LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w96 6/1 p. 19-24
  • Ko e Hako ʻo e Ngatá​—ʻOku Fēfē Hono Fakaeʻá?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ko e Hako ʻo e Ngatá​—ʻOku Fēfē Hono Fakaeʻá?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1996
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Meʻa ʻOku ʻUhinga Ki Ai ʻa e Kikité
  • “Fetāufehiʻa ʻaki, ʻa Koe mo e Fefine”
  • Fakafili ki he Hako ʻo e Fefine ʻa e ʻOtuá
  • Fakaeʻa ʻi Onopooni ʻa e Hako ʻo e Ngatá
  • Ko e Tokotaha Naʻe Fai Fakamoʻoni ki Ai ʻa e Kau Palōfita Kotoa Pē
    Lotu ki he ʻOtua Moʻoni Pē Tahá
  • Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2007
  • Ko e Tokotaha Naʻe Fakamoʻoni ki Ai ʻa e Kau Palōfita Kotoa
    Fāʻūtaha ʻi he Lotu ki he ʻOtua Moʻoni Pē Taha
  • Ko ha Kikite ʻi he Kuonga Muʻá ʻOku Kaunga Kiate Koe
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2022
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1996
w96 6/1 p. 19-24

Ko e Hako ʻo e Ngatá​—ʻOku Fēfē Hono Fakaeʻá?

“Te u ʻai ke mo fetāufehiʻa ʻaki, ʻa koe mo e fefine, pea ko ho hako mo hono hako.”​—SĒNESI 3:​15.

1. (a) Ko e hā ʻoku hoko ai ʻa Sihova ko e ʻOtua fiefiá? (e) Ko e hā kuó ne fai ke fakaivia kitautolu ke ʻinasi ʻi heʻene fiefiá?

KO Sihová ko e ʻOtua fiefia pea ʻi ai hono ʻuhinga lelei. Ko e Tokotaha-Foaki lahi taha mo tuʻu-ki-muʻa taha ia ʻo e ngaahi meʻa ʻoku leleí, pea ʻoku ʻikai ha meʻa ʻe lava ke ne fakataʻeʻaongaʻi ʻa hono fakahoko ʻo ʻene ngaahi taumuʻá. (ʻAisea 55:​10, 11; 1 Tīmote 1:​11; Sēmisi 1:​17) ʻOkú ne fiemaʻu ke ʻinasi ʻa ʻene kau sevānití ʻi heʻene fiefiá, pea ʻokú ne tokonaki mai ʻa e ngaahi ʻuhinga lelei kiate kinautolu ke nau fai pehē. Ko ia, ʻi he taha ʻo e ngaahi mōmeniti pōpōʻuli taha ʻi he hisitōlia ʻo e tangatá​—ko e angatuʻu ʻi ʻĪtení​—naʻá ne tokonaki mai ʻe ia kiate kitautolu ʻa e makatuʻunga ke tau hanga atu ki he kahaʻú mo e ʻamanaki.​—Loma 8:​19-​21.

2. ʻI hono tala ʻa e fakamaau ki he kau angatuʻu ʻi ʻĪtení, naʻe anga-fēfē hono tokonaki mai ʻe Sihova ha makatuʻunga ki he ʻamanakí maʻá e fānau ʻa ʻĀtama mo ʻIví?

2 Ko e taha ʻo e ngaahi foha laumālie ʻo Sihová, naʻá ne ʻai pē ʻe ia ʻa ia tonu ke ne hoko ko Sētane ko e Tēvoló ʻaki ʻene talitekeʻi mo lauʻikovi loi ʻa e ʻOtuá. Ko e ʻuluaki ʻi he faʻahinga ʻo e tangatá naʻe tō ki heʻene tākiekiná pea maumauʻi ai ʻa e lao ʻa Sihova naʻe fakahaaʻi mahinó, ko ʻIvi pea hoko atu ai ʻa ʻĀtama. Naʻá na tuha pē mo e tautea maté. (Sēnesi 3:​1-​24) Ka, ʻi he taimi naʻe tala ai ʻa e fakamāú ki he kau angatuʻú ni, naʻe tokonaki ai ʻe Sihova ha makatuʻunga ki ha ʻamanaki maʻá e fānau ʻa ʻĀtama mo ʻIví. ʻI he founga fē? Hangē ko ia naʻe hiki ʻi he Sēnesi 3:​15, naʻe pehē ʻe Sihova: “Te u ʻai ke mo fetāufehiʻa ʻaki, ʻa koe mo e fefine, pea ko ho hako mo hono hako; ʻe laiki ʻe ia ho ʻulu, pea te ke laiki ʻe koe ʻa hono muivaʻe.” Ko e kikite ko iá ko ha kī ia ki hono mahinoʻi ʻa e Tohitapú fakakātoa pea pehē ki he ngaahi meʻa naʻe hoko ʻi he kuohilí mo e lolotongá ni ʻa ia ʻoku kaunga fakatouʻosi ki ai ʻa e māmaní mo e kau sevāniti ʻa Sihová.

Meʻa ʻOku ʻUhinga Ki Ai ʻa e Kikité

3. Hangē ko ia naʻe lave ki ai ʻia Sēnesi 3:​15, fakamatalaʻi (a) ʻa e Ngatá, (e) “mo e fefine,” (f) ko e “hako” ʻo e Ngatá, (h) ko e “hako” ʻo e fefiné.

3 Ke mahino ʻa hono ʻuhingá, fakakaukau atu ki he ngaahi tafaʻaki kehekehe ʻo e kikité ʻiate ia pē. Ko e tokotaha naʻe fai ki ai ʻa e lea ʻia Sēnesi 3:15 ko e Ngatá​—ʻikai ko e ngata māʻulaló ka ko e tokotaha ko ia naʻá ne ngāueʻaki iá. (Fakahā 12:9) ‘Ko e fefiné’ ʻoku ʻikai ko ʻIvi ka ko e kautaha fakahēvani ia ʻa Sihová, ko e faʻē ia ʻa ʻene kau sevāniti ʻi he māmaní ʻoku pani ʻe he laumālié. (Kalētia 4:​26) Ko e “hako” ʻo e Ngatá, ko e hako ia ʻo Sētané, ko ʻene fānaú​—ko e kau tēmenioó mo e faʻahinga ʻi he tangatá pea pehē ki he ngaahi kautaha fakaetangata ʻoku nau fakahāhā ʻa e ngaahi tōʻonga ʻa Sētané pea fakahaaʻi ʻa e tāufehiʻa ki he “hako” ʻo e fefiné. (Sione 15:19; 17:15) Ko e “hako” ʻo e fefiné ʻoku tautefito kia Sīsū Kalaisi, ʻa ia naʻe pani ʻaki ʻa e laumālie māʻoniʻoní ʻi he 29 T.S. Ko e toko 144,000, ʻa ia ʻoku “fanauʻi foʻou . . . ʻi he vai mo e laumālie” pea ko e kau ʻea ʻo e Puleʻanga fakahēvaní fakataha mo Kalaisí, ko ha konga fakalahi atu ia ʻo e hako ko ia ʻo e talaʻofá. Naʻe kamata hono tānaki atu ʻa e faʻahingá ni ki he hako ʻo e fefiné mei he Penitekosi ʻo e 33 T.S. ʻo faai mai.​—Sione 3:​3, 5; Kalētia 3:​16, 29.

4. ʻOku anga-fēfē ʻa e fekauʻaki ʻa e Sēnesi 3:​15 ki he hoko ʻa e māmaní ko ha palataisí, ʻo fonu ʻi he kakai ʻoku ʻataʻatā mei he angahalá mo e maté?

4 Ko e ngata moʻoni ʻi ʻĪteni naʻe ngutuʻaki ʻe he tokotaha ʻa ia ko ʻene kākaá ē ne iku ai ʻo mole mei he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e Palataisí. ʻOku tuhu ʻa e Sēnesi 3:​15 ki he kahaʻú ki he taimi ko ia ʻe laiki ai ʻa e tokotaha ko ia naʻá ne ngāue kākā ʻaki ʻa e ngatá. Pea ʻi he hili iá ʻe toe fakaʻatā leva ʻa e hala ki he kau sevāniti fakaetangata ʻa e ʻOtuá ke nau nofo ʻi he Palataisi, ʻo ʻataʻatā mei he angahalá mo e maté. Ko ha taimi fakafiefia ē ʻe hoko!​—Fakahā 20:​1-3; 21:​1-5.

5. Ko e hā ʻa e ngaahi tōʻonga ʻoku ʻulungaangaʻaki ʻe he fānau fakalaumālie ʻa e Tēvoló?

5 ʻI he hili ʻa e angatuʻu ʻi ʻĪtení, naʻe kamata leva ke hā mai mei he faʻahinga tāutaha mo e ngaahi kautahá ʻa e ngaahi tōʻonga tatau mo ia naʻe ʻia Sētane ko e Tēvoló​—ko e angatuʻu, loi, lauʻikovi loi, mo e fakapō, kau atu ki ai mo e fakafepaki ki he finangalo ʻo Sihová pea ki he faʻahinga ʻoku lotu kia Sihová. ʻOku fakaʻilongaʻi ʻe he ngaahi tōʻonga ko iá ʻa e fānau, ko e fānau fakalaumālie ʻa e Tēvoló. Ko e taha ʻo e faʻahingá ni ko Keini, ʻa ia naʻá ne fakapoongi ʻa ʻĒpeli ʻi he hōifua ʻa Sihova ia ki he lotu ʻa ʻĒpelí kae ʻikai ko e lotu ʻa Keiní. (1 Sione 3:​10-​12) Ko Nimilote ko e tokotaha ia ko hono hingoá tonu ʻokú ne fakahaaʻi tonu mai ia ko ha tokotaha angatuʻu, pea naʻá ne hoko ko ha fuʻu toʻa tulimanu pea ko ha pule naʻe fakafepaki kia Sihova. (Sēnesi 10:9) Tānaki atu ki aí, naʻe ʻi ai ha hokohoko ʻo e ngaahi puleʻanga ʻo e kuonga muʻá, ʻo kau ai ʻa Pāpilone, mo ʻenau ngaahi lotu naʻe fokotuʻu ʻi he loí, pea naʻa nau ngaohikoviʻi anga-fakamamahi ʻa e kau lotu kia Sihová.​—Selemaia 50:29.

“Fetāufehiʻa ʻaki, ʻa Koe mo e Fefine”

6. ʻI he ngaahi founga fē kuo fakahāhaaʻi ai ʻe Sētane ʻa e tāufehiʻa ki he fefine ʻa Sihová?

6 ʻI he kotoa ʻo e taimi ko ʻení, naʻe ʻi ai ʻa e fetāufehiʻaʻaki ʻi he Ngatá mo e fefine ʻa Sihová, ʻi he vahaʻa ʻo Sētane ko e Tēvoló mo e kautaha fakahēvani ʻo e ngaahi meʻamoʻui laumālie mateaki ʻa Sihová. Ko e tāufehiʻa ʻa Sētané naʻe hā ia ʻi heʻene lumaʻi ʻa Sihova mo feinga ke maumauʻi ʻa e kautaha fakahēvani ʻa Sihová, ʻi hono fakataueleʻi ʻa e kau ʻāngeló ke liʻaki honau nofoʻanga totonú. (Palōvepi 27:11; Siutasi 6) Naʻe hā ia ʻi he taimi naʻe ngāueʻaki ai ʻe Sētane ʻa ʻene kau tēmenioó ke nau feinga ke kaunoa ʻi he kau ʻāngelo talafekau naʻe fekau atu ʻe Sihová. (Tāniela 10:​13, 14, 20, 21) Naʻe fakamoʻoniʻi mahino ia ʻi he senituli hono 20 ní ʻi he feinga ʻa Sētane ke fakaʻauha ʻa e Puleʻanga faka-Mīsaiá ʻi hono fanauʻi maí.​—Fakahā 12:​1-4.

7. Ko e hā naʻe ongoʻi tāufehiʻa ai ʻa e kau ʻāngelo mateaki ʻa Sihová ki he Ngata fakaefakatātaá, ka ko e hā ʻa e taʻotaʻofi kuo nau fakahāhaá?

7 Naʻe ʻi ai foki ʻa e tāufehiʻa mei he tafaʻaki ʻa e fefine ʻa Sihová, ko e tānekinga ʻo e kau ʻāngelo mateakí, ki he Ngata fakaefakatātaá. Naʻe lauʻikovi loi ʻe Sētane ʻa e huafa lelei ʻo e ʻOtuá; naʻá ne toe ʻai ke fehuʻia ʻa e anga-haohaoa ʻa e tokotaha kotoa pē ʻo e ngaahi meʻamoʻui fakatupu ʻa e ʻOtuá, ʻo kau ai ʻa e kau ʻāngeló kotoa, pea naʻá ne feinga longomoʻui ke maumauʻi ʻenau mateaki ki he ʻOtuá. (Fakahā 12:4a) Ko e kau ʻāngelo mateakí, kau selupimí, mo e kau selafimí naʻe pau ke nau ongoʻi fakaliliʻa ki he tokotaha ko ia naʻá ne ʻai pē ʻe ia ia ko e Tēvolo mo Sētané. Ka, kuo nau tatali pē kia Sihova ke ne fakaleleiʻi ʻa e ngaahi meʻá ʻi heʻene taimi mo e founga pē ʻaʻana.​—Fakafehoanaki mo Siutasi 9.

Fakafili ki he Hako ʻo e Fefine ʻa e ʻOtuá

8. Ko hai naʻe lamasi ʻe Sētané?

8 Lolotonga iá, naʻe lamasi ʻe Sētane ʻa e Hako ʻo e fefiné naʻe tala ki muʻá, ʻa e tokotaha naʻe pehē ʻe Sihova te ne laiki ʻa e ʻulu ʻo e Ngatá. ʻI he taimi naʻe talaki ai ʻe he ʻāngelo mei hēvaní ʻo pehē ko Sīsū, ʻa ia naʻe ʻaloʻi ʻi Pētelihemá, ko e “Fakamoui, aia ko Kalaisi koe Eiki,” ko e fakapapauʻi pau ia te ne hoko ko e Hako ʻo e fefiné naʻe tala ki muʻá.​—Luke 2:​10, 11, PM.

9. ʻI he hili ʻa e ʻaloʻi ʻo Sīsuú, naʻe anga-fēfē ʻa hono fakahāhā ʻe Sētane ʻa e tāufehiʻa anga-fulikivanu?

9 Ko e tāufehiʻa anga-fulikivanu ʻa Sētané naʻe vave ʻa ʻene haá ʻi heʻene takiakiʻi ʻa e kau vavalo fakaʻasitalōnomá ʻi ha fononga ne nau ʻuluaki aʻu ai kia Tuʻi Hēlota ki Selusalema pea toki hoko atu ai ki he fale ʻi Pētelihema ʻa ia naʻa nau maʻu ai ʻa e kiʻi tamasiʻi ko Sīsuú mo ʻene faʻeé, ko Mele. Hili pē ha taimi siʻi mei ai, naʻe tuʻutuʻuni ʻe Tuʻi Hēlota ke tāmateʻi ʻa e fānau tangata kotoa pē mei he taʻu ua ʻo faai hifo ki lalo ai, ʻi Pētelihema mo e feituʻu takatakai ʻi aí. ʻI he meʻá ni, naʻe fakahāhā ai ʻe Hēlota ʻa e fehiʻa fakasētane ki he Hakó. ʻOku hā mahino naʻe ʻilo lelei ʻe Hēlota ʻa ʻene feinga ko ia ke toʻo ʻa e moʻui ʻa e tokotaha naʻe teu ke hoko ko e Mīsaiá. (Mātiu 2:​1-6, 16) ʻOku fakamoʻoni ʻa e hisitōliá ko Tuʻi Hēlotá naʻe anga-fulikivanu, anga-kākā, mo loto-fakapō​—ko e tokotaha moʻoni ia ʻi he hako ʻo e Ngatá.

10. (a) ʻI he hili hono papitaiso ʻo Sīsuú, naʻe anga-fēfē ʻa e feinga fakafoʻituitui ʻa Sētane ke maumauʻi ʻa e taumuʻa ʻa Sihova fekauʻaki mo e Hako naʻe talaʻofá? (e) Naʻe anga-fēfē hono ngāueʻaki ʻe Sētane ʻa e kau taki lotu Siú ke aʻusia ʻa ʻene ngaahi taumuʻá?

10 ʻI he hili ʻa hono pani ʻo Sīsū ʻaki ʻa e laumālie māʻoniʻoní ʻi he 29 T.S. pea mo e folofola hifo ʻa Sihova mei hēvani ʻo fakamoʻoniʻi ko Sīsuú ko hono ʻAló ia, naʻe toutou feinga ʻa Sētane ke ʻai ʻa Sīsū ke tō ki he ʻahiʻahí, ko e feinga ke maumauʻi ʻa e taumuʻa ʻa Sihova fekauʻaki mo hono ʻAló. (Mātiu 4:​1-​10) ʻI he ʻikai ke lavameʻa aí, naʻá ne feinga ke ngāuelahiʻaki ʻa e ngaahi fakafofonga fakaetangatá ke aʻusia ʻa ʻene ngaahi taumuʻá. Naʻe kau ʻa e kau taki lotu mālualoí ʻi he faʻahinga naʻe ngāueʻaki ʻi he feinga ke fakaongoongokoviʻi ʻa Sīsuú. Naʻa nau ngāueʻaki ʻa e ngaahi loi mo e lauʻikovi loi, ko e faʻahinga ia ʻo e ngaahi filioʻi naʻe ngāueʻaki ʻe Sētane tonu. ʻI he tala ange ʻe Sīsū ki ha tokotaha mamatea, “Fiemalie, . . . kuo fakamolemole hoʻo ngāhi angahala,” ʻi he ʻikai ke tatali ke sio pe naʻe fakamoʻui moʻoni ʻa e tangatá, naʻe fakamāuʻi ʻe he kau sikalaipé ia ʻa Sīsū ʻo pehē ko ha tokotaha lea fieʻotua. (Mātiu 9:​2-7) ʻI hono fakamoʻui ʻe Sīsū ʻa e kakaí ʻi he ʻaho Sāpaté, naʻe talatalaakiʻi ia ʻe he kau Fālesí ʻo pehē ko ha tokotaha ʻokú ne maumauʻi ʻa e lao ʻo e Sāpaté pea nau fealēleaʻaki ke tāmateʻi ia. (Mātiu 12:​9-​14; Sione 5:​1-​18) ʻI hono kapusi ʻe Sīsū ʻa e kau tēmenioó, naʻe tukuakiʻi ʻe he kau Fālesí ʻo pehē naʻá ne fai ia ʻia “Pelisipupe pe, ko e ʻeiki ʻo e kau tevolo.” (Mātiu 12:​22-​24) ʻI he hili hono fokotuʻu ʻo Lasalosi mei he maté, naʻe tui ʻa e tokolahi ʻo e kakaí kia Sīsū, ka naʻe faʻufaʻu fono ʻa e kau houʻeiki taulaʻeikí ia mo e kau Fālesí ai pē ke tāmateʻi ia.​—Sione 11:​47-​53.

11. ʻI he ʻaho ʻe tolu ki muʻa ʻi he pekia ʻa Sīsuú, ko hai naʻa nau fakahaaʻi ko e konga kinautolu ʻo e hako ʻo e Ngatá, pea ko e hā hono ʻuhingá?

11 ʻI Nīsani 11, 33 T.S., ko Sīsū, neongo naʻá ne ʻilo lelei ki he meʻa naʻa nau fokotuʻutuʻú, naʻá ne ʻalu taʻemanavahē ki he loto temipalé ʻi Selusalema pea tala fakahāhā ai ʻa e fakamaau kiate kinautolú. ʻI he tuʻunga ko ha kulupú, naʻe fakahāhā huʻufataha ʻe he kau sikalaipé mo e kau Fālesí ʻa e faʻahinga kakai ko kinautolú; ko ia naʻe pehē ai ʻe Sīsū: “Ka ʻoiaue kimoutolu, sikalaipe mo e Falesi, he maʻoniʻoni loi! he ʻoku mou songo ʻa e Puleʻanga ʻo Hevani ki he kakai ʻoku fangafanga hu ki ai: ʻio ʻoku ʻikai te mou fie hū kimoutolu, pea ko kinautolu ʻoku fai ke hū ʻoku ʻikai te mou tuku ke nau hū.” Naʻe talaki fakahangatonu ʻe Sīsū ko e konga kinautolu ʻo e hako ʻo e Ngatá, ʻo pehē: “ʻA e fanga ngata! ʻa e hakoʻi ngata-fekai! te mou hao fefē mei he fakamāu Kihena?” (Mātiu 23:​13, 33) ʻOku tapua mai ʻi heʻene leá ʻa e kikite ʻi he Sēnesi 3:15.

12, 13. (a) Naʻe anga-fēfē hono toe fakamoʻoniʻi ʻe he houʻeiki taulaʻeikí mo e kau sikalaipé pe ko hai naʻe hoko ko ʻenau tamai fakalaumālié? (e) Ko hai naʻe kau atu kiate kinautolú? (f) ʻI hono fakahoko ʻo e Sēnesi 3:​15, naʻe anga-fēfē hono fakavolu ʻa e Hako ʻo e fefiné ʻi hono muivaʻé?

12 ʻI he fanongo ki he ngaahi lea ʻa Sīsuú, naʻe tautea ai ʻa e lotó, koeʻuhi ke nau kōlenga ki ha meesi mei he ʻOtuá? Naʻa nau fakatomala mei heʻenau anga-fulikivanú? ʻIkai! ʻOku fakamatala ʻa e Maʻake 14:1 ʻo pehē, ʻi he ʻaho pē hono hokó, ʻi ha fakataha ʻi he lotoʻā ʻo e taulaʻeiki lahí, “ko e houʻeiki taulaʻeiki, mo e kau sikalaipe, naʻa nau fiu ʻa feinga pē fēfē haʻanau puke fakaolo [ʻa Sīsū] ke tamateʻi.” Naʻe hokohoko atu ʻenau fakahāhā ʻa e laumālie fakapō ʻo Sētané, ʻa ia naʻe fakamatalaʻi ki muʻa ʻe Sīsū ʻo pehē ko ha tokotaha tāmate-tangata ia. (Sione 8:​44) Naʻe kau atu leva ʻa Siutasi ʻIsikaliote kiate kinautolu, ʻa ia naʻe fakataueleʻi ʻe Sētane ke ne hoko ko ha tokotaha tafoki mei he moʻoní. Naʻe liʻaki ʻe Siutasi ia ʻa e Hako taʻehalaia ʻo e fefine ʻa e ʻOtuá pea kau ki he hako ʻo e Ngatá.

13 ʻI he hengihengi ʻo Nīsani 14, naʻe hanga ai ʻe he kau mēmipa ʻo e fakamaauʻanga fakalotu Siú ʻo ʻomai ʻa Sīsū ki he kōvana Lomá ʻi he tuʻunga ko ha pōpula. ʻI hení naʻe takimuʻa ai ʻa e houʻeiki taulaʻeikí ʻi he kaila ke tutuki iá. ʻI he ʻeke ʻe Pailato, “Teu tutuki ho mou Tuʻi ki he akau?” ko e houʻeiki taulaʻeikí naʻa nau tali ʻo pehē, “Oku ikai ha mau tuʻi ka ko Sisa be.” (Sione 19:​6, 15, PM) Moʻoni, naʻa nau fakamoʻoniʻi ʻi he tafaʻaki kotoa pē ko e konga kinautolu ʻo e hako ʻo e Ngatá. Ka ko hono moʻoní naʻe ʻikai ko kinautolu pē. ʻOku ʻomai ʻe he fakamatala fakamānavaʻi ʻia Mātiu 27:​24, 25 ʻa e fakamatalá ni: ‘Ko Pailato, naʻa ne toʻo ha vai, ʻo ne fanofano ʻi he ʻao ʻo e kakai.’ Naʻe pehē leva ʻe he kakaí kotoa: “Ko hono toto ke ʻeke kiate kimautolu mo ʻemau fanau.” Ko ia naʻe fakahaaʻi papau ai ʻe he kau Siu tokolahi ʻo e toʻutangata ko iá ko e konga kinautolu ʻo e hako ʻo e Ngatá. Ki muʻa ke ʻosi ʻa e ʻaho ko iá, naʻe pekia ʻa Sīsū. ʻI hono ngāueʻaki ʻe Sētane ʻa hono hako hā maí, naʻe fakavolu ai ʻe Sētane ʻa e muivaʻe ʻo e Hako ʻo e fefine ʻa e ʻOtuá.

14. Ko e hā naʻe ʻikai ʻuhinga ai ʻa e fakavolu ia ʻo e muivaʻe ʻo e Hako ʻo e fefiné ke pehē naʻe ikuna ai ʻa Sētane?

14 Naʻe ikuna ʻa Sētane? ʻIkai ʻaupito! Naʻe ikunaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e māmaní pea ikunaʻi mo e pule ʻi aí. (Sione 14:​30, 31; 16:33) Naʻá ne tauhi maʻu ʻa ʻene mateaki kia Sihová ʻo aʻu ki he pekia. Ko ʻene pekia ko ha tangata haohaoá naʻe tokonaki mai ai ʻa e totongi huhuʻi naʻe fiemaʻu ki hono totongi fakafoki mai ʻa e ngaahi totonu ki he moʻuí naʻe fakamoleki ʻe ʻĀtamá. Ko ia ai, naʻá ne fakaava ʻa e hala ki he moʻui taʻengatá maʻá e faʻahinga te nau ngāueʻi ʻa e tui ki he tokonaki ko iá mo talangofua ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. (Mātiu 20:28; Sione 3:​16) Naʻe fokotuʻu hake ʻe Sihova ʻa Sīsū mei he pekiá ki he moʻui taʻefaʻamate ʻi hēvani. ʻI he taimi tukupau ʻa Sihová, ʻe laiki ai ʻe Sīsū ʻa Sētane ke ʻoua te ne toe ʻi ai. ʻIa Sēnesi 22:​16-​18, ʻoku kikiteʻi ai ʻo pehē ko Sihová te ne hāngaifofonga mai ki he ngaahi fāmili kotoa pē ʻo e māmaní ʻa ia ʻoku nau fai ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ke tāpuakiʻi ai kinautolu ʻo fakafou mai ʻi he Hako mateaki ko iá.

15. (a) ʻI he hili ʻa e pekia ʻa Sīsuú, naʻe anga-fēfē ʻa e hokohoko atu ʻa ʻene kau ʻaposetoló ke fakaeʻa ʻa e hako ʻo e Ngatá? (e) Ko e hā ʻa e toe fakafili kuo fakahāhaaʻi ʻe he hako ʻo e Ngatá ʻo aʻu mai ki hotau taimí?

15 ʻI he hili ʻa e pekia ʻa Sīsuú, naʻe hokohoko atu ʻe he kau Kalisitiane pani ʻe he laumālié ʻa hono fakaeʻa ʻa e hako ʻo e Ngatá, ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe honau ʻEikí. ʻI hono ueʻi ʻe he laumālie māʻoniʻoní, naʻe fakatokanga ai ʻa e ʻaposetolo ko Paulá fekauʻaki mo e “tangata ko Malakilao” ʻa ia ko ʻene hoko maí ʻe “fakatatau ki he faʻa ngaue ʻa Setane.” (2 Tesalonaika 2:​3-​10) Ko e “tangata” fakatahataha ko ʻení kuo fakamoʻoniʻi ko e haʻa faifekau ia ʻo Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané. Naʻe tafoki hake ʻa e hako ʻo e Ngatá ʻo fakatangaʻi kakaha ʻa e kau muimui ʻo Sīsū Kalaisí. ʻI he kikite naʻe hiki ʻia Fakahā 12:​17, naʻe tala ai ki muʻa ʻe he ʻaposetolo ko Sioné ʻe hokohoko atu ʻa Sētane ke faitau mo e toenga ʻo e hako ʻo e fefine ʻa e ʻOtuá ʻo aʻu mai ki hotau taimí. Ko e meʻa tofu pē ia kuo hokó. ʻI he ngaahi fonua lahi, kuo tapui ai ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ʻohofi tokolahiʻi, tuku pilīsone, pe lī ki he ngaahi kemi fakamamahi koeʻuhi ko ʻenau tuʻumaʻu maʻá e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá mo ʻene ngaahi founga māʻoniʻoní.

Fakaeʻa ʻi Onopooni ʻa e Hako ʻo e Ngatá

16. ʻI he ngaahi taimi ʻi onopooní, ko hai kuo fakaeʻa ko e konga ia ʻo e hako ʻo e Ngatá, pea ʻoku anga-fēfē?

16 ʻI he faʻifaʻitaki kia Sīsū Kalaisí, kuo ʻikai ke tuku ʻe he kau Kalisitiane moʻoní ʻenau fakaeʻa taʻemanavahē ʻa e Ngatá mo hono hakó. ʻI he 1917, ko e Kau Ako Tohitapú, ʻa ia naʻe toki ui ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, naʻa nau pulusi ʻa e tohi ko e The Finished Mystery, ʻa ia naʻa nau fakaeʻa ai ʻa e mālualoi ʻa e haʻa faifekau ʻo Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané. Naʻe hoko atu ʻi he meʻá ni, ʻi he 1924, ʻa hono pulusi ʻo ha fakapapau naʻe fakakaveinga ko e Ecclesiastics Indicted. Naʻe tufaki fakavahaʻapuleʻanga ai ʻa e ngaahi tatau ʻe nimangofulu miliona. ʻI he 1937, ko J. F. Rutherford, naʻe palesiteni ʻi he Sōsaieti Taua Leʻó, naʻá ne fai hano fakaeʻa mālohi ʻa e hako ʻo Sētané ʻi he ongo malanga naʻe fakakaveinga ko e “Fakaeʻa” mo e “Lotú mo e Kalisitiané.” ʻI he taʻu hono hokó, lolotonga ʻa e fanongo ʻa e kau maʻu fakataha ʻo e ngaahi fakataha-lahi ʻe 50 ʻi he ngaahi fonua kehekehe, naʻá ne fai ʻa e malanga “Fehangahangai mo e Ngaahi Moʻoniʻi Meʻá” ʻi he letiōtelefoni mei Lonitoni, ʻIngilani. ʻI ha māhina ʻe taha mei ai, naʻe fakahoko ai ʻi he ʻIunaite Seteté ʻi ha fakalahi ʻo e founga-ngāue fakaletioó ha lea ʻi he “Fasisi pe Tauʻatāina.” Naʻe fakalahi atu ʻa e ngaahi meʻá ni ʻaki hono fakaeʻa mālohi ʻi he ngaahi tohi ʻo hangē ko e Enemies mo e Religion pea pehē foki ʻi he kiʻi tohi ko e Uncovered. ʻI he fehoanaki mo e meʻa naʻe ʻosi pulusi ʻi he 1920 tupú, ko e tohi ko e Revelation​—Its Grand Climax At Hand!,a kuo paaki he taimí ni ʻi he ngaahi lea 65, ʻoku fakahaaʻi papau ai ko e kau taki fakapolitikale kākā mo mānumanú, kau fefakatauʻaki fakakomēsiale taʻefakalao mo anga-fulikivanú ʻoku nau ʻi he lotolotonga ʻo e kau mēmipa tuʻu-ki-muʻa ʻo e hako hā mai ʻo e Ngatá. ʻI he tōʻongaʻaki ʻe he kau taki fakapolitikalé ʻa e feinga ke loi ke takihalaʻi honau kakaí, ke ʻoua ʻe tokanga ki he toputapu ʻo e totó, pea ke ngaohikoviʻi ʻa e kau sevāniti ʻa Sihová (ʻo fakahaaʻi ai ʻa e tāufehiʻa ki he hako ʻo e fefine ʻa e ʻOtuá), ʻoku nau fakahāhaaʻi papau ai ko e konga kinautolu ʻo e hako ʻo e Ngatá. ʻOku tatau tofu pē ʻeni mo e kau fefakatauʻaki fakakomēsiale taʻefakalaó, ʻa ia, ʻi he ʻikai ha loto-tautea ʻe taha, ʻoku nau loi ke maʻu ai ha paʻanga pea ʻoku nau ngaohi pe fakatau atu ha ngaahi meʻa ʻoku ʻiloʻi ʻoku fakatupu mahaki.

17. Ko e hā ʻa e faingamālie ʻoku kei fakaava ki he faʻahinga tuʻu-ki-muʻa ko ia ʻoku nau haʻu nai mei he fokotuʻutuʻu ʻo e māmaní?

17 ʻE ʻikai ke hoko ʻo lau ai pē ko ha konga ʻo e hako ʻo e Ngatá ʻa e tokotaha kotoa ʻoku fakameleʻi ʻe he lotu ʻo e māmaní, ngaahi meʻa fakapolitikalé, pe fakakomēsialé. Ko e niʻihi ʻo e kau tangatá ni mo e kau fefiné ni ʻoku nau hoko ʻo saiʻia ʻi he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. ʻOku nau ngāueʻaki ʻenau tākiekiná ke tokoniʻi kinautolu pea ʻi he faai atu ʻa e taimí ʻoku nau kau ai ki he lotu moʻoní. (Fakafehoanaki mo Ngāue 13:​7, 12; 17:​32-​34.) Ki he faʻahinga peheé kotoa, kuo fakaaʻu atu ki ai ʻa e fakatangí ni: “ʻA e ngaahi tuʻi, mou poto muʻa; tali akonaki, ʻa e kau fakamāu ʻo e fonua. Tauhi ʻa Sihova mo e manavahe, ʻo fiefia tetetete pe. ʻUma ki he ʻAlo naʻa ne ʻita, pea mou ʻauha ʻi he hala: he ko e kemo kuo kohu hake ʻene ʻita. Ha monuʻia ka ko e kakai kuo hufanga kiate ia!” (Sāme 2:​10-12) Ko e moʻoni, ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ki he faʻahinga kotoa ʻoku nau fiemaʻu ʻa e hōifua ʻa Sihová ke nau ngāue he taimí ni, ki muʻa ke tāpuni fakavave ʻe he Fakamaau fakahēvaní ʻa e matapā ʻo e faingamālié!

18. Neongo ʻa e ʻikai ko ha konga ʻo e hako ʻo e fefiné, ko hai ʻoku toe kau ʻi he kau lotu kia Sihová?

18 Ko e faʻahinga pē ko ia te nau kau ki he Puleʻanga fakahēvaní ʻoku nau hoko ko e konga ʻo e hako ʻo e fefiné. ʻOku nau tokosiʻi pē. (Fakahā 7:​4, 9) Ka, ʻoku ʻi ai ha fuʻu kakai tokolahi ʻo e faʻahinga kehe, ʻio, ko e laui miliona ʻo kinautolu, ʻa ia ʻi he tuʻunga ko e kau lotu kia Sihová ʻoku nau fakatuʻotuʻa atu ki he moʻui taʻengata ʻi ha māmani palataisi. ʻI he leá pea ʻi he ngāué fakatouʻosi, ʻoku nau pehē ai ki he kau pani ʻa Sihová: “Te tau ō mo kimoutolu; he kuo mau fanongo ʻoku ʻiate kimoutolu ʻa e ʻOtua.”​—Sākalaia 8:​23.

19. (a) Ko e hā ʻa e fili kuo pau ke fai ʻe he kakai kotoa pē? (e) Ko hai ʻoku fakatefito ki ai ʻa e fakatangi tōtōivi ke fai ha meʻa fakapotopoto lolotonga ʻoku kei ʻi ai ʻa e faingamālié?

19 Ko e taimi leva ʻeni kuo pau ai ki he kotoa ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ke nau fai ha fili. ʻOku nau loto ke nau lotu kia Sihova mo pouaki ʻa hono tuʻunga-haú, pe te nau fakaʻatā ʻa Sētane ke hoko ko honau pule ʻaki hono fai ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne hōhōʻia aí? Ko e toko nima miliona nai ʻa e kakai mei he ngaahi puleʻanga kotoa pē kuo nau tuʻu ʻi he tafaʻaki ʻa Sihová ʻo feohi mo e toenga ʻo e hako ʻo e fefiné, ko e kau ʻea ʻo e Puleʻangá. ʻOku ʻi ai ʻa e toko valu miliona kehe kuo nau fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻia ʻi hono ako ʻa e Tohitapú mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, pe ʻi hono maʻu ʻa ʻenau ngaahi fakatahá. ʻOku fakatangi ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ki he kotoa ʻo e faʻahingá ni: Ko e matapā ʻo e faingamālié ʻoku kei ʻatā. ʻAi ke ke tuʻu fakamoʻomoʻoni ʻi he tafaʻaki ʻa Sihová. Fakamālō kia Kalaisi Sīsū ko e Hako naʻe talaʻofá. Feohi fiefia mo e kautaha hā mai ʻa Sihová. ʻOfa ke ke kau ʻi he kotoa ʻo e ngaahi tāpuaki te Ne tokonaki ʻo fakafou mai ʻi he pule ʻa e Tuʻi, ko Kalaisi Sīsū.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Naʻe pulusi ʻe he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

ʻOkú Ke Manatuʻi?

◻ Ko hai ʻa e Ngata ʻoku lave ki ai ʻia Sēnesi 3:​15? Pea ko hai ʻa e fefiné?

◻ Ko e hā ʻa e ngaahi tōʻonga ʻoku ʻulungaangaʻaki ʻe he hako ʻo e Ngatá?

◻ Naʻe anga-fēfē hono fakaeʻa ʻe Sīsū ʻa e hako ʻo e Ngatá?

◻ Ko hai kuo fakaeʻa ko e konga ia ʻo e hako ʻo e Ngatá ʻi he ngaahi taimi ʻi onopooní?

◻ Ko e hā ʻoku fiemaʻu fakavave ke fai ke fakaʻehiʻehi ai mei he hoko ʻo kaunga ki he hako ʻo e Ngatá?

[Fakatātā ʻi he peesi 20]

Naʻe fakaeʻa ʻe Sīsū ʻa e kau taki lotu mālualoí ko e konga kinautolu ʻo e hako ʻo e Ngatá

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share