LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • bsi08-2 p. 27-28
  • Tohi Tohi Tapu Fika 65​—Siutasi

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Tohi Tohi Tapu Fika 65​—Siutasi
  • “Potu Folofola Kotoa Pe”—Moʻoni Alafalalaʻanga mo ʻAonga, Voliume 17
  • Kaveinga Tokoni
  • ʻUHINGA ʻOKU ʻAONGA AÍ
“Potu Folofola Kotoa Pe”—Moʻoni Alafalalaʻanga mo ʻAonga, Voliume 17
bsi08-2 p. 27-28

Tohi Tohi Tapu Fika 65​—Siutasi

Tokotaha-Tohí: Siutasi

Feituʻu Naʻe Tohi Aí: Pālesitaine (?)

Kakato Hono Tohí: 65 T.S. nai

KO E fanga tokoua Kalisitiane ʻo Siutasí naʻa nau ʻi he tuʻunga fakatuʻutāmaki! Lolotonga ʻa e taimi ne mahili atu mei he pekia mo e toetuʻu ʻa Kalaisi Sīsuú, naʻe hūhū mai ai ʻa e ngaahi tākiekina hala ki he fakatahaʻanga Kalisitiané. Ne hūhū mai ʻa e filí ʻi he taumuʻa ke fakavaivaiʻi ʻa e tuí, ʻo hangē tofu pē ko ia naʻe fakatokanga ki ai ʻa e ʻapositolo ko Paulá, ʻi he taʻu nai ʻe 14 ki muʻá. (2 Tes. 2:3) ʻOku totonu ke fēfē ʻa e fakatokanga ki he fanga tokouá pea ʻai ke nau leʻohi kinautolu mei he fakatuʻutāmakí? Ko e tohi ʻa Siutasí, ʻi he longomoʻui mo mālohi ʻa ʻene fakamatala hangatonú, naʻe ʻomai ai ʻa e talí. Naʻe fakahaaʻi mahino ʻe Siutasi ʻa hono tuʻungá ʻi he veesi 3 mo e 4: ‘Naʻe ha kiate au, kuo pau ke u tohi leva kiate kimoutolu he kuo moulu mai ha tuʻunga tangata, ʻa ia ko e kau fakaʻotuamate, ʻo nau liliu ʻa e kelesi ʻa hotau ʻOtuá ʻo faiʻanga pauʻu fakalielia.’ Ko e ngaahi makatuʻunga tonu ʻo e tokāteline leleí mo e tuʻunga fakaeʻulungāangá naʻe fakamanamanaʻi. Naʻe ongoʻi ʻe Siutasi ʻoku fiemaʻu ke ne faitau maʻá e lelei ʻa hono fanga tokouá, ke nau hoko ai ʻo faitau mālohi maʻá e tuí.

2 Ka ko hai ʻa Siutasi? Ko e ngaahi lea kamatá ʻoku tala mai ai ko e tohí naʻe fai ia ʻe ‘Siutasi, ko e tamaioʻeiki ʻa Sisu Kalaisi, pea ko e tehina ʻo Semisi, ko ʻene tohí kiate kinautolu kuo ui.’ Ko Sute, pe Siutasí ko ha ʻapositolo ia, koeʻuhi ko e toko 2 ʻo e muʻaki kau ʻapositolo ʻe toko 12 ʻa Sīsuú ko hona hingoá ko Siutasi? (Luke 6:16) ʻOku ʻikai lave ʻa Siutasi kiate ia tonu ko ha ʻapositolo, ka ʻi hono kehé ʻokú ne lau fekauʻaki mo e kau ʻapositoló ʻi he pēsona tolú ko e “nau,” ʻo fakahaaʻi mahino ai ʻoku ʻikai te ne kau ai. (Siutasi 17, 18) ʻIkai ngata aí, ʻokú ne ui ia tonu “ko e tehina ʻo Semisi,” ʻo hā mahino ʻoku ʻuhingá ki he tokotaha-tohi ʻo e tohi Semisí, ʻa ia ko ha tokoua faʻē-taha ʻo Sīsū. (V. 1) ʻI he hoko ko e taha ʻo e “ngaahi pou” ʻo e fakatahaʻanga ʻi Selusalemá, ko e Sēmisi ko ení naʻe ʻiloa, pea ko ia naʻe fakahaaʻi tonu ʻe Siutasi ʻa ʻene felāveʻi mo iá. ʻOku hoko ai heni ʻa Siutasi ko ha toe tokoua faʻē-taha ʻo Sīsū, pea ʻoku fakakau ia ʻi he tuʻunga ko iá. (Kal. 1:19; 2:9; Mt. 13:55; Mk. 6:3) Kae kehe, naʻe ʻikai ke futaʻaki ʻe Siutasi ʻa hono vahaʻangatae fakakakano mo Sīsuú, ka naʻá ne fai anga-fakatōkilalo ʻa e fakamamafá ki hono vahaʻangatae fakalaumālié ko e “tamaioʻeiki ʻa Sisu Kalaisi.”—1 Kol. 7:22; 2 Kol. 5:16; Mt. 20:27.

3 Ko e alafalalaʻanga ʻa e tohi ko ení ʻi he Tohi Tapú ʻoku poupouʻi ia ʻaki ʻa e lave ki ai ʻi he Kongokonga Faka-Mulatoli ʻo e senituli hono ua T.S. Tānaki atu ki ai, ko Kelemeni ʻo ʻAlekisanituliá (senituli hono ua T.S.) naʻá ne tali ia ʻoku kau ʻi he Tohi Tapú. Naʻe lave ki ai ʻa ʻOliseni ko ha tohi ʻo e “ngaahi sētesi siʻisiʻi, ka ʻoku fonu ʻi he ngaahi lea fakatupu moʻui ʻo e kelesi fakahēvaní.”a Naʻe toe vakai ki ai ʻa Tetuliane ʻoku alafalalaʻanga. ʻOku ʻikai ha veiveiua ʻoku kau ia ʻi he ngaahi konga Tohi Tapu fakamānavaʻi kehé.

4 ʻOku tohi ʻa Siutasi ki he “kakai kuo ui,” ʻo ʻikai fakahangataha ki ha fakatahaʻanga pe tokotaha tefito, ko ia ko ʻene ʻipiselí ko ha tohi fakalūkufua ia ke tufaki takai ki he kau Kalisitiané kotoa. Neongo ʻoku ʻikai ke fakahaaʻi, ko e feituʻu ʻoku ngalingali taha naʻe tohi aí ko Pālesitaine. ʻOku toe faingataʻa ke fakafuofuaʻi pau ʻa e ʻahó. Kae kehe, ʻoku pau naʻe hoko ia ʻi he fakalakalaka ʻa e fakatahaʻanga Kalisitiané, he ʻoku fakahanga ʻe Siutasi ʻa e tokangá ki he “ngaahi lea naʻe leaʻaki ʻi muʻa ʻe he kau Aposetolo ʻa hotau ʻEiki ko Sisu Kalaisi” pea ʻoku hā mahino ʻene hiki lea mei he 2 Pita 3:3. (Siu. 17, 18) ʻIkai ngata aí, ʻoku ʻi ai ha faitatau lahi ʻi he tohi Siutasí mo e vahe hono ua ʻo e Ua Pitá. ʻOku fakahaaʻi heni naʻá ne tohi ʻi he taimi tatau nai mo Pita, ʻi heʻena fakatou tokanga lahi ki he fakatuʻutāmaki naʻe hoko ki he fakatahaʻangá ʻi he taimi ko iá. Ko ia ai, ʻoku fakahuʻunga ʻo fakafuofua ko e taʻú ko e 65 T.S. Ko e taʻu ko ení ʻoku toe poupouʻi ia ʻi he ʻikai lave ʻa Siutasi ki he ngaʻunu mai ʻa Sesitiuse Kaliuse ke taʻofi ʻa e angatuʻu ʻa e kau Siú ʻi he 66 T.S., pea ʻoku ʻikai ke ne lave ki he tō ʻa Selusalema ʻi he 70 T.S. Ko Siutasi ʻi heʻene ʻipiselí ʻokú ne lave ai ki he ngaahi fakamaau fakaʻotua pau naʻe fakahoko ki he kau angahalá, pea ʻoku ʻuhinga lelei ke pehē kapau ne ʻosi tō ʻa Selusalema, naʻá ne mei ʻai ke mālohi ʻene fakaʻuhingá ʻaki ʻene lave ki he fakahoko ʻo e fakamaau ko ení, tautefito he naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsū ʻa e meʻa ko iá.​—Siu. 5-7; Luke 19:​41-44.

ʻUHINGA ʻOKU ʻAONGA AÍ

8 Ko Siutasi tonu naʻá ne ʻiloʻi ko e Tohi Tapu fakamānavaʻí ʻoku ʻaonga ki he fakatokanga, ekinaki, fakalototoʻa, fakahinohino mo e naʻinaʻi ki he faʻahinga “ofeina.” ʻI hono fakaeʻa ʻa e angahala mamafa ʻa e kau taʻemangoi fakaʻotuamaté, naʻá ne ngāueʻaki ʻa e ngaahi fakatātā mohu ʻuhinga mei he Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Hepeluú, hangē ko e kau ʻIsileli fakaholomuí, ko e kau ʻāngelo ne faiangahalá, mo e kakai ʻo Sōtoma mo Komolá, ʻo fakahaaʻi ai ko e faʻahinga kotoa ʻoku nau fai ʻa e ngaahi ʻulungāanga kovi hangē ko iá te nau tofanga ʻi ha tautea tatau. Naʻá ne fakahoa ʻa e kau tangata kākaá ki he fanga manu taʻeʻatamai, pea naʻá ne pehē naʻa nau fou ʻi he ʻalunga ʻo Keiní, ʻo tafe atu ʻi he hē ʻa Pēlamí, pea ʻauha hangē ko Kolá ʻi heʻenau lea angatuʻú. Naʻá ne toe toʻo mai ʻa e ngaahi fakatātā maeʻeeʻa mei “natula.” Ko e tohi hangatonu ʻa Siutasí naʻe hoko tonu ia ko ha konga ʻo e “potu Folofola kotoa pe,” ke ako fakataha mo e toenga ʻo e Tohi Tapú, ʻi heʻene naʻinaʻi ki he ʻulungāanga totonú “i he kuoga ki mui.”​—Siu. 17, 18, 5-7, 11-13, PM; Nom. 14:​35-37; Sen. 6:4; 18:​20, 21; 19:​4, 5, 24, 25; 4:​4, 5, 8; Nom. 22:​2-7, 21; 31:8; 16:​1-7, 31-35.

9 Ko e fakafepaki mo e ngaahi ʻahiʻahi mei tuʻá naʻe ʻikai malava ke ne taʻofi ʻa e tupu ʻa e lotu faka-Kalisitiané, ka ʻi he taimi ko ení naʻe ʻi he tuʻunga fakatuʻutāmaki ai ʻa e fanga tokouá ʻi he fakameleʻi mei loto. Naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi hakau pulipulia naʻe teu ke ne ʻai ke ngoto ʻa e fakatahaʻangá kotoa. ʻI hono ʻiloʻi ko e fakatuʻutāmakí ni ʻoku lava ke toe fakatupu maumau lahi angé, naʻe fakaʻuhinga mālohi ʻa Siutasi ʻo poupouʻi ʻa e “fekuki fakamatoato [pe faitau] koeuhi koe tui.” Ko ʻene tohí ʻoku taimi tonu ia he ʻahó ni ʻo hangē pē ko ʻene pehē he taimi ko eé. ʻOku kei fiemaʻu ʻa e fakatokanga tatau. Ko e tuí ʻoku kei pau pē ke leʻohi pea faitau koeʻuhi ko ia, taʻaki fuʻu ʻa e ʻulungāanga taʻetāú, tokoniʻi ʻa e kau lotolotouá ʻaki ʻa e meesi pea ‘hamusi mei he afí,’ kapau ʻe ala lava. ʻI he mahuʻingaʻia he anga-tonu fakaeʻulungāangá, tuʻunga lelei fakalaumālié, mo e lotu moʻoní, ko e kau Kalisitiane he ʻaho ní kuo pau ke hokohoko atu ʻenau langa hake kinautolu ʻi he tui māʻoniʻoní. Kuo pau ke nau tuʻu ʻo poupouʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni totonú pea ʻunuʻunu ofi ki he ʻOtuá ʻi he lotu. ʻOku toe fiemaʻu foki ke nau tokaʻi totonu ʻa e “houʻeiki,” ʻo ʻapasia ki he tuʻunga mafai kuo ʻomai ʻe he ʻOtuá ʻi he fakatahaʻanga Kalisitiané.—Siu. 3, PM; 23, 8.

10 “Ko e koto fakaenatula [pe kakai anga-fakamanu] pe, ʻo ʻikai maʻu ʻa e Laumalie,” heʻikai ʻaupito te nau hū ki he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea te nau ʻai pē ke ʻi he tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻa e niʻihi kehe ko ia ʻoku nau ʻi he hala ki he moʻui taʻengatá. (Siu. 19; Kal. 5:​19-21) Kuo pau ke fakatokanga ki he fakatahaʻangá fekauʻaki mo kinautolu, pea kuo pau ke ne fakamavaheʻi kinautolu! Ko ia ai, ko e “meesi mo e melino mo e ʻofa” ʻe fakalahi ia ki he faʻahinga ʻofeiná, pea te nau tauhi ai kinautolu ʻi he ʻofa ʻa e ʻOtuá, ‘ʻo nofoʻaki tali ai ki he meesi ʻa honau ʻEiki ko Sisu Kalaisí, ʻo aʻu ki he moʻui taʻengatá.’ Ko e ʻOtua ko e Fakamoʻuí te ne fokotuʻu ʻa e ngaahi ʻea ʻo e Puleʻangá ‘ʻi he ʻao ʻo ʻEne ʻAfió, ʻoku nau taʻemele, pea ʻoku nau hakailangitau.’ Ko e moʻoni ko e faʻahingá ni ʻoku nau kau fakataha mo Siutasi ʻi hono tuku “ʻa e kololia mo e langilangiʻia mo e māfimafi mo e pule” kiate Ia fakafou ʻia Sīsū Kalaisi.—Siu. 2, 21, 24, 25.

[Fakamatala ʻi lalo]

a The Canon of the New Testament, 1987, ʻa B. M. Metzger, peesi 138.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share