WEKELO 48
Yoho ya kana l’anto yimba
TEKƆ la lowando le Nzambi lo menda woho wakatshikitanya Ɔtɛkɛta ande nsɛnɔ yaso, ndo sho nangaka di’anto akina kondja wahɔ akɔ wamɛ. Ndo nto, sho suyaka dia woho wetawɔ kana watona anto lokumu l’ɔlɔlɔ ayonga la shɛngiya lo nshi yawɔ yayaye. (Mat. 7:13, 14; Joa. 12:48) Sho nangaka l’ɔlɔlɔ tshɛ dia vɔ mbetawɔ akambo wa mɛtɛ. Diakɔ mbele, dia kondja etombelo woleki amɛna, sho la dia monga la shɛnɔdi lâdiko wa dietawɔ diaso dia wolo ndo lâdiko w’ohetoheto aso.
Naka wɛ mbewoya onto akambo wa mɛtɛ aha la yewo lo mbɛnya ɔnɛ dietawɔ diɔsande la nɛmɔ efula diekɔ kashi, kete nde hatetawɔ akambo akɔ wa mɛtɛ oyadi wɛ kowoshaka lokema l’avɛsa. Ɛnyɛlɔ, naka wɛ ayanya onto mbala kakɔ ɔtɔi ɔnɛ fɛtɛ kapanda kasala anto efula ɛlɔ kɛnɛ kekɔ fɛtɛ k’apanganu, kete ayonga wolo wɛ tshikitanya kanyi yande lo dikambo dia fɛtɛ shɔ. Koko, mbala efula naka wɛ monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ, kete wɛ ayokondja etombelo w’ɔlɔlɔ. Monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ kɛdikɛdi na?
Afundelo totɛka dia ‘lomba l’oma l’olongo lekɔ . . . ki, ndo l’ekanelo k’ɔlɔlɔ.’ (Jak. 3:17) Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi lanɛ ɔnɛ ‘ekanelo k’ɔlɔlɔ’ nembetshiyaka mɛtɛ mɛtɛ ɔnɛ “aha monga awui wolo.” Dikadimwelo dimɔtshi dia Bible kadimolaka tshɛkɛta shɔ ɔnɛ “mbisha nɛmɔ,” “monga l’otema w’ɔlɔlɔ,” kana la “memakana.” Tohɛke di’ekanelo k’ɔlɔlɔ kakatana la dionga dia ki. Lo Tito 3:2, dionga sɔ kakatanyema la memakana ndo tshikitana la dionga dia ngala. Filipi 4:5, (NW) tokeketshaka dia sho mbeyama oma lo “ekanelo [kaso] k’ɔlɔlɔ.” Onto lele l’ekanelo k’ɔlɔlɔ mbidjaka yimba lo dihole, ekakatanu ndo nsaki y’onto latɛkɛta la nde. Nde mongaka la solo dia lotutsha etena kele dui sɔ ohomba. Dionga sɔ kimanyiyaka anto dia ndihola timba ndo etema awɔ woho wa vɔ mbetawɔ akambo etena kakanaso la wɔ yimba oma l’Afundelo.
Dia tatɛ kana l’anto yimba. Ombewi w’ɛkɔndɔ Luka mbutaka dia lam’aki ɔpɔstɔlɔ Paulo la Tɛsalɔnika, nde akakambe l’Afundelo dia ‘nembetshiya ndo shikikɛ ndo lo shila avɛsa wɛnya dia Yeso akahombe sowa ndo mbolwama oma l’edo.’ (Etsha 17:2, 3) Teye dia Paulo aketshaka lo shinangɔnga k’ase Juda. Wanɛ wakatɛkɛta la nde waketawɔka Afundelo wa Hɛbɛru. Aki ɔlɔlɔ mɛtɛ dia nde tatɛ la dikambo dimɔtshi diakawetawɔka.
Lam’akatɛkɛta Paulo nde l’ase Ngirika lo Areɔpango l’Atɛna, nde kotatɛ mbuta awui w’oma l’Afundelo. Koko nde akatatɛ l’awui wakaweyaka ndo wakawetawɔka, ndo nde akakambe l’awui akɔ polo ndo lo mbâkonya dia vɔ sɛdingola akambo wendana l’Otungi ndo l’asangwelo Ande.—Etsha 17:22-31.
Lo nshi yaso nyɛ, miliyara y’anto hawetawɔ dia Bible nɔmbɔla nsɛnɔ yawɔ. Koko suke l’onto tshɛ ekɔ lo diɛnɛ lo dikongɛ nɛ di’akambo. Anto wekɔ lo tayange lɔsɛnɔ l’ɔlɔlɔ efula. Naka wɛ mɛnya ntondo nganɛ wayashayɛ lo kɛnɛ kâtshindja wɔɔngɔ ndo mbaɛnya woho walembetshiya Bible dikambo diakɔ, kete dionga diayɛ diele l’ekanelo k’ɔlɔlɔ sɔ diayowatshutshuya dia mpokamɛ kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia sangwelo diaki Nzambi lo kɛnɛ kendana l’anto.
Mbeyaka monga k’ombeki wa Bible aketshama awui amɔtshi w’ɔtɛmwɛlɔ okina ndo mbekelo mɔtshi oma le ambutshi ande. Koko, kakianɛ ombeki ambeka dia awui la mbekelo yakɔ hayɔngɛnyangɛnya Nzambi, ndo nde amboyikadja dia ndjela kɛnɛ ketsha Bible. Ngande wakokande nembetshiya ambutshi ande yɛdikɔ yamondɔsa shɔ na? Vɔ mbeyaka mɛna di’oko nde ambowakasha lam’ele nde ambokasha awui w’ɔtɛmwɛlɔ wakawawetsha. Lâsɔ ombeki wa Bible koka mɛna ɔlɔlɔ dia la ntondo ka nde pemba mbalembetshiya yɛdikɔ yamondɔsa l’ekimanyielo ka Bible, nde ayohomba tokotalembetshisha ambutshi ande dia nde mbaokaka ngandji ndo mbalɛmiyaka.
Etena ka mbidja awui l’ɔnɔngɔ. Kânga mbele Jehowa la lowandji la mbidjanga akambo oko walangande, nde ekɔ l’ekanelo k’ɔlɔlɔ koleki tshɛ. Lam’akawaye dia ndjotondja Lɔta la nkumbo kande oma la Sɔdɔma, andjelo wakakɔkɔmiya Lɔta ɔnɛ: “Nyulawo utsha l’ukungu nyutukuvo!” Koko Lɔta akate ate: “Ai! Khumadiondjo, aha osoku!” Nde akalɔmbɛ dia ndawɔ otsha la Zɔara. Jehowa akasha Lɔta nɛmɔ lo mbosha lotshungɔ la nde ndawɔ lɛkɔ; ɔnkɔnɛ lam’akalanyema esomba ekina, Zɔara kondanyema. Koko l’ɔkɔngɔ diko, Lɔta akayoyelaka ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le Jehowa ko akatshu otsha l’akona. (Etat. 19:17-30) Jehowa akeyaka dia mboka yande yekɔ osembɔki, koko la solo dia lotutsha nde akalɛnya Lɔta polo ndo l’etena kakandayokomaka lo shihodia mboka ka Jehowa.
Dia sɛna l’anto akina dimɛna, sho lawɔ pombaka monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ. Sho koka mbeya dia kanyi y’onto okina yekɔ kɔlɔ ndo monga la tolembetelo ta shikaa tɛnya dikambo sɔ. Koko mbala efula kema ɔlɔlɔ tshutshuya onto la wolo dia mbetawɔ ɔnɛ kanyi yande yekɔ kɔlɔ. Monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ halembetshiya mɔnyɔla ɛlɛmbɛ wa Jehowa. Koko mbeyaka monga tsho ohomba mbisha onto ɔsɔ losaka lo woho woshande kanyi yande kana tshika di’aha nyu mbidjana tâmu lo tokanyi tɔmɔtshi ta kɔlɔ woho wa wɛ mbeya kɛtshanya la nde lo dikambo dimɔtshi diayonga l’etombelo w’ɔlɔlɔ. Oyadi kânga nde mbɔsaka dia kɛnɛ ketawɔyɛ kekɔ kɔlɔ, aha wɛ momala. Mbolande bonde kafɔnyande ngasɔ. Hokamɛ okadimwelo ande la yambalo tshɛ. Ngasɔ mbayoyeya kanyi yande. Dui sɔ koka kɔlɔngɔsɔlɛ mboka ka nyu ndjosawola mbala kayaye.—Tuk. 16:23; 19:11.
Jehowa akasha anto dikoka dia sɔna kɛnɛ kalangawɔ. Nde mbatshikaka dia vɔ kamba la dikoka sɔ, kânga mbakokawɔ mbala mɔtshi kamba ladiɔ lo yoho ya kɔlɔ. Oko wakinde yɛmba awui yaki Jehowa, Jashua akakɔndɔla yoho yakasalɛka Nzambi Isariyɛlɛ akambo. Koko, nde akate ate: “Naka nyu hanyongenangena ntemola [Jehowa] elo, nyosonole kene kalanganyu ntemola, kana ditemolatemola diakatemolaka washenyu la wedi wa Efarate, kana ditemolatemola di’asi Amora, akanga a kete yudjashinyu. Keli dimi la wa lu luudu lami tayotemolaka [Jehowa] ndame.” (Jas. 24:15) Ɔkɛndɛ wele laso ɛlɔ kɛnɛ ele wa ‘sambisha,’ ndo sho tɛkɛtaka la dietawɔ tshɛ, koko hatohembe dia tshutshuya anto akina la wolo dia vɔ mbetawɔ. (Mat. 24:14) Vɔ pombaka sɔna kɛnɛ kalangawɔ, ndo sho mbeyaka dia vɔ wekɔ la lotshungɔ lɔsɔ.
Oka wembola. Yeso akasha ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula lo kɛnɛ kendana la woho wa kana l’anto yimba. Nde akadjaka yimba lo diewo di’onto l’onto ndo akakambe la bɛnyɛlɔ diakahombe anto mbetawɔ esadi eto. Nde akakambe nto la wembola lo yoho ya dimɛna. Nde akawashaka diaaso dia mbisha kanyi yawɔ ndo mɛnya kɛnɛ kaki l’etema awɔ. Nde akâtshutshuyaka nto dia kana yimba lo dikambo diakawasɛdingolaka.
Ombewi ɔmɔtshi w’ɛlɛmbɛ akambola Yeso ate: “Umbetsha, ayumutsha na dia nkita lumu la pundju?” Yeso akakoke mbokadimola esadi eto. Koko nde akasale woho wa pami kɛsɔ ndamɛ mbisha kanyi. Yeso akawombola ate: “Kufundami l’elembe? Ukundi atuyalaka na?” Pami kɛsɔ akakadimola dimɛna. Onde sawo diakakomɛ nɛ dia pami kɛsɔ akakadimola dimɛna? Kema. Yeso akatshike pami kɛsɔ dia nde tetemala, ndo wombola wakoke pami kakɔ ndamɛ wakɛnyaka dia nde akayangaka ndjaɔsa oko onto l’ɔlɔlɔ. Nde akambola ate: “Akona eli unyami ako?” Lo dihole dia nde mbotɛ ele onyande akɔ, dikambo diohotondja tamanu l’ɔtɛ wa dionga diaki l’ase Juda otsha le ase Wedja l’ase Samariya, Yeso akakane la nde yimba l’ekimanyielo ka ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi. Ɛnyɛlɔ kakɔ kakendanaka l’ose Samariya l’ɔlɔlɔ lakakimanyiya ombetshetshi wakawahɔtɔla diangɔ diande ko mbɔkɔmɔla, etena kɛnɛ kele ɔlɔmbɛdi w’ose Lɛwi kosala dikambo sɔ. Lo mboka wombola wa tshitshɛ, Yeso akashikikɛ dia pami kakɔ amboka ɛnyɛlɔ kakɔ dimɛna. Yoho yaki Yeso ya kana l’anto yimba akasha tshɛkɛta ‘onyami’ kitshimudi yele pami kɛsɔ kombeyaka ntondo kânga yema. (Luka 10:25-37) Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna ka mbokoya! Lo dihole dia wɛ mamamala l’ɔtɛkɛta, kanyiya dikambo di’onto latɛkɛta la yɛ, eka woho wa kamba la wembola ndo la bɛnyɛlɔ diele l’ɔkɔmi dia tshutshuya ɔnɛ lakohokamɛ dia kana yimba.
Sha ɛkɔkɔ. Lam’akatɛkɛta ɔpɔstɔlɔ Paulo lo shinangɔnga ka la Tɛsalɔnika, nde kopembetɛ tsho lo mbadiɛ ampokami ande awui oma lo dibuku diakawetawɔka. Luka mbutaka dia Paulo akalembetshiya, akashikikɛ, ndo akɛnya woho wa kamba l’awui wakandadia. Ɔnkɔnɛ, ‘anto amɔtshi l’atei awɔ wakakome ambetawudi ndo wakayele Paulo nde la Silasi.’—Etsha 17:1-4.
Oyadi weho akɔna w’anto wele l’atei w’ampokami ayɛ, yoho shɔ ya kana l’anto yimba koka monga dimɛna efula. Ɔsɔku mbahombadiɔ salema oyadi etena kasambishayɛ owotɔ ayɛ, onyayɛ la l’olimu kana la la kalasa, kana etena kasambishayɛ onto lahayeye dimɛna ndo etena kalɔmbɔlayɛ wekelo wa Bible, kana kashayɛ dako l’etshumanelo. Lam’adiayɛ divɛsa dimɔtshi, wɛ koka mbeya kitshimudi yadiɔ dimɛna etena kele ondo onto okina hashihodia kitshimudi yadiɔ. Olembetshiyelo ayɛ kana woho wɛnyayɛ ohomba adiɔ mbeyaka mɛnama oko wɛ ekɔ onto letawoya anto dikambo la wolo. Kema ayonga ohomba wɛ sɔna ndo nembetshiya tɔtɛkɛta tɔmɔtshi tosuke lokanyi la lo divɛsa diakɔ? Shi wɛ koka mbisha djembetelo yasukɛ divɛsa diakɔ, lo ndjela kɛnɛ katama l’etenyi kele divɛsa diakɔ kana oma lo divɛsa dikina diendana la dikambo diakɔ? Kema ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi koka mɛnya dia awui watayɛ wekɔ mɛtɛ? Shi wembola koka kimanyiya ampokami ayɛ dia kana yimba lo dikambo sɔ? Kana l’anto yimba lo yoho shɔ mbatshikaka l’akambo w’ɔlɔlɔ lo wɔɔngɔ ndo mbakimanyiyaka dia kana yimba lo dikambo diakɔ.