LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • be ako 17 p. 139-p. 142 pal. 1
  • Ngāueʻaki ʻo e Maiká

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ngāueʻaki ʻo e Maiká
  • Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Lahi Feʻungamālie ʻo e Leʻó
    Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
  • Ko Hono Liliu ʻo e Fakataha-Lahi Fakavahe “Fiefia Maʻu Ai Pē”! 2020
    Founga Hono Ngāueʻaki Hoʻo Meʻaʻofá
  • ʻOku Teuteuʻi Kitautolu ʻe he Fakataha Ngāué ki he Ngāue Lelei Kotoa Pē
    Ko ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga—1994
  • Akoʻi Hoʻo Fānaú Ke Nau Fai ha Ngaahi Tali
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2006
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí
be ako 17 p. 139-p. 142 pal. 1

AKO 17

Ngāueʻaki ʻo e Maiká

Ko e hā ʻoku fiemaʻu ke ke faí?

Kapau ʻoku ngāueʻaki ha maika ki he fakaleʻolahi ʻo e leʻó ʻi hoʻo ngaahi fakatahá, ngāueʻaki totonu ia.

Ko e hā ʻoku mahuʻinga aí?

Ko e meʻa ʻoku leaʻakí ʻe toki ʻaonga pē ki he niʻihi kehé kapau ʻe lava ke fai ha fanongo lelei ki ai.

KO HOTAU fanga tokoua mo e fanga tuofāfine Kalisitiané ʻoku nau fakamoleki ʻa e taimi mo e feinga lahi, ʻi hono maʻu ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané. Kapau ʻoku fiemaʻu ke nau maʻu ʻaonga mei he meʻa ʻoku leaʻakí, kuo pau ke nau malava ʻo fanongo lelei ki ai.

ʻI he ngaahi ʻaho ʻo ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá, naʻe ʻikai ha meʻa fakaleʻolahi fakaʻuhila. ʻI he lea ʻa Mōsese ki he puleʻanga ʻo ʻIsilelí ʻi he Tokalelei ʻo Mōapé ki muʻa ke nau hū ki he Fonua ʻo e Talaʻofá, naʻe anga-fēfē ʻa e malava ʻa e faʻahinga kotoa ko ia ʻi heʻene kau fanongó, ʻa ia naʻe laui miliona honau tokolahí ke fanongo ki aí? ʻOku ngalingali naʻe ngāueʻaki ʻe Mōsese ha founga ʻo e fefakahokoʻaki fakaetangata ʻa ia naʻe toutou leaʻaki taufetongi ai ʻa ʻene ngaahi leá ʻe he kau tangata naʻe fokotuʻu ʻi he ngaahi tuʻuʻanga feʻungamālie ʻo aʻu ki he tafaʻaki ʻe taha ʻo e ʻapitangá. (Teu. 1:1; 31:​1) ʻIkai fuoloa hili ʻa e kamata ikunaʻi ʻe he kau ʻIsilelí ʻa e fonua ʻi he hihifo ʻo e Sioataní, ʻoku hā mahino naʻe fakatahatahaʻi ai ʻe Siosiua ʻa e puleʻangá ʻi muʻa ʻi Moʻunga Kelisimi mo Moʻunga ʻĪpale, fakataha mo e kau Līvaí ʻi he teleʻa naʻá ne fakamavaheʻi kinautolú. Naʻe fanongo kotoa ai ʻa e kakaí pea nau tali ki he ngaahi tāpuaki mo e ngaahi fakamalaʻia fakaʻotua naʻe fakahoko ange kia kinautolú. (Sios. 8:​33-​35) ʻOku malava ke pehē naʻe ngāueʻaki ʻi he taimi ko ení foki ʻa e fefakahokoʻaki fakaetangatá, ka ʻoku ʻikai ha veiveiua ko e tuʻunga lelei ʻaupito ʻo e ngaahi hikuongo ʻi he feituʻú naʻe toe tokoni lahi ia.

ʻI he taʻu nai ʻe 1,500 ki mui ai ʻi he ‘fakataha ha fuʻu kakai tokolahi ʻaupito’ ʻi he Tahi Kālelí ke fanongo kia Sīsuú, naʻá ne heka ai ki ha vaka, ʻo ne tekeʻi mamaʻo mei he matātahí, peá ne tangutu ai ke malanga ki he fuʻu kakaí. (Mk. 4:​1, 2) Ko e hā naʻe malanga ai ʻa Sīsū mei ha vaká? ʻOku hā mahino koeʻuhi ko e leʻo fakaetangatá ʻoku lava ke fanongoa ia fakataha mo ha tuʻunga māʻalaʻala anga-kehe ʻi he tokalelei ʻo e fukahi vaí.

ʻI he aʻu mai ki he konga ki muʻa ʻi he senituli hono 20, ko e lahi mo e māʻalaʻala ʻo ha leʻo ʻo e tokotaha malangá naʻe faʻa fakapapauʻi ia mei he tokolahi ʻi he kau fanongó ne malava ke nau fanongo ki he meʻa naʻe leaʻakí. Kae kehe, kamata ʻi he 1920 tupú, naʻe malava ai ʻa e kau sevāniti ʻa Sihová ke ngāueʻaongaʻaki ʻa e fakahoko ʻa e leʻo ʻo e tangatá ʻi he meʻa fakaleʻolahi fakaʻuhilá ʻi heʻenau ngaahi fakataha-lahí.

Naunau Fakaleʻolahí. Ko e naunau peheé ʻoku lava ke ne fakaleʻolahiʻi ʻa e lahi ʻo e leʻo ʻo e tokotaha malangá ʻo liunga lahi pea kei tauhi maʻu feʻunga pē ʻa e tuʻunga mo e tō ʻo hono leʻó. ʻOku ʻikai fiemaʻu ke ʻai ʻe he tokotaha malangá ke faingataʻaʻia ʻa hono ʻōkani leá. ʻOku ʻikai pau ke feinga lahi ʻa e kau fanongó ke fanongo ki he meʻa ʻoku leaʻakí. ʻI hono kehé, ʻe lava ke nau tokangataha ki he pōpoakí.

Kuo fai ʻa e meʻa lahi ke fakapapauʻi ai ʻoku ala maʻu ʻa e naunau fakaleʻolahi lelei ʻi he ngaahi fakataha-lahi mo e ngaahi ʻasemipilī ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Tānaki atu ki ai, ʻoku ngāueʻaki ʻe he ngaahi Fale Fakatahaʻanga lahi ʻa e naunau fakaleʻolahí ke fakaleʻolahiʻi ʻaki ʻa e leʻo ʻo e faʻahinga ʻoku nau fai ʻa e ngaahi malangá, fai ʻa e ngaahi fakatahá, pe lautohi mei he peletifōmú. Pea ʻoku toe maʻu ʻe he ngaahi fakatahaʻanga ʻe niʻihi ʻa e ngaahi maika ʻa ia ʻoku ngāueʻaki ʻe he kau fanongó ʻi hono fai ʻa e ngaahi tali lolotonga ʻa e ngaahi fakatahá. Kapau ʻoku maʻu ʻe hoʻo fakatahaʻangá ʻa e naunau ko iá, ako ke ngāueʻaki lelei ia.

Ngaahi Fakahinohino Tefito ʻe Niʻihi. Ke ngāueʻaki totonu ʻa e naunaú, manatuʻi maʻu ʻa e ngaahi poini ko ení: (1) Ko e maiká ʻoku totonu ʻi he tuʻunga fakalūkufuá ke ʻi he senitimita ʻe 10 ki he 15 nai mei ho ngutú. Kapau ʻoku fuʻu ofi ʻa e maiká, ʻe hoko nai ai ʻo ongo kehe ʻa hoʻo ngaahi foʻi leá. Kapau ʻoku fuʻu mamaʻo, ʻe ʻikai mahino ai ho leʻó. (2) Ko e maiká ʻoku totonu ke ʻi muʻa ʻiate koe, ʻo ʻikai ki ha tafaʻaki ʻe taha. Kapau ʻe ngaue ho ʻulú ki he toʻomataʻú pe ki he toʻohemá, lea ʻi he taimi pē ʻoku hanga ai ho matá ki he maiká. (3) Ngāueʻaki ha leʻo ʻoku kiʻi leʻo-lahi mo mālohi ange ia ʻi hoʻo lea ʻi he fetalanoaʻakí. Ka ʻoku ʻikai ha fiemaʻu ke kaila. Ko e naunau fakaleʻolahí ʻe faingofua ʻene ʻave ho leʻó ki he faʻahinga mamaʻo taha ʻi hoʻo kau fanongó. (4) Kapau te ke fiemaʻu ke fakaʻataʻatā ho mongá pe ongoʻi te ke tale pe mafatua, fakapapauʻi ke hanga kehe mei he maiká.

ʻI he Fai ʻo ha Malangá. ʻI hoʻo laka hake ki he tuʻuʻanga malangá, ʻe feʻunuʻaki ʻi he tuʻunga anga-mahení ʻe ha tokoua ʻa e tuʻunga ʻo e maiká. Tuʻu ʻi he founga fakanatula ʻo hanga ki he kau fanongó lolotonga ʻene fai iá. Tuku hoʻo ngaahi noutí ʻi he tuʻuʻanga malangá, pea fakapapauʻi ʻoku ʻikai tāpuniʻi ʻe he maiká ʻa hoʻo sio mai kia kinautolú.

ʻI he kamata ke ke leá, fanongo ki he anga ʻo e ongo ʻo ho leʻó ʻi heʻene haʻu ʻi he meʻa fakaleʻolahí. ʻOku fuʻu leʻo-lahi ʻa e lahi ʻo e leʻó, pe ʻoku hoko ʻo ongo pākakihi ʻa e ngaahi foʻi lea ʻe niʻihi? ʻE fiemaʻu nai ke ke holomui ʻi ha senitimita ʻe 2.5 ki he 5. ʻI hoʻo hila ki hoʻo ngaahi noutí, manatuʻi ʻoku totonu ke ke lea mo lautohi pē ʻi he taimi ʻoku hanga ai ho matá ki he maiká pe kiʻi māʻolunga hake ai, ʻo ʻikai ʻi lalo ai.

ʻI he Lautohi mei he Peletifōmú. ʻOku lelei tahá ke pukepuke ʻi ʻolunga hoʻo Tohitapú pe tohi kehé koeʻuhi ke hanga ho matá ki he kau fanongó. Koeʻuhi ʻe ngalingali fakahangatonu mai mei muʻa kiate koe ʻa e maiká, ʻe fiemaʻu nai ke ke kiʻi puke ʻa hoʻo fakamatala te ke laú ki ha tafaʻaki ʻe taha. ʻOku ʻuhinga ení ʻe kiʻi ngaue ho ʻulú ki he tafaʻaki ʻe taha ʻo e maiká. ʻI he taimi leva te ke lau aí, ʻe ʻalu hangatonu ho leʻó ki he maiká.

Ko e tokolahi taha ʻo e fanga tokoua ʻoku nau lautohi ʻi he Ako Taua Leʻo ʻoku nau tuʻu ʻo lea ʻi ha maika ʻoku fokotuʻu hangatonu. ʻOku hanga ʻe he tuʻunga ko ení ʻo ʻai kinautolu ke nau mānava tauʻatāina ange ai pea ke lautohi ʻo fakahaaʻi ʻa e ongoʻi lahi ange. Manatuʻi ko e lau ʻo e ngaahi palakalafí ʻoku faʻuʻaki ia ʻa e konga lahi ʻo e fakatahá. Ko e ʻaonga ʻe maʻu ʻe he kau fanongó ʻoku fakatuʻunga ia, ʻi he tuʻunga lahi, ʻi he fanongo ki he fakamatala ʻoku laú.

ʻI he Tali Lolotonga ʻa e Fakatahá. Kapau ʻoku ngāueʻaki ʻe hoʻo fakatahaʻangá ʻa e ngaahi maiká ʻi he taimi ʻoku kau mai ai ki ai ʻa e kau fanongó, manatuʻi ʻoku kei ʻi ai ha fiemaʻu ke lea mahino fakataha mo e lahi feʻunga ʻo e leʻó. ʻI he fai ʻo ha talí, feinga ke pukepuke ʻa hoʻo tohi akó pe ko hoʻo Tohitapú. ʻE ʻai ʻe he meʻá ni ke ke malava ʻo sio lelei ki he fakamatalá lolotonga ʻa hoʻo lea ʻi he maiká.

ʻI he ngaahi fakatahaʻanga ʻe niʻihi ʻoku vaheʻi ai ʻa e fanga tokouá ke nau ʻave ʻa e ngaahi maiká ki he faʻahinga ʻoku fiemaʻu ke nau fai ha talí. Kapau ko e tuʻunga ia ʻoku ʻi hoʻo fakatahaʻangá, ʻi he taimi ʻoku fiemaʻu ai koé, tuku maʻu ho nimá ʻi ʻolunga koeʻuhi ke lava ʻa e tokoua ʻoku ngāue ki he maiká ʻo sio atu ki he feituʻu ʻokú ke tangutu aí pea ʻe aʻu vave atu ai kiate koe. Kapau ko e maiká ko ha sīpinga ʻa ē ʻoku toʻotoʻó, teuteu ke ala mai ki ai. ʻOua ʻe kamata ʻa hoʻo talí kae ʻoua leva kuo tuʻu lelei ʻa e maiká. ʻI he ʻosi hoʻo talí, fakafoki leva ʻa e maiká.

ʻI he Kau ʻi ha Fakahāhā. Ko hono ngāueʻaki ha maika lolotonga ha fakahāhā, ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e tomuʻa fakakaukau makehe. Kapau ʻoku fokotuʻu ʻa e maiká ʻi ha tuʻuʻanga, ʻe fakatou ʻatā leva ai ho ongo nimá ke ke ala ki hoʻo Tohitapú mo hoʻo ngaahi noutí. Ko hono ngāueʻaki ha maika toʻotoʻó ʻe ʻoatu nai ai ha tauʻatāina lahi ange ʻi he ngaué, ka ʻe fiemaʻu nai ke ke fokotuʻutuʻu ke pukepuke ia ʻe ho hoá. ʻI he founga ko iá ʻe ʻatā ai ho ongo nimá ke ke ngāueʻaki hoʻo Tohitapú. Ko koe mo hoʻo tokotaha-ʻapí ʻoku totonu ke mo ʻahiʻahiʻi eni koeʻuhi ke ʻiloʻi ʻe ho hoá ʻa e founga ke puke lelei ai iá. Manatuʻi foki ʻi he taimi ʻo e ʻi he peletifōmú, ʻe ʻikai totonu ke ke sītuʻa mai ki he kau fanongó, tautefito ʻi he taimi ʻokú ke lea aí.

ʻI he ngaahi fakahāhā he Fakataha Ngāué, ʻe ʻi ai nai ha faʻahinga ʻe kau ki ai, pea te nau ngaʻunu holo nai ʻi he peletifōmú. Ko ia ai, ʻe fiemaʻu nai ki ai ha ngaahi maika. Ko e ngaahi meʻá ni ʻoku totonu ke fokotuʻu ki honau tuʻuʻangá ki muʻa, pe ʻai ke ala maʻu ʻe he faʻahinga ʻoku kau ki aí ʻi he taimi te nau ʻalu ai ki he peletifōmú. Ko hono fakapapauʻi ʻoku ʻi he feituʻu totonu ʻi he taimi totonu ʻa e ngaahi maiká, ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e palani ki muʻa. Ko hono ʻahiʻahiʻi ʻo e ngaahi fakahāhaá ki muʻa ke fakahoko kinautolú ʻoku ʻoange ai ʻa e faingamālie ke fakahinohino ʻa e faʻahinga ʻoku kau ki aí ki hono ngāueʻaki ola lelei ʻa e ngaahi maiká. ʻI he ʻikai lava ke fakahoko ha ʻahiʻahi ʻi he peletifōmú, ʻe fakapotopoto nai ki he faʻahinga ʻoku kau ki aí ke pukepuke ha kiʻi meʻa siʻisiʻi meimei lahi tatau mo ha maiká koeʻuhi ke ʻahiʻahiʻi ai ʻa hono fokotuʻu totonú. Hili ʻa e fakahāhaá, ʻoku totonu ke toe fakafoki fakaalaala ʻe he faʻahinga ʻoku kau ki aí ʻa e ngaahi maika toʻotoʻó, ʻo tokanga ke ʻoua ʻe humu ʻi he ngaahi uaea mei he ngaahi maika kehé ʻi heʻenau mavahe mei he peletifōmú.

Ko ʻetau tokanga ki hono ngāueʻaki ʻo e ngaahi maiká ʻoku fekauʻaki hangatonu ia mo e taha ʻo e ngaahi taumuʻa tefito ʻo ʻetau ngaahi fakatahá, ʻa ia, ko e ʻai ke tau maʻu ʻaonga fakaekitautolu ʻi heʻetau lāulea fekauʻaki mo e Folofola ʻa e ʻOtuá. (Hep. 10:​24, 25) ʻI hono ako ke ngāueʻaki ola lelei ʻa e ngaahi maiká, te tau lava fakafoʻituitui ai ke tokoni ki he taumuʻa mahuʻinga ko ení.

FOUNGA KE FAI AI IÁ

  • Tauhi ʻa e maiká ke senitimita ʻe 10 ki he 15 mei ho ngutú.

  • Fakapapauʻi ke lea ʻi he taimi pē ʻoku hanga ai ho ngutú ki he maiká.

  • Ngāueʻaki ha leʻo ʻoku kiʻi lahi mo mālohi ange ia ʻi he meʻa ko ia te ke leaʻaki ʻi he fetalanoaʻakí.

  • Kapau ʻokú ke fiemaʻu ke fakaʻataʻatā ho mongá, hanga kehe mei he maiká.

MEʻA KE FAI: Kapau ʻoku ngāueʻaki ʻa e ngaahi maiká ʻi ho Fale Fakatahaʻangá, fai ha tokanga makehe ki he anga hono ngāueʻaki ʻe he kau malanga taukeí fakatouʻosi ʻa e ngaahi maika ʻosi fokotuʻú pea mo e toʻotoʻó. Fakapapauʻi ʻa e ngaahi founga ʻokú ke loto ke ngāueʻaki, pe fakaʻehiʻehi mei aí fakataha mo e ngaahi ʻuhinga ki hoʻo fakamulitukú.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share