LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w08 10/1 p. 11-13
  • ʻOku Fehoanaki ʻa Hoʻo Palaní mo e Taumuʻa ʻa e ʻOtuá?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • ʻOku Fehoanaki ʻa Hoʻo Palaní mo e Taumuʻa ʻa e ʻOtuá?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2008
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻI he Liʻaki ʻe he Palani ʻa e Tangatá ʻa e Taumuʻa ʻa e ʻOtuá
  • Fakakaukau Fakavalevale ʻa ha Tangata Koloaʻia
  • Palani ha Moʻui “Anga-Maheni”
  • ʻOkú Ke “Fakatupu Koloa ki he ʻOtua”?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2007
  • “ʻOfa Ke Ne . . . ʻAi ke Lavameʻa ʻa Hoʻo Ngaahi Palaní Kotoa”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2017
  • ʻAʻeva mo e ʻOtuá—Mo Vakai Atu ki ʻItāniti
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1998
  • Ko e Hā ʻOku Mahuʻinga Moʻoní?
    Ako mei he Faiako Lahí
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2008
w08 10/1 p. 11-13

ʻOku Fehoanaki ʻa Hoʻo Palaní mo e Taumuʻa ʻa e ʻOtuá?

KO E manupuna ʻoku ʻiloa ko e Clark’s nutcracker ko ha manupuna hiva lanu hinehina mo kulei ia ʻoku malava ke fai ʻa e sio ki ai ʻoku puna fakavave holo ʻi he vaotā ʻo e hihifo ʻo ʻAmelika Tokelaú. ʻOkú ne tānaki mo tanu ʻa e tengaʻi ʻakau ʻe 33,000 ʻi he taʻu, ʻo ne tuku ia ʻi he ngaahi feituʻu kehekehe ʻe 2,500 ʻi he teuteu atu ki he ngaahi māhina momoko ʻaupitó. Ko e moʻoni, ko e manupuna ko ení ʻoku “poto he poto ange fau” ʻi he founga ʻo ʻene tokonaki ki he kahaʻú.—Palovepi 30:24.

ʻOku maʻu ʻe he tangatá ha malava ʻoku toe fakaofo ange ai. ʻI he kotoa ʻo e ngaahi meʻa fakatupu ʻa Sihova ʻi he māmaní, ʻoku maʻu ʻe he tangatá ha malava taʻehanotatau ke ako mei he ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he kuohilí pea ke tuku ʻa e ngaahi lēsoni ko iá ke ne tākiekina ʻa ʻenau palani ki he kahaʻú. “ʻOku lahi ʻa e ngaahi fakakaukau [pe palani] ʻi he loto ʻo e tangata,” ko e lea ia ʻa e poto ko Tuʻi Solomoné.—Palovepi 19:21.

Naʻa mo e tuʻunga ko ení, ʻi hono fakalūkufuá ʻoku ʻikai faʻa ʻi ai ha fili ʻa e tangatá ka ko hono fakatuʻunga pē ʻenau palaní ʻi he ngaahi fakamahalo fekauʻaki mo e kahaʻú. Ko e fakatātaá, ʻokú ke palani ʻa e ngaahi ngāue ʻo e ʻapongipongí ʻo ke fakamahalo ʻe hopo ʻa e laʻaá pea te ke kei moʻui. Ko e fakamahalo ki he hopo ʻa e laʻaá ʻoku makatuʻunga lelei; ka ko hoʻo kei moʻuí ʻoku ʻikai ke fuʻu papau. Ko e tokotaha hiki Tohi Tapu ko Sēmisí naʻá ne fakamatalaʻi ʻa e foʻi moʻoni ko ení: “ʻOku ʻikai te mou ʻilo ʻa e meʻa ʻo e ʻapongipongi.”—Semisi 4:13, 14.

ʻOku ʻikai ke maʻu ʻe he ʻOtua ko Sihová ha ngaahi fakangatangata pehē. ʻOkú ne ʻafioʻi “mei he kuonga muʻa ʻa e meʻa kuo teʻeki fai.” Ko ʻene taumuʻa kuo fakahāʻí ʻe fakahoko, neongo pe ko e hā ʻe hokó. “Ko ʻeku fakakaukau ʻe tuʻu,” ko ʻene fakahaá ia, “pea ko e meʻa kotoa ʻoku ou loto ki ai, te u fai.” (Aisea 46:10) Kae kehe, ko e hā ʻoku hokó ʻi he taimi ʻoku fepaki ai ʻa e ngaahi palani ʻa e tangatá mo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá?

ʻI he Liʻaki ʻe he Palani ʻa e Tangatá ʻa e Taumuʻa ʻa e ʻOtuá

ʻI he taʻu ʻe 4,000 kuohilí, naʻe palani ʻa e kau langa ʻo e Taua Pēpelí ke taʻofi ʻa e mafola ʻa e matakali ʻo e tangatá. “ʻE” ko ʻenau leá ia. “Tau langa muʻa haʻatau kolo, mo ha taua ke tau ki langi, pea tau ʻai ke ʻiloa hotau hingoa, naʻa tau movete ʻi he funga ʻo mamani.”—Senesi 11:4.

Kae kehe, ko e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ki he māmaní naʻe kehe ʻaupito. Naʻá ne fekau kia Noa mo hono ngaahi fohá: “Mou fakatupu; mou fakatokolahi, mo fakafonu ʻa e fonua.” (Senesi 9:1) Naʻe anga-fēfē ʻa e fakafeangai ʻa e ʻOtuá ki he ngaahi taumuʻa ʻa e kakai angatuʻu ʻo Pēpelí? Naʻá ne fakapuputuʻu ʻenau leá koeʻuhí ke ʻoua te nau lava ʻo toe fetuʻutaki. Ko e hā ʻa e olá? “Pea naʻe veteki kinautolu ʻe Sihova mei he potu ko ia ke nofoʻi ʻa e fonua kotoa.” (Senesi 11:5-8) Ko e kau langa ʻo Pēpelí naʻe pau ke nau ako ha lēsoni mahuʻinga. ʻI he taimi ʻoku kehe ai ʻa e ngaahi palani ʻa e tangatá mei he taumuʻa ʻa e ʻOtuá, “ko e faleʻi ʻa Sihova, ko ia ia ʻe tuʻu.” (Palovepi 19:21) ʻOkú ke fakaʻatā ʻa e ngaahi lēsoni ko eni mei he kuohilí ke ne tākiekina ʻa hoʻo moʻuí?

Fakakaukau Fakavalevale ʻa ha Tangata Koloaʻia

ʻE ʻikai nai te ke palani ke langa ha taua, ka ko e tokolahi he ʻahó ni ʻoku nau palani ke fakahū ha fuʻu paʻanga ʻi he pangikeé mo tānaki ʻa e ngaahi koloa fakamatelié koeʻuhi ke nau maʻu ha moʻui fiemālie ʻi heʻenau mālōlō mei he ngāué. ʻOku fakanatula pē ki ha taha ke ne loto ke fiefia ʻi he ngaahi fua ʻo ʻene ngāué. “Ko e kai mo inu ʻa e tangata kotoa pe, mo ʻene ʻilo lelei ʻi heʻene ngaahi ngaue kehekehe,” ko e tohi ia ʻa Solomoné. “Ko e meʻa foaki ia ʻa e ʻOtua.”—Koheleti 3:13.

Kuo pau ke tau fai ha fakamatala kia Sihova ki he founga ʻo ʻetau ngāueʻaki ʻa e meʻaʻofa ko ení. ʻI he meimei taʻu ʻe 2,000 kuo maliu atú, naʻe fakamamafaʻi ʻe Sīsū ʻa e poini ko ení ki heʻene kau ākongá fakafou ʻi ha talanoa fakatātā. Naʻá ne pehē: “Tokua naʻe ʻi ai ha tangata koloaʻia, ne fua lahi ʻene ngoue: pea ne fifili ʻi hono loto, ʻo pehē, Ko e ha ʻaku ai ʻe fai, he ʻoku ʻikai haku kei fale ke tānaki ki ai ʻeku ngaahi fua? Pea ne pehē, ʻA, ko eni pe ʻa e meʻa te u fai: Te u veteki hoku ngaahi feleoko pea langa ke lalahi; pea u toki tānaki katoa ki ai ʻeku koloa tupu mo, ʻeku ngaahi meʻa lelei. Pea te u pehē ki hoku laumālie, Siʻi Laumālie, [kuo] lahi ʻeni hoʻo ngaahi meʻa lelei kuo tuku, ʻo feʻunga mo ha ngaahi taʻu lahi; malōlōā, kai, inu, mo nekeneka.” (Luke 12:16-19) ʻIkai ʻoku ngali fakapotopoto ʻa e taumuʻa ʻa e tangata koloaʻiá? ʻI he hangē ko e manupuna naʻe lave ki ai ʻi he kamatá, ko e tangata ʻi he talanoa fakatātaá naʻe hā ngali naʻá ne tokateu ki heʻene ngaahi fiemaʻu ʻi he kahaʻú.

Kae kehe, naʻe tamele ʻa e fakakaukau ʻa e tangatá. Naʻe hoko atu ʻe Sīsū: “Ka ka folofola kiate ia ʻe he ʻOtua, ʻo pehē, ʻA e taʻeloto! ko e pō ni pe te nau tala ke ke tuku mai ho laumālie: pea ʻe ʻa hai koā ʻa e ngaahi meʻa naʻa ke tokonaki?” (Luke 12:20) Naʻe fakafepakiʻi nai ʻe Sīsū ʻa e lea ʻa Solomone, ko e ngāué mo e ngaahi meʻa lelei ʻokú ne ʻomaí ko ha ngaahi meʻaʻofa mei he ʻOtuá? ʻIkai. Ko e hā ʻa e poini ʻa Sīsuú? “Ko e anga ʻeni,” ko e lea ia ʻa Sīsuú, “ʻo ia ʻoku fokotuʻu koloa maʻana, ka ʻoku ʻikai te ne fakatupu koloa ki he ʻOtua.”—Luke 12:21.

Naʻe akoʻi ʻe Sīsū ki heʻene kau fanongó ʻoku fiemaʻu mai ʻe Sihova ke tau fakakaukau ange kiate Ia ʻi heʻetau fai ʻetau ngaahi palaní. Naʻe mei hoko ʻo koloaʻia ʻa e tangatá ni ʻi he vakai ʻa e ʻOtuá, ʻi heʻene kumi ki ha ngaahi founga ke tupulekina ai ʻa ʻene līʻoa fakaʻotuá, potó mo e ʻofá. Mei he ngaahi lea ʻa e tangata ko iá ʻoku hā ai ʻa e ʻikai haʻane mahuʻingaʻia ʻi he ngaahi meʻa peheé, pe ʻi hono tuku ʻa e konga ʻo ʻene ngoué ke tufi ʻe he masivá, pe ko hono ʻoatu ha ngaahi feilaulau meʻakai kia Sihova. Ko e ngaahi ngāue fakalaumālie mo e ngaahi tōʻonga taʻesiokita peheé naʻe ʻikai ko ha konga ia ʻo e moʻui ʻa e tangata koloaʻiá. Ko ʻene ngaahi palaní naʻe nofo taha pē ia ʻi heʻene ngaahi holi mo e fiemālie pē ʻaʻaná.

Kuó ke fakatokangaʻi ko e kakai tokolahi he ʻahó ni ko ʻenau ngaahi taumuʻa ʻi he moʻuí ʻoku hangē ia ko e ngaahi taumuʻa ʻa e tangata koloaʻia naʻe fakamatalaʻi ʻe Sīsuú? Pe ʻoku tau tuʻumālie pe masiva, ʻoku faingofua ʻaupito ke tau maʻu ha fakakaukau fakamatelie, ʻo fakaʻatā ʻa e ngaahi fiemaʻu mo e ngaahi holi ʻo e moʻui fakaʻahó ke ne tekeʻi ki he tafaʻakí ʻa e ngaahi fiemaʻu fakalaumālié. Ko e hā ʻe malava ke ke fai ke fakaʻehiʻehi ai mei he tauhele ko iá?

Palani ha Moʻui “Anga-Maheni”

ʻI he ʻikai hangē ko e tangata koloaʻia ʻi he talanoa fakatātā ʻa Sīsuú, ʻokú ke faingataʻaʻia fakapaʻanga nai. Kae kehe, kapau ʻokú ke mali, ʻoku pau pē ʻokú ke palani ke tokonaki ʻa e ngaahi fiemaʻu ʻo e moʻuí ki ho fāmilí pea mo ha ako lelei tefito ki hoʻo fānaú kapau ʻoku malava. Kapau ʻoku teʻeki ai ke ke mali, ngalingali ʻoku kau ʻi hoʻo ngaahi palaní ʻa hono kumi ha ngāue pe ko hoʻo hoko atu ai pē ʻi he ngāue ʻokú ke maʻú koeʻuhi ke ʻoua te ke fakakavenga ki he niʻihi kehé. Ko e ngaahi taumuʻa ʻaonga eni.—2 Tesalonaika 3:10-12; 1 Timote 5:8.

Naʻa mo ia, ʻoku malava ke hoko ʻa e ngāué, kaí mo e inú—ʻa ia ʻoku pehē ko e moʻui anga-mahení—ke ne ʻai ha taha ke taʻefehoanaki ʻene moʻuí mo e finangalo ʻo e ʻOtuá. Anga-fēfē? Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Hange ko e taimi ʻo Noa, ʻe pehe foki ʻa e hoko mai ʻae Fanautama ʻa Tangata. He hange naʻe nofo ʻa e kakai ʻi he kuonga ʻo e Lomaki, ʻo nau kai mo inu, ʻo nau maʻu uaifi mo maʻu husepaniti, ʻo aʻu ki he ʻaho ko ia naʻe hu ai ʻa Noa ki he aake; pea naʻe ʻikai te nau ʻaloʻiloa kaeʻoua ke hoko mai ʻa e Lomaki, ʻo ʻave kinautolu fulipe: ʻe pehe foki ʻa e hoko mai ʻa e Fanautama ʻa Tangata.”—Mātiu 24:37-39.

Ki muʻa ʻi he Lōmakí, ko e kakaí fakalūkufua naʻa nau maʻu ʻa e meʻa naʻe malava ke nau pehē ko ha moʻui anga-maheni. Kae kehe, ko e palopalemá naʻe “ʻikai te nau ʻaloʻiloa” ki he taumuʻa ʻa e ʻOtuá ke tafiʻi ʻa e māmani fulikivanu ko iá fakafou ʻi ha lōmaki ʻi he foʻi kolopé. ʻOku pau pē naʻa nau fakakaukau naʻe faikehe ʻa e founga moʻui ʻa Noá. Ka ʻi he taimi naʻe hoko mai ai ʻa e Lōmakí, naʻe fakamoʻoniʻi ai ʻa e mātuʻaki fakapotopoto ʻa e founga moʻui ʻa Noa mo hono fāmilí.

ʻI he ʻahó ni, ʻoku fakamoʻoniʻi ʻe he kotoa ʻo e ngaahi fakamoʻoni ʻoku maʻú ʻoku tau moʻui ʻi he taimi ʻo e ngataʻangá. (Mātiu 24:3-12; 2 Timote 3:1-5) ʻOku vavé ni ke hanga ʻe he Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻo “laiki mo fakaʻauha” ʻa e ngaahi meʻa ʻo e fokotuʻutuʻu lolotongá. (Taniela 2:44) ʻI he malumalu ʻo e Puleʻanga ko iá, ʻe liliu ai ʻa e māmaní ko ha palataisi. ʻE toʻo ʻe he Puleʻangá ʻa e puké mo e maté. (Aisea 33:24; Fakahā 21:3-5) Ko e ngaahi meʻamoʻui kotoa pē ʻi he māmaní te nau moʻui feongoongoi pea ʻikai ha fiekaia.—Sāme 72:16; Aisea 11:6-9.

Kae kehe, ki muʻa ke fai ʻe Sihova ha meʻá, ko ʻene taumuʻá ke hoko ʻa e ongoongo lelei ʻo hono Puleʻangá ʻo “fanongonongo ki mamani katoa . . . ke ai ha fakamatala ki he ngāhi kakai kotoa pe.” (Mātiu 24:14) ʻI he fehoanaki mo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá, ʻoku malangaʻi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻe toko fitu miliona nai, ʻa e ongoongo lelei ko ení ʻi he ngaahi fonua ʻe 236 pea ʻi he ngaahi lea laka hake ʻi he fāngeaú.

Ki he māmaní, ko e founga moʻui ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻe hā ngali faikehe nai ʻi ha ngaahi founga—naʻa mo taʻeʻuhinga. (2 Pita 3:3, 4) ʻI he hangē ko e faʻahinga naʻe moʻui ki muʻa ʻi he Lōmakí, ko e kakai tokolahi taha ʻi he ʻaho ní ʻoku nau femoʻuekina ʻi he ngaahi meʻa tuʻumaʻu ʻo e moʻui fakaʻahó. Te nau vakai nai ʻoku taʻemafamafatatau ha taha pē ʻoku ʻikai hangē ʻene founga moʻuí ko e founga anga-maheni ʻi he anga ʻo e vakai ʻa e sōsaietí. Ka ʻi he vakai ʻa e faʻahinga ʻoku nau maʻu ʻa e tui ki he ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá, ko ha moʻui ʻoku fakatefito ʻi he tauhi ki he ʻOtuá ʻoku palanisi moʻoní.

Ko ia ai, pe ʻokú ke tuʻumālie pe masiva pe tuʻu ʻi vahaʻa, ʻoku fakapotopoto ʻi he taimi ki he taimi ke vakaiʻi ʻa hoʻo ngaahi palani ki he kahaʻu ofi maí. ʻI hoʻo fai peheé, ʻeke hifo kiate koe, ‘ʻOku fehoanaki ʻeku ngaahi palaní mo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá?’

[Fakatātā ʻi he peesi 11]

ʻI he taimi ʻoku fepaki ai ʻa e ngaahi palani ʻa e tangatá mo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá, ko e akonaki ʻa Sihová ko ia ia ʻe tuʻú

[Fakatātā ʻi he peesi 12]

ʻI he palani ʻa e tangata koloaʻia ʻi he pealapeli ʻa Sīsuú naʻe ʻikai haʻane tokanga ki he taumuʻa ʻa e ʻOtuá

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share