Tuʻunga Fakavavevave ʻi he Māmani ko Ení

ʻOKU HANGA ʻE HE TUʻUNGA ʻO E MOʻUÍ ʻO LŌMEKINA KOE ʻI HA NGAAHI TAIMI? ʻOKÚ NE ʻAI KOE KE KE ONGOʻI FEIFEITAMAKI, HELAʻIA, ʻO ʻIKAI MEIMEI MALAVA KE FEKUKI MO IA? KAPAU KO IA, ʻOKU ʻIKAI KO KOE TOKOTAHA PĒ.

KO E laui miliona ʻo e kakaí, tautefito ʻi he ngaahi kolo lalahí, ʻoku nau ʻiloʻi kuo hoko ʻa e moʻuí ko ha tuʻunga fakavave fakatupu puputuʻu mo fakaongosia. ʻOku tautefito ʻa ʻene peheé ʻi he ngaahi fonua Hihifó. ʻI ha fakataha fakalotu ki muí ni ʻi he ʻIunaite Seteté, naʻe kole ai ʻe ha tokotaha malanga ki heʻene kau fanongó ke hiki hake angé honau nimá kapau ʻoku nau ongoʻi helaʻia ʻi he taimi lahi tahá. ʻI he taimi pē ko iá, naʻe hiki hake ha ngaahi nima lahi.

Ko e tohi ko e Why Am I So Tired? ʻoku pehē ai: “Ko e moʻui fakaeonopōní ʻoku fonu ia ʻo aʻu mai ki he taimí ni ʻi he ngaahi faingataʻa kuo teʻeki ke fanongoa—ko e ngaahi vakapuna ke maʻu, ko e ngaahi taimi pau ke fakahoko ai ha meʻa, ko e fānau ke ʻave pea mo ʻomai taimi totonu mei he ngaahi akoʻanga tōmuʻa—ʻoku ʻikai hano ngataʻanga ʻo e fakahokohokó.” ʻOku ʻikai ʻaupito fakaʻohovale ʻa hono fakamatalaʻi ʻa e helaʻiá ko e tupuʻanga ia ʻo e maumau ʻi hotau taimí.a

ʻI he ngaahi taʻu kuo maliu atú, naʻe faingofua ange ai ʻa e moʻuí, pea naʻe māmālie ange ai ʻa e tuʻunga ʻo e moʻuí. Naʻe hehema ʻa e kakaí ke moʻui ʻo fehoanaki lahi ange mo e ngaahi vilo takai ʻa natulá—ko e taimi ʻahó ki he ngāue, pea ko e taimi poʻulí ki hoto fāmilí pea ki he mohé. ʻI he ʻahó ni, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi ʻuhinga lahi ki he ʻuhinga ʻoku fakautuutu ange ai ʻa e ongoʻi helaʻia mo ongosia ʻa e kakaí.

Ngaahi ʻAho Lōloa Ange, Fakafokifā

Ko e meʻa tefito ʻe taha ko e siʻi nai ʻa e mohe ʻa e kakaí. Pea ko e taha ʻo e ngaahi fakalakalaka mahuʻinga ange ʻoku hū māmālie ki he taimi mohé ko e aʻu mai ko ia ʻa e maama ʻuhilá. ʻI he kamosi pē ʻo e meʻa kamosí, ʻoku malava ai ʻe he tangatá ke ne puleʻi ʻa e lōloa ʻo e “ʻahó,” pea hoko leva ai ʻo kamata ke ʻā fuoloa ange ʻa e kakaí. Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai meimei ai ha fili ʻa e tokolahi ʻi he meʻá ni koeʻuhi naʻe kamata ke fakalele taʻemotu ai ʻa e ngaahi fale ngāué pea fakalahi ai ʻe he ngaahi ngāueʻangá ʻenau ngaahi houa ngāué. Naʻe pehē ʻe ha tokotaha faʻu-tohi ʻe taha: “Naʻe fanauʻi ai ʻa e sōsaieti houa ʻe ua-faá.”

Ko e ngaahi laka ki muʻa kehe fakatekinolosia, hangē ko e letioó, TV, pea mo e komipiuta fakatāutahá, kuo nau toe fakahoko ai ha ngafa ʻi hono toʻo mei he kakaí ʻa e mohe ʻoku fiemaʻú. ʻI he ngaahi fonua lahi, ʻoku lele houa ʻe 24 ai ʻa e ngaahi polokalama TV ʻi he ʻaho. ʻOku ʻikai ko ha meʻa foʻou ʻa e ʻalu ki he ngāué ʻa e kau manako sio faivá pe manako ʻi he ngaahi sipotí ʻoku nau fiemohea mo helaʻia hili ha mamata fuoloa ai ʻi he poʻulí. Ko e ngaahi komipiuta ʻi ʻapí, pea mo e ngaahi fakahohaʻa taʻehanongataʻanga ʻoku nau ʻomaí, ʻoku toe fakataueleʻi ai ʻa e laui miliona ke nau ʻā fuoloa. Ko e moʻoni, ko e ngaahi meʻá ni ʻiate kinautolu pē ʻoku ʻikai ke tukuakiʻi; ka neongo ia, ʻoku nau ʻomai ki he kakai ʻe niʻihi ʻa e fakaʻaiʻai lahi ange ke tekeʻi ki he tafaʻakí ʻa e fiemaʻu ke mālōloó.

Fakavavevave ʻa e Moʻuí

ʻOku ʻikai ngata pē ʻi heʻene hoko ʻo lōloa ange ʻa hotau ngaahi ʻahó ka ko e moʻuí tonu ʻoku hā ngali ngaʻunu vave ange ia—ʻi hono toe fakafaingofuaʻi ai pē ʻe he tekinolosiá. Ko e saliote toho-hoosi ʻi he senituli siʻi kuo maliu atú ʻoku kehe ʻaupito ia mei he ngaahi kā oma, ngaahi lēlue vave ʻaupito, mo e ngaahi vakapuna seti ʻo e ʻaho ní. Ko hono moʻoní, ko ha tangata pisinisi fakaeonopooni, ʻa ia ko ʻene kui-tangatá naʻe luelue nai ki he ngāué pe heka ʻi ha hoosi pe ko ha pasikala, ʻe lava ke ne puna ki he tafaʻaki ʻe taha ʻo e ʻŌseni ʻAtalanitikí ʻi he vahaʻa ʻo e ngaahi taimi kaí!

Kuo toe fou ʻa e ʻōfisí ʻi ha liliu fakalongolongo ʻi he tafaʻaki ʻo e vavé mo e faʻu-meʻá. Ko e ngaahi mīsini taipé mo e ngaahi meili anga-mahení kuo fetongi ia ʻe he ngaahi komipiutá, ngaahi mīsini fēkisí, mo e ʻĪ-meilí. Ko e fanga kiʻi komipiuta īkí, ngaahi telefoni selulaá, mo e pipá kuo aʻu ʻo nau fakanenefuʻi ʻa e faikehekehe ʻi he vahaʻa ʻo ʻapi pea mo e ʻōfisí.

Ko e moʻoni, ʻe ʻikai ha taha ʻo kitautolu ʻe lava ke ne fakamāmālieʻi ʻa e tuʻunga fakavavevave ʻo e māmaní. Kae kehe, ʻi ha tuʻunga tāutaha, ʻe lava ke tau fai ha ngaahi feʻunuʻaki ʻa ia ʻe lava ke ne ʻai kitautolu ke malava ʻo tau nofo ai ʻi ha moʻui nonga ange, mo palanisi. Ka ki muʻa ke tau lāulea ki he meʻá ni, tau sivisiviʻi angé ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi nunuʻa ʻe lava ke ʻomai ʻe he tuʻunga fakavavevave ʻo e ʻaho ní kiate kitautolu tāutaha pea ki he sōsaietí fakalūkufua.

[Fakamatala ʻi lalo]