LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • g 1/06 p. 3
  • Ko e Mālohi ʻo e Nusipepá

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ko e Mālohi ʻo e Nusipepá
  • ʻĀ Hake!—2006
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ko Hono Fakalato ʻa e Fiemaʻu Ongoongó
    ʻĀ Hake!—2006
  • Meʻa ʻi Loto
    ʻĀ Hake!—2006
  • Founga ke Maʻu ʻAonga Ai mei he Nusipepá
    ʻĀ Hake!—2006
ʻĀ Hake!—2006
g 1/06 p. 3

Ko e Mālohi ʻo e Nusipepá

ʻI he taimi naʻe fakangata ʻosi ai ʻe he Tau I ʻa Māmaní ʻa e haʻa tuʻi ʻi Siamané, naʻe kamata pule leva ha puleʻanga sōsiale-temokalati ʻi Pēlini. Hili iá, naʻe feinga ʻa e kau Kominiusí ke liua ʻa e puleʻanga foʻou ko ení. Naʻe ongoʻi fakatouʻosi ʻe he kau Kominiusí mo e puleʻangá ko hono puleʻi ʻa e ongoongó ʻe ʻuhinga iá ko hono puleʻi ʻo ʻikai ko e fakakaukau pē ʻa e puleʻangá kae toe pehē foki ki he kakaí. Ko ia naʻe kamata ai ha tau anga-fītaʻa ki hono puleʻi ʻo e ongoongó.

ʻI HE kotoa ʻo e ngaahi senituli siʻi kuohilí, kuo fakafuo ai ʻe he nusipepá ʻa e tōʻonga fakafonuá, tākiekina ʻa e politikí, fakahoko ha ngafa mahuʻinga ʻi he pisinisí pea uesia ʻa e moʻui fakaʻaho ʻa e laui miliona. Ko e hā ʻa e ngafa ʻokú ne fakahoko ʻi hoʻo moʻuí?

ʻOku ngalingali, ʻi he 1605, naʻe hoko ai ʻa Siamane ko e feituʻu ia naʻe kamata ngaohi ai ʻa e ʻuluaki nusipepa ʻi ʻIulopé. ʻI he ngaahi feituʻu ʻe niʻihi ʻi he ʻahó ni, ko e toko 3 nai mei he toko 4 lahi hake ʻi he taʻu 14 ʻoku nau lau fakaʻaho ha nusipepa. Neongo ʻoku maʻu ʻe he ngaahi fonua langalanga hake ʻe niʻihi ha tatau siʻi ange he 20 ʻo ha nusipepa fakaʻaho ki he kakai ʻe toko 1,000 kotoa pē, ʻoku maʻu ʻe Noaue ia ʻa e tatau ʻoku laka hake he 600. Fakakātoa, takatakai ʻi he foʻi kolopé, ʻoku feʻauhi ai ha nusipepa ʻe 38,000 nai ke nau maʻu ʻa e kau lautohí.

ʻI he feituʻu kotoa pē, ʻoku fakahaaʻi ai ʻe he nusipepá ki he kakaí ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga. Ka ʻoku nau fai ʻa e meʻa lahi ange ai. ʻOku nau ʻomai ʻa e ngaahi fakamatala ʻa ia ʻoku faʻu ai ʻa e ngaahi fakakaukau ʻa e kau lautohi tokolahi. “Ko ʻetau lau nusipepa fakaʻahó,” ko e taukaveʻi ia ʻa Dieter Offenhäusser ʻo e Komisiona Siamane ki he UNESCO, ʻokú ne uesia “ʻetau fakakaukaú, ko ʻetau tōʻongá, pea naʻa mo ʻetau ngaahi tuʻunga māʻolunga tefito fakaeʻulungāangá.”

ʻOku pehē ʻe he kau faihisitōliá kuo fakaʻaiʻai, poupouʻi mo fakatonuhiaʻi ʻe he ngaahi nusipepá ʻa e ngaahi taú. ʻOku nau lave ki he Tau Falanisē-Pulusia ʻi he 1870-​71, ko e Tau ʻo e 1898 ʻa Sipeini-ʻAmeliká mo e Tau Vietinemi ʻo e 1955-​75. Kuo hoko ʻo loto-mamahi ʻa e kau pisinisi, kau saienisi, kau sitā faiva mo e kau politiki tokolahi ʻi ha tuʻunga fakaongoongokovi kuo pulusi ʻi he ngaahi nusipepá. ʻI he tuʻunga ʻo e Watergate fakaongoongokovi ne ʻiloa ʻi he vaeuaʻanga ʻo e 1970 tupú, naʻe kamata ai ʻe he faʻu ongoongo fakatotoló ha talanoa ʻo e ngaahi meʻa hokohoko ʻa ia naʻe fakamālohiʻi ai ʻa Palesiteni Richard M. Nixon ʻo e U.S. ke ne fakafisi. ʻIo, ki ha lelei pe ki ha kovi, ʻoku lava ke hoko papau ʻa e ongoongó ko ha tākiekina mālohi.

Ka naʻe anga-fēfē ʻa e kamata ʻa e tākiekina ko ení? ʻOku alafalalaʻanga fēfē ʻa e meʻa ʻoku tau lau ʻi heʻetau ngaahi nusipepá? Ko e hā ʻa e ngaahi tokanga tōmuʻa ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolu ke tau maʻu ʻaonga ai mei aí?

[Fakatātā ʻi he peesi 3]

Ko e nusipepa Pēlini ki he taú ʻi he hili ʻa e Tau I ʻa Māmaní

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share