Ko ha Siasi Mavahevahe—ʻOku Fēfē Hono Koví?
“NAʻE hangē ha fuʻu fāmili lahi mo fakaʻohovale, ʻoku nau nofo ʻi ha motuʻi fale motuʻa pea fakafokifā kuo holo hifo ʻa e holisi ʻi muʻá, ʻoku fai ʻa e vātau ʻi he loki kotoa pē—ʻoku tā ʻa e nafa fangongo pea kaila ʻa e fānau ʻa Sīsū ki he kau fehokotaki fakasino ʻi honau faʻahinga pē ko e kau Katolika ʻi ʻIngilani naʻa nau tui ʻa e sote mo e talausese silika lanu ʻuliʻuli mo matamatalelei.”—The Sunday Times, London, ʻEpeleli 11, 1993.
Ko e fāmili ko ʻení ko e Siasi ʻo ʻIngilaní. Ko e vātaú ʻoku fekauʻaki ia mo hono fakakau ʻa e kakai fefine ki he lakanga taulaʻeikí. ʻOku maeʻeeʻa lelei ʻa e fakamatala ʻo e mavahevahe lahi ʻoku hoko tatau pē ʻi he kotoa ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané. Ko e kau pēteliake ʻo e Siasi Orthodox mo e Tuʻi Tapú ʻoku nau fakahalaiaʻi ʻa e fakakaukau ke fakangofua ʻa e kakai fefiné ke nau hoko ko e kau faifekaú, ko hono ola fakalūkufuá, ʻoku fakaʻosiʻaki ʻe ha ongoongo ʻe taha, “ko e fakaʻānaua ko ia ke toe fakataha mo e toenga ʻo e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané kuo toe mamaʻo ange ia ʻi ha toe taimi ki muʻa atu.”
Kuo Mavahevahe Fēfē ʻa e Siasí?
ʻOku hangē pē ko ia kuo tau lau ʻi he Mātiu 7:21, naʻe pehē ʻe Sīsū Kalaisi ko e tokolahi te nau pehē ʻoku nau tui kiate ia ko e ʻEikí kae ʻikai pē ke nau ‘fai ʻa e finangalo ʻo ʻene Tamaí.’ ʻOku pehē ʻe he makasini ko e Maclean: “Ko e kau lau ʻo e tohi ʻa Mātiú ʻoku nau kumi ki he fakamoʻuí ʻoku totonu ke fakamolemoleʻi ʻi heʻenau puputuʻu ʻo fekauʻaki pē ko e hā ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá, he ko e kau Kalisitiané mo honau ngaahi siasí, ʻoku nau mātuʻaki kehekehe ʻaupito fekauʻaki mo e fehuʻi.” ʻI ha pāloti ʻi he lotolotonga ʻo e kakai Kānatá, naʻe fakaʻosi ʻaki ʻoku ʻi ai ʻa e “fuʻu faikehekehe lahi ʻi he ngaahi tuí mo e ngaahi angafai ʻa e kakai Kalisitiane ʻi Kānatá—ʻoku toe lahi ange ʻa e faikehekehe ʻi he lotolotonga ʻo e kau mēmipa ʻo ha siasi pē, ko hono moʻoní, ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi siasí ʻiate kinautolu pē.”
Fakatatau ki he savea ko ʻení, ʻoku loto ʻa e peseti ʻe 91 ʻo e kakai Katoliká ke ngāueʻaki ʻa e fakavahavaha fanau faʻu pē neongo ʻa hono fakahalaiaʻi ia ʻe he siasi ʻoku nau kau ki aí; ʻoku fakakaukau ʻa e peseti ʻe 78 ʻoku totonu pē ke fakangofua ke hoko ʻa e kakai fefiné ko e kau faifekau; pea ko e peseti ʻe 41 ʻoku nau tali ʻa e fakatōtamá “ʻi he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi.” Ko e loto kehekehe ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi siasí ʻi he “ngaahi fehuʻi lahi fakalotukalafí,” ʻoku pehē ʻe he Maclean, “ʻoku hā mahino ʻa e ngaahi mavahevahé ʻokú ne motuhi ʻa e ngaahi fehokotakiʻanga ʻo e ngaahi siasí.”
Tuʻunga Kehekehe ʻe Ua
Ko e tuʻunga kehekehe ʻe ua pea mo e ngaahi tuʻunga ʻoku fepakipaki ʻi he ngaahi ʻulungāanga. ʻOku pehē ʻe he niʻihi ia ke tauhi maʻu ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he Tohi Tapú, ka ko e niʻihi ʻoku nau taukaeʻi ia. Ko e fakatātaá, ko e “mali” ʻa e ongo fefine naʻe fai ʻi he Siasi Metropolitan ʻi Toronto, ʻi Kānata, ko e fai ia ʻo e finangalo ʻo e ʻOtuá? ʻOku hā mahino naʻe pehē ʻa e fakakaukau ʻa e ongo meʻá ni. Naʻá na pehē, “ʻOkú ma fie kātoangaʻi fakahāhā ʻa ʻema ʻofá pea ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.”
Naʻe fehuʻi ʻe ha tangata ʻoku ʻasi maʻu pē ʻene fakamatala ʻi he pepa ʻe taha pe naʻe anga-fēfē ʻa “hono ʻave ha kau pātele ʻe ha ʻalekipīsope Katoliká ʻa ia naʻe toutou fai atu ki ai ʻa e ngaahi lāunga ʻo kau ki he kau pātele naʻa nau alakoviʻi ʻa e fānau tangatá, ki ha toe feituʻu kehe ʻoku ʻi ai ʻa e fānau ʻoku nau ngāue ʻi he ʻōlitá.” Naʻe pehē ʻe pātele Andrew Greeley ko e kau pātele ʻe toko 2,000 ki he 4,000 kuo nau ʻosi alakoviʻi nai ʻa e faʻahinga taʻu siʻi ʻe toko 100,000, ʻi he taimi lahi ʻoku ʻikai ke fai ha meʻa ia ʻo fekauʻaki mo ia.
ʻOku maʻu mei he siasi mavahevahé ʻa e kakai mavahevahe. ʻOku fakakaukau fakatouʻosi ʻa e “kau Kalisitiane” Sēpia mo e Kolotia ʻi Polokaní ʻoku kau pē ʻa Kalaisi ia mo ʻenau tau “anga-tonu.” ʻOku tui ʻe he niʻihi ʻa e koluse ʻi he taú; naʻe fakamatala ʻo fekauʻaki mo e tokotaha, “ʻi he taimi ʻoku anga-fītaʻa ai ʻa e taú naʻá ne ʻūtaki maʻu pē ʻa e kolusé.”
“Bea ke Oua naa Iate Kimoutolu ae Gaahi Mavahevahe”
Ko e moʻoni, ʻoku fakaʻatā ʻe he Tohi Tapú ia ʻa e ngaahi meʻa ʻe niʻihi ki he konisēnisí, ka ʻoku ʻikai ke fakaʻatā ai ia ki he mavahevahe peheé. ʻOku fakahā mahino pē ia ʻe he ʻaposetolo ko Paulá: “Ke lea taha be akimoutolu kotoabe, pea ke oua naa iate kimoutolu ae gaahi mavahevahe.”—1 Kolinitō 1:10, PM; ʻEfesō 4:15, 16.
Ko e taʻu nai ʻeni ʻe ua afe mei he taimi naʻe hiki ai ʻe he ʻaposetolo ko Paulá ʻa e ngaahi lea ko iá, ka ko ha sio totonu ki he “lotu faka-Kalisitiané” ʻoku malanga hake ai ha ngaahi fehuʻi mahuʻinga ʻaupito. Ko e hā ʻoku mavahevahe ai ʻa e “lotu faka-Kalisitiané”? ʻOku malava ke tuʻu ha siasi mavahevahe? ʻE ʻi ai koā ha Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane fāʻūtaha? ʻE lave ʻa e kupu hono hoko maí ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení.
[Fakatātā ʻi he peesi 3]
Ko e laka fakahāhā ʻa e kau pātelé ki he fakatōtamá
[Maʻuʻanga ʻo e Tā]
Takafi mo ʻolunga: Eleftherios/Sipa Press