛ: ‘Nyoyale l’ɛtɛkɛta wakoka samba wanɛ wele la lonyangu.’ (1 Tesalonika 5:14) Tena dimɔtshi omi mbeyaka kɔmɔ otema ndo tena dikina wadi mbeyaka kɔmɔ otema ndo nde lawɔ. Vɔ kokaka ‘monga l’ɛtɛkɛta wakoka samba’ onto, ɔsɔku mbayowokeketshanaka.​—Romo 15:2.

23, 24. Woho akɔna wakoka ngandji la dilɛmiɛlɔ kimanyiya wadi l’omi wonya wahawokana lo tokanyi? Sha ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi.

²³ Wadi l’omi wokana ngandji ndo walɛmiyana hawotɔsa okakatanu tshɛ wele lam’asawɔ oko dui dia woke. Vɔ wayoyatshutshuya di’aha ‘tshidiana asolo.’ (Kolosai 3:19) Vɔ akɔ ahende pombaka mbohɔka ɔnɛ: “Nkaluya diui la memakana atutshutshaka kele.” (Tukedi 15:1) Yâlama ɔlɔlɔ di’aha mɔnyɔla kana mpetsha omɛyɛ kana wadiɛyɛ lakodihwɛ otema. Koko, ɔsaka awui asɔ tshɛ oko diaaso diakokimanyiya dia wɛ shihodia kanyi ya onyayɛ. Nyoyatshutshuya nyu tshɛ dia sanga lolemi ɔtɔi lo dikambo ko ndjɔsa yɛdikɔ mɔtshi yetawɔnyu nyu akɔ ahende.

²⁴ Ohôhɔ lushi lakasha Sara omɛnde Abarahama kanyi mɔtshi dia nde kandola dikambo dimɔtshi ko kanyi yakɔ kɔmbɔtɔnɛka la lolango l’Abarahama. Kânga mbakidiɔ ɔsɔku, Nzambi akatɛ Abarahama ate: “Etawo tshe kakakutedi Sara.” (Etatelu 21:9-12) Abarahama aketawɔ ko nde akatshɔkwama. Woho akɔ wâmɛ mbele, naka wadi ambosha kanyi mɔtshi yahɔtɔnɛ la y’omɛnde, ekɔ ɔlɔlɔ di’omi mbohokamɛ. Koko wadi hahombe mona woho wa ndamɛ oto tɛkɛtaka, nde pombaka nonga kɛnɛ kalanga omɛnde mbuta. (Tukedi 25:24) Naka omi kana wadi kɔkɔmalaka paka lo kɛnɛ kalangande keto kete nde hoke onyande ngandji ndo hɔ̂lɛmiya.

25. Ngande wakoka sawo di’ɔlɔlɔ kimanyiya atshukanyi dia vɔ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’awui wa dieyanelo?

²⁵ Sawo di’ɔlɔlɔ diekɔ nto ohomba l’awui wa dieyanelo dia wadi l’omi. Lokaki ndo kema la ndjakimɛ kokaka fukutanya dui sɔ di’ohomba efula dia lo diwala. Ekɔ ohomba nyu mponolanɛka akambo ndo monga la lotutsha. Naka onto l’onto nyangaka wahɔ w’osekande, kete awui wa dieyanelo hawotonga okakatanu wa woke tena efula. Lo dikambo sɔ ndo l’akambo akina, “untu tayayangelaki ololo andi, keli untu l’untu ayangeli ukina ololo.”​—1 Koreto 7:3-5; 10:24.

26. Kânga mbayongaka diwala tshɛ la tena diadiɔ di’ɛlɔlɔ ndo dia kɔlɔ, ngande wayokondja wadi l’omi ɔngɛnɔngɛnɔ naka vɔ mpokamɛka Dui dia Nzambi?

²⁶ Ande alako w’amɛna watosha Dui dia Nzambi lee! Mɛtɛ, diwala tshɛ diayongaka la tena diadiɔ di’ɛlɔlɔ ndo dia kɔlɔ. Koko, naka wadi l’omi ndjela kanyi ya Jehowa, oko wɛnyamiyɔ lo Bible, ndo shikikɛ diokanelo diawɔ lo ngandji la dilɛmiɛlɔ diotumbi oma l’awui w’ɛlɔlɔ, kete vɔ kokaka ndjashikikɛ ɔnɛ diwala diawɔ diayotshikala edja ndo diayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ɔsɔku mbayowɔlɛmiyana onto la onyande ndo mbayowɔlɛmiya Jehowa Nzambi, Otungi wa diwala.

NGANDE WAKOKA AWUI ANƐ WA LO BIBLE KIMANYIYA . . . WADI L’OMI DIA DIWALA DIAWƆ NOMBA NDO MONGA L’ƆNGƐNƆNGƐNƆ?

Akristo wa mɛtɛ mbokanaka ngandji.​—Joani 13:35.

Akristo mbetawɔka kimwanɛ.​—Kolosai 3:13.

Lowandji lakalɔngama l’ɔnɔngɔ w’ɔlɔlɔ.​—1 Koreto 11:3.

Ekɔ ohomba mbutaka awui wasungana lo yoho y’ɔlɔlɔ.​—Tukedi 25:11.

[Osato wa lo lɛkɛ 28]

Nyayonga la diwala di’oshika naka nyu nanganaka ndo nɛmiyanaka