TSHAPITA 5

Woho wakokaso kakitɔna l’andja ɔnɛ

“Nyu nyaha wa la kete.”—JOANI 15:19.

1. Kakɔna kakatɔtɔmiya Yeso lo dɔmbɛlɔ diakandasale l’otsho w’ekomelo wakinde la nkɛtɛ oko onto?

L’OTSHO w’ekomelo wakinde la nkɛtɛ oko onto, Yeso akɛnya woho wakandayakiyanyaka efula dikambo dia nshi yayaye y’ambeki ande. Nde akalɔmbɛ She lo dikambo sɔ ate: “Dimi halombe nti: Uwanya la kete, keli lambukolomba nti: Uwashimbeli uma lu kolo. Vo kema wa la kete, uku wemi kema la la kete.” (Joani 17:15, 16) Lo dɔmbɛlɔ di’oma k’ɛse otema sɔ, Yeso akɛnya ngandji k’efula kakandokaka ambeki ande ndo ohomba wa kɛnɛ kakandatɛ amɔtshi l’atei awɔ yema la ntondo ka lâsɔ ɔnɛ: “Nyu nyaha wa la kete.” (Joani 15:19) Mbokɛmaka hwe dia le Yeso aki ohomba efula di’ambeki ande kakitɔna l’andja ɔnɛ.

2. “Kete” yakɔna yakatɛkɛta Yeso?

² “Kete” yakatɛkɛta Yeso shɔ mendanaka l’anto tshɛ wânganyi la Nzambi, walɔmbwama oma le Satana ndo wele ɛhɔmbɔ wa yimba yande ya lokaki ndo ya lotamanya. (Joani 14:30; Efeso 2:2; 1 Joani 5:19) Ɔnkɔnɛ, “ongenyi w’akambu wa la kete eko utunyi a [Nzambi].” (Jakoba 4:4) Ko ngande wakoka wanɛ tshɛ walanga tshikala lo ngandji ka Nzambi nsɛna lo andja ɔnɛ ko l’etena kakɔ kâmɛ kakitɔna la wɔ? Tayanga sɛdingola toho totanu: lo tshikala la kɔlamelo lo Diolelo diaki Nzambi dialɔmbwama oma le Kristo ndo lo monga la lomangemange l’awui wa pɔlitikɛ, lo shika tanga la ntondo ka yimba y’andja ɔnɛ, lo monga la ɔlɔtɔ wa dimɛna ndo lo nɔngɔsɔlaka divo lo yoho ya dimɛna, lo monga la sso di’ɔsɛlɛngɛ ndo lo ndɔta dihomɔ dia ta dia lo nyuma.

LO TSHIKALA LA KƆLAMELO NDO LO MONGA LA LOMANGEMANGE

3. a) Ngande wakɔsaka Yeso awui wa pɔlitikɛ wa lo nshi yande? b) Lande na kakokaso mbuta dia ambeki waki Yeso w’akitami wekɔ akɛndji? (Enda ndo lo nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi.)

³ Lo dihole dia ndjasha l’awui wa pɔlitikɛ wa lo nshi yande, Yeso akayasha tshɛ lo sambisha awui wendana la Diolelo diaki Nzambi, lowandji la l’olongo lakandahombe ndjonga Nkumekanga. (Danyele 7:13, 14; Luka 4:43; 17:20, 21) Diakɔ diakakoke Yeso mbutɛ Pɔnsɔ Pilato, nguvɛrnɛrɛ k’ose Rɔma ate: “Diulelu diami diaha dia la kete nye.” (Joani 18:36) Ambeki ande wa kɔlamelo mbokoyaka ɛnyɛlɔ kande lo monga la kɔlamelo le Kristo la lo Diolelo diande ndo lo mbewoya anto wa l’andja ɔnɛ akambo wendana la Diolelo diakɔ. (Mateu 24:14) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Okone shu teko akendji wa Kristu. . . . Shu tambunyosengasenga dia dikambu dia Kristu shati: Nyekesaneli la [Nzambi].”a—2 Koreto 5:20.

4. Ngande wɛnya Akristo wa mɛtɛ tshɛ kɔlamelo yawɔ lo Diolelo diaki Nzambi? (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Akristo wa lo ntambe ka ntondo waki la lomangemange.”)

⁴ Lam’ele akɛndji watama lanɛ wekɔ enyimpala wa mandji ya lo wedja awɔ lo wedja watomamawɔ, vɔ hawɔtɔ l’akambo wendana la wodja wa lɛnɛ akambawɔ olimu, vɔ mongaka la lomangemange. Koko, akɛndji asɔ sukɛka lowandji la wodja awɔ lo wodja wakambawɔ. Ngasɔ mbediɔ ndo lo dikambo di’ambeki waki Kristo w’akitami wele “laka[wɔ] eko l’ulungu.” (Filipi 3:20) Diɛsɛ oma lo woho wasambishawɔ Diolelo l’ohetoheto, vɔ wambokimanyiya miliyɔ ya “ekoko ekina” waki Kristo dia vɔ ‘mbokana la Nzambi.’ (Joani 10:16; Mateu 25:31-40) Ɛkɔkɔ ekina ɛsɔ wekɔ lo kamba oko atomami wa Kristo etena kasukɛwɔ anango Kristo w’akitami. Oko wewɔ olui wele kâmɛ wasukɛ Diolelo diaki Mɛsiya, anto wa lo elui ɛsɔ ehende mongaka la lomangemange l’awui wa pɔlitikɛ wa lo andja ɔnɛ.—Isaya 2:2-4.

5. Ngande wotshikitanyi etshumanelo k’Akristo la Isariyɛlɛ w’edjedja, ndo ngande wɛnya Akristo otshikitanu ɔsɔ?

⁵ Aha tsho l’oyango wa tshikala la kɔlamelo le Kristo mbonga Akristo wa mɛtɛ la lomangemange. Otshikitanyi la Isariyɛlɛ w’edjedja wele Nzambi akawasha ɛtshi ka nkɛtɛ dia vɔ mbidjasɛ, sho tekɔ lo nkumbo ka l’andja w’otondo k’onto l’ɔnango. (Mateu 28:19; 1 Petero 2:9) Ɔnkɔnɛ, naka sho sukɛ mandji ya pɔlitikɛ ya wedja weso, kete hatotonga l’akoka wa mbewoya losango la Diolelo ndo kâmɛ kaso k’Okristo kayɔtɔ lo wâle. (1 Koreto 1:10) Ndo nto l’etena ka ta, sho mbeyaka ndjɔlɔsha asekaso ambetawudi wele Bible todjangɛka dia sho mbaoka ngandji. (Joani 13:34, 35; 1 Joani 3:10-12) Yeso aki mɛtɛ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa nɔmba ambeki ande dia kaloya yɔɔmbɔ lo dihoso. Ndo nde akawalɔmbɛ dia vɔ mbokaka ndo atunyi awɔ ngandji.—Mateu 5:44; 26:52; Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Onde dimi lekɔ la lomangemange?”

6. Shɛngiya yakɔna yele la ndjakimɔ kayɛ le Nzambi lo diɔtɔnganelo diasayɛ la Kayisa?

⁶ Oko weso Akristo wa mɛtɛ, takakimɔ nsɛnɔ yaso le Nzambi, koko aha le onto ɔmɔtshi, le tshunda dimɔtshi di’anto kana le wodja ɔmɔtshi. 1 Koreto 6:19, 20 mbutaka ɔnɛ: “Alimba waha wanyu; ne dia nyu nyakasumbama la ushinga a wulu.” Diakɔ diele, kânga mbashaso “Kayisa” kɛnɛ kahombande nongola, ɛnyɛlɔ oko dilɛmiɛlɔ, elambo ndo okitanyiya lo yɛdikɔ yakoka, ambeki waki Yeso mbishaka ‘Nzambi diangɔ dia Nzambi.’ (Mako 12:17; Romo 13:1-7) L’atei wa diangɔ sɔ mbele ndo ɔtɛmwɛlɔ awɔ, ngandji ka l’otema ɔtɔi ndo okitanyiya wa la kɔlamelo. Naka ekɔ ohomba, vɔ mongaka suke dia nkimɔ nsɛnɔ yawɔ lo dikambo dia Nzambi.—Luka 4:8; 10:27; Etsha 5:29; Romo 14:8.

LO SHIKA TANGA LA NTONDO KA ‘YIMBA Y’ANDJA ƆNƐ’

7, 8. ‘Yimba y’andja ɔnɛ’ kɛdikɛdi na, ndo ngande ‘wakambayɔ’ le onto?

⁷ Yoho kina yɛnya Akristo dia vɔ kakitɔna l’andja ɔnɛ ele lo shika tanga la ntondo ka yimba ya kɔlɔ y’andja ɔnɛ. Paulo akafunde ate: “Shu kunungula nyuma ka la kete nye, takalungula nyuma k’uma le [Nzambi].” (1 Koreto 2:12) Nde akatɛ ase Ɛfɛsɔ ate: “Nyu nyakakendakenda . . . uku atokendakendaka wa la kete nye, uku uwandji a wulu wa lopepe, wa nyuma katukambiaka ana a pami w’uhedia.”—Efeso 2:2, 3.

⁸ “Lopepe” kana yimba y’andja ɔnɛ ekɔ wolo wahɛnama watshutshuya anto dia tɔmbɔkwɛ Nzambi ndo walomialomia “saki ka dimba, ndu saki ka ashu.” (1 Joani 2:16; 1 Timote 6:9, 10) Yimba shɔ yekɔ la “wulu” lo woho ɔnɛ wele yɔ ngɛnyangɛnyaka demba dia pɛkato ndo nto yɔ mɛnamaka lo yoho ya mayɛlɛ, wonya tshɛ ndo yekɔ ahole tshɛ oko lɔpɛpɛ. Ndo nto, yɔ ‘kambaka’ le onto lo tawotshutshuyaka yema yema dia nde monga la waonga wahangɛnyangɛnya Nzambi wele oko lokaki, otako, yimba ya dipanda ndo y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ.b Lo tshena pe, yimba y’andja ɔnɛ tshutshuyaka onto dia waonga wa kɔlɔ waki Diabolo ndjahamaka yema yema l’otema ndo lo yimba yande.—Joani 8:44; Etsha 13:10; 1 Joani 3:8, 10.

9. Ngande wakoka yimba y’andja ɔnɛ monɛma lo yimba ndo l’otema aso?

⁹ Onde yimba y’andja ɔnɛ kokaka monɛma lo yimba la l’otema ayɛ? Eelo, yɔ kokaka monɛma naka wɛ mbetawɔ dia dui sɔ salema lo tshika mambalɛka. (Tukedi 4:23) Shɛngiya yayɔ tatɛka lo mayɛlɛ, ondo lo tshimbo y’angɛnyi wɛnama oko wekɔ la mbekelo y’ɛlɔlɔ ko tete le vɔ hawoke Jehowa ngandji. (Tukedi 13:20; 1 Koreto 15:33) Wɛ kokaka ndjonga la yimba ya kɔlɔ shɔ naka wɛ mbadiaka mikanda wavɔ anto tshɔdia, mendaka esato wɛnyawɔ anto etakataka kana ndjelaka awui waki waa apɔsta, kɛnyaka tɔkɛnyɔ ta mindo ndo takeketsha yimba ya shɛmanedi, mbuta ate lo tshimbo y’onto tshɛ kana y’ɛngɔ tshɛ kakɛnɛmɔla yimba yaki Satana kana y’andja ande.

10. Ngande wakokaso shika tanga la ntondo ka yimba y’andja ɔnɛ?

¹⁰ Ngande wakokaso shika tanga la ntondo ka yimba ya kɔlɔ y’andja ɔnɛ ndo tshikala lo ngandji ka Nzambi? Paka lo kamba la tɛdikɔ ta lo nyuma takɔshi Jehowa ndo lo nɔmbaka mbala la mbala dia kondja nyuma k’ekila. Jehowa ndeka Diabolo kana andja ande wa kɔlɔ wolo la fwa. (1 Joani 4:4) Ekɔ mɛtɛ ohomba dia sho ndjasukanyaka la Jehowa lo dɔmbɛlɔ!

LO MONGA LA ƆLƆTƆ WA DIMƐNA NDO NƆNGƆSƆLAKA DIVO LO YOHO YA DIMƐNA

11. Shɛngiya yakɔna yambonga la yimba y’andja ɔnɛ lo ɔlɔtɔ?

¹¹ Ahɔndɔ walɔta onto, woho wele divo diande ndo pudipudi ka demba ekɔ awui wakimanyiya dia mbeya yimba yalɔmbɔla onto akɔ. Lo wedja efula, ɛlɛmbɛ wendana la ɔlɔtɔ wamboshila nɛmɔ polo lo yɛdikɔ yele jurnalistɛ mɔtshi akate lo televiziɔ dia lo menda ɔlɔtɔ wa wamato, kema edja ayonga wolo tshikitanya waa numba la wamato akina. Jurnalɛ mɔtshi yakate dia kânga esekaseka weke akɛnda efula wambotatɛ ndɔta kɔlɔ, “wotshikaka tenyi dia demba l’andja aha la mboka sɔnyi.” Mbekelo kekina kɛnama ɛlɔ kɛnɛ ele ndɔta ɔlɔtɔ w’epakapaka wakɛnɛmɔla yimba y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ ndo wɛnya dia onto hayaɔshi la nɛmɔ.

12, 13. Atɔndɔ akɔna wahomba nɔmbɔla ɔlɔtɔ ndo ɛnamelo kaso?

¹² Oko weso ekambi waki Jehowa, sho pombaka salaka la wolo dia monga l’ɛnamelo k’ɔlɔlɔ, mbuta ate ndɔta ahɔndɔ w’amɛna, wa pudipudi ndo wasungana lo ndjela dihole diatanemaso. Tena tshɛ, ɛnamelo kaso pombaka kɛnɛmɔla ‘wɛdimo ndo ekanelo k’ɔlɔlɔ’ kâmɛ ndo ‘etsha w’ɛlɔlɔ,’ waonga wakoka le anto ‘wayata dia vɔ nɛmiyaka Nzambi.’ Sho pombaka ndeka ndjakiyanya dia ‘tshikala lo ngandji ka Nzambi,’ koko aha kotola yambalo y’anto oya le so shoamɛ. (1 Timote 2:9, 10; Jude 21) Eelo, sho kombolaka dia ndjalɛnga dimɛna la ɛlɛngɛlɔ “k’ushami l’utema . . . , k’ushinga a wulu lu ashu a [Nzambi].”—1 Petero 3:3, 4.

¹³ Tatohɛke nto dia ɔlɔtɔ aso ndo ɛnamelo kaso kokaka monga la shɛngiya lo woho wɔsa anto akina ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Etena kakambema tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “wɛdimo” lo kɛnɛ kendana la lɔkɛwɔ, yɔ mbelaka kanyi ya nɛmiya tokanyi ndo nsaki y’anto akina. Koko, oyango wahomba monga la so ele wa monga suke dia tshika sala kɛnɛ kɔsaso ɔnɛ tekɔ la lotshungɔ la kisala dia nɛmiya nkum’etema y’anto akina. Kɛnɛ koleki tshɛ ele, sho kombolaka mbisha Jehowa la ekambi ande lotombo ndo ndjaeyanya oko ekambi waki Nzambi lo salaka ‘akambo tshɛ dia lotombo la Nzambi.’—1 Koreto 4:9; 10:31; 2 Koreto 6:3, 4; 7:1.

14. Ambola akɔna wahombaso ndjambola lo kɛnɛ kendana la ɛnamelo ndo la pudipudi kaso ka demba?

¹⁴ Ahɔndɔ aso, ɔlɔngɔswɛlɔ aso wa divo ndo pudipudi kaso ekɔ ohomba efula etena kasambishaso kana kɔtɔso lo nsanganya y’Akristo. Yambola ɔnɛ: ‘Onde ɛnamelo kami ndo pudipudi kami ka demba kotolaka yambalo y’anto tshanana oya le mi? Onde dui sɔ nyangiyaka anto akina? Onde dimi mbɔsaka dia lotshungɔ lele lami lo awui asɔ ndeka ohomba la ntondo ka kotsha kɛnɛ kahombama dia monga l’ɛkɛndɛ l’etshumanelo?’—Osambu 68:6; Filipi 4:5; 1 Petero 5:6.

15. Lande na kele Ɔtɛkɛta wa Nzambi hawosha lokaka l’ɛlɛmbɛ wendana la ɔlɔtɔ, l’ɔlɔngɔswɛlɔ wa divo ndo la pudipudi ka demba?

¹⁵ Bible hasha Akristo lokaka l’ɛlɛmbɛ wendana la ɔlɔtɔ, la ɔlɔngɔswɛlɔ wa divo ndo la pudipudi ka demba. Jehowa hatɔkɔsɔla lotshungɔ lele laso la sɔna ndo nde hatoshimbe dia sho sala kɛnɛ kalangaso. Koko, nde kombolaka dia sho monga anto wambotshunda lo nyuma, wakana yimba lo ndjela atɔndɔ wa lo Bible ndo wele ‘akoka awɔ w’ekanelo ka yimba wambekiyama dia tshikitanya ɔlɔlɔ la kɔlɔ.’ (Heberu 5:14) Kɛnɛ koleki tshɛ ele, nde nangaka dia ngandji kokaso Nzambi ndo wonyaso onto totshutshuya l’etsha. (Mako 12:30, 31) Koko lo elelo watodjɛnde ɛsɔ, tekɔ la weho w’ahɔndɔ efula ndo toho efula ta nɔngɔsɔla divo takokaso sɔna. Sho mɛnaka mɛtɛ ka dikambo sɔ etena kasangana ekambi waki Jehowa wele l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo andja w’otondo.

TONGE LA SSO ‘DI’ƆSƐLƐNGƐ’

16. Ngande walɔshana yimba y’andja ɔnɛ la wetshelo waki Yeso, ndo ambola akɔna wahombaso ndjambola?

¹⁶ Yimba y’andja ɔnɛ kesaka miliyɔ y’anto ɔnɛ di’onto monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ, nde pombaka monga la falanga ndo la lomombo la l’emunyi. Koko, Yeso akate ate: “Lumu la untu haluyala ne dia efula ka diango dieli la ndi.” (Luka 12:15) Aha la tshutshuya anto dia ndjahombia awui tshɛ, Yeso aketsha dia anto ‘weya ehomba awɔ wa lo nyuma’ ndo wele la sso ‘di’ɔsɛlɛngɛ’ diohikami paka l’akambo wa lo nyuma mbonga la lɔsɛnɔ ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ. (Mateu 5:3; 6:22, 23) Yambola ɔnɛ: ‘Onde mɛtɛ dimi mbetawɔka kɛnɛ kaketsha Yeso kana dimi sɛngiyamaka oma le “shi kashi”? (Joani 8:44) Kakɔna kɛnya ɛtɛkɛta ami, eyango wele lami, awui wetshami la ntondo ndo yoho yami ya lɔsɛnɔ?’—Luka 6:45; 21:34-36; 2 Joani 6.

17. Shila ɛlɔlɔ ɛmɔtshi wakondja wanɛ wele la sso di’ɔsɛlɛngɛ.

¹⁷ Yeso akate ate: “Yimba yambuyindjama l’elimu ayo.” (Mateu 11:19) Tende ɛlɔlɔ ɛmɔtshi wakondja wanɛ wele la sso di’ɔsɛlɛngɛ. Vɔ mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ etena kayashawɔ l’olimu wa Diolelo. (Mateu 11:29, 30) Vɔ mbewɔka ekiyanu wa tshanana ndo vɔ bu la ekakatanu wa lo yimba. (1 Timote 6:9, 10) Vɔ ngɛnangɛnaka la kɛnɛ kele lawɔ ndo kɛsɔ mbashaka etena ka vɔ monga kâmɛ la nkumbo yawɔ ndo l’asekawɔ Akristo. Vɔ ndalaka djɔ ya lɔngɔvungɔvu. (Undaki 5:12) Vɔ mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula waya lo kaha ndo vɔ salaka dui sɔ lo toho tshɛ takokawɔ sala. (Etsha 20:35) Ndo vɔ “ndula too l’elungamelu” ndo wekɔ la wɔladi wa l’etei k’otema ndo l’ɔlɔ. (Romo 15:13; Mateu 6:31, 32) Ɛtshɔkɔ ɛsɔ wekɔ la nɛmɔ di’efula!

TƆLƆTƐ “ELOTO TSHE WA TA”

18. Ngande wɛnya Bible woho wele otunyi aso, toho takamba la nde, ndo woho wa ta diatɔlɔshande?

¹⁸ Wanɛ watshikala lo ngandji ka Nzambi kokamɛka lo nyuma oma lo ɔlɔshamelo waki Satana lakombola di’Akristo shisha aha tsho ɔngɛnɔngɛnɔ awɔ, koko ndo lɔsɛnɔ la pondjo. (1 Petero 5:8) Paulo akate ate: “Shu hatolo ta la emunyi la dikila, keli tambolo la waulelu la akambu wa wulu, la embuledi wa la kete wa udjima one, la elui w’edienge wa lu ahuli wa l’ulungu.” (Efeso 6:12) Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yakakambe la Paulo yalembetshiya “ndɔ ta” mbelaka kanyi y’anto ahende walɔ ta suke suke, koko aha y’atunyi ahende wanganyi etale wele ɔmɔtshi mbishama lo dihole dimɔtshi. Ndo nto, tɔtɛkɛta “waulelu,” “akambu wa wulu,” ndo “embuledi wa la kete” mɛnyaka dia wanɛ watɔlɔsha oma lo andja wa lo nyuma nɔngɔsɔma dimɛna koko aha ɔlɔshalɔsha.

19. Shila ɛlɔtɔ wa ta wa lo nyuma w’Okristo.

¹⁹ Koko kânga mbeso la wɛɔdu ndo la elelo, sho kokaka mbidja otshumba. Lo woho akɔna? Lo ndɔta “eloto tshe wa ta wa [Nzambi].” (Efeso 6:13) Efeso 6:14-18 tɛkɛtaka dikambo di’ɛlɔtɔ wa ta ɛsɔ ɔnɛ: “Okone nyemali, nyolote mete lu kindi yanyu, nyolote engawo k’akambu w’ololo lu tulu. Nyudji elongoswelo ka lukumu l’ololo la ki l’ekulu anyu. Lu akambu tshe, nyukimeli engawo ka mbetawo, okone nyayeya nyima akuwa tshe wa dja wa kanga kolo. Nyose lufule [kana elongamelo k]a panda, la yombo ya nyuma, yako yeli diui dia [Nzambi]. Lu alombelo tshe la esengosengo, nyolombaki tena tshe le nyuma.”

20. Ngande wotshikitanyi awui wele laso la wele l’ɔsɔlayi wa mɛtɛ mɛtɛ?

²⁰ Lam’ele ɛlɔtɔ ɛsɔ wekɔ yɛdikɔ yakɔshi Nzambi dia tokokɛ, sho pombaka mbalɔtaka wonya tshɛ. Otshikitanyi la asɔlayi wa mɛtɛ mɛtɛ wakoka momuya l’etena k’otale aha la ndɔ ta, Akristo wekɔ lo ndɔ ta wonya tshɛ ndo wekɔ lo wâle wa shisha lɔsɛnɔ lawɔ. Ta sɔ diayokomɛ paka l’etena kayodiaka Nzambi Satana ndo kayondokasha nyuma ya kɔlɔ tshɛ lo difuku diaha l’ekomelo. (Enyelo 12:17; 20:1-3) Ɔnkɔnɛ, tohekɔke etena kalɔshanayɛ la wɛɔdu kana nsaki ya kɔlɔ, nɛ dia sho tshɛ pombaka ‘sala la wolo tshɛ’ dia tshikala la kɔlamelo le Jehowa. (1 Koreto 9:27) Lo mɛtɛ, etena kahatalɔsha mbahombaso ndeka ndjakiyanya!

21. Ngande wakokaso mbidja otshumba lo ta dia lo nyuma?

²¹ Ndo nto, hatokoke mbidja otshumba lo ta sɔ la wolo aso hita. Diakɔ diakatohola Paulo ohomba wa nɔmbaka Jehowa ‘lo nyuma lo waaso tshɛ.’ Lo etena kakɔ kâmɛ sho pombaka mpokamɛka Jehowa lo mbekaka Ɔtɛkɛta ande ndo sanganaka l’asekaso ‘asɔlayi’ lo diaaso tshɛ nɛ dia aha shoamɛ ato mbalɔ ta sɔ. (Filemona 2; Heberu 10:24, 25) Wanɛ wele la kɔlamelo l’akambo asɔ tshɛ wekɔ l’eshikikelo dia wayodja otshumba ndo wayonga l’akoka wa mamɛ mbetawɔ kawɔ la wolo tshɛ etena kahembamatɔ.

TONGE SUKE DIA MAMƐ MBETAWƆ KASO

22, 23. a) Lande na kahombaso mongaka suke tena tshɛ dia mamɛ mbetawɔ kaso, ndo ambola akɔna wahombaso ndjambola? b) Dui diakɔna diayotɔsɛdingola lo tshapita yayela?

²² Yeso akate ate: “Ne dia nyu nyaha wa la kete, . . . diako mbanyuhetsha wa la kete.” (Joani 15:19) Ɔnkɔnɛ, Akristo pombaka mongaka tena tshɛ suke dia mamɛ mbetawɔ kawɔ ndo sala dikambo sɔ la dilɛmiɛlɔ ndo la memakana. (1 Petero 3:15) Yambola ɔnɛ: ‘Onde dimi shihodiaka lande na kele mbala mɔtshi Ɛmɛnyi wa Jehowa mbɔsaka tɛdikɔ totshikitanyi l’anto efula? Naka dikambo dia wolo dia ngasɔ diambokomɛ, onde lekɔ l’eshikikelo dia kɛnɛ kata Bible ndo olui w’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo kekɔ mɛtɛ? (Mateu 24:45; Joani 17:17) Etena kakondjami diaaso dia sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lo washo wa Jehowa, onde lamboyalɔngɔsɔla dia tshikitana l’anto akina ndo dimi ngɛnangɛnaka dikambo sɔ?’—Osambu 34:2; Mateu 10:32, 33.

²³ Koko, mbala efula nsaki kaso ka kakitɔna la andja ɔnɛ mbɔtɔka l’ohemba lo toho ta mayɛlɛ efula. Ɛnyɛlɔ, oko wakataditshi, Diabolo nyangaka dia kesa ekambi waki Jehowa lo tshimbo ya tɔkɛnyɔ. Ngande wakokaso sɔna tɔkɛnyɔ t’amɛna tayotokimanyiya dia kɔkɔla demba ndo nama nkum’otema ka pudipudi? Dikambo sɔ mbayotɛna lo tshapita yayela.

[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]

[Kiombo ya lo lɛkɛ 52]

AKRISTO WA LO NTAMBE KA NTONDO WAKI LA LOMANGEMANGE

Ambewi w’ɛkɔndɔ wa l’andja ɔnɛ mbishaka tolembetelo ta shikaa tɛnya di’Akristo wa lo ntambe ka ntondo waki la lomangemange l’akambo wa pɔlitikɛ ndo vɔ kɔndɔka ata. Dibuku Etatelo ka Lokristo (lo Angɛlɛ) mbutaka ɔnɛ: “Wanɛ wakahɔhɔla Lokristo wakayalamaka la wolo tshɛ diaha ndjatambiya l’awui wa pɔlitikɛ.” Woho akɔ wâmɛ mbele, dibuku Sur le chemin de la civilisation (lo Angɛlɛ) mbutaka ɔnɛ: “Ewandji w’apanganu wa nshi shɔ kombokaka dimɛna ndo kombetawɔka Lokristo. . . . Akristo wakatonaka dia sala awui amɔtshi wakalɔmbamaka le ase Rɔma. . . . Takawakambaka elimu wa pɔlitikɛ.”

Lo kɛnɛ kendana la Lokristo l’etatelo ndo l’olimu w’ɔsɔlayi, Peter Meinhold, ombewi ɔmɔtshi wa teoloji wa lo wodja wa Allemagne akate ate: “Akristo wa ntondo wakɔsaka di’Okristo hakoke kamba olimu w’ɔsɔlayi.” Lo mukanda ande wele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Eyangelo lo kɛnɛ kendana la diɔtɔnganelo diele lam’asa ata la atɔndɔ wa lo Lokristo” (lo Angɛlɛ), Jonathan Dymond, ofundji ɔmɔtshi w’awui w’ɔtɛmwɛlɔ akafunde dia yema l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Yeso, ambeki Ande “wakatone dia ndɔ [ta]; oyadi etombelo akɔna wakakoke monga la dikambo sɔ, lɔtɛngɔ, lokanu koyanga nyɔi.” Nde akakotsha ate: “Ndoko onto lakoka mbidja tâmu lo awui wakete asɔ.” Lo ndjela ofundji okina, paka l’etena “kakayolanaka Lokristo” mbakayokambaka Akristo amɔtshi olimu w’ɔsɔlayi.

[Kiombo ya lo lɛkɛ 55]

ONDE DIMI LEKƆ LA LOMANGEMANGE?

Tɔndɔ: “Diulelu diami diaha dia la kete nye.”—Joani 18:36.

Ambola amɔtshi wakokayɛ ndjambola

▪ Ngande wayomolembetshiya onto lande na kele tɛmɔla dalapo ekɔ ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi?c—Etumbelu 20:4, 5; 1 Joani 5:21.

▪ Naka dimi pombaka nembetshiya anto lande na kahamayasha lo fɛtɛ mɔtshi ya wodja, ngande wakokami mɛnya dilɛmiɛlɔ di’efula le wanɛ wele kema lami dietawɔ ɔtɔi?—1 Petero 3:15.

▪ Naa ɛkɔkɔ watshutshuya diaha dimi sukɛ atshunda tshɛ wa pɔlitikɛ kana kamba olimu w’ɔsɔlayi?—Joani 13:34; 1 Joani 3:10-12.

[Nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi]

[Osato wa lo lɛkɛ 57]

Onde ɛnamelo kami tombolaka Jehowa?