Kamba dimɛna la lonyemba layɛ
“One leya nungula diui ne, adilunguli.”—MAT. 19:12.
1, 2. a) Ngande wakɔsaka Yeso, Paulo ndo anto akina lonyemba? b) Lande na kahɔshi anto amɔtshi lonyemba oko woshasha?
AHA la tâmu, diwala ekɔ woshasha ɔmɔtshi woleki ohomba wakasha Nzambi anto. (Tuk. 19:14) Koko, Akristo efula w’enyemba vɔ lawɔ wekɔ la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ɔnangɛso Harold laya l’ɛnɔnyi 95 lahatatshukaka mbutaka ate: “Kânga mbangɛnangɛnami monga kâmɛ l’anto akina ndo mbalongola, ndoko lushi lakamayaoke opoko etena kemi dimɛ. Dimi kokaka mbuta dia lekɔ la woshasha wa lonyemba.”
2 Lo mɛtɛ, Yeso Kristo la ɔpɔstɔlɔ Paulo wakɛnya dia lonyemba lekɔ woshasha w’oma le Nzambi oko wele diwala. (Adia Mateu 19:11, 12; 1 Koreto 7:7.) Koko, aha onto tshɛ lele onyemba mbakasɔnɛ dia ntshikala onyemba. Awui amɔtshi konyaka wolo di’onto ntana olonganyi wahombama. Kana l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi efula wa diwala, amɔtshi ndjokomaka enyemba nto aha la vɔ nongamɛ l’ɔkɔngɔ w’odiakelo wa diwala kana w’ovushelo w’elonganyi awɔ. Ko lo yoho yakɔna yakoka lonyemba monga woshasha? Ndo ngande wakoka Akristo w’enyemba nkamba dimɛna la lonyemba lawɔ?
Woshasha wa lânde
3. Ɛlɔlɔ akɔna wonga mbala efula la Akristo w’enyemba?
3 Tena efula onyemba ndeka monga la wenya ndo lotshungɔ oleki otshukanyi. (1 Kor. 7:32-35) Ɔsɔ ekɔ ɛlɔlɔ wa lânde wakoka mbokimanyiya dia nde mpamia olimu ande, ngandji kande otsha le anto akina ndo ndeka ndjasukanya la Jehowa. Koko, Akristo efula wambeya ɛlɔlɔ w’oma lo lonyemba ndo vɔ mbɔsaka yɛdikɔ ya ‘tokotshikala onyemba’ lo tshanda mɔtshi. Mbeyaka monga ko akina kɔmbɔsa yɛdikɔ ya ntshikala enyemba, koko etena kakatshikitana awui waki la wɔ, wakakane yimba l’ekimanyielo ka dɔmbɛlɔ ndo wakayɛnaka dia l’ekimanyielo ka Jehowa vɔ lawɔ kokaka ntshikala enyemba. Ɔnkɔnɛ, vɔ waketawɔ etshikitanu wakâkomɛ ndo wakɔshi yɛdikɔ ya ntshikala enyemba.—1 Kor. 7:37, 38.
4. Lande na kakoka Akristo w’enyemba ndjasha tshɛ l’olimu waki Nzambi?
4 Akristo w’enyemba mbeyaka dia aha paka vɔ mbotshukanyi ko vɔ mbetawɔma kana mbɔsama la nɛmɔ le Jehowa kana le okongamelo ande. Sho tshɛ Nzambi tokaka ngandji. (Mat. 10:29-31) Ndoko onto kana ɛngɔ kakoka tanganya oma lo ngandji ka Nzambi. (Romo 8:38, 39) Oyadi tekɔ otshukanyi kana onyemba, tekɔ l’ɛkɔkɔ w’eshika wa ndjasha tshɛ l’olimu waki Nzambi.
5. Kakɔna kahombama dia nkondja ɛlɔlɔ tshɛ waya oma lo lonyemba?
5 Koko, oko wediɔ lo dikambo dia losha la mishiki kana la tɔkɛnyɔ, losha la lonyemba nɔmbaka dia mbidja welo dia nkamba la lɔ lo yoho ya dimɛna. Ko ngande wakoka Akristo w’enyemba ɛlɔ kɛnɛ, oyadi anangɛso kana akadiyɛso, akɛnda kana epalanga, wakasɔnɛ dia ntshikala enyemba kana wele awui amɔtshi mbamboyakonya enyemba nkamba dimɛna la lonyemba lawɔ? Nyɛsɔ tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dimɔtshi di’oma lo etshumanelo k’Akristo ka lo ntambe ka ntondo kele tende wetshelo wakokaso nkondja.
Lonyemba lo nshi ya dikɛnda
6, 7. a) Diɛsɛ diakɔna diakalongola ana wa wamato wa dimuma waki Filipɛ l’olimu waki Nzambi? b) Lo toho takɔna takakambe Timɔte dimɛna la lonyemba lande, ndo ɛtshɔkɔ akɔna wakandakondja lo mbetawɔ kambɛ Nzambi etena kakinde onyemba?
6 Osambisha Filipɛ aki la ana wa wamato anɛi wa dimuma wakasambishaka l’ohetoheto oko shɛwɔ. (Etsha 21:8, 9) Mbuta akambo wahataye aki l’atei wa weshasha wa nyuma k’ekila ndo esekaseka ɛsɔ wakakambe la woshasha ɔsɔ dia nkotsha kɛnɛ kele lo Joele 2:28, 29.
7 Timɔte aki ɔlɔngɔlɔngɔ wakakambe dimɛna la lonyemba lande. Oma ko dikɛnda diande, Eyunikɛ wa nyango ndo Lɔyi la tshɛnde wakawetsha “afundelu w’ekila.” (2 Tim. 1:5; 3:14, 15) Koko, ondo vɔ wakayokoma Akristo paka etena kakaye Paulo mbala ka ntondo l’osomba awɔ, mbuta ate la Lustɛra oya lo 47 T.D. Ɛnɔnyi ehende l’ɔkɔngɔ, etena kakaye Paulo mbala ka hende, ko Timɔte aya ondo l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi kana kodikotshaka ɛnɔnyi 20. Kânga mbakinde eke dikɛnda lo ɛnɔnyi ndo lo akambo wa mɛtɛ, dikumanyi di’Akristo dia la Lustɛra ndo dia la Ikɔniyo waki suke la wɔ ‘wakatɛkɛtaka dimɛna’ lo dikambo diande. (Etsha 16:1, 2) Ɔnkɔnɛ, Paulo akalɔmbɛ Timɔte dia nde mbotshindɛ lo lɔkɛndɔ. (1 Tim. 1:18; 4:14) Hatokoke mbuta l’eshikikelo dia Timɔte kotshuka. Koko, sho mbeyaka dia etena kakinde ɔlɔngɔlɔngɔ, nde aketawɔ la lolango lande dia ntshindɛ Paulo ndo l’edja k’ɛnɔnyi efula oma lâsɔ, nde akakambe la lonyemba lande oko misiɔnɛrɛ ndo omendji.—Fil. 2:20-22.
8. Kakɔna kakakimanyiya Joani Mako dia nde ndjadjɛ eyango wa lo nyuma, ndo ɛlɔlɔ akɔna wakakandakondja lo nsala dikambo sɔ?
8 Lo dikɛnda diande, Joani Mako nde lawɔ akakambe dimɛna la lonyemba lande. Nde la Mariya wa nyango kâmɛ ndo Baranaba w’ɔnango waki anto wa ntondo wakakenge etshumalo ka la Jerusalɛma. Ondo nkumbo ka Mako waki la lɔsɛnɔ la dimɛna nɛ dia vɔ waki la luudu lawɔ hita l’osomba ndo waki l’ose olimu. (Etsha 12:12, 13) Koko kânga mbakidiɔ ngasɔ, oma ko dikɛnda diande, Mako kondjasha la lokaki tshɛ paka dia ɛlɔlɔ ande hita. Ndo nde konyanga dia monga la lɔsɛnɔ la nkumbo la dimɛna. Ondo woho wakandɔtɔnɛka l’apɔstɔlɔ oma ko dikɛnda akawosha nsaki ka nkamba olimu wa misiɔnɛrɛ. Ɔnkɔnɛ, nde aketawɔ dia ntshindɛ Paulo la Baranaba lo lɔkɛndɔ lawɔ la ntondo la misiɔnɛrɛ ndo akakambe oko okimanyedi awɔ. (Etsha 13:5) L’ɔkɔngɔ diko, nde akayotshindɛ Baranaba ndo oma lâsɔ, nde akayokambaka kâmɛ la Petero la Babilɔna. (Etsha 15:39; 1 Pet. 5:13) Hateye edja ka ngande kakatshikala Mako onyemba. Koko, nde aki la lokumu la dimɛna efula l’onto laketawɔ kambɛ anto akina ndo ndeka ndjasha l’olimu wa Nzambi.
9, 10. Waaso akɔna wele l’Akristo w’akɛnda weke enyemba ɛlɔ kɛnɛ dia mpamia olimu awɔ w’Okristo? Sha ɛnyɛlɔ.
9 Akɛnda efula wa l’etshumanelo ɛlɔ kɛnɛ ndo vɔ lawɔ wekɔ lo mbetawɔ lo ɛnɔnyi wekewɔ enyemba dia ndeka ndjasha l’olimu waki Nzambi. L’ɛnyɛlɔ ka Mako la Timɔte, vɔ ngɛnangɛnaka woho wele lonyemba lawɔ mbakimanyiyaka dia “mamema Khumadiondjo aha la ufutanu.” (1 Kor. 7:35) Ɔsɔ ekɔ wahɔ wa mɛtɛ. Enyemba wekɔ la waaso efula wa kambɛ Jehowa oko ambatshi mboka, tokamba lɛnɛ ele ohomba efula w’apandjudi wa Diolelo, mbeka ɔtɛkɛta okina, mbisha lonya lo wokelo wa Mbalasa ya Diolelo kana mvudu ya Bɛtɛlɛ, mbɔtɔ Kalasa k’olowanyelo w’ekambi ndo nkamba lo Bɛtɛlɛ. Naka wɛ eke dikɛnda ndo atatshukana, onde wɛ ekɔ lo nkamba dimɛna la waaso wele la yɛ?
10 Ɔnangɛso ɔmɔtshi lelɛwɔ Mark akatatɛ olimu w’ombatshi mboka lam’akinde aya suke la nkotsha ɛnɔnyi akumi ahende, akɔtɔ Kalasa k’olowanyelo w’ekambi ndo akakambe l’ahole wotshikitanyi wa l’andja w’otondo. Lo nkana yimba lo ɛnɔnyi 25 wambondokamba olimu wa lo tena tshɛ, nde ekɔ lo mbuta ɔnɛ: “Lakayange dia nkeketsha oseka onto tshɛ la l’etshumanelo, lakasambishaka kâmɛ la wɔ, lakasalaka wembwelo w’ɛkɔkɔ, lakawaelɛka dia sho ndjɔlɛ yangɔ ndo takasanganaka kâmɛ dia keketshana lo nyuma. Awui asɔ tshɛ wakambishaka ɔngɛnɔngɛnɔ wa mamba.” Oko wadiɛnya ɛtɛkɛta waki Mark, ɔngɛnɔngɛnɔ woleki woke lo lɔsɛnɔ ndjaka oma lo mbisha. Ndo ndjasha tshɛ l’olimu w’ekila mbishaka waaso efula wa ndjasha tshɛ lo wahɔ w’anto akina. (Etsha 20:35) Oyadi akambo akɔna wele la yɛ, akoka wele la yɛ kana awui wambokokomɛ lo lɔsɛnɔ, eya dia ɛlɔ kɛnɛ akɛnda wekɔ l’akambo efula wa nsala l’olimu wa Nkumadiɔndjɔ.—1 Kor. 15:58.
11. Naa ɛlɔlɔ ɛmɔtshi waya lo mbewɔ dia nsasɛ otsha lo diwala?
11 Kânga mbele efula k’akɛnda wayokombola dia ndjotshukana, ekɔ ɛkɔkɔ w’eshika waha nsasɛ dia nsala dikambo sɔ. Paulo keketshaka akɛnda dia vɔ nkonga yema polo vɔ ndekanya ‘etena kahɛtahɛta dikila di’ɛlɔngɔlɔngɔ kana esekaseka,’ etena konga nsaki ya dieyanelo wolo efula. (1 Kor. 7:36) Nɔmbamaka etena k’otale dia wɛ ndjaeya dimɛna ndo monga l’akoka wele ohomba lo lɔsɛnɔ dia nsɔna olonganyi wahombama. Ntshika dɔkɔlɔkɔ dia diwala ekɔ yɛdikɔ y’ohomba efula yatshikala lɔsɛnɔ l’otondo.—Und. 5:2-5.
Lonyemba lo nshi y’opalanga
12. a) Kakɔna kakasale wadi aki odo Anna etena kakatshikitana akambo waki la nde? b) Diɛsɛ diakɔna diakandakondja?
12 Ondo Anna watɛkɛtama lo Evanjiliɔ waki Luka aki la lonyangu efula lam’akavu omɛnde la shashimoya l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbidjasɛ lo diwala ɛnɔnyi esambele eto. Hateye dia kana nde aki l’ana kana akasangoya dia tshukama nto. Koko Bible mɛnyaka dia polo lam’akinde l’ɛnɔnyi 84, nde aki paka wadi aki odo. Oma lo kɛnɛ kata Bible, sho koka mbuta dia Anna akakambe la awui wakotshikitanɛ asɔ dia nde ndeka ndjasukanya la Jehowa. Nde ‘kombetshaka ndoko lushi lo tɛmpɛlɔ ndo akakambaka olimu w’ekila ndo la yanyi ndo l’otsho la ekilelo ka mbo ya ndɛ ndo l’ɛsɛngɔsɛngɔ.’ (Luka 2:36, 37) Ɔnkɔnɛ, nde aketshaka akambo wa lo nyuma lo dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ lande. Dui sɔ diakalɔmbaka dia nde ndjaketembola ndo mbidja welo, koko nde akafutama efula l’ɔtɛ wa dikambo sɔ. Nde aki la diɛsɛ dia mɛna Yeso eke ɔna ashashi ndo akasambisha anto akina awui wendana l’etshungwelo kakahombe ndja oma lo tshimbo ya Mɛsiya.—Luka 2:38.
13. a) Kakɔna kɛnya dia Dɔrkasɛ akayasha tshɛ l’etshumanelo? b) Ngande wakafutama Dɔrkasɛ l’ɔtɛ wa ɔlɔlɔ ndo lɔsɛngɔ lande?
13 Womoto ɔmɔtshi lokombo lande Dɔrkasɛ kana Tabita akasɛnaka la Jɔpa, dibongo di’edjedja diaki lo wekeke wa nɔrdɛ ka Jerusalɛma. Lam’ele Bible hate dia nde aki la omi, ondo nde aki onyemba l’etena kɛsɔ. Dɔrkasɛ “akatshaka akambu w’ololo efula ndu akambu wa ketshi.” Mɛnamaka dia nde akatɛlɛka wadi waki edo ndo anto akina waki l’ohomba ahɔndɔ efula ndo anto asɔ wakawokaka ngandji efula l’ɔtɛ wa dikambo sɔ. Ɔnkɔnɛ, etena kakandavu la shashimoya, etshumanelo k’otondo wakatome anto dia tɔsɛngasɛnga Petero dia nde ndjolola kadiyɛwɔ ka ngandji kɛsɔ. Etena kakadiangana losango la eolwelo kande, anto efula wakakome ambetawudi. (Etsha 9:36-42) Oma lo lɔsɛngɔ lande l’ɔtɛkɔya, ondo Dɔrkasɛ ndamɛ akakimanyiya amɔtshi wa l’atei awɔ.
14. Kakɔna katshutshuya Akristo w’enyemba dia ndjasukanya suke suke la Jehowa?
14 L’ɛnyɛlɔ ka Anna la Dɔrkasɛ, ɛlɔ kɛnɛ l’etshumanelo sho tanaka anto efula waya epalanga weke enyemba kana wamboyokoma enyemba. Le amɔtshi, mbeyaka monga ko watatane olonganyi w’oshika. Akina wakadiake diwala kana wakavusha olonganyi. Oko wewɔ kema l’olonganyi wa ndjaɛkɛ le nde, mbala efula Akristo w’enyemba ndjaɛkɛka tshɛ le Jehowa. (Tuk. 16:3) Silvia, kadiyɛso kɛmɔtshi k’onyemba kambokamba ndekana ɛnɔnyi 38 lo Bɛtɛlɛ mbɔsaka dia ɔsɔ ekɔ tshondo y’ɔtshɔkɔ. Nde mbutaka ate: “Tena dimɔtshi, dimi nɛmbaka ndo ndjambolaka ɔnɛ: ‘Ayokeketsha na?’” Koko oma lâsɔ, nde kotshaka ɔnɛ: “Mbeya dia Jehowa mbeyaka kɛnɛ kemi l’ohomba oleki ndo dimɛ, kimanyiyakami dia ndeka ndjasukanya la nde. Ndo mbala tshɛ dimi kondjaka ekeketshelo, tena dimɔtshi oma lo toho tahamalongamɛ.” Etena tshɛ kayasukanyaso suke suke la Jehowa, nde tokimanyiyaka lo yoho yoludi la ngandji ndo yakeketsha.
15. Ngande wakoka Akristo w’enyemba ‘mpamia’ ngandji kawɔ?
15 Lonyemba mbishaka onto diaaso dia lânde dia ‘mpamia’ ngandji kande. (Adia 2 Koreto 6:11-13.) Jolene, kadiyɛso kɛmɔtshi k’onyemba kambetsha ɛnɔnyi 34 l’olimu wa lo tena tshɛ mbutaka ate: “Lakasale la wolo dia monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna aha tsho l’anto wa lo lɔlɔnga lami, koko ndo la weho w’anto tshɛ. Lonyemba ekɔ mɛtɛ diaaso dia dimɛna dia kambɛ Jehowa, ase nkumbo kayɛ, ananyɔ la akadiyɛyɛ ndo asukanyi ayɛ. Lam’akatetaka ɛnɔnyi mbakamatalekaka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho wemi onyemba.” Aha la tâmu esombe, akanga wa dikɔmɔ, ambutshi wodia ana vɔamɛ, akɛnda ndo anto akina wa l’etshumanelo ngɛnangɛnaka woho wâsukɛ enyemba la ngandji tshɛ. Lo mɛtɛ, etena tshɛ kɛnyaso anto akina ngandji kawaokaso, sho ndekaka ndjaoka dimɛna. Onde wɛ lawɔ kokaka ‘mpamia’ ngandji kokayɛ anto akina?
Onyemba lɔsɛnɔ l’otondo
16. a) Lande na kakatshikala Yeso onyemba lɔsɛnɔ lande l’otondo? b) Ngande wakakambe Paulo dimɛna la lonyemba lande?
16 Yeso kotshuka, nde akahombe ndjalɔngɔsɔla ndo nkotsha olimu ande w’esambishelo. Nde akande nkɛndɔ y’etale, akakambaka oma ko pindju polo l’otsho ndo akayokimɔka lɔsɛnɔ lande oko olambo. Woho wakinde onyemba akôkimanyiya dia nde nkotsha olimu ande. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akande nkɛndɔ ya nunu dia kilɔmɛtɛlɛ ndo akahomana l’ekakatanu efula l’olimu ande. (2 Kor. 11:23-27) Kânga mbele ondo nde akatshuke ntondo, Paulo akasɔnɛ dia ntshikala onyemba l’ɔkɔngɔ wa nde sɔnama ɔpɔstɔlɔ. (1 Kor. 7:7; 9:5) Lo wahɔ w’olimu w’esambishelo, Yeso la Paulo wakakeketsha anto akina dia mbokoya ɛnyɛlɔ kawɔ naka kokaka. Koko, ndoko onto l’atei awɔ akate dia paka onto kotshikadi onyemba ko nde nkamba olimu w’esambishelo.—1 Tim. 4:1-3.
17. Ngande wayela anto amɔtshi ɛlɔ kɛnɛ ɛnyɛlɔ kaki Yeso ndo ka Paulo, ndo lande na kakokaso ndjashikikɛ dia Jehowa ngɛnangɛnaka wanɛ wayahombia lo yoho shɔ?
17 Ndo ɛlɔ kɛnɛ, anto amɔtshi sɔnaka dia ntshikala enyemba dia vɔ ndeka ndjasha l’esambishelo. Ɔnangɛso Harold lakatatɛkɛtshi dikambo diande ambokamba ndekana ɛnɔnyi 56 lo Bɛtɛlɛ. Nde mbutaka ɔnɛ: “Lo ɛnɔnyi dikumi wa ntondo wakametsha lo Bɛtɛlɛ, lakɛnyi atshukanyi efula watomba oma lo Bɛtɛlɛ l’ɔtɛ wa hemɔ kana dia tokokɛ ambutshi awɔ waya esombe. Ambutshi ami wakɔ ahende wambovɔka. Koko dimi lakalange Bɛtɛlɛ efula diakɔ diakimi kombidja diɛsɛ sɔ lo wâle lo ntshuka.” Woho akɔ wâmɛ mbele, ambeta ɛnɔnyi ɛmɔtshi, Margaret lambokamba edja oko ombatshi mboka akate ate: “Laki la waaso efula wa tshukama lo lɔsɛnɔ lami, koko dimi kotshukama. Laki la akoka wa nkamba la lotshungɔ laki la mi oko wakimi onyemba dia ndjasha efula l’esambishelo ndo dui sɔ diakambisha ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula.” Lo mɛtɛ, Jehowa hohɛki pondjo onto tshɛ layahombia lo yoho shɔ dia wahɔ w’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ.—Adia Isaya 56:4, 5.
Kamba dimɛna la lonyemba layɛ
18. Ngande wakoka anto akina nkeketsha ndo nsukɛ Akristo w’enyemba?
18 Akristo tshɛ w’enyemba wasala la wolo tshɛ dia kambɛ Jehowa kokaka mɛtɛ mandɔma l’otema ɔtɔi ndo keketshama. Sho mbalangaka ndo ngɛnangɛnaka olimu wa dimɛna wakambawɔ l’etshumanelo. Vɔ hawoyaokaki pondjo opoko naka mɛtɛ sho monga ‘anangɛwɔ la akadiyɛwɔ, ambutshi awɔ ndo anawɔ’ wa lo nyuma.—Adia Mako 10:28-30.
19. Kakɔna kakokayɛ nsala dia nkamba dimɛna la lonyemba layɛ?
19 Oyadi wɛmɛ mbakasɔnɛ dia ntshikala onyemba kana awui amɔtshi mbamboyokokonya onyemba, bɛnyɛlɔ di’oma l’Afundelo ndo dia nshi nyɛ diɔtɛkɛtshiso diakoshikikɛ dia wɛ koka monga la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo la dimɛna. Weshasha ɛmɔtshi sho nongamɛka dia mbalongola, koko ekina sho mbalongolaka aha la nongamɛ. Sho ngɛnangɛnaka ɛmɔtshi kam’alongolaso ndo ekina ndjɛnamaka ohomba lam’atete nshi. Koko, tshɛ nemanɛka la dionga diele laso. Kakɔna kakokayɛ nsala dia nkamba dimɛna la lonyemba layɛ? Leka ndjasukanya la Jehowa, onga l’akambo efula wa nsala l’olimu wa Nzambi ndo hamia ngandji kayɛ otsha le anto akina. L’ɛnyɛlɔ ka diwala, lonyemba kokaka tela ɛlɔlɔ efula naka sho liɔsa oko woshasha w’oma le Nzambi ndo nkamba dimɛna la lɔ.
Onde wɛ âkohɔ?
• Lo toho takɔna takoka lonyemba monga woshasha?
• Ngande wakoka lonyemba monga ɔtshɔkɔ le ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka?
• Waaso akɔna wele l’Akristo w’enyemba wa ndeka ndjasukanya la Jehowa ndo mpamia ngandji kawɔ?
[Esato wa lo lɛkɛ 18]
Onde wɛ ekɔ lo nkamba dimɛna la waaso wakondjayɛ l’olimu wa Nzambi?