LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • g 4/07 p. 26
  • Vakai ki he Māmaní

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Vakai ki he Māmaní
  • ʻĀ Hake!—2007
  • Kaveinga Tokoni
  • Siemu ʻi he ʻŌfisí
  • Fakamālohi “ke Maʻu Pē Ai e Fiefiá”
  • Mahuʻingaʻia Siʻisiʻi ʻi he Ngaahi Mahaki he Feituʻu Māfaná
  • Suká—Ko ha Mahaki Fakaemāmani Lahi
ʻĀ Hake!—2007
g 4/07 p. 26

Vakai ki he Māmaní

◼ Ko e peseti ʻe 20 ʻo e tokolahi ʻo e māmaní ʻoku ʻikai te nau maʻu ha vai maʻa. Ko e peseti ʻe 40 ʻoku ʻikai te nau maʻu ha founga tufaki vai fakatupu moʻui lelei.​—MILENIO, MEKISIKOU.

Siemu ʻi he ʻŌfisí

Naʻe fua ʻe he kau maikolopaiolosia ʻo e ʻUnivēsiti Arizona ʻa e lahi ʻo e pekitīlia ʻi he ngaahi ʻōfisi ʻi he ngaahi kolo U.S. ʻe niʻihi. Naʻa nau ʻiloʻi “ko e ngaahi ʻēlia ʻe nima ʻoku ʻuliʻi taha ʻe he siemú (ʻi hono fakahokohokó) ko e telefoní, funga tesí, meʻa kiiʻi ʻo e fauniteni inú, kau ʻo e matapā ʻo e maikoloueiví mo e kīpōtí,” ko e lau ia ʻa e nusipepa Globe and Mail. Fakatatau ki he līpōtí, “ko e funga tesi anga-mahení ʻoku tupu ai ʻa e pekitīlia ʻoku tuʻo teau ʻene tokolahi ange ʻaʻana ia aí ʻi he pekitīlia ʻi ha tēpile kai pea tuʻo 400 ʻa e lahi ange honau tokolahí ʻi he funga tesí ai pē ʻi heʻenau ʻi he tangutuʻanga falemālōlō anga-mahení.”

◼ Ko e vahe tolu ʻe taha ʻo e kau Pilitāniá ʻoku nau mohe ʻo siʻi ange ʻi he houa ʻe nimá he pō kotoa, ʻo nau hehema ai ke “siʻisiʻi ʻenau tokangá, loto-ngalongalo [mo] feliliuaki ʻa e lotó.” Ko e siʻisiʻi ʻa e mohé ʻe fakatupu nai ai ha “tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻo e sisinó, suká, loto-mafasiá, vete malí mo e ngaahi fepaki lalahi he halá.”​—THE INDEPENDENT, PILITĀNIA.

Fakamālohi “ke Maʻu Pē Ai e Fiefiá”

“ʻOku fakautuutu ʻa e haha mo e ʻikai ke fakangeingeiaʻi ʻa ia ʻoku fai ʻe he kau talavoú pea lēkooti ʻi he vitioó ʻaki ʻenau ngaahi telefoni mōpailá,” ko e lau ia ʻa e nusipepa faka-Sipeini ko e El País. ʻOku ʻikai pē ke toe sai ʻa e kau maʻukovia ia ʻe niʻihi hili ia ʻa e ngaahi tā lalahi kuo fai kia kinautolú. Ko e hā ʻoku fai ai ʻe he kau talavoú ʻa e ngaahi hia ko ení? “ʻOku ʻikai te nau fai iá ke kaihaʻa pe ko ha lau matakali pe koeʻuhi ʻoku nau kau ki ha kengi. ʻOku nau fai iá—pea ko e tafaʻaki foʻou eni ʻo e faʻahinga faihia ko iá—ke maʻu pē ai e fiefiá,” ko e fakamatala ia ʻa e makasini XL. “ʻI he taimi ʻe niʻihi ʻoku nau konā pea ʻikai ke konā ʻi he taimi ʻe niʻihi,” ko e lau ia ʻa Vicente Garrido, ko ha toketā ki he ʻatamaí ʻoku mataotao ʻi he fakatotolo ki he faihiá. “Ka neongo ia, ko e meʻa anga-maheni ia ʻa e ʻikai ha ongoʻi fakaʻiseʻisa.”

Mahuʻingaʻia Siʻisiʻi ʻi he Ngaahi Mahaki he Feituʻu Māfaná

Ko e lahi taha ʻo e ngaahi mahaki he feituʻu māfaná ʻoku tukunoaʻi ia ʻe he fakatotolo fakafaitoʻó. Ko e hā hono ʻuhingá? “Ko e meʻa pangó . . . ko e kautaha ngaohi faitoʻó ʻoku ʻikai ke nau kumi ha [ngaahi faitoʻo foʻou],” ko e lau ia ʻa Michael Ferguson, ko ha faipaiolosī molekula ʻi he ʻUnivēsiti ʻo Dundee, ʻi Sikotilani. ʻOku ʻikai ha fakaʻaiʻai fakapaʻanga ia ke fai pehē ai ʻa e ngaahi kautaha ngaohi faitoʻó, koeʻuhi ʻoku ʻikai te nau maʻu ha faingamālie ke toe maʻu mai ai ʻenau ʻinivesí. Ko e ngaahi kautaha ko ení ʻoku nau saiʻia ke ngaohi ha ngaahi faitoʻo lelei ange ki he ngaahi tuʻunga hangē ko e mahaki loto-ngalongaló, sisinó mo e vaivai ʻaupitó. ʻI he taimi tatau, ko e lau ia ʻa e makasini New Scientist, ko ha fakafuofua ki he “kakai ʻe toko 1 miliona takatakai he māmaní ʻoku nau mate he taʻu taki taha mei he malēliá, lolotonga ia ko e ngaahi faitoʻo malu mo ola leleí ʻoku kei faingataʻa pē hono maʻú.”

◼ Fakatatau ki he fakatotolo ʻe taha, “ko e kakai ʻoku nau talanoa telefoni toʻotoʻo lolotonga ʻenau fakaʻulí, naʻa mo hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻa fanongo ʻoku ʻai ki he telingá, ʻoku fakatuʻutāmaki pē ia ʻo hangē ko e kau fakaʻuli konaá.”​—REUTERS NEWS SERVICE, U.S.A.

◼ ʻI he ngaahi puleʻanga ʻe 124 naʻe tali ki ha savea ʻa e WHO ʻi hono tānaki ʻo e totó mo hono fai ʻa e siví, ko e fonua ai ʻe 56 “naʻe ʻikai te nau sivi kotoa ʻa ʻenau toto naʻe ʻoatú pe naʻe ʻi ai ha HIV, hepataitisi B mo e C mo e sifilisí.”​—KAUTAHA MOʻUI ʻA MĀMANÍ, SUISALANI.

Suká—Ko ha Mahaki Fakaemāmani Lahi

ʻOku pehē ʻe he New York Times ʻoku fakahaaʻi ʻe he fakamatala mei he Kautaha Fakavahaʻapuleʻanga ki he Mahaki Suká, ʻi he taʻu ʻe 20 fakamuimuí ko e fika ʻo e kakai takatakai he māmaní ʻoku moʻua he suká kuo ʻalu hake ia mei he 30 milioná ki he 230 milioná. ʻI he ngaahi fonua ʻe hongofulu ʻoku māʻolunga taha ai ʻa e tokolahi ʻo e kakai ʻoku puké, ko e fitu ai mei he ngaahi fonua langalanga haké. “Ko e suká ʻa e taha ʻo e ngaahi fakatamaki lahi taha ki he moʻuileleí kuo mātā ʻe he māmaní,” ko e lau ia ʻa Dr. Martin Silink, ko e palesiteni ʻo e kautahá. “ʻI he niʻihi ʻo e ngaahi fonua masiva taha ʻo e māmaní, ʻoku ʻikai malava ai ke tolonga atu e moʻui ʻa e kakaí hili ʻenau moʻua he suká,” ko e fakamatala ia ʻa e līpōtí.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share