Kɛndakɛnda lo mboka k’olowanyi
‘Dimi layɔkɛndakɛnda lo olowanyi ami.’—OSAMBU 26:11.
1, 2. (a) Lande na kele olowanyi waki onto ekɔ dikambo dimɔtshi di’ohomba diendana la lowandji laki Nzambi? (b) Ngande wakoka ditongami diele la yimba mɛnya ɔnɛ wekɔ lo sukɛ lowandji laki Jehowa?
ETENA kakatɔmbɔkɔ Satana l’ekambɔ k’Ɛdɛna, nde akonyiya wombola wendana la lowandji lele la Nzambi lâdiko dia ditongami Diande tshɛ. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ, nde akate nto di’anto wayokambɛka Nzambi paka etena keyawɔ dia kɛnɛ kasalawɔ kekɔ lo wahɔ awɔ. (Jobo 1:9-11; 2:4) Ɔnkɔnɛ, olowanyi w’onto akayokomaka dui dimɔtshi di’ohomba lo dikambo diendana la lotshungɔ lele la Jehowa la mbolɛ andja w’otondo.
2 Kânga mbele Nzambi ayotetemala monga Omboledi wa tshɛ oyadi ditongami diande monga l’olowanyi kana bu ndo anto ndo ana wa lo nyuma waki Nzambi koka mɛnya kanyi yawɔ lo dikambo sɔ. Woho akɔna na? Lo sɔna dia ndjela mboka k’olowanyi awɔ kana tona ndjela mboka kɛsɔ. Lâsɔ, onto l’onto ayolomboyama lo ndjela olowanyi ande.
3. (a) Kakɔna kakalangaka Jɔbɔ nde la Davidi dia Jehowa sɛdingola lewɔ ndo mbalombosha lɔkɔ? (b) Wembola akɔna wonyiyama lo kɛnɛ kendana l’olowanyi?
3 L’eshikikelo tshɛ, Jɔbɔ akate ate: ‘Jehowa ayɔmbɛdika lo kilɔ k’ɔlɔlɔ ko Nzambi ayeya olowanyi ami.’ (Jobo 31:6) Nkumekanga Davidi ka l’Isariyɛlɛ w’edjedja akalɔmbɛ Jehowa dia nde sɛdingola olowanyi ande lam’akandalɔmbɛ ate: “[Jehowa] li, unyindja ne dia dimi latokendakendaka lu [olowanyi]. Dimi latekamaka le [Jehowa], ku dimi haselo.” (Osambu 26:1, sho mbɛnganyisha alɛta ango lo sawo nɛ tshɛ.) Ekɔ mɛtɛ ohomba dia sho lawɔ kɛndakɛnda lo mboka k’olowanyi! Koko elɛwɔ olowanyi, ndo kakɔna kalembetshiya kɛndakɛnda lo mboka katɔ? Kakɔna kayotokimanyiya dia sho tshikala lo mboka k’olowanyi?
‘Dimi lakakɛndakɛnda lo olowanyi ami’
4. Elɛwɔ olowanyi?
4 Olowanyi mbelaka kanyi ya monga osembɔki, aha l’onongo, losembwe, ndo aha la munga. Koko, monga la olowanyi halembetshiya tsho sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Monga la olowanyi kɛdikɛdi monga la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ kana mamema Nzambi l’otema ɔtɔi. Satana akadje tâmu lo dikambo di’eyango waki Jɔbɔ, lam’akandatɛ Nzambi ate: “Keli uhusimbula lunya laye, unandi weka andi la emunyi andi; ndi ayukoseka kaku.” (Jobo 2:5) Monga la olowanyi nɔmbaka dia monga l’etsha w’ɔlɔlɔ ndo l’otema wele la eyango w’ɔlɔlɔ.
5. Kakɔna kɛnya dia kânga mbeso kokele, sho koka nama olowanyi aso?
5 Ɔnkɔnɛ, kânga mbeso kema kokele, sho koka nama olowanyi aso. Nkumekanga Davidi komonga kokele ndo nde akasale pɛkato ya weke efula lo lɔsɛnɔ lande. Koko lo dikambo diande, Bible mbutaka dia nde akakɛndakɛnda ‘la otema w’olowanyi.’ (1 Khumi ya Dikanga 9:4) Lande na? Nɛ dia Davidi akalangaka Jehowa. Nde akamamema Nzambi l’otema ande tshɛ. Nde aketawɔ munga yande, aketawɔ lohango ndo akalɔngɔsɔla lɔkɛwɔ lande. Lo mɛtɛ, olowanyi waki Davidi akɛnama lo woho wakandamamema Jehowa Nzambi l’otema ande tshɛ ndo oma lo ngandji kande otsha le nde.—Euhwelu k’Elembe 6:5, 6.
6, 7. Kɛndakɛnda l’olowanyi nɔmbaka dui diakɔna?
6 Olowanyi hakomɛ tsho lo yoho mɔtshi ya dionga di’onto, oko ndjakimɔ l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ. Koko, olowanyi mendanaka la yoho yaso ya lɔsɛnɔ tshɛ. Davidi ‘akakɛndakɛnda’ l’olowanyi ande. Diksiɔnɛrɛ dimɔtshi, The New Interpreter’s Bible, mbutaka ɔnɛ: “Vɛrbɛ ‘kɛndakɛnda’ mendanaka la ‘yoho ya lɔsɛnɔ.’” Etena kakandatɛkɛtaka dikambo dia wanɛ “wusimbwi lu mbuka yawo,” omembi w’esambo akembe ate: “Wane watulamaka aui [waki Nzambi] weli la otshoko, waku watûyangaka l’utema otoi, wahatutshaka akambu wa kolo, keli watokendakendaka lu mbuka yandi.” (Osambu 119:1-3) Olowanyi nɔmbaka di’onto nyangaka dia salaka lolango laki Nzambi ndo tetemala kɛndakɛnda lo mboka yande.
7 Kɛndakɛnda lo olowanyi nɔmbaka mamema Nzambi la kɔlamelo tshɛ, oyadi lo tena dia pâ. Olowanyi aso mɛnamaka, etena katetemalaso la mbikikɛ ehemba, katshikalaso nge la ntondo k’asui, kana kashikaso tanga la ntondo k’ehemba w’oma lo dikongɛ nɛ dia kɔlɔ. Sho ‘ngɛnyangɛnyaka otema waki Jehowa’ nɛ dia lo sala ngasɔ, nde mongaka l’akoka wa mbisha ɔnɛ lawɔnyɔla okadimwelo. (Tukedi 27:11) Diɔ diakɔ diakokaso mbuta oko Jɔbɔ ɔnɛ: “Edja ndu lam’ayumukitshiya, dimi halunya [“olowanyi ami,” NW] uma le mi.” (Jobo 27:5) Osambu 26 mɛnyaka kɛnɛ kayotokimanyiya dia kɛndakɛnda l’olowanyi.
‘Ɛdia washo ami w’ɔkɔngɔ ndo otema ami’
8. Kakɔna kamboteka lo dɔmbɛlɔ diaki Davidi diakandalɔmbɛ Jehowa dia sɛdingola washo ande w’ɔkɔngɔ ndo otema ande?
8 Davidi akalɔmbɛ ate: “Ombediki, we [Jehowa], umpimbi! Ushishimi utema ami la [“washo ami w’ɔkɔngɔ,” NW].” (Osambu 26:2.) Washo w’ɔkɔngɔ mongaka l’atei atei wa demba. Lo yoho ya didjidji, washo w’ɔkɔngɔ mɛnyaka tokanyi ndo nsaki y’onto y’oma k’ɛse otema. Ndo otema wa didjidji ekɔ lonto la l’etei, mbut’ate nsaki, tokanyi ndo yimba yande. Etena kakalɔmbɛ Davidi dia Jehowa mbɔ̂sɛdingola, nde akalɔmbaka dia vɔ nyanga ndo sɛdingola tokanyi ndo nsaki yande y’oma k’ɛse otema.
9. Lo woho akɔna wɛdia Jehowa washo aso w’ɔkɔngɔ ndo etema aso?
9 Davidi akalɔmbɛ dia washo ande w’ɔkɔngɔ ndo otema ande mbɛdiama. Woho akɔna wɛdia Jehowa lonto laso la l’etei k’otema? Davidi akembe ate: “Dimi layutumbulaka [Jehowa], undaki ami, ee, ndu utema ami watundakaka l’utshu.” (Osambu 16:7) Dikambo sɔ alembetshiyadiɔ na? Diɔ nembetshiyaka dia alako waki Nzambi wakananda lonto la l’etei k’otema waki Davidi ndo vɔ wambotshikala lɔkɔ dia nɔngɔsɔla tokanyi ndo nsaki yande y’oma k’ɛse otema. Alako waki Nzambi koka nɔngɔsɔla tokanyi ndo nsaki yaso y’oma k’ɛse otema, naka sho kanaka yimba la lowando tshɛ lo alako walongolaso oma l’ekimanyielo k’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, k’enyimpala ande, k’ɔlɔngɔswamelo ande ndo naka sho mbakitshaka ka tshina di’otema aso. Nɔmbaka Jehowa mbala la mbala dia nde tɛ̂dia lo yoho shɔ ayotokimanyiya dia sho kɛndakɛnda l’olowanyi.
“Ngandji kaye ka shikaa keko la ntundu kami”
10. Kakɔna kakakimanyiya Davidi dia nde kɛndakɛnda lo akambo wa mɛtɛ waki Nzambi?
10 Davidi akatetemala mbuta ate: “Ngandji kaye ka shikaa keko la ntundu kami; dimi latokendakendaka lu [akambo ayɛ wa mɛtɛ].” (Osambu 26:3) Davidi akeyaka dimɛna etsha wa ngandji ka shikaa waki Nzambi ndo nde akakanaka la wɔ yimba la lowando tshɛ. Nde akembe ate: “Utema ami, utumbuli [Jehowa], tuhelaki etsha w’ololo wa [Jehowa].” Etena kakandohɔka ɔmɔtshi l’atei wa “etsha,” waki Nzambi, Davidi akatetemala memba ate: “[Jehowa] atutshaka ololo, atusambwelaka asuyami tshe la elumbwelu k’usimbwi. Ndi akalimbitshiyaka Mose mbuka yandi, ndu asi Isariyele etsha andi.” (Osambu 103:2, 6, 7) Ondo Davidi akakanyiyaka woho wakɛngiyamaka ase Isariyɛlɛ oma le ase Edjibito lo nshi ya Mɔsɛ. Naka ɔsɔku mbakidiɔ, kete woho wakakanaka Davidi yimba lo toho takâtshungola Jehowa lo tshimbo ya Mɔsɛ akananda otema ande ndo akakeketsha yɛdikɔ yande ya kɛndakɛnda lo akambo wa mɛtɛ waki Nzambi.
11. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia kɛndakɛnda lo mboka k’olowanyi?
11 Naka tayekaka Ɔtɛkɛta waki Nzambi mbala la mbala ndo tayokana yimba la kɛnɛ kekaso, kete dui sɔ diayotokimanyiya nto dia kɛndakɛnda lo mboka k’olowanyi. Ɛnyɛlɔ, naka sho mbohɔ dia Yɔsɛfu akalawɔ la ntondo ka shɛngiya ya kɔlɔ yaki wadi aki Pɔtifara, kete dui sɔ diayotokeketsha mɛtɛ dia sho lawɔ ndawɔ tɔsɛngiya ta kɔlɔ ta woho ɔsɔ lo dihole di’olimu, la kalasa ndo l’ahole akina. (Etatelu 39:7-12) Onde tekɔ la bɛnyɛlɔ dimɔtshi dia kana ladiɔ yimba naka tambohembama la waaso amɔtshi wa ndjakondjɛ lomombo la l’emunyi, lokumu kana lowandji l’andja ɔnɛ? Tekɔ la ɛnyɛlɔ kaki Mɔsɛ, lakatone lotombo l’Edjibito. (Heberu 11:24-26) Aha la tâmu, naka sho nama lo timba taso ɛnyɛlɔ ka ekikelo kaki Jɔbɔ, kete dui sɔ diayotokimanyiya dia sho keketsha yɛdikɔ yaso ya tshikala la kɔlamelo otsha le Jehowa oyadi hemɔ kana ekakatanu wakoka monga laso. (Jakoba 5:11) Kayotota naka tekɔ lo pɛnyahɛnyama na? Mbohɔ woho waki Danyɛlɛ lo difuku dia tambwɛ ayotosha dihonga!—Danyele 6:16-22.
“Dimi hatudjaseka kame l’akanga a kashi”
12, 13. Weho akɔna w’angɛnyi wahombaso mbewɔ?
12 Etena kakandatɛkɛtaka dia dikambo dikina diakakeketsha olowanyi ande, Davidi akate ate: “Dimi hatudjaseka kame l’akanga a kashi, kuyanga mengola kame l’akanga a lukesu. Dimi latuhetshaka lusanganya la waku watutshaka kolo, hatudjaseka kame l’antu wa kolo.” (Osambu 26:4, 5) Davidi kotona tsho dia mbidjasɛ kâmɛ l’anto wa kɔlɔ. Nde akahetshaka angɛnyi wa kɔlɔ.
13 Kayotota dikambo diaso? Onde sho tonaka dia mbidjasɛ kâmɛ l’akanga a kashi l’ekimanyielo ka televiziɔ, ka vidɛo, ka waa filmɛ, k’Ɛtɛrnɛtɛ kana ka dihomɔ dikina? Onde sho ndawɔka wanɛ washɛ kɛnɛ kewɔ mɛtɛ? Anto amɔtshi la kalasa kana lo dihole di’olimu mbeyaka sɛma dia wekɔ angɛnyi aso paka l’oyango wa tokesa. Onde sho mɛtɛ ngɛnangɛnaka monga la lɔngɛnyi la wanɛ wahakɛndakɛnda lo akambo wa mɛtɛ waki Nzambi? Kânga mbasɛmawɔ dia wekɔ anto w’ɔlɔlɔ, waa apɔsta mbeyaka vɔ lawɔ mbishɛ oyango awɔ wa tanganya oma le Jehowa, mbut’ate tshika mbokambɛ. Kayotota naka ekɔ anto amɔtshi wa l’etshumanelo k’Akristo wasɛna lɔsɛnɔ la dungi pende na? Vɔ lawɔ wekɔ lo mbishɛ kɛnɛ kewɔ mɛtɛ. Jayson, laya kakianɛ okambi w’olimu, nde lawɔ aki l’angɛnyi wa woho ɔsɔ lo nshi yande y’ɔlɔngɔlɔngɔ. Lo kɛnɛ kendana la wɔ, nde mbutaka ɔnɛ: “Lushi lɔmɔtshi, ɔmɔtshi l’atei awɔ akambutɛ ate: ‘Kɛnɛ tshɛ kasalaso nshi nyɛ bu ohomba, nɛ dia lam’ayoya andja w’oyoyo ko sho tshɛ tambotashilaka mvɔ. Sho pombaka ntsha kɛnɛ tshɛ kalanga otema aso dia sala.’ Weho w’asawo asɔ wakakimanyiya dia dimi monga la shɛnɔdi y’efula. Dimi halolange andja w’oyoyo tanami lambovɔ.” La lomba tshɛ, Jayson akahembola lɔngɛnyi la weho w’anto asɔ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: ‘Tanyokesamake. Lɔngɛnyi la kɔlɔ latolanyaka ditshelo di’ɔlɔlɔ.’ (1 Koreto 15:33) Ekɔ mɛtɛ ohomba efula sho mbewɔ angɛnyi wa kɔlɔ!
‘Dimi layosanyaka etsha ayɛ tshɛ wa diambo’
14, 15. Woho akɔna wakokaso ‘kɛndakɛnda lo elambwelo kaki Jehowa’?
14 Davidi akatetemala la memba ate: “Dimi latotshaka anya ami lu sambu k’ololo. Okone mbatumetaka l’utshimba w’ediakelu kaye, we [Jehowa].” Lande na? “Dia dimi mpangohango l’aui wa lusaka, la nsanya akambu aye tshe wa mamba!” (Osambu 26:6, 7) Davidi akalangaka tshikala pudipudi woho wa nde tɛmɔla Jehowa ndo mbeyanya omamemelo ande le Nde.
15 Ɛngɔ tshɛ kakendanaka la ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ lo tabɛrnakɛlɛ ndo l’ɔkɔngɔ diko lo tɛmpɛlɔ aki “didjidji dia diango dia l’ulungu.” (Heberu 8:5; 9:23) Elambwelo aki didjidji dia woho waketawɔ Jehowa olambo waki Yeso Kristo wa tshungola anto. (Heberu 10:5-10) Sho solaka anya aso waha la onongo ndo ‘kɛndakɛndaka lo elambwelo kaki Jehowa’ lo monga la mbetawɔ l’olambo akɔ. —Joani 3:16-18.
16. Wahɔ akɔna wayotokondja lo mbewoya anto akina etsha wa diambo waki Nzambi?
16 Etena kakanyiyaso ɛlɔlɔ tshɛ wakokaso kondja oma lo tshungo, onde etema aso hawolodiama la lowando otsha le Jehowa ndo otsha le Ɔnande ɛtɔi lakandote? La lowando l’etema aso, nyɛsɔ tewoya anto etsha wa diambo waki Nzambi, mbut’ate kɛnɛ kakandasale oma k’etongelo k’onto l’ekambɔ k’Ɛdɛna polo ndo etena kayondɔlɔngɔsɔla diangɔ tshɛ l’andja w’oyoyo. (Etatelu 2:7; Etsha 3:21) Lo mɛtɛ olimu w’esambishelo ka Diolelo ndo wa mbetɛ anto ambeki ekɔ mɛtɛ tshondo y’ekokelo le so! (Mateu 24:14; 28:19, 20) Monga l’akambo efula wa sala l’olimu ɔsɔ tokimanyiyaka dia elongamelo kaso ka nshi yayaye monga shikaa, mbetawɔ kaso lo alaka waki Nzambi monga nge ndo ngandji kaso otsha le Jehowa ndo otsha le asekaso anto tetemalaka la pɛtahɛta.
“Dimi latukaka luudu ludjashiye ngandji”
17, 18. Ngande wahombaso mbɔsaka nsanganya y’Akristo?
17 Tabɛrnakɛlɛ kâmɛ la elambwelo katɔ kakalɔngɔswama dikambo di’elambo aki etshina k’ɔtɛmwɛlɔ waki Jehowa l’Isariyɛlɛ. Lo mɛnya woho wakandangɛnangɛnaka dihole sɔ, Davidi akalɔmbɛ ate: “Dimi latukaka luudu ludjashiye ngandji, ee, dihuli diudjashi lutumbu laye.”—Osambu 26:8.
18 Onde sho ngɛnangɛnaka sangana l’ahole wekaso akambo wendana la Jehowa? Oseka Mbalasa ya Diolelo tshɛ ndo ekongelo katɔ ka lomingu la lomingu ka wetshelo wa lo nyuma ekɔ etshina k’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ le anto. Ndo nto, tekɔ la nsanganya yaso ya weke yasalema ɔnɔnyi tshɛ, nsanganya y’etshimbedi, ndo nsanganya ya lânde ya lushi ɔtɔi. Lo nsanganya shɔ, vɔ tɛkɛtaka dikambo dia ‘waohwelo’ waki Jehowa. Naka sho mbeka dia ‘mbalanga efula,’ kete tayongaka l’ohetoheto wa mbɔtɔka lo nsanganya ndo tayodjaka yimba etena keso lo nsanganya yakɔ. (Osambu 119:167) Ekɔ mɛtɛ ekeketshelo dia monga kâmɛ l’asekaso ambetawudi wayakiyanya dikambo dia ɔlɔlɔ aso ndo watokimanyiya dia sho tetemala la kɛndakɛnda lo mboka k’olowanyi! —Heberu 10:24, 25.
‘Tɔsake lɔsɛnɔ lami’
19. Davidi konanga monga l’onongo wa pɛkato yakɔna?
19 Lam’ele Davidi akeyaka dimɛna etombelo waya oma lo takɔ mboka k’akambo wa mɛtɛ waki Nzambi, nde akalɔmbɛ ate: ‘Tɔsake lɔsɛnɔ lami kâmɛ l’atshi wa pɛkato, koyanga lɔsɛnɔ lami kâmɛ la wanɛ wele la onongo wa dikila wele anya awɔ ndola tɔɔ l’akambo wa kɔlɔ, ndo wele mbo y’otsho ndola tɔɔ l’anya awɔ w’apami.’ (Osambu 26:9, 10) Davidi konangaka mbadiema l’ɔnɔngɔ w’anto waki la lɔkɛwɔ la kɔlɔ kana wakɔsaka mbo y’otsho.
20, 21. Kakɔna kakoka tokonya dia sho kɛndakɛnda oko anto wahakambɛ Nzambi?
20 Ɛlɔ kɛnɛ, andja wambolola tɔɔ la ditshelo dia mindo. Televiziɔ, tojurunalɛ ndo waa filmɛ tshutshuyaka anto dia monga la lɔkɛwɔ la kɔlɔ oko: ‘monanyi, akambo wa fumbɔ sɔnyi ndo akambo wa sɔnyi.’ (Ngalatiya 5:19) Anto amɔtshi wambokoma ɛhɔmbɔ w’awui wa sɔnyi, wakonya anto lo dionga dia mindo. Ɛlɔngɔlɔngɔ la esekaseka mbaleka kotwama esadi eto l’akambo wa kɔlɔ asɔ. Lo wedja ɛmɔtshi, apami la wamato wekɔ la mbekelo ka membwanaka, ndo ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi komaka lo fɔnya ɔnɛ vɔ lawɔ wambokoka membwana. Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka efula ndjokomaka lo mɛnyanya ngandji, etena kɛnɛ kele watakoke tshuka kana tshukama nɛ dia weke akɛnda efula. Dia vɔ kotsha nsaki yawɔ ya dieyanelo yayaleke fulanɛ l’etema awɔ, vɔ ndjoyakimɔka l’awui wa mindo polo lo vɔ ndjosala monanyi.
21 Epalanga vɔ lawɔ koka nkɔ lo tɔsɛngiya ta kɔlɔ. Ditshelo dia lokeso diendana l’awui w’okanda ndo mbekelo kele l’anto ka mbɔsaka tɛdikɔ lo ndjela eyango awɔ wa lokaki mɛnyaka woho waya bu anto l’olowanyi. Kɛndakɛnda lo mboka ya l’andja ɔnɛ ayotanganya oma le Jehowa. Nyɛsɔ ‘tohetsha kɛnɛ kele kɔlɔ ndo tolange kɛnɛ kele ɔlɔlɔ’ ndo totetemale kɛndakɛnda lo mboka k’olowanyi.—Amose 5:15.
“Untshunguli ndu umbuki ngandji ka mamba”
22-24. (a) Ekeketshelo kakɔna kamboyokondja lo ɛtɛkɛta wa komelo w’Osambu 26? (b) Dikambo dia djonga yakɔna diayotɔkɛtshanya lo sawo diayela?
22 Davidi akakumiya l’ɛtɛkɛta ande wa lowando otsha le Nzambi, lo mbuta ate: “Keli uku le mi, dimi la[y]okendakendaka lu [“olowanyi ami,” NW]. Untshunguli, umbuki ngandji ka mamba. Dikaka diami diambushikikala lu kete yukitanedi. Dimi layutumbulaka [Jehowa] lu sanganya.” (Osambu 26:11, 12) Woho wakayashikikɛ Davidi dia nama olowanyi ande kakatana efula la dɔmbɛlɔ diande dia etshungwelo. Dikambo sɔ ekɔ mɛtɛ ekeketshelo! Kânga mbeso atshi wa pɛkato, Jehowa ayotokimanyiya naka sho ndjashikikɛ dia kɛndakɛnda lo mboka k’olowanyi.
23 Lo akambo tshɛ wa lo lɔsɛnɔ laso, nyɛsɔ tosale dia yoho yaso ya lɔsɛnɔ mɛnya dia sho nɛmiyaka ndo ngɛnangɛnaka lowandji laki Nzambi. Sho tshɛ koka nɔmba Jehowa lo alɔmbɛlɔ aso dia nde sɛdingola ndo mbɛdia tokanyi taso ndo nsaki yaso y’oma k’ɛse otema. Mbala la mbala, sho kokaka namaka akambo wa mɛtɛ wa Nzambi l’ekimanyielo ka wekelo wa l’etete w’Ɔtɛkɛta ande. Lo weho akɔ tshɛ, nyɛsɔ tewɔ angɛnyi wa kɔlɔ, koko tɔtshɔkɔlɛ Jehowa l’atei w’etshumanelo. Nyɛsɔ toyasha l’ohetoheto tshɛ l’olimu w’esambishelo ka Diolelo ndo wa mbetɛ anto ambeki. Tatetawɔke pondjo dia andja ɔnɛ ndanya diɔtɔnganelo dia dimɛna diasaso la Nzambi. Naka sho sala kɛnɛ tshɛ kakokaso sala dia kɛndakɛnda lo mboka k’olowanyi, kete sho koka monga l’eshikikelo ɔnɛ tayohomɔ lokolo l’ɔlɔ le Jehowa.
24 Lam’ele olowanyi mendanaka l’akambo tshɛ wa lo lɔsɛnɔ laso, sho pombaka mbeya djonga mɔtshi yakoka tokonya lo nyɔi, djonga yakɔ ko: ɔnwɛlɔ a wanu wa tshambandeko. Dikambo sɔ diayɔkɛtshanyema lo sawo diayela.
Onde wɛ akohɔ?
• Lande na kele ditongami diele la yimba sunganaka mɛtɛ nomboshama lo ndjela olowanyi awɔ?
• Elɛwɔ olowanyi, ndo kakɔna kalɔmbama dia kɛndakɛnda lo mboka katɔ?
• Kakɔna kayotokimanyiya dia sho kɛndakɛnda lo mboka k’olowanyi?
• Dia nama olowanyi, wâle akɔna wahombaso mbeya ndo mbewɔ?
[Osato wa lo lɛkɛ 23]
Onde wɛ nɔmbaka Jehowa mbala la mbala dia nde sɛdingola tokanyi la nsaki yayɛ y’oma k’ɛse otema?
[Osato wa lo lɛkɛ 23]
Onde wɛ tetemalaka nama etsha wa ngandji ka shikaa waki Jehowa la ntondo ka washo ayɛ?
[Osato wa lo lɛkɛ 24]
Woho watetemalaso nama olowanyi aso la ntondo k’ehemba ngɛnyangɛnyaka otema waki Jehowa
[Osato wa lo lɛkɛ 25]
Onde wɛ kondjaka wahɔ lo tɛdikɔ tɔsa Jehowa dia kokimanyiya dia wɛ kɛndakɛnda lo mboka k’olowanyi?