LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • g 7/06 p. 28-29
  • Naʻe Pekia Moʻoni ʻa Sīsū ʻi ha Kolosi?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Naʻe Pekia Moʻoni ʻa Sīsū ʻi ha Kolosi?
  • ʻĀ Hake!—2006
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ko e Hā ʻOku Fakatātaaʻi ʻe he Kolosí?
  • “Taʻofi Kimoutolu mei he Tauhi Aitoli”
  • ʻUhinga ʻOku ʻIkai Ngāueʻaki Ai ʻe he Kau Kalisitiane Moʻoní ʻa e Kolosí ʻi he Lotú
    Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?
  • Ko e Hā ʻOku ʻIkai ke Ngāueʻaki Ai ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e Kolosí ʻi Heʻenau Lotú?
    Ngaahi Fehuʻi ʻOku Toutou ʻEke Fekauʻaki mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová
  • Ko e Hā ʻOku ʻIkai Ngāueʻaki Ai ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e Kolosí ʻi he Lotú?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2008
ʻĀ Hake!—2006
g 7/06 p. 28-29

Ko e Vakai ʻa e Tohi Tapú

Naʻe Pekia Moʻoni ʻa Sīsū ʻi ha Kolosi?

KO E kolosí ko e taha ia ʻo e ngaahi fakaʻilonga fakalotu ʻoku ʻilolahia ʻe he tangatá. ʻOku fakaʻapaʻapaʻi ia ʻe he laui miliona, ʻo fakakaukau ko e meʻa toputapu ia naʻe pekia ai ʻa Sīsuú. Ko e tokotaha-tohi mo faifakatotolo Katolika Loma ko Adolphe-Napoleon Didron naʻá ne pehē: “Ko e kolosí kuo fai ʻa e lotu ki ai ʻo meimei tatau, pe aʻu ʻo tatau mo hono fai ko ia kia Kalaisí; ko e kolosi toputapú ʻoku fakalāngilangiʻi ia ʻo meimei tatau pē mo e tuʻunga ʻo e ʻOtuá tonu.”

ʻOku pehē ʻe he niʻihi ʻoku ʻai kinautolu ʻe he kolosí ke nau ongoʻi ofi ange ai ki he ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku nau lotu aí. ʻOku ngāueʻaki ia ʻe he niʻihi ko e meʻa ʻomi monū, ʻi he fakakaukau ʻo pehē te ne maluʻi kinautolu mei he koví. Ka ʻoku totonu nai ki he kau Kalisitiané ke nau fakalāngilangiʻi ʻa e kolosí? Naʻe pekia moʻoni ʻa Sīsū ʻi ha kolosi? Ko e hā e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he Tohi Tapú ʻo fekauʻaki mo e tuʻungá ni?

Ko e Hā ʻOku Fakatātaaʻi ʻe he Kolosí?

Ki muʻa fuoloa atu ʻi he taimi ʻo e kau Kalisitiané, naʻe ngāueʻaki ai ʻe he kau Pāpilone ʻo e kuonga muʻá ʻa e kolosí ko e ngaahi fakaʻilonga ia ʻi heʻenau lotu ki he ʻotua fakatupu fua ko Tāmusí. Naʻe mafola ʻa hono ngāueʻaki ʻo e kolosí ki ʻIsipite, ʻInitia, Sīlia pea mo Siaina. ʻI he ngaahi senituli leva ki mui ai, naʻe ʻuliʻi ai ʻe he kau ʻIsilelí ʻa ʻenau lotu kia Sihová ʻaki ʻenau ngaahi tōʻonga ʻo hono fakalāngilangiʻi ʻa e ʻotua loi ko Tāmusí. ʻOku lave ʻa e Tohi Tapú ki he faʻahinga lotu ko ʻení ko e meʻa “fakalielia.”—Isikeli 8:​13, 14.

Ko e ngaahi fakamatala Kōsipeli ʻa Mātiu, Maake, Luke mo Sioné ʻoku ngāueʻaki ai ʻa e foʻi lea faka-Kalisi ko e stau·rosʹ ʻi he taimi ʻoku lave ai ki he meʻa tautea mate naʻe pekia ai ʻa Sīsuú. (Mātiu 27:40; Maake 15:30; Luke 23:26) ʻOku ʻuhinga ʻa e foʻi lea stau·rosʹ ki he pou pe ʻakau ʻoku tuʻu hangatonu ki ʻolunga. ʻOku fakamatala ʻa e tohi The Non-Christian Cross faʻu ʻe J.D. Parsons: “ʻOku ʻikai ha foʻi sētesi ia ʻe taha ʻi he taha ʻo e ngaahi fakamatala lahi ʻoku faʻuʻaki ʻa e Fuakava Foʻoú ʻi he muʻaki lea faka-Kalisí, ʻe ʻomai ai naʻa mo ha lave taʻefakahangatonu ki ha fakamoʻoni ko e ʻakau naʻe ngāueʻakí ko ha meʻa kehe ia mei he ʻakau anga-mahení; pea ʻoku ʻikai ʻaupito ke ʻi ai ha fakamoʻoni ia ʻe taha ʻoku pehē ai naʻe ʻikai faʻuʻaki ia ha papa pē ʻe taha ka naʻe faʻuʻakí ha ongo konga papa naʻe tuki fakataha ʻi ha sīpinga kolosi.”

Hangē ko ia naʻe tohi ʻi he Ngāue 5:​30, naʻe ngāueʻaki ai ʻe he ʻapositolo ko Pitá ʻa e foʻi lea xyʹlon, ʻoku ʻuhingá ki he “ʻakau,” ʻa ia ʻoku ʻuhinga tatau ia mo e stau·rosʹ pea ʻoku fakahaaʻi ai ʻoku ʻikai ko ha kolosi ne faʻuʻaki ʻa e papa ʻe ua, ka ko ha konga papa pe ʻakau anga-maheni tuʻu hangatonu ki ʻolunga pē ia. Naʻe toki aʻu mai ia ki he taʻu ʻe 300 hili ʻa e pekia ʻa Sīsuú ʻa ia ne fakamafola holo ai ʻe he faʻahinga naʻe taku ko e kau Kalisitiané ʻa e foʻi fakakaukau naʻe pekia ʻa Sīsuú ʻi ha kolosi ne faʻuʻaki ʻa e papa ʻe ua. Kae kehe, ko e vakai ko ʻení naʻe fakatuʻunga ia ʻi he talatukufakaholó pea mo e maʻuhala fekauʻaki mo e foʻi lea stau·rosʹ. ʻOku taau ke tokangaʻi ko e ngaahi fakatātā ʻe niʻihi ʻo e ngaahi tautea mate ʻi Loma ʻi he kuonga muʻá, ʻoku ʻasi aí ko e pou papa pe ʻakau pē ʻe taha ne ngāueʻakí.

“Taʻofi Kimoutolu mei he Tauhi Aitoli”

Ko ha ʻīsiu mahuʻinga ange ki he kau Kalisitiané ko e pehē ko ia pe ʻoku totonu nai ke fakalāngilangiʻi ʻa e meʻa naʻe ngāueʻaki ki hono tāmateʻi ʻo Sīsuú. Pe ko ha ʻakau fakamamahi tuʻu hangatonu pē ʻe taha, pe ko ha kolosi, ngahau, tao, pe ko ha hele, ʻoku totonu nai ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻa peheé ʻi he lotú?

Tau pehē pē naʻe tāmateʻi anga-fakamanu ha taha naʻá ke ʻofa ai pea ko e meʻatau ne tāmateʻiʻakí naʻe ʻave ia ki he Fakamaauʻangá ko ha fakamoʻoni. Te ke feinga nai ke ke maʻu ʻa e meʻatau ne faiʻaki e tāmaté, toutou faitaaʻi ia, pea faitoʻo hano ngaahi tatau lahi ke tufaki? Te ke faʻu nai ha ngaahi meʻatau tatau ʻi he lalahi kehekehe? Te ke teuteuʻi leva ha niʻihi ʻo kinautolu ke hoko ko e siueli? Pe te ke ʻai nai ʻa e ngaahi meʻatau ko iá ke ngaohi ʻo fakatau atu pea fakatau atu ia ki ho ngaahi kaungāmeʻá mo ho kāingá ke nau fakalāngilangiʻi? ʻOku pau pē te ke mate fakaliliʻa ʻi he foʻi fakakaukau ko iá! Neongo ia, ko e ngaahi meʻa tonu ko ʻení kuo fai ia ki he kolosí!

ʻIkai ko ia pē, ko hono ngāueʻaki ʻo e kolosí ʻi he lotú ʻoku ʻikai toe kehe ia mo hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi ʻīmisí ʻi he lotú, ʻa ia ko ha tōʻonga ia ʻoku fakahalaki ʻe he Tohi Tapú. (Ekisoto 20:​2-5; Teutalonome 4:​25, 26) Naʻe tapua totonu atu ʻe he ʻapositolo ko Sioné ʻa e ngaahi akonaki ʻo e lotu faka-Kalisitiane moʻoní ʻi heʻene naʻinaʻiʻaki ki hono ngaahi kaungā Kalisitiané ʻa e ngaahi leá ni: “Taʻofi kimoutolu mei he tauhi aitoli.” (1 Sione 5:21) Naʻa nau fai ʻa e meʻá ni ʻo aʻu ki he taimi naʻe iku atu ai ki he fehangahangai mo e mate ʻi he malaʻe vaʻinga ʻi Lomá.

Kae kehe, ko e kau Kalisitiane ʻi he taimi ʻo e kau ʻapositoló, naʻa nau hakeakiʻi māʻolunga ʻa e pekia fakaefeilaulau ʻa Kalaisí. ʻI he tuʻunga meimei tatau he ʻahó ni, neongo ʻoku ʻikai totonu ke fai ha lotu ki he meʻa naʻe ngāueʻaki ki hono fakamamahiʻi mo tāmateʻi ʻo Sīsuú, ʻoku fakamanatu ʻe he kau Kalisitiane moʻoní ʻa e pekia ʻa Sīsuú ko e founga ia ʻoku tokonaki mai ai ʻe he ʻOtuá ʻa e fakamoʻuí ki he faʻahinga taʻehaohaoa ʻo e tangatá. (Mātiu 20:28) Ko e fakahāhā māʻolunga ko ʻeni ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá te ne ʻomai ʻa e ngaahi tāpuaki taʻefaʻalaua ki he kau ʻofa ki he moʻoní, ʻo kau ai ʻa e ʻamanaki ʻo e moʻui taʻengatá.—Sione 17:3; Fakahā 21:​3, 4.

[Fakatātā ʻi he peesi 28]

Ko e ngaahi fakatātā ʻe niʻihi ʻo e ngaahi tautea mate ʻi Loma ʻi he kuonga muʻá ʻoku ʻasi ai ʻa hono ngāueʻaki ʻo ha fuʻu pou papa pē ʻe taha

[Maʻuʻanga]

Rare Books Division, The New York Public Library, Astor, Lenox and Tilden Foundations

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share