Ko ha ʻOfa ʻOku Mālohi Ange Ia ʻi ha Afā!
ʻI hono taaʻi ʻe he Afā Katrina mo Rita ʻa e Matāfonua Kūlifa ʻo ʻAmeliká ʻi he 2005, naʻe tupu ai ʻa e maumau lahi fakaʻulia pea mo e mate ʻa e kakai tokolahi. Naʻe kau ʻi he faʻahinga naʻe lavetukiá ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻe laui afe.
ʻI he tataki ʻa e ʻōfisi vaʻa ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi ʻAmeliká, naʻe kamata ngāue leva ʻa e ngaahi kōmiti tokoni ki he fakatamakí. Naʻa nau fokotuʻu ʻi Louisiana ʻa e ngaahi senitā tokoni ʻe 13, fale tukuʻanga koloa ʻe 9 mo e tukuʻanga lolo ʻe 4. Naʻa nau tokoniʻi ʻa e kakai naʻe nofo ʻi he ʻēlia ʻo e sikuea kilomita ʻe 80,000. Ko e Kau Fakamoʻoni ngāue pole, ofi ki he toko 17,000 mei he tapa kotoa ʻo ʻAmeliká pea mei he fonua kehe ʻe 13 naʻa nau haʻu ke tokoni ʻi he ngaahi tokoni fakavavevavé pea mo e langá. Ko e olá naʻe fakahaaʻi ai ko e ngaahi mālohi ʻo natulá ʻoku ʻikai haʻanau vāvātatau mo e ʻofa faka-Kalisitiané.—1 Kolinito 13:1-8.
Naʻe monomono ʻe he kau ngāue polé ʻa e ngaahi ʻapi laka hake he 5,600 ʻo e kaungātuí pea mo e ngaahi Fale Fakatahaʻanga ʻe 90 ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Ko e fika ko ení ko e meimei fale kotoa ia naʻe maumaú. ʻI he fehoanaki mo e Kaletia 6:10, ʻa ia ʻoku ekinaki ai ki he kau Kalisitiané ke nau “ngaue ʻaonga ki he kakai kotoa pe,” naʻe toe tokoniʻi foki ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e faʻahinga taʻetuí.
KO E kau ʻi he ngāue tokoní naʻe ʻuhinga iá ko e feilaulau fakafoʻituitui; ka neongo ia, naʻe lahi ʻa e ngaahi palé. Fakakaukau angé ki he fakamatala ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻe toko fitu ʻa ia naʻa nau tokangaʻi ʻa e ngaahi tafaʻaki kehekehe ʻo e ngāué.
“Ko ha Meʻa Mahuʻinga Ia ʻi Heʻeku Moʻuí”
Robert: Ko e ngāue ʻi he kōmiti tokoni ʻi he fakatamakí ko ha meʻa mahuʻinga ia ʻi heʻeku moʻuí. ʻI hoku taʻu 67, ko au ʻa e mēmipa taʻumotuʻa taha ʻo e kōmití. Naʻá ku ngāue mo ha fuʻu kau ngāue pole naʻe kau ai ʻa e tokolahi ʻo e kau talavou makehe atu, ko e Kau Fakamoʻoni tokanga ki he meʻa fakalaumālié. ʻOku fakalototoʻa ʻaupito ke sio ki hono fakahāhā ʻe he kau talavoú ʻa e ʻofa feilaulauʻi-kita kia Sihova pea ki he kaungā Kalisitiané!
Ko hoku uaifí, ko Veronica, kuó ne hoko ko ha tokoni lelei ʻaupito. Koeʻuhi ke ma lava ʻo fai ha tokoni, naʻá ne poupouʻi ʻa ʻeku fili ke tukuange ha ngāue naʻá ku maʻu ʻo laka hake he taʻu ʻe 40. ʻOkú ma ngāue he taimí ni ʻi he pō ʻe taha he uike ʻi hono fakamaʻa ʻa e ngaahi ʻōfisí. Kuó ma ako ke moʻui ʻi he meʻa siʻisiʻi pē pea ke moʻui faingofua. Ko e ʻātakai fakalaumālie ʻokú ma ngāue aí ʻokú ne ʻomai ha mahino lahi ange ki he ʻuhinga ko ia ʻo hono fakamuʻomuʻa ʻi he moʻuí ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. (Mātiu 6:33) Kuó ma toutou sio tonu ʻi hono tokangaʻi lelei ʻe Sihova ʻa hono kakaí.
Frank: ʻOku ou ngāue ko ha ʻovasia ʻo e potungāue meʻakaí ʻi he senitā tokoni ʻi Baton Rouge. ʻI he kamatá, ko e ngāue ki hono fafanga ʻo e kau ngāue polé naʻe pau ai ke ma ngāue ʻi he vahaʻa ʻo e houa ʻe 10 ki he 12 he ʻaho, ʻaho ʻe fitu he uike. Neongo ia, ko e ngaahi tāpuakí naʻe lahi, ʻo kau ai ʻa e sio tonu ʻi he mālohi ʻo e ʻofa faka-Kalisitiané.
Ko e kau ngāue pole tokolahi naʻa nau tokoni ʻi he ngāue ki he meʻakaí ʻi ha uike pe ofi ai naʻa nau kole ke nau toe foki mai ʻo tokoni, pea fakafou ʻi he ngaahi kaati mo e tā telefoní, naʻe fakahaaʻi ai ʻe he niʻihi ʻenau houngaʻia moʻoni ki he monū ʻo hono fai ha tokoní. Ko au mo hoku uaifí, ʻa Veronica, kuo maongo moʻoni kiate kimaua ʻa ʻenau maʻu ʻa e laumālie feilaulauʻi-kitá.
Ongoʻi Loto-Māfana
Gregory: Ko au mo hoku uaifí ko Kathy naʻá ma fakatau atu homa ʻapí ʻi Las Vegas, Nevada, pea fakatau mai ha kiʻi veeni pea pehē ki ha taulani, ʻa ia naʻe hoko ia ko homa ʻapí. ʻI hono fakafaingofuaʻi ʻema moʻuí kuó ma malava ai ke kau ʻi he ngāue tokoni ʻi Louisiana ʻo laka hake he taʻu ʻe ua. ʻOkú ma hokosia tonu ʻo laka hake ʻi ha toe taimi ʻi heʻema moʻuí ʻa e moʻoni ʻo e ngaahi lea ʻoku ʻi he Tohi Tapú ʻi he Malakai 3:10: “Mou sivi au muʻa . . . ko Sihova Sapaoti ia—[pea sio] pe ʻikai te u tangaki maʻamoutolu ʻa e ngaahi katupa ʻo e langi, ʻo vakili ʻa e tapuaki kiate kimoutolu, kaeʻoua ke ʻikai hao.”
ʻOkú ma faʻa malimali ʻiate kimaua pē ʻi he taimi ʻoku pehē ai ʻe he kakaí, “ʻOi, ko ha feilaulauʻi-kita moʻoni ia!” ʻI he taʻu ʻe 30 kuohilí, naʻá ku loto ai mo Kathy ke ma ngāue ʻi he ʻōfisi vaʻa ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi ʻAmeliká, ka naʻe ʻi ai ʻema fānau ke tauhi. Kuo fakalato ʻe he ngāue tokoní ʻema holi ke fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi he ngāue ʻa e ʻOtuá. Ko e toe monū ʻe taha ko e ngāue vāofi mo e kaungā Fakamoʻoní, ʻa ia ko e niʻihi ai ʻoku nau talēnitiʻia ʻaupito. Ko e fakatātaá, ko e taha ʻo ʻemau kau kukí ko ha pule kuki ia ʻi ha falekai lelei ʻaupito, pea ko e tokotaha ʻe taha naʻá ne kuki ki he ongo palesiteni ʻAmelika ʻe toko ua.
Ki he kau ngāue pole tokolahi, kuo hoko ʻa e ngāue tokoni ki he fakatamakí ko ha hokosia liliu moʻui. Ko e tokotaha taʻu 57 ʻe taha naʻá ne ongoʻi loto-māfana ʻi heʻene fakamatalaʻi ʻa ʻene ngāue mo e faʻahinga naʻe lavetukia ʻi he afaá. Naʻa mo e Kau Fakamoʻoni naʻe ʻikai lava ke nau haʻú kuo nau hoko ko ha matavai ʻo e fakalototoʻa. Ko e fakatātaá, ko e ongo ngāue pole ʻe toko ua naʻá na ngāue ki hono toʻo ʻa e ʻapuanea ʻi he falé naʻá na fakahaaʻi mai ʻa e fuʻu saati naʻe faʻu pea fakamoʻoni hingoa ai ʻa e tokotaha kotoa—ʻo kau ai ʻa e fānaú—mei he fakatahaʻanga ʻe tolu ʻi honau feituʻú ʻi Nebraska.
‘Kuó Ma Sio Tonu ki he Tokanga ʻa e ʻOtuá ki he Kakai Faingataʻaʻiá’
Wendell: ʻI he ʻaho hili e patō ʻa Katrina, naʻá ku maʻu ai ha fakaafe mei he vaʻa ʻi ʻAmeliká ke u fakafuofuaʻi ʻa e maumau naʻe hoko ki he ngaahi Fale Fakatahaʻanga mo e ngaahi ʻapi ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi Louisiana mo Mississippi. Naʻe kamata ai ʻa e meʻa naʻe hoko ko e ngāue mo e ako fakafoʻituitui ʻi he taimi tatau. ʻI he nofo he taʻu ʻe 32 ʻi ha feituʻu ʻa ia ʻoku ʻi ai ʻa e fiemaʻu lahi ki he kau fanongonongo ʻo e Puleʻangá, ko au mo hoku uaifí ko Janine, naʻá ma sio lelei ki he tokanga ʻa Sihova ki hono kakaí. Kae kehe, kuó ma sio eni ki he tokanga ʻa e ʻOtuá ʻi he tuʻunga ʻoku toe lahi ange ʻaupito.
ʻOku ou lau ko e monū ke ngāue ko ha sea ʻi he kōmiti tokoni ʻi he fakatamakí ʻi Baton Rouge. Neongo ʻene faingataʻá, ko e ngāué ni kuó ne ʻomai kiate au ʻa e fiemālie lahi fau. Ko e moʻoni, ʻi he taimi lahi lolotonga ʻa e feinga ngāue tokoni ko ení, kuo sio ai ʻemau kōmití ki hono fakaleleiʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi palopalemá, ʻomai ʻa e ngaahi faingamālie, pea tokangaʻi ʻa e kakai faingataʻaʻiá ʻi ha ngaahi founga ko ha Tamai Māfimafi-Aoniu ʻofa pē ʻe lava ke ne faí.
Kuo ʻekea ʻe he tokolahi, “ʻOku anga-fēfē hoʻo kei malava mo ho uaifí ke kau ʻi he ngāue tokoní ʻo laka hake he taʻu ʻe uá?” Kuo ʻikai maʻu pē ke faingofua ia. Naʻe pau ke ma fai ʻa e ngaahi feʻunuʻaki lahi ʻaupito ʻi heʻema moʻuí. Ka ʻi he tafaʻaki leleí, kuó ma sio ai ki he ngaahi ʻaonga ʻoku hoko ʻi he tauhi maʻu ha ‘mata huʻufatahá.’—Mātiu 6:22.
ʻI heʻema ʻuluaki kau ki he ngaahi ngāue kumi-mo-e-fakahaofí ʻi New Orleans, naʻe siʻi ʻa ʻema mālōloó. Naʻe toe faingataʻa ange ʻa e ngaahi meʻá, he ko e koló naʻe meimei ʻi he malumalu ia ʻo e lao fakakautaú koeʻuhi ko e moveuveu naʻe hoko lahi aí pea mo e ngaahi tōʻonga fakamamahi tavale naʻe failahia ʻi he ngaahi halá. Naʻe faingofua ke ongoʻi lōmekina ʻi he lahi fau ʻo e ngāue naʻe pau ke faí.
Naʻá ma fetaulaki mo e Kau Fakamoʻoni ʻe laui afe naʻa nau tofanga ʻi he mole lahi. Naʻá ma lotu fakataha mo kinautolu mo feinga ke fakafiemālieʻi kinautolu. Pea ʻi he tokoni leva ʻa Sihová, naʻá ma hoko atu ʻa e ngāué. ʻI he taimi lahi, ʻoku ou ongoʻi ai ʻo hangē kuó u moʻui ʻi ha taimi kehekehe ʻe ua ʻi hoku taʻu ʻe ua ʻi hení.
ʻI he taimi ki he taimi, ʻi heʻeku fakakaukau pē kuó u ongosia ʻo mahulu atu ia ʻi he ngataʻanga ʻo hoku tuʻunga fakaesinó mo fakaeongó, naʻe aʻu mai ai ha fuʻu kau ngāue pole tokolahi—ko e niʻihi naʻa nau ngāue ʻi ha ngaahi māhina, pea ko e niʻihi ʻi ha taimi taʻefakangatangata. Ko e sio ki he fuʻu tokolahi ʻo e kau tokoni fiefia mo loto-leleí, ʻo kau ai ʻa e kau talavou tokolahi, kuo hoko ia ko ha fakaivimālohi ke hokohoko atu.
Kuo faʻa tokoniʻi kimautolu ʻe Sihova. Ko e fakatātaá, ki muʻa atu, naʻa mau ʻiloʻi ai ne holo ʻa e ʻulu ʻakau ʻi he ʻapi laka hake he 1,000 ʻo homau fanga tokouá. Koeʻuhi naʻe ʻikai haʻamau meʻangāue pe kau ngāue ke fai ʻa e ngāue fakatuʻutāmaki ʻo hono hiki ʻa e ʻulu ʻakaú, naʻe lotu ʻemau kōmití ʻo fekauʻaki mo e meʻá ni. ʻI he ʻaho pē hono hokó, naʻe haʻu ai ke tokoni ha tokoua mo ʻene loli pea mo e meʻangāue tofu pē ko ia naʻa mau fiemaʻú. ʻI he taimi ʻe taha naʻe tali ai ʻemau lotú ʻi he miniti pē ʻe 15, pea ʻi ha toe taimi ʻe taha, naʻe fakaheka mai ʻa e meʻangāue naʻa mau lotu ʻo kole ki aí ki muʻa ke mau lea ʻēmení! ʻIo, naʻe fakamoʻoniʻi ʻe Sihova ʻa ʻene hoko ko e “tali lotu.”—Sāme 65:2.
“Laukauʻaki ʻa e Hoko ko e Taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová”
Matthew: ʻI he ʻaho hili e patō ʻa Katrina, naʻá ku malava ai ke tokoni ki hono fokotuʻutuʻu ke fetuku ʻa e toni ʻe 15 ʻo e meʻaʻofa ko e meʻakai, vai mo e ngaahi meʻa kehe naʻe fiemaʻu ki he feituʻu naʻe havekí. Naʻe fakamoʻoniʻi moʻoni ʻe he kakai ʻa Sihová ʻa ʻenau nima-homó!
Ke hoko ʻo ola lelei ange ʻema ngaahi feingá, ko au mo hoku uaifí ko Darline, naʻá ma hiki ʻo nofo ʻi he feituʻu naʻe houa ʻe ua e fakaʻuli mei ai ki he feituʻu naʻe uesiá. Naʻe ʻomai ʻe ha tokotaha Fakamoʻoni fakalotofonua ha ngāue konga taimi maʻa kimaua koeʻuhi ke lava ai ʻo ma tuku ʻa e lahi taha ʻo homa taimí ki he ngāue tokoní. Naʻe ʻomai ʻe ha Fakamoʻoni ʻe taha ha ʻapaatimeni ke ma nofo ai. Ke hoko ko ha konga ʻo e fetokouaʻaki feʻofaʻaki peheé ʻokú ne ʻai ke fonu ʻa hoku lotó ʻi he houngaʻia pea ʻai au ke u laukauʻaki ʻa e hoko ko e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.
Ted: Taimi nounou hili ʻa e tō e Afā Katrina, naʻá ku pole ai mo hoku uaifí ko Debbie ke tokoni ʻi he ngāue tokoní. ʻI ha ngaahi ʻaho siʻi, naʻá ku maʻu ai ha taulani mita ʻe 9 hono lōloá ʻa ia naʻe maʻamaʻa feʻunga ke toho heʻema vēní pea naʻe toe vaeua ʻa hono totongí ʻi he mahuʻinga naʻe fakafuofua ki aí—ʻo feʻunga lelei mo ʻema paʻangá pea ko ha tali ia ki heʻema ngaahi lotú. Naʻe hoko ʻa e taulani ko ení ko homa ʻapí ia ʻo laka hake he taʻu ʻe ua.
Lolotonga ha kiʻi mālōlō ʻi he ngāué, naʻá ma fakatau atu ai ʻa homa falé mo e lahi taha ʻo ʻema ngaʻotoʻotá, ʻo fakaʻatā ai kimaua ki he ngāue lahi ange ʻi New Orleans, ʻa ia naʻá ku ngāue ai ʻo tokangaʻi ʻa e langá. Ko ha meʻa mahuʻinga ʻi he meʻa naʻá ma hokosiá ko e mamata ki he anga hono fakamoʻoniʻi ʻe Sihova ko iá ko e “Otua oe fiemalie kotoabe” ki heʻene kau lotú. Ne mole mei he tokolahi ʻo ʻikai ko honau ʻapí pē mo e Fale Fakatahaʻangá kae toe pehē foki, tupu mei heʻenau fetukutukú, ko ʻenau ngaahi fakatahaʻangá pea naʻa mo e feituʻu ngāue fakalūkufua naʻa nau malangaʻi ai ʻa e ongoongo leleí.—2 Kolinito 1:3, PM.
‘Ne Maongo ki Homa Lotó ʻa ʻEnau Tuí’
Justin: ʻI ʻOkatopa 2005 naʻe fai ai e kole ki ha kau ngāue pole ke nau tokoni ʻi he ngāue tokoni ki he fakatamaki ʻi he Matāfonua Kūlifá. Naʻá ku tohi kole leva ki ai mo hoku uaifí ko Tiffany, pea ʻi Fepueli 2006 naʻe fakaafeʻi ai kimaua ke ma tokoni ki he kau ngāue ʻato fale ʻi he senitā tokoni fakatamaki ʻi Kenner ofi ki New Orleans.
Naʻa mau ngāue ai ʻi he ʻaho taki taha ki ha fale pau pea fetaulaki ai mo e Kau Fakamoʻoni fakalotofonuá, ʻa ia ko ʻenau tuí mo e falala ki he ʻOtuá naʻe maongo ki homa lotó. Pea naʻe fakamanatu mālohi fakaʻaho mai ai kia kimaua ʻa e fakavalevale ʻo e falala ki he ngaahi meʻa fakamatelié. Ko e fiefia naʻe maʻu mei he sio ki he meʻa kuo fakamafeia ʻe Sihova ʻa hono kakaí ke nau lavaʻí pea mei hono tokoniʻi ʻa e kaungā Kalisitiané ʻoku ʻikai ha lea feʻunga ke ne fakamatalaʻi.
[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 18]
Ko ha ʻAho ʻi ha Senitā Tokoni
Ki he kau ngāue he peitó ʻi ha senitā tokoni ki he fakatamakí, ʻoku kamata ʻa e ngāué ʻi he 4:30 hengihengi nai. ʻI he 7:00 pongipongi, ʻoku fakatahataha mai ai ʻa e fāmilí ʻa ia ko e kau ngāué kotoa, ki he feituʻu faiʻanga kaí ki ha lāulea miniti ʻe hongofulu ʻi ha konga Tohi Tapu ki muʻa ʻi he kai pongipongí. ʻOku toe lava ke ngāueʻaki ʻe he seá ʻa e taimi ko iá ke talitali lelei ai ʻa e faʻahinga foʻou ʻoku nau toki haʻú pea vahevahe ha meʻa fakalototoʻa naʻe toki hokosia.
Hili ha lotu fakamālō, ʻoku maʻu ai ʻe he taha kotoa ha kai pongipongi fakatupu moʻui lelei pea nau mavahe leva ki he ngāué. ʻOku nofo ʻa e niʻihi ʻi he senitaá, ke ngāue nai ʻi he ngaahi ʻōfisí, fale foó, pe peitó. ʻOku teuteu ʻe he kau kukí ʻa e ngaahi meʻakai ke ʻave ʻi he hoʻataá ʻe ha fakafofonga ʻo e timi taki taha ʻoku ngāue ki tuʻá.
ʻI he pō Mōnite kotoa pē ʻoku fakatahataha ai ʻa e “fāmilí” ki ha ako Tohi Tapu makatuʻunga ʻi ha kupu ʻi he makasini Taua Leʻo, ʻoku pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Ko e ngaahi ako peheé ʻoku tokoniʻi ai ʻa e tokotaha kotoa ke mālohi fakalaumālie ai pē—ko e fakapulipuli ia ki he kātaki fiefiá pea ke vakai totonu ai ki heʻete ngāué.—Mātiu 4:4; 5:3.
[Puha ʻi he peesi 19]
“Kuó U Maʻuhala Kiate Kimoutolu”
Naʻe fokotuʻu ʻe ha fefine ʻi New Orleans ha fakaʻilonga ʻi hono matapaá naʻe pehē ai: “Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová—Tapu ʻAʻahi.” Pea ʻi he ʻaho ʻe taha naʻe kamata ai ke fakaleleiʻi ʻe ha kau ngāue pole ha fale ne maumauʻi ʻe he afaá ʻi he kauhala ʻe taha mei hono ʻapí. ʻI he ʻaho ki he ʻaho naʻá ne siofi ai ʻa e loto-māfana mo e anga-fakakaumeʻa ʻa e kau ngāué. ʻI heʻene fuʻu fieʻiló naʻá ne ʻalu ai ke sio ʻi heʻenau meʻa ʻoku faí. ʻI hono ʻiloʻi ko e kau ngāue polé ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, naʻá ne pehē ai kuo teʻeki ai ʻaupito ke tā ange kiate ia ha taha mei hono siasí talu e hoko ʻa e afaá. “ʻOku hā mahino kuó u maʻuhala kiate kimoutolu,” ko ʻene leá ia. Ko e hā hono olá? Naʻe toʻo ʻa e fakaʻilongá, pea naʻá ne fakaafeʻi ʻa e Kau Fakamoʻoní ke nau ʻaʻahi mai kiate ia.
[Fakatātā ʻi he peesi 16, 17]
Robert mo Veronica
[Fakatātā ʻi he peesi 16, 17]
Frank mo Veronica
[Fakatātā ʻi he peesi 17]
Gregory mo Kathy
[Fakatātā ʻi he peesi 17]
Wendell mo Janine
[Fakatātā ʻi he peesi 18]
Matthew mo Darline
[Fakatātā ʻi he peesi 18]
Ted mo Debbie
[Fakatātā ʻi he peesi 18]
Justin mo Tiffany