LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w03 7/1 p. 14-19
  • “Ko e ʻOtua ko e ʻOfa”

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • “Ko e ʻOtua ko e ʻOfa”
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2003
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ko e Ngāue Lahi Taha ʻo e ʻOfá
  • Founga ʻOku Fakapapauʻi Mai Ai ʻe Sihova Kiate Kitautolu ʻEne ʻOfá
  • Ko ha ʻOtua ʻOku “Tokateu ke Fakamolemole”
  • “Ko e Manavaʻofa Ongongofua ʻa Hotau ʻOtuá”
  • “Ko e Manavaʻofa Kaungāongoʻi ʻa Hotau ʻOtuá”
    ʻUnuʻunu Ofi kia Sihova
  • “Naʻe Tomuʻa ʻOfa Mai ʻa e ʻOtuá Kiate Kitautolu”
    ʻUnuʻunu Ofi kia Sihova
  • ʻOku Halaʻatā ha Meʻa Ke Ne “Fakamavaheʻi Kitautolu mei he ʻOfa ʻa e ʻOtuá”
    ʻUnuʻunu Ofi kia Sihova
  • Ko ha ʻOtua ʻOku “Mateuteu ke Fakamolemole”
    ʻUnuʻunu Ofi kia Sihova
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2003
w03 7/1 p. 14-19

“Ko e ʻOtua ko e ʻOfa”

“Ko ia ʻoku ʻikai te ne ʻofa, kuo ʻikai te ne momoʻi ʻiloʻi ʻa e ʻOtua; he ko e ʻOtua ko e ʻOfa.”​—1 SIONE 4:8.

1-3. (a) Ko e hā ʻa e fakamatala ʻoku fai ʻe he Tohitapú ʻo fekauʻaki mo e ʻulungaanga ʻo Sihova ko e ʻofá, pea ʻi he founga fē ʻoku makehe ai ʻa e fakamatalá ni? (e) Ko e hā ʻoku pehē ai ʻe he Tohitapú “ko e ʻOtua ko e ʻOfa”?

KO E kotoa ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sihová ʻoku taʻefakatataua, haohaoa, mo fakamānako. Ka ko e ʻulungaanga fakatupu ʻofeina lahi taha ʻi he kotoa ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sihová ko e ʻofá. ʻOku ʻikai ha toe meʻa kehe ʻokú ne tohoakiʻi mātuʻaki mālohi kitautolu kia Sihova ʻo hangē ko ʻene ʻofá. Ko e meʻa fakafiefiá, ʻoku toe hoko ʻa e ʻofá ko hono ʻulungaanga tuʻu-ki-muʻá ia. ʻOku tau ʻilo fēfē ia?

2 ʻOku leaʻaki ʻe he Tohitapú ha meʻa fekauʻaki mo e ʻofá ʻa ia ʻoku ʻikai ʻaupito te ne leaʻaki ʻo fekauʻaki mo e ngaahi ʻulungaanga tefito kehe ʻo Sihová. ʻOku ʻikai ke pehē ʻe he ngaahi konga Tohitapú ia ko e ʻOtuá ko e mālohi pe ko e ʻOtuá ko e fakamaau totonu pe naʻa mo e ʻOtuá ko e poto. ʻOkú ne maʻu ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko iá pea ko e matavai tefito ia ʻo e kotoa ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻe tolú. Kae kehe, ʻi he fekauʻaki mo e ʻofá, ʻoku leaʻaki ki ai ʻa e meʻa ʻoku toe loloto ange ʻi he 1 Sione 4:8: “Ko e ʻOtua ko e ʻOfa.” (Fakaʻītali ʻamautolu.) ʻIo, ko e ʻofá ʻoku hūhū mātuʻaki loloto ia ʻia Sihova. Ko hono uhó, pe natulá ia. ʻI hono fakalūkufuá, te tau fakakaukau nai ki he meʻá ni ʻi he foungá ni: ʻOku fakaivia ʻe he mālohi ʻo Sihová ʻa ia tonu ke ne ngāue. Ko ʻene fakamaau totonú mo hono potó ʻokú na tataki ʻa e founga ʻokú ne ngāue aí. Kae kehe, ko e ʻofa ʻa Sihová ʻokú ne ueʻi ia ke ngāue. Pea ko ʻene ʻofá ʻoku tapua maʻu pē ia ʻi he founga ʻokú ne ngāueʻaki ai hono ngaahi ʻulungaanga kehé.

3 ʻOku faʻa pehē ko Sihová ko e fakasino tonu mai ia ʻo e ʻofá. Hangē ko ʻení, kapau ʻoku tau fie ako fekauʻaki mo e ʻofá, kuo pau ke tau ako fekauʻaki mo Sihova. Ko ia, tau sivisiviʻi angé ha niʻihi ʻo e ngaahi tafaʻaki ʻo e ʻofa taʻefakatataua ʻa Sihová.

Ko e Ngāue Lahi Taha ʻo e ʻOfá

4, 5. (a) Ko e hā ʻa e ngāue lahi taha ʻo e ʻofá ʻi he kotoa ʻo e hisitōliá? (e) Ko e hā ʻoku malava ai ke tau pehē ko Sihova mo hono ʻAló ʻoku fakafāʻūtahaʻi ʻe he haʻi mālohi taha ʻo e ʻofá kuo fokotuʻú?

4 Kuo fakahāhā ʻe Sihova ʻa e ʻofá ʻi he ngaahi founga lahi, ka ʻoku ʻi ai ʻa e founga ʻe taha ʻoku mahulu hake ia ʻi he ngaahi founga kehe kotoa ko eé. Ko e hā ia? Ko hono fekauʻi hifo hono ʻAló ke faingataʻaʻia pea pekia maʻatautolú. ʻOku malava ke tau leaʻaki totonu ko e ngāue lahi taha ʻeni ʻo e ʻofá ʻi he kotoa ʻo e hisitōliá. Ko e hā ʻoku malava ai ke tau leaʻaki iá?

5 ʻOku ui ʻe he Tohitapú ʻa Sīsū “koe uluaki fanau i he mea fakatubu kotoabe.” (Kolose 1:​15, PM) Fakakaukau angé—ko e ʻAlo ʻo Sihová naʻe ʻi ai ia ki muʻa ʻi he ʻuniveesi fakamatelié. Ko e hā leva hono lōloa ʻo e fakataha ʻa e Tamaí mo e ʻAló? ʻOku fakafuofua ʻe he kau saienisi ʻe niʻihi ʻo pehē ʻoku taʻu 13 piliona ʻa e motuʻa ʻo e ʻunivēsí. Kae kehe, neongo kapau ʻoku tonu ʻa e fakafuofua ko ʻení, ʻe ʻikai ke lōloa feʻunga ia ke ne fakafofongaʻi ʻa e taimi ʻo e moʻui ʻa e ʻAlo ko e ʻuluaki fānau ʻa Sihová! Naʻe anga-fēfē ʻene ngāue ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi kuonga kotoa ko iá? Naʻe ngāue fiefia ʻa e ʻAló ʻi he tuʻunga ko e “tokotaha ngāue mataotao” ʻa ʻene Tamaí. (Palovepi 8:​30, NW; Sione 1:3) Naʻe ngāue fakataha ʻa Sihova mo hono ʻAló ke ʻomai ʻa e ngaahi meʻa kehe kotoa pē ke nau ʻi ai. Ko ha ngaahi taimi fakatoʻoaloto mo fakafiefia moʻoni ē naʻá na maʻú! Ko ia ai, ko hai ʻiate kitautolu, ʻe lava ke ne kamata ke mahinoʻi ʻa e mālohi ʻo ha haʻi kuo ʻi ai ʻi ha fuʻu vahaʻa taimi lahi fakaʻulia pehē? ʻOku hā mahino, ko Sihova ko e ʻOtuá mo hono ʻAló ʻoku fakafāʻūtahaʻi ʻe he haʻi mālohi taha ʻo e ʻofá kuo fokotuʻú.

6. ʻI he taimi naʻe papitaiso ai ʻa Sīsuú, naʻe anga-fēfē hono fakahāhaaʻi ʻe Sihova ʻene ngaahi ongoʻi fekauʻaki mo Hono ʻAló?

6 Ka neongo ia, naʻe fekauʻi mai ʻe Sihova hono ʻAló ki he māmaní ke ʻaloʻi mai ko ha pēpē fakaetangata. Ko hono fai iá naʻe ʻuhinga ia ai ko ha ngaahi hongofuluʻi taʻu, naʻe pau ai kia Sihova ke ne tukuange ʻa e feohi fekoekoeʻi mo hono ʻAlo ʻofaʻangá ʻi hēvani. ʻI he mahuʻingaʻia lahi ʻaupitó, naʻá Ne ʻafio mai ai mei hēvani ki he tupu hake ʻa Sīsū ʻo hoko ko ha tangata haohaoá. ʻI he aʻu ki hono taʻu 30 nai, naʻe papitaiso ai ʻa Sīsū. ʻI he taimi ko iá naʻe folofola tonu hifo ʻa e Tamaí mei hēvani: “Ko hoku Alo Ofaaga eni, aia oku ou fiemalie ai.” (Mātiu 3:​17, PM) ʻI he vakai hifo ki hono fai loto-tōnunga ʻe Sīsū ʻa e meʻa kotoa pē naʻe kikiteʻí, ʻa e meʻa kotoa pē naʻe kole kiate iá, kuo pau pē naʻe fiefia lahi ʻaupito ai ʻa ʻene Tamaí!—Sione 5:36; 17:4.

7, 8. (a) Ko e hā naʻe pau ke kātekina ʻe Sīsū ʻi Nīsani 14, 33 T.S., pea naʻe anga-fēfē hono uesia ai ʻa ʻene Tamai fakahēvaní? (e) Ko e hā naʻe fakaʻatā ai ʻe Sihova hono ʻAló ke faingataʻaʻia pea pekiá?

7 Kae kehe, naʻe anga-fēfē ʻa e ongoʻi ʻa Sihova ʻi Nīsani 14, 33 T.S., ʻi hono lavakiʻi ʻo Sīsuú pea toki puke atu ia ʻe ha fuʻu kakai ʻita tokolahí? ʻI hono lumaʻi ʻo Sīsuú, ʻanuhi, pea tukiʻí? ʻI hono uipi iá, ʻo mafaʻafaʻa ʻa hono tuʻá? ʻI hono tukifaʻo iá, ʻa e ongo nimá mo e ongo vaʻé, ki ha fuʻu pou ʻakau pea tautau ai ia lolotonga hono leakoviʻi ʻe he kakaí? Naʻe anga-fēfē ʻa e ongoʻi ʻa e Tamaí ʻi he kalanga ʻa hono ʻAlo ʻofaʻangá kiate ia ʻi he langa mo e toʻe he mamahí? Naʻe anga-fēfē ʻa e ongoʻi ʻa Sihová ʻi he tauʻaki ʻe Sīsū ʻene mānava fakaʻosí, pea ko e fuofua taimi ia talu mei he kamataʻanga ʻo e fakatupu kotoa pē, ʻo e ʻikai ke ʻi ai ʻa Hono ʻAlo ʻofaʻangá?​—Mātiu 26:​14-​16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:​26, 38-​44, 46; Sione 19:1.

8 Koeʻuhi ʻoku maʻu ʻe Sihova ʻa e ngaahi ongoʻi, ko e mamahi kuo pau naʻá ne faingataʻaʻia ai ʻi he pekia ʻa hono ʻAló ʻoku mahulu atu ia mei he mālohi ʻo ʻetau leá ke fakahāʻí. Ko e meʻa ʻoku malava ke fakahāʻí ko e taumuʻa ʻa Sihova ki hono fakaʻatā ia ke hokó. Ko e hā naʻe fakamoʻulaloaʻi ai ʻe he Tamaí ʻa ia tonu ki ha mamahi peheé? ʻOku fakahaaʻi mai ʻe Sihova ha meʻa fakaofo kiate kitautolu ʻi he Sione 3:16—ko ha veesi Tohitapu ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ʻa ia kuo ui ko e Kōsipeli siʻisiʻi. ʻOku pehē ai: “Naʻe ʻofa pehe ʻa e ʻOtua ki māmāni, ko ia naʻa ne foaki hono ʻAlo tofu-pe-taha-ne-fakatupu, koeʻuhi ko ia kotoa pe ʻoku tui pikitai kiate ia ke ʻoua naʻa ʻauha, kae maʻu ʻa e moʻui taʻengata.” Ko ia, ko e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ʻoku kātoa pē ʻi he meʻá ni: ko e ʻofá. Kuo ʻikai ha toe ʻofa ʻe lahi ange ai kuo fakahaaʻi.

Founga ʻOku Fakapapauʻi Mai Ai ʻe Sihova Kiate Kitautolu ʻEne ʻOfá

9. Ko e hā ʻoku fiemaʻu mai ʻe Sētane ke tau tui ki ai fekauʻaki mo e vakai mai ʻa Sihova kiate kitautolú, ka ko e hā ʻoku fakapapauʻi mai ia ʻe Sihova kiate kitautolú?

9 Kae kehe, ʻoku malanga hake ha fehuʻi mahuʻinga: ʻOku ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻiate kitautolu fakafoʻituitui? ʻOku loto-tatau nai ʻa e niʻihi ʻo pehē ʻoku ʻofa ʻa e ʻOtuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá fakalūkufua, hangē ko ia ʻoku leaʻaki ʻe he Sione 3:16. Ka ko hono moʻoní, ʻoku nau ongoʻi, ‘He ʻikai ʻaupito ke ʻofa mai ʻa e ʻOtuá ia kiate au ʻi he tuʻunga tāutahá.’ Ko e moʻoniʻi meʻa ki aí ʻoku vēkeveke ʻa Sētane ke ʻai kitautolu ke tau tui ʻoku ʻikai ke ʻofa mai ʻa Sihova ia kiate kitautolu pe te ne fakamahuʻingaʻi kitautolu. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, tatau ai pē pe ko e hā hono lahi ʻo e ʻikai ʻofaʻi pe ʻikai hatau mahuʻinga ʻi heʻetau fakakaukau atu nai ki aí, ʻoku fakapapauʻi mai ʻe Sihova kiate kitautolu ko e tokotaha taki taha ʻo ʻene kau sevāniti loto-tōnungá ʻoku mahuʻinga kiate ia.

10, 11. ʻOku anga-fēfē hono fakahaaʻi ʻe he talanoa fakatātā ʻa Sīsū fekauʻaki mo e fanga misí ʻoku tau mahuʻinga ʻi he vakai mai ʻa Sihová?

10 Ko e fakatātaá, fakakaukau angé ki he ngaahi lea ʻa Sīsū ʻoku lēkooti ʻi he Mātiu 10:​29-31. ʻI hono fakatātaaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo ʻene kau ākongá, naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻIkai ʻoku fakatau ha ongo kiʻi misi ʻe toko ua ki ha konga seniti [“foʻi koini mahuʻinga siʻisiʻi,” NW] pe? ka ʻe ʻikai patū ki he kelekele hana taha taʻe meʻa ki ai ʻe hoʻomou Tamai. Ka ko e meʻa kiate kimoutolu, ko homou ngāhi tuʻoni louʻulu kuo ʻosi lau fakalautelau. Ko ia ʻoua te mou manavahe: ʻoku mou mahuʻinga kimoutolu ʻi ha fanga misi tokolahi.” Fakakaukau angé pe naʻe ʻuhinga ki he hā ʻa e ngaahi lea ko iá ki he kau fanongo ʻa Sīsū ʻi he ʻuluaki senitulí.

11 ʻI he taimi ʻo Sīsuú ko e misí ʻa e maʻamaʻa taha ʻi he fanga manupuna naʻe fakatau atu ko e kikí. Ko ha foʻi koini ʻe taha naʻe siʻisiʻi hono mahuʻingá, naʻe maʻu ai ʻe ha tokotaha fakatau mai ha foʻi misi ʻe ua. Ka ki muí naʻe fakahā ʻe Sīsū, fakatatau ki he Luke 12:​6, 7, kapau naʻe fakamoleki ʻe ha taha ha foʻi koini ʻe ua, naʻá ne maʻu, ʻo ʻikai ko e foʻi misi ʻe fā, ka ko e nima. Naʻe toe tānaki mai ʻa e foʻi manupuna ʻe tahá ʻo hangē naʻe ʻikai ʻaupito hano mahuʻinga ʻoʻoná. Mahalo pē naʻe taʻeʻaonga ʻa e fanga manupuna peheé ʻi he vakai ki ai ʻa e tangatá, ka naʻe anga-fēfē ʻa e vakai ʻa e Tokotaha-Fakatupú ia kiate kinautolú? Naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻOku ʻikai tuku taʻe manatu hanau toko taha [ʻikai naʻa mo e taha naʻe toe tānaki fakalahi maí] ʻi he ʻafio ʻa e ʻOtua.” ʻOku kamata nai ke tau mahinoʻi he taimí ni ʻa e poini ʻa Sīsuú. Koeʻuhi ʻoku fokotuʻu ʻe Sihova ha mahuʻinga pehē ki ha kiʻi foʻi misi ʻe taha, huanoa ai ʻa e mahuʻinga lahi ange ʻa e tangatá! Hangē ko ia naʻe leaʻaki ʻe Sīsuú, ʻoku ʻafioʻi ʻe Sihova ʻa e fakaikiiki kotoa pē fekauʻaki mo kitautolú. He ko ē, naʻa mo e ngaahi tuʻoni louʻulu ʻo hotau ʻulú ʻoku lau fakalautelau!

12. Ko e hā ʻoku lava ai ke tau ʻilo pau naʻe moʻoni ʻa Sīsū ʻi heʻene lea fekauʻaki mo hono lau fakalautelau ʻa e louʻulu ʻo hotau foʻi ʻulú?

12 ʻOku fakamahalo nai ʻa e niʻihi naʻe talanoa fakalahi heni ʻa Sīsū. Neongo ia, fakakaukau ange pē fekauʻaki mo e toetuʻú. He ʻilo mātuʻaki lelei ē ʻo kitautolu kuo pau ke maʻu ʻe Sihova koeʻuhi ke toe fakatupu kitautolu! ʻOkú ne fakamahuʻingaʻi lahi ʻaupito kitautolu ʻo ne manatuʻi ai ʻa e fakaikiiki kotoa pē, kau ai ʻa hotau kouti fakakēnisi fihí mo e kotoa ʻo hotau ngaahi taʻu ʻo e manatú mo e ngaahi meʻa naʻe hokosiá. Ko hono lau fakalautelau hotau louʻulú—ʻa ia ko e ʻavalisi ʻoku tupu ʻi he foʻi ʻulu fakaetangatá ko e 100,000 nai—ko ha foʻi ngāue faingofua ia ʻi hono fakahoa atú. He lelei lahi ē ko hono fakapapauʻi mai kiate kitautolu ʻe he ngaahi lea ʻa Sīsuú ʻoku tokanga mai ʻa Sihova kiate kitautolu ʻi he tuʻunga fakatāutahá!

13. ʻOku anga-fēfē hono fakahaaʻi ʻe he tuʻunga ʻo Tuʻi Sihosafaté ʻoku vakai mai ʻa Sihova ki he lelei ʻiate kitautolú neongo ʻoku tau taʻehaohaoa?

13 ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he Tohitapú ha toe meʻa ʻe taha ʻokú ne fakapapauʻi mai kiate kitautolu ʻa e ʻofa ʻa Sihová. ʻOkú ne vakai mai mo fakamahuʻingaʻi ʻa e lelei ʻiate kitautolú. Tau fakatātāʻaki ʻa e tuʻi lelei ko Sihosafaté. ʻI he taimi naʻe fai ai ʻe he tuʻí ha ngāue fakavalevalé, naʻe tala ange ʻe he palōfita ʻa Sihová kiate ia: “ʻOku tuʻu mai ha houhau meia Sihova kiate koe.” Ko ha fakakaukau mafatukituki ē! Ka naʻe ʻikai ke ngata ai ʻa e pōpoaki ʻa Sihová. Naʻe hoko atu: “Ka neongo ia ka ʻoku ai ha ngaahi meʻa lelei kuo ʻilo ʻiate koe.” (2 Kalonikali 19:​1-3) Ko ia, naʻe ʻikai ke hanga ʻe he houhau totonu ʻa Sihová ʻo fakakuihi ia mei he “ngaahi meʻa lelei” fekauʻaki mo Sihosafaté. ʻIkai ʻoku fakafiemālie ke ʻilo ʻoku vakai mai hotau ʻOtuá ki he lelei ʻiate kitautolú neongo ʻoku tau taʻehaohaoa?

Ko ha ʻOtua ʻOku “Tokateu ke Fakamolemole”

14. ʻI he taimi ʻoku tau faiangahala aí, ko e hā ʻa e ngaahi ongoʻi fakamafasia te tau hokosia naí, ka te tau maʻu ʻaonga fēfē nai mei he fakamolemole ʻa Sihová?

14 ʻI he taimi ʻoku tau faiangahala aí, ko e loto-mamahi, mā, mo e halaia ʻoku tau ongoʻí te ne ʻai nai kitautolu ke tau fakakaukau ʻoku ʻikai ʻaupito ke tau taau ke tauhi kia Sihova. Neongo ia, manatuʻi, ko Sihová ʻoku “tokateu ke fakamolemole.” (Sāme 86:​5, NW) ʻIo, kapau ʻoku tau fakatomalaʻi ʻetau ngaahi angahalá pea feinga mālohi ke ʻoua ʻe toe fai kinautolu, te tau maʻu nai ʻa e ʻaonga mei he fakamolemole ʻa Sihová. Fakakaukau angé ki he anga hono fakamatalaʻi ʻe he Tohitapú ʻa e tafaʻaki fisifisimuʻa ko ʻeni ʻo e ʻofa ʻa Sihová.

15. ʻOku mamaʻo fēfē meiate kitautolu ʻa hono ʻave ʻe Sihova ʻetau ngaahi angahalá?

15 Naʻe ngāueʻaki ʻe he tokotaha-tohi-saame ko Tēvitá ha fakalea mahino ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e fakamolemole ʻa Sihová: “Hange ko hahake mo hihifo hona vamamaʻo, ʻoku mamaʻo pehe ʻene ʻave ʻiate kitaua ʻeta ngaahi maumau lao.” (Fakaʻītali ʻamautolu; Sāme 103:12) Ko e hā hono mamaʻo ʻo e hahaké mei he hihifó? ʻI ha ʻuhinga, ko e hahaké ʻoku tuʻu maʻu pē ia ʻi he mamaʻo taha mei he hihifó ʻa ia ʻoku ala fakakaukau atu ki aí; ko e ongo tafaʻaki ʻoku ʻikai ʻaupito malava ke na fetaulaki. ʻOku pehē ʻe ha mataotao ʻe taha ko e kupuʻi lea ko ʻení ʻoku ʻuhingá “ʻi he mamaʻo taha ʻoku ala lavá; ʻi he mamaʻo taha ʻoku tau ala sioloto atu ki aí.” ʻOku tala mai kiate kitautolu ʻe he ngaahi lea fakamānavaʻi ʻa Tēvitá ʻi he taimi ʻoku fakamolemole ai ʻa Sihová, ʻokú ne ʻave ʻetau ngaahi angahalá ʻo mamaʻo meiate kitautolu ʻi he mamaʻo taha ʻoku tau ala sioloto atu ki aí.

16. ʻI he taimi ʻoku fakamolemoleʻi ai ʻe Sihova ʻetau ngaahi angahalá, ko e hā ʻoku tau ongoʻi fakapapauʻi nai ai ʻokú ne vakai mai kiate kitautolu ʻoku tau maʻa ʻi he hili iá?

16 Kuó ke feinga ʻi ha taimi ke toʻo ha toiʻi meʻa mei ha kofu lanu maama? Neongo nai hoʻo ngaahi feinga lelei tahá, ʻoku kei hā mai pē ʻa e toiʻi meʻá ia. Fakatokangaʻi ange ʻa e anga hono fakamatalaʻi ʻe Sihova ʻa hono lahi ʻo ʻene fakamolemolé: “Ne ogo ae tatau o hoo mou agahala moe kulaahoaho, e hoko ia ke hinehina o hage koe uha hinaekiaki [“sinou,” NW]; kabau oku kulokula ia o hage koe kulamumu, e tatau ia moe fulufuluʻi sibi.” (Fakaʻītali ʻamautolu; Aisea 1:​18, PM) Ko e foʻi lea “kulaahoaho” ʻoku ʻuhingá ki ha lanu kulokula maama.a Ko e ‘kulamūmuú’ ko e taha ia ʻo e ngaahi lanu mālohi ʻi he meʻa-fakalanu tupenú. Heʻikai ʻaupito te tau malava ʻi haʻatau ngaahi feinga ʻiate kitautolu pē ke toʻo ʻa e toiʻi meʻa ʻo e angahalá. Ka, ʻoku malava ʻe Sihova ia ke ne ʻave ʻa e ngaahi angahala ʻoku hangē ha lanu kula ʻahoʻaho mo e kulamūmuú pea ʻai kinautolu ke nau hinehina hangē ha sinoú pe fulufuluʻi sipi ʻikai fakalanú. Ko ia, ʻi he taimi ʻoku fakamolemoleʻi ai ʻe Sihova ʻetau ngaahi angahalá, ʻoku ʻikai fiemaʻu ke tau ongoʻi te tau fataki ʻa e toiʻi meʻa ʻo e ngaahi angahala ko iá ʻi he toenga ʻo ʻetau moʻuí.

17. ʻI he ʻuhinga fē ʻoku lī ai ʻe Sihova ʻetau ngaahi angahalá ki mui ki hono tuʻá?

17 ʻI ha foʻi hiva fakaueʻiloto ʻo e houngaʻiá naʻe faʻu ʻe Hesekaia ʻi he hili hono fakahaofi ia mei ha mahaki fakatupu mate, naʻá ne pehē kia Sihova: “Kuo ke li eku gaahi hia kotoabe ki ho tua.” (Fakaʻītali ʻamautolu; Aisea 38:​17, PM) ʻOku fakamatalaʻi heni ʻa Sihova ʻokú ne toʻo ʻa e ngaahi angahala ʻa ha tokotaha faihala fakatomala pea lī kinautolu ki mui ʻiate Ia ʻa ia heʻikai te Ne sio ki ai pe toe fakatokangaʻi ia. Fakatatau ki ha maʻuʻanga fakamatala ʻe taha, ko e foʻi fakakaukau naʻe fakahāʻí ʻe lava ke fakamatalaʻi ia: “Kuó ke ʻai [ʻeku ngaahi angahalá] ke hangē pē naʻe ʻikai ke hoko iá.” ʻIkai ʻoku fakafiemālie ia?

18. ʻOku anga-fēfē hono fakahaaʻi ʻe he palōfita ko Maiká ko e taimi ko ia ʻoku fakamolemoleʻi ai ʻe Sihová, ʻokú Ne toʻo fakaʻaufuli atu ʻetau ngaahi angahalá?

18 ʻI ha talaʻofa fekauʻaki mo e toe fakafoki maí, naʻe fakahā ʻe he palōfita ko Maiká ʻene tuipau ʻe fakamolemoleʻi ʻe Sihova ʻene kakai fakatomalá: “Ko hai ʻa e ʻOtua ʻoku hange ko e ʻAfiona, ʻoku . . . lakai ʻa e talangataʻa ʻo e toenga ʻo hono tofiʻa? . . . te ke li ʻenau ngaahi hia ki he ngaahi loloto ʻo e tahi.” (Fakaʻītali ʻamautolu; Maika 7:​18, 19) Sioloto atu pe ko e hā naʻe ʻuhinga ki ai ʻa e ngaahi foʻi lea ko iá ki he kakai naʻe moʻui ʻi he taimi ʻo e Tohitapú. Naʻe toe ʻi ai ha faingamālie ke toe maʻu mai ha meʻa naʻe lī “ki he ngaahi loloto ʻo e tahi”? ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he ngaahi lea ʻa Maiká ko e taimi ko ia ʻoku fakamolemoleʻi ai ʻe Sihová, ʻokú ne toʻo fakaʻaufuli atu ʻetau ngaahi angahalá.

“Ko e Manavaʻofa Ongongofua ʻa Hotau ʻOtuá”

19, 20. (a) Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e foʻi veape faka-Hepelū naʻe liliu ko e “fakahāhā ʻa e mēsí” pe “maʻu ʻa e fakaʻofaʻiá”? (e) ʻOku anga-fēfē hono ngāueʻaki ʻe he Tohitapú ʻa e ngaahi ongoʻi ʻoku maʻu ʻe ha faʻē ki haʻane pēpē ke akoʻiʻaki kitautolu fekauʻaki mo e manavaʻofa ʻa Sihová?

19 Ko e manavaʻofá ko ha toe tafaʻaki ia ʻe taha ʻo e ʻofa ʻa Sihová. Ko e hā ʻa e manavaʻofá? ʻI he Tohitapú, ʻoku ʻi ai ha fekauʻaki vāofi ʻi he vahaʻa ʻo e manavaʻofá mo e mēsí. ʻOku ʻi ai ha ngaahi foʻi lea faka-Hepelū mo e faka-Kalisi ʻoku nau ʻomai ʻa e ʻuhinga ʻo e manavaʻofá. Ko e fakatātaá, ko e foʻi veape faka-Hepelū ko e ra·chamʹ ʻoku faʻa liliu ia ko e “fakahāhā ʻa e mēsí” pe “maʻu ʻa e fakaʻofaʻiá.” Ko e foʻi lea faka-Hepelū ko ʻení, ʻa ia ʻoku ngāueʻaki ʻe Sihova kiate iá, ʻoku felāveʻi ia mo e foʻi lea ki he “manavá” pea ʻoku malava ke fakamatalaʻi ko e “manavaʻofa fakaefaʻē.”

20 ʻOku ngāueʻaki ʻe he Tohitapú ʻa e ngaahi ongoʻi ʻoku maʻu ʻe ha faʻē ki heʻene pēpeé ke akoʻi ʻaki kitautolu fekauʻaki mo e manavaʻofa ʻa Sihová. ʻOku pehē ʻe he Aisea 49:15: “ʻE lava ke ngalo ʻi ha fefine ʻene tama kei huhú, ke ʻikai te ne manavaʻofa [ra·chamʹ] ki he tama ʻa hono manavá? ʻIo, ʻe ngalo nai ʻiate kinautolu, ka ʻe ʻikai ngalo koe ʻiate au.” (The Amplified Bible) ʻOku faingataʻa ke sioloto atu ʻe ngalo ʻi ha faʻē ke fafanga mo tokangaʻi ʻa ʻene tama kei huhú. He ka ʻikai, ʻoku tuēnoa ʻa e kiʻi valevalé; ko e ʻaho mo e pō ʻoku fiemaʻu ai ʻe he pēpeé ʻa e tokanga ʻa ʻene faʻeé. Kae kehe, ʻoku fakamamahi ke leaʻaki, ko e siʻaki ʻe he faʻeé ʻoku ʻikai ke taʻefanongoa ia, tautefito ʻi he “ngaahi taimi faingataʻa” ko ʻení. (2 Timote 3:​1, 3) “Ka,” ʻoku talaki ʻe Sihova, “ʻe ʻikai ngalo koe ʻiate au.” Ko e manavaʻofa ongongofua ʻoku maʻu ʻe Sihova ki heʻene kau sevānití ʻoku taʻealafakafuofua ʻene mālohi ange ʻaʻana ʻi he ongoʻi ʻofa fakanatula lahi taha ʻoku malava ke tau sioloto atu ki aí—ʻa e manavaʻofa ʻoku ongoʻi totonu ʻe ha faʻē ki heʻene kiʻi tama valevalé.

21, 22. Ko e hā naʻe hokosia ʻe he kau ʻIsilelí ʻi ʻIsipite ʻo e kuonga muʻá, pea naʻe anga-fēfē ʻa e tali ʻa Sihova ki heʻenau tangí?

21 ʻOku anga-fēfē hono hanga ʻe Sihova, ʻo hangē ha mātuʻa ʻofá, ʻo fakahāhā ʻa e manavaʻofá? ʻOku hā mahino ʻa e ʻulungāngá ni ʻi he founga naʻá ne feangai ai mo ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá. ʻI he aʻu mai ki he ngataʻanga ʻo e senituli hono 16 K.M., ko e laui miliona ʻo e kau ʻIsilelí naʻe tuku pōpula ʻi ʻIsipite, ʻa ia naʻe fakafeʻātungiaʻi fefeka ai kinautolu. (Ekisoto 1:​11, 14) ʻI heʻenau faingataʻaʻiá, naʻe tangi ai ʻa e kau ʻIsilelí kia Sihova. Naʻe anga-fēfē ʻa e tali ʻa e ʻOtua ʻo e manavaʻofá?

22 Naʻe aʻu ki he loto ʻo Sihová. Naʻá ne pehē: “Kuo u matuʻaki mamata ki he ngaohikoviʻi ʻo hoku kakai ʻoku ʻi Isipite, pea kuo ongo mai ʻenau tautapa . . . ʻoku ou ʻiloʻi ʻenau ngaahi mamahi.” (Ekisoto 3:7) Naʻe ʻikai mei malava ʻe Sihova ke ne vakai ki he ngaahi faingataʻaʻia ʻa hono kakaí pe fanongo ki heʻenau tangí taʻeʻiai haʻane ongoʻi kiate kinautolu. Ko Sihová ko ha ʻOtua ʻo e kaungāongoʻi. Pea ko e kaungāongoʻí—ko e malava ke te ongoʻi ʻa e mamahi ʻa e niʻihi kehé—ʻoku fekauʻaki vāofi ia mo e manavaʻofá. Kae kehe, naʻe ʻikai ke ongoʻi pē ʻe Sihova ʻa hono kakaí; naʻe ueʻi ia ke ne fai ha meʻa maʻanautolu. ʻOku pehē ʻe he Aisea 63:9 (PM): “I he ene ofa mo ene manavaofa naa ne huhui akinautolu.” ʻAki ʻa e “nima malohi,” naʻá ne fakahaofi ʻa e kau ʻIsilelí mei ʻIsipite. (Teutalonome 4:34) ʻI he hili iá, naʻá ne tokonaki kiate kinautolu ʻa e meʻakai fakaemana pea fakahaofi kinautolu ki ha fonua mahu ʻo kinautolu tonu.

23. (a) ʻOku anga-fēfē hono fakapapauʻi mai ʻe he ngaahi lea ʻa e tokotaha-tohi-sāmé kiate kitautolu ʻoku tokanga lahi ʻaupito mai ʻa Sihova fekauʻaki mo kitautolu ʻi he tuʻunga tāutahá? (e) ʻI he ngaahi founga fē ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe Sihová?

23 ʻOku ʻikai ke fakahāhā ʻe Sihova ʻene manavaʻofa ki hono kakaí ʻi he tuʻunga pē ko ha kulupú. ʻOku tokanga lahi ʻaupito mai hotau ʻOtua ʻofá ʻo fekauʻaki mo kitautolu ʻi he tuʻunga tāutahá. ʻOkú ne lāuʻilo lelei ki ha faʻahinga faingataʻaʻia pē ʻoku tau tofanga nai ai. Naʻe pehē ʻe he tokotaha-tohi-sāmé: “Ko e fofonga ʻo Sihova ʻoku lalama ki he kau maʻoniʻoni, pea ʻoku ne fakaongo ke maʻu ʻenau tangi. He ko e loto lavea ʻoku ofi ki ai ʻa e ʻEiki, pea ʻoku ne fakamoʻui ʻakinautolu ʻoku laumalie mafesi.” (Sāme 34:​15, 18) ʻOku anga-fēfē hono tokoniʻi kitautolu ʻe Sihova ʻi he tuʻunga tāutahá? ʻOku ʻikai pau ke ne toʻo atu ʻe ia ʻa e tupuʻanga ʻo ʻetau faingataʻaʻiá. Ka kuó ne fai ha ngaahi tokonaki lahi fau maʻá e faʻahinga ko ia ʻoku tangi kiate ia ki ha tokoní. Ko ʻene Folofolá ʻokú ne ʻomai ʻa e akonaki ʻaonga ʻoku malava ke ne fai ha liliu. ʻI he fakatahaʻangá, ʻokú ne tokonaki mai ai ʻa e kau ʻovasia taau fakalaumālie, ʻa ia ʻoku nau feinga ke tapua atu ʻene manavaʻofá ʻi hono tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé. (Semisi 5:​14, 15) ʻI he tuʻunga ko e “Tokotaha-Fanongo ki he lotú,” ʻoku foaki mai ʻe Sihova ʻa e “Laumālie Māʻoniʻoni kiate kinautolu ʻoku kole kiate ia.” (Sāme 65:​2, NW; Luke 11:13) Ko e kotoa ʻo e ngaahi tokonaki peheé ko e ngaahi fakahāhā ia ʻo e “manavaʻofa ongongofua ʻa hotau ʻOtuá.”—Luke 1:​78, NW.

24. ʻE anga-fēfē hoʻo tali ki he ʻofa ʻa Sihová?

24 ʻIkai ʻoku fakatupu-fiefia ke fakakaukauloto atu ki he ʻofa ʻa ʻetau Tamai fakahēvaní? ʻI he kupu ki muʻá, naʻe fakamanatu mai ai kiate kitautolu kuo fakahāhaaʻi ʻe Sihova hono mālohí, fakamaau totonú, mo hono potó ʻi ha ngaahi founga ʻofa ke ʻaonga kiate kitautolu. Pea ʻi he kupu ko ʻení, kuo tau ʻilo ai kuo fakahāhaaʻi fakahangatonu mai ʻe Sihova ʻene ʻofa ki he faʻahinga ʻo e tangatá—pea kiate kitautolu tāutaha—ʻi ha ngaahi founga fisifisimuʻa. ʻI he taimi ní, ʻoku lelei ki he tokotaha taki taha ʻo kitautolu ke tau ʻeke hifo, ‘ʻE anga-fēfē ʻeku tali ki he ʻofa ʻa Sihová?’ ʻOfa ke ke tali ʻaki hoʻo ʻofa kiate ia ʻaki ʻa e kotoa ʻo ho lotó, fakakaukaú, soulú, mo e mālohí. (Maake 12:​29, 30) ʻOfa ke tapua mei he founga ʻokú ke moʻui ʻaki ai hoʻo moʻuí ʻi he ʻaho taki taha ʻa hoʻo holi loto-moʻoni ke ʻunuʻunu ke toe ofi ange kia Sihová. Pea ʻofa ke hoko ʻa Sihova, ko e ʻOtua ʻoku ʻofá, ʻo ʻunuʻunu mai ke toe ofi ange kiate koe—ʻi he kotoa ʻo ʻitānití!—Semisi 4:8.

[Fakamatala ʻi lalo]

a ʻOku pehē ʻe ha mataotao ʻe taha ko e lanu kula ʻahoʻahó “ko ha lanu ʻoku taumaʻu pe ʻikai mole. ʻOku ʻikai ha hahau, pe ʻuha, pe fō, pe ko hano ngāueʻaki fuoloa, te ne lava ke toʻo atu ia.”

ʻOkú Ke Manatuʻi?

• ʻOku tau ʻilo fēfē ko e ʻofá ko e ʻulungaanga tuʻu-ki-muʻa ia ʻo Sihová?

• Ko e hā ʻoku malava ai ke pehē ko hono fekau mai ʻe Sihova hono ʻAló ke faingataʻaʻia pea pekia maʻatautolú ko e ngāue lahi taha ia ʻo e ʻofá kuo fakahoko ʻi ha taimi?

• ʻOku anga-fēfē hono fakapapauʻi mai ʻe Sihova kiate kitautolu ʻokú ne ʻofa ʻiate kitautolu ʻi he tuʻunga tāutahá?

• ʻI he ngaahi founga mahino fē ʻoku fakamatalaʻi ai ʻe he Tohitapú ʻa e fakamolemole ʻa Sihová?

[Fakatātā ʻi he peesi 15]

“ʻA e ʻOtua . . . naʻa ne foaki hono ʻAlo tofu-pe-taha-ne-fakatupu”

[Fakatātā ʻi he peesi 16, 17]

“ʻOku mou mahuʻinga kimoutolu ʻi ha fanga misi tokolahi”

[Maʻuʻanga]

© J. Heidecker/VIREO

[Fakatātā ʻi he peesi 18]

Ko e ngaahi ongoʻi ʻa ha faʻē ki heʻene pēpeé ʻoku lava ke ne akoʻi kitautolu ʻo fekauʻaki mo e manavaʻofa ʻa Sihová

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share