Fehangahangai mo e Ngaahi Pole ʻo e Tuʻunga Fakaefaʻē ʻa e Taʻu Hongofulu Tupú
KO E feitama taʻu hongofulu tupú ʻoku ʻomai ai ʻa e kavenga ko e fehangahangai mo e ngaahi fili fakakakai lalahi. “ʻOku ou ongoʻi ʻo hangē ʻoku ou taʻu 40,” ko e lau ia ʻa ha faʻē taʻu hongofulu tupu. “ʻOku mole hoku faingamālie ʻi he kotoa ʻo hoku tuʻunga kei siʻí.” Ko e moʻoni, ʻi he hili hono ʻiloʻi ʻokú ne feitamá, ʻe ongoʻi nai ʻe ha kiʻi taʻahine ʻoku lōmekina fakaʻaufuli ia ʻe he manavaheé mo e loto-moʻuá.
Kapau ko ha taʻu hongofulu tupu koe ʻokú ke feitama, te ke ongoʻi pehē nai. Kae kehe, ʻoku ʻikai ha meʻa ʻe lavaʻi, ʻi hono fakaʻatā ke ke hoko tonu ʻo fakaongonoaʻi ʻe he ngaahi ongo taʻepaú. “Ko ia ʻoku ne lama ai pe ʻa e matangi; ʻe ʻikai te ne to taʻu,” ko e lau ia ʻa e Tohi Tapú, “pea ko ia ʻoku vakai ʻao maʻu pe, ʻe ʻikai te ne utu hono taʻu.” (Koheleti 7:8; 11:4) Ko ha tokotaha faama ʻoku hoko ʻo fakalotosiʻi ʻe he ngaahi hohaʻa fekauʻaki mo e ʻeá ʻe ʻikai lava ke ne fai ha ngāue ʻoku fiemaʻu. Fakaʻehiʻehi mei he hoko ʻo fakalotosiʻiʻi koé. ʻE iku pē ʻo pau ke ke laka ki muʻa pea fua hoʻo kavenga ko e ngaahi fatongiá.—Kaletia 6:5.
Ko e hā hoʻo ngaahi filí? ʻE tala atu nai ʻe he niʻihi ke ke fakakaukau ke fakatōtama. Ka ʻoku ʻikai ko ha meʻa eni ke fai ha fili ki ai ʻa e faʻahinga ʻoku nau loto ke tafoki ʻo fakahōifuaʻi ʻa e ʻOtuá, he ʻoku fakamahinoʻi ʻe he Tohi Tapú ʻoku fepaki ʻa e fakatōtamá mo e lao ʻa e ʻOtuá. (Ekisoto 20:13; 21:22, 23; Sāme 139:14-16) ʻI he vakai mai ʻa e ʻOtuá ko e moʻui ʻa ha tama ʻi manavá—ʻo kau ai ʻa e moʻui kuo feitamaʻi taʻemalí—ʻoku mahuʻinga.
Fēfē ke mali mo e tamai ʻa e pēpeé pea tauhi fakataha hake ʻa hoʻomo tamá? Neongo ʻe ʻikai nai hano ʻaonga, ʻe fakahaofi nai koe ʻe he malí mei ha mā. Ka naʻa mo e taimi ʻoku ongoʻi ai ʻe ha tamai kei siʻi ko ha fatongia fakaeʻulungāanga ia ke tokoni ki hono ʻohake ʻa ʻene tamá, ʻoku ʻikai maʻu pē ko ha fili fakapotopoto ʻa e malí.a Ko e moʻoniʻi meʻa ko ia ʻo e malava ha talavou ke fakafanaú ʻoku ʻikai ʻaupito ʻuhinga iá ʻokú ne maʻu ʻa e ngaahi malava fakaeongo mo fakaʻatamai ʻoku fiemaʻu ke hoko ai ko ha husepāniti mo e tamai leleí. Pea ʻoku ʻikai ʻuhinga iá ʻe lava ke ne tokoniʻi fakapaʻanga ha uaifi mo ha kiʻi tama. ʻIkai ngata aí, kapau ʻoku ʻikai ke kau ʻa e talavoú ʻi hoʻo ngaahi tui fakalotú, ko e kau ki ha nofo mali mo iá ʻe lava ke fakafepakiʻi ai ʻa e ekinaki ʻa e Tohi Tapú ke mali “i he Eiki be.” (1 Kolinito 7:39, PM) ʻOku fakahaaʻi ʻe he meʻa kuo hokosiá ko e fakavave ki ha nofo mali teʻeki taimí—pea ʻikai nai tuʻuloá—ʻe iku nai pē ia ki he mamahi mo e faingataʻaʻia lahi ange.
Fēfē ʻa hono ʻave ke pusiakiʻi ʻa e pēpeé? Neongo ʻoku hā mahino ʻoku lelei ange ia ʻi he fakatōtamá, ʻoku totonu ke ke fakakaukau ki he moʻoniʻi meʻa ko ia neongo ʻa e ngaahi tuʻunga ʻikai leleí, ʻokú ke maʻu ʻa e faingamālie ke tauhi mo ʻohake ʻa hoʻo tamá.
Fehangahangai mo e Ngaahi Polé
ʻOku hā mahino, ko hono ʻohake ha kiʻi tama ʻo ʻikai ha hoá ʻoku ʻikai faingofua. Kae kehe, ʻi he muimui ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa e Tohi Tapú ʻi he lelei taha ʻo hoʻo malavá pea ʻi he falala ki he ʻOtuá ki ha mālohi mo ha tatakí, ʻe lava ke ke fehangahangai lavameʻa ai mo e ngaahi pole lahi. Ko e ngaahi sitepu eni ʻe lava ke ke fou ai ʻa ia te ne tokoniʻi koe ke ke fekuki ai mo ia.
● Fakaleleiʻi ho vahaʻangatae mo e ʻOtuá. Fakatokangaʻi ko e fehokotaki fakasino ki muʻa ke malí ko ha angahala ia ki he ʻOtuá—ko ha paetaku ia ki he ngaahi tuʻunga fakaeʻulungāanga māʻolungá. (Kaletia 5:19-21; 1 Tesalonaika 4:3, 4) Ko ia ai, ko ha ʻuluaki sitepu mātuʻaki mahuʻinga ia ke fakatomala pea kole ki he fakamolemole ʻa e ʻOtuá. (Sāme 32:5; 1 Sione 2:1, 2) Ko e moʻoni, te ke ongoʻi taʻetaau nai mo ʻene tokoní. Kae kehe, ʻoku talaʻofa ʻa Sihova ke fakamolemole, pea ʻokú ne tokoniʻi ʻa e faʻahinga ʻoku nau fakatomalaʻi ʻa ʻenau ngaahi faihalá. (Aisea 55:6, 7) ʻI he Aisea 1:18, ʻoku folofola ai ʻa Sihova: “Neongo ʻe ha kulokula [mamafa, mafatukituki] hoʻomou hia, ʻe hoko ʻo hinehina hange ko e sinou [ʻo maʻa fakaʻaufuli].” ʻOku toe fakaʻaiʻai ʻe he Tohi Tapú ʻa e kau faihalá ke nau ngāueʻaongaʻaki ʻa e tokoni fakalaumālie ʻoku fai ʻe he kau mātuʻa ʻo e fakatahaʻangá kuo fakanofó.—Semisi 5:14, 15.
● Fakangata ʻa e kau ki he fehokotaki fakasino ki muʻa ʻi he malí. Ngalingali ʻe ʻuhinga iá ko hono tuʻusi ʻa ho vahaʻangatae mo e tamai ʻa hoʻo tamá. Ke hokohoko atu ʻi he vahaʻangatae ko ia ʻi tuʻa ʻi he nofo malí te ne fakaeʻa ai pē koe ki he tenge ke hokohoko atu ʻa e kau ki he ʻulungāanga ʻoku taʻefakahōifua ki he ʻOtuá. ʻOua ʻaupito naʻa ngalo ko e ngaahi lao ʻa e ʻOtuá, neongo ʻene fefeká, ʻoku ʻi aí ke ne maluʻi kitautolu. Ko Nīkolo, naʻe lave ki ai ki muʻa ʻi he konga hokohoko ko ení, ʻokú ne manatu: “Naʻá ku hoko ʻo ʻiloʻi ʻoku tonu ʻa e ʻOtuá. ʻOkú ne loto ke tau maʻu ʻaonga.”—Aisea 48:17, 18.
● Tala ki hoʻo ongo mātuʻá. ʻE totonu nai ʻa hoʻo manavahē ki ha ʻita atu ʻa hoʻo ongo mātuʻá. Ko e moʻoni, te na loto-mamahi pea hohaʻa ʻi he taimi te na ʻiloʻi ai ʻa hoʻo feitamá. ʻE aʻu nai ʻo na ongoʻi kuo ʻikai lavaʻi hona fatongia ʻi he tuʻunga ko e ongo mātuʻá pea tukuakiʻi kinaua ki hoʻo faihalá. Kae kehe, kapau ʻoku manavahē-ʻOtua moʻoni ʻa hoʻo ongo mātuʻá, ko e taumalingi mai ʻo e mamahí mo e faingataʻá ʻe ngalingali faai pē ʻo matolo atu. Ko hoʻo ongo mātuʻá kinaua, pea neongo ʻa hoʻo ngaahi fehālaakí, ʻokú na ʻofa ʻiate koe. ʻI heʻena sio ki hoʻo fakakaukau fakatomalá, ʻoku ʻikai ha veiveiua ʻe ueʻi ai kinaua ke na faʻifaʻitaki ki he tamai ʻa e foha maumau-koloá pea fakaaʻu atu ʻa e fakamolemole anga-ʻofá.—Luke 15:11-32.
● Fakahāhā ʻa e houngaʻia. Ko e ngaahi mātuʻá, ngaahi kāingá mo e ngaahi kaungāmeʻá ʻoku faʻa fakamoʻoniʻi ko ha matavai lahi kinautolu ʻo e tokoni pea mo e poupou. Ko e fakatātaá, ʻe fokotuʻutuʻu nai ʻe hoʻo ongo mātuʻá ke ke maʻu ha tokangaʻi fakafaitoʻo. Hili hono fāʻeleʻi ʻa hoʻo pēpeé, te na tokoniʻi nai koe ke ke ako ʻa e ngaahi meʻa tefito ki hono tokangaʻi ʻo e valevalé; te na toe meʻaʻofa atu nai ʻena ngāue ko e ongo toʻo-tama. ʻOku pehē ʻe Nīkolo fekauʻaki mo ʻene faʻeé, “Naʻe ʻiate au ʻa e pēpeé, ka naʻá ne fai ʻa e meʻa lahi ke tokoniʻi au.” ʻE tokoni tatau nai mo e ngaahi kaungāmeʻá, ʻo tokoni atu nai ʻi hono ʻoatu ʻi ha tuʻunga fakapotopoto ʻa e vala pēpē mo e ngaahi meʻa kehe ʻe lava ke hoko ʻo ʻaonga. (Palovepi 17:17) ʻI hono fakahaaʻi atu ʻa e anga-leleí, muimui ʻi he faleʻi ʻa e Tohi Tapú pea ‘ke hoko ko e tokotaha fakafetaʻi.’ (Kolose 3:15) Ko hono fakahaaʻi ʻo e houngaʻiá ʻi he leá ʻe lava ke ne taʻofi ʻa e faʻahinga peheé mei he ongoʻi kuo fakamaʻamaʻaʻi ʻenau ngaahi ngāue ʻofá.
● Ako ʻa e ngaahi pōtoʻi fakaemātuʻá. Ko e moʻoni, ʻe ʻikai te ke loto ke fakafalala taʻengata ki ho fāmilí mo e ngaahi kaungāmeʻá. Ko ia kamata fakatupu leva ʻa e ngaahi pōtoʻi ʻa ia te ne tokoniʻi koe ke ke maʻu ai ha tuʻunga taau ʻi hono tokangaʻi ʻa hoʻo tamá pea ʻi hono fakalele ʻo ha fāmili. Ko e ako ke tokangaʻi ha tokotaha moʻui ʻokú ne fiemaʻu ʻa e tokangá ʻoku faingataʻa. ʻOku lahi ʻa e meʻa ke ke ako fekauʻaki mo e meʻakaí, moʻui leleí mo e ngaahi tafaʻaki kehe ʻo hono tokangaʻi ʻo e fānaú. Ko e meʻa mahuʻingá, ʻoku fakaʻaiʻai ʻe he Tohi Tapú ʻa e kau fefine Kalisitiane taʻumotuʻá ke nau uki ʻa e kau fefine kei siʻi angé ke nau hoko ʻo “ngāue ʻi ʻapi.” (Taitusi 2:5) ʻOku ʻikai ha veiveiua ko hoʻo faʻeé—pea mahalo mo e kau mēmipa taʻumotuʻa kehe ʻo e fakatahaʻanga Kalisitiané—ʻe lava ke nau ʻoatu kia koe ha ako mahuʻinga fekauʻaki mo e meʻá ni.
● Ngāue fakapotopoto ʻaki ʻa e paʻangá. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú ko e “paʻanga ko e maluʻanga.” (Koheleti 7:12) Ko hono fāʻeleʻi mai ʻo ha pēpeé ʻe iku ia ki he ngaahi fiemaʻu fakapaʻanga lahi.
Te ke ʻuluaki fakafaingamālieʻi koe ki ha tokoni fakapuleʻanga pē ʻa ia ʻokú ke taau ki ai. Neongo ia, ʻoku faʻa hoko, kuo pau ke kei fakafalala fakapaʻanga pē ʻa e taʻahiné ki heʻene ongo mātuʻá. Kapau ko e meʻa moʻoni ia ʻi ho tuʻungá, ʻe fakapotopoto pea ko e fakaʻatuʻi ia ʻi hoʻo tafaʻakí ke tuʻutuʻu ʻa e fakamolé ʻi he lahi taha ʻe ala lavá. Neongo ʻoku ʻikai ha veiveiua te ke saiʻia ke maʻu ha ngaahi meʻa foʻou maʻa hoʻo pēpeé, mahalo pē ʻe lava ke ke fakahaofi ʻa e paʻangá ʻaki ʻa e fakatau ʻi he ngaahi falekoloa ʻo e ʻū meʻa ʻosi ngāueʻakí pe mo e koloa ʻoku fakatau atu he ngaahi ʻapí.
● Feinga ke maʻu ha tuʻunga fakaako. “Ko e kau poto ʻoku nau faʻoaki ʻilo,” ko e lau ia ʻa e Palovepi 10:14. Neongo ʻoku tautefito ʻene moʻoni ení ʻi he ʻilo Fakatohitapú, ʻoku toe moʻoni ia ʻi he tuʻunga ako fakamāmaní. ʻOku fiemaʻu ke ke fakatupulekina ʻa e ngaahi pōtoʻi ʻoku fiemaʻu ke maʻu ai ha moʻuí.
Ko hono moʻoní, ʻoku faingataʻa ke ako lolotonga hono tokangaʻi ʻo ha pēpē. Kae kehe, ko e ʻikai ha tuʻunga fakaako tefitó ʻe lava ke ke hokosia ai mo hoʻo tamá ha moʻui masiva, fakafalala ki he tokoní, ngaahi vāhenga māʻulalo, nofoʻanga taʻefeʻunga, pe ko e siʻi ʻa e meʻakaí. Ko ia kapau ʻe ala lava, hokohoko atu ʻa e akó. Naʻe vilitaki ange ʻe he faʻē ʻa Nīkoló ke fakaʻosi ʻene akó, pea ko hono olá, naʻe malava ai ki mui ʻa Nīkolo ke maʻu ʻa e ako ke tokoniʻi ia ʻi he tuʻunga ko ha loea tokoni.
Ko e hā ʻoku ʻikai fai ai ha fekumi ki he ngaahi faingamālie fakaako ʻoku ala maʻú? Kapau ʻoku fuʻu faingataʻa ʻa e ʻalu ki ha loki akó, ʻe lava ke ke kumi pe ʻe malava ke ke ako ʻi ʻapi. Ko e fakatātaá, ko e ngaahi koosi ako fakafou ʻi he fetohiʻaki, ʻe fakamoʻoniʻi nai ʻene ʻaonga ki ho tuʻungá.
ʻE Lava Ke Ke Lavameʻa
Ko hono ʻohake ha tama kae ʻikai malí ko ha pole ia ki ha kiʻi taʻahine. Ka ʻe malava ke ke lavameʻa! ʻI he kātaki, loto-fakapapau pea mo e tokoni ʻa Sihova ko e ʻOtuá, ʻe lava ke ke hoko ai ko ha mātuʻa tauhi fānau ʻofa, lavameʻa pea mo taau. Pea ko e fānau ʻa e ngaahi faʻē taʻemalí ʻe lava ke nau tupu hake ʻo hoko ko ha kakai lalahi fengaʻunuʻaki lelei. He ko ē, ʻe aʻu nai ʻo ke hokosia ʻa e fiefia ʻi he sio ki he tali ʻa hoʻo tamá ki hoʻo oʻí mo e akoʻí pea hoko ai ko ha tokotaha ʻofa ki he ʻOtuá.—Efeso 6:4.
ʻOku fakamatalaʻi peheni ia ʻe Nīkolo: “ʻI he tokoni ʻa e ʻOtuá—pea neongo ʻene hā ngali taʻemalavá—naʻá ku maʻu ʻa e fiefia ʻi hono tokoniʻi ʻeku kiʻi taʻahiné ke hoko ko ha finemui anga-lelei, anga-fakaʻapaʻapa mo fua fatongia. Ko e sio kiate iá ʻoku fakamanatu mai ai kiate au ʻa e ngaahi pō taʻemamohé ka ʻokú ne toe fakafonu ʻaki au ʻa e fiefia.”
Ko ia ai, ʻoku totonu ke fēfē ʻa e tōʻongafai ʻa e kakai lalahí ki he ngaahi faʻē taʻu hongofulu tupú mo ʻenau fānaú? ʻOku ʻi ai ha founga ke tokoniʻi ai ʻa e toʻutupú ke nau kalofi ʻi he ʻuluaki taimí ʻa e mamahi ʻo e feitama ʻi he taʻu hongofulu tupú?
[Fakamatala ʻi lalo]
a Ko ha lāulea fekauʻaki mo e ngaahi fatongia mo e pole ʻoku fehangahangai mo e ngaahi tamai kei siʻi taʻemalí ʻe lava ke maʻu ia ʻi he “ʻOku ʻEke ʻe he Toʻutupú . . .” konga ʻo e ʻīsiu ʻi he Awake! ʻo ʻEpeleli 22, 2000 mo Mē 22, 2000.
[Fakatātā ʻi he peesi 8, 9]
ʻOku fehangahangai ʻa e ngaahi faʻē taʻu hongofulu tupú mo e ngaahi pole lahi ʻi hono ʻohake ʻenau fānaú
[Fakatātā ʻi he peesi 10]
Ko e fakavave ki he mali teʻeki taimí ʻoku ʻikai ko e talí ia
[Fakatātā ʻi he peesi 10]
ʻE lava ke tokoniʻi ʻe he kau mātuʻa Kalisitiané ʻa e toʻutupu faihalá ke nau fakaleleiʻi honau vahaʻangatae mo e ʻOtuá
[Fakatātā ʻi he peesi 11]
ʻOku fakapotopoto ki he ngaahi faʻē taʻehoá ke fakaʻosi ʻenau ako tefitó