LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w98 12/15 p. 15-20
  • Ko e ʻAho ʻEni ʻo e Fakamoʻuí!

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ko e ʻAho ʻEni ʻo e Fakamoʻuí!
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1998
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • “ʻOku Mau Fakatuiʻi ʻa e Kakai”
  • ʻOku Ueʻi Koe ʻe he ʻOfa ʻa Kalaisí?
  • “Fakalelei mo e ʻOtua”
  • “Ko e Taimi Matuʻaki Tali Hu”
  • ‘Fakaongoongoleleiʻi Kitautolu ʻi he Tuʻunga ko e Kau Faifekau ʻa e ʻOtuá’
  • Falala ki he Fakamoʻui ʻa Sihová
  • ‘Ko Eni Pe Taimi Matuʻaki Fakahōifuá’
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
  • Tauhi Hoʻomou “Amanaki . . . ki he Fakamoui” ke Pau!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2000
  • Fakamafola ʻa e Ongoongo Lelei ʻo e ʻOfa Maʻataʻataá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2016
  • Fakamoʻuí ko Hono ʻUhinga Moʻoní
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1997
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1998
w98 12/15 p. 15-20

Ko e ʻAho ʻEni ʻo e Fakamoʻuí!

“Vakai, ko eni ae aho oe fakamoui.”​—2 KOLINITO 6:2, PM.

1. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ki ha tuʻunga fakahōifua mo e ʻOtuá pea mo Kalaisí?

KUO fokotuʻu ʻe Sihova ha ʻaho ʻo e fakamaau ki he faʻahinga ʻo e tangatá. (Ngāue 17:31) Kapau ko ha ʻaho ia ʻo e fakamoʻui kiate kitautolu, ʻoku fiemaʻu ke tau ʻi ha tuʻunga fakahōifua kiate ia mo ʻene Fakamaau kuo fakanofó, ʻa Sīsū Kalaisi. (Sione 5:22) ʻOku fiemaʻu ki he tuʻunga peheé ʻa e ʻulungaanga ʻoku fehoanakimālie mo e Folofola ʻa e ʻOtuá mo e tui ʻokú ne ueʻi kitautolu ke tau tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau hoko ai ko e kau ākonga moʻoni ʻa Sīsuú.

2. Ko e hā ʻoku mavahe ai ʻa e māmani ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá mei he ʻOtuá?

2 Koeʻuhi ko e angahala tukufakaholó, ʻoku mavahe ai ʻa e māmani ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá mei he ʻOtuá. (Loma 5:12; Efeso 4:​17, 18) Ko ia ai, ʻoku malava ke maʻu ʻa e fakamoʻuí ʻe he faʻahinga ʻoku tau malanga ki aí ʻo kapau pē ʻoku nau hoko ʻo fakalelei kiate ia. Naʻe fakamahino ʻeni ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻi heʻene tohi ki he kau Kalisitiane ʻi Kolinitoó. Tau sivisiviʻi ange ʻa e 2 Kolinito 5:​10–6:10 ke sio pe ko e hā naʻe leaʻaki ʻe Paula ʻo fekauʻaki mo e fakamāú, fakalelei mo e ʻOtuá, mo e fakamoʻuí.

“ʻOku Mau Fakatuiʻi ʻa e Kakai”

3. Naʻe anga-fēfē ʻa e hanga ʻe Paula ʻo “fakatuiʻi ʻa e kakai,” pea ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fai eni he ʻaho ní?

3 Naʻe fakafekauʻaki ʻe Paula ʻa e fakamāú mo e malangá ʻi heʻene tohi: “Kuo pau ke tau matuʻaki eʻa kotoa pe ʻi he ʻao ʻo e fakamāuanga ʻo Kalaisi; koeʻuhi ke taki taha maʻu hono totongi ʻo e ngaahi meʻa naʻa ne fai ʻi he sino, ʻo fakatatau ki he meʻa naʻa ne fai, ʻene lelei pe kovi. Ko ia neongo ʻemau ongona ʻa e ʻapasia ki he ʻEiki, ʻoku mau fakatuiʻi ʻa e kakai.” (2 Kolinito 5:​10, 11) Naʻe ‘fakatuiʻi ʻa e kakaí’ ʻe he ʻapositoló ʻaki ʻene malangaʻaki ʻa e ongoongo leleí. Fēfē kitautolu? Koeʻuhi ʻoku tau fehangahangai mo e ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa fulikivanu ko ení, ʻoku totonu ke tau fai ʻetau lelei tahá ke fakatuiʻi ʻa e niʻihi kehé ke fou ʻi he ngaahi lākanga kuo fiemaʻu ke maʻu ai ʻa e fakamaau fakahōifua ʻa Sīsuú pea mo e leleiʻia ʻa e Matavai ʻo e fakamoʻuí, ko Sihova ko e ʻOtuá.

4, 5. (a) Ko e hā ʻoku ʻikai totonu ai ke tau pōlepole fekauʻaki mo ʻetau ngaahi lavameʻa ʻi he ngāue ʻa Sihová? (e) Naʻe anga-fēfē ʻa e pōlepole ʻa Paula “maʻa e ʻOtua”?

4 Kae kehe, kapau kuo faitāpuekina ʻe he ʻOtuá ʻetau ngāue fakafaifekaú, ʻoku ʻikai totonu ke tau pōlepole ai. ʻI Kolinitō naʻe fakafuofuolahi ʻa e niʻihi ʻi he pōlepole ʻiate kinautolu pe ʻi he kau tangata kehé, ʻo fakatupunga ai ʻa e ngaahi māvahevahe ʻi he fakatahaʻangá. (1 Kolinito 1:​10-​13; 3:​3, 4) ʻI he lave ki he tuʻungá ni, naʻe tohi ʻa Paula: “ʻOku ʻikai ko ʻemau toe sani atu kimautolu ʻeni, ka ko ʻemau ʻatu ha tuʻunga ki hoʻomou vikia kimautolu, koeʻuhi ke mou tali ʻaki kiate kinautolu ʻoku polepole ʻi he meʻa ʻoku ha ʻi tuʻa, kae ʻikai ʻi he meʻa ʻo e loto. He kapau ʻoku mau sesele, ka ko e fai maʻa e ʻOtua: pea kapau ʻoku mau fakapotopoto, ka ko e fai maʻamoutolu.” (2 Kolinito 5:​12, 13) Ko e faʻahinga hīkisiá naʻe ʻikai te nau mahuʻingaʻia ʻi he fāʻūtaha mo e lelei fakalaumālie ʻa e fakatahaʻangá. Naʻa nau loto ke pōlepole ʻi he ngaahi meʻa ʻoku hā ki tuʻá kae ʻikai ʻi hono tokoniʻi ʻa e kaungātuí ke fakatupulekina ha ngaahi loto-lelei ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá. Mei hení, naʻe valokiʻi ai ʻe Paula ʻa e fakatahaʻangá peá ne pehē ki mui ai: “Ko ia ʻoku polepole ke tuʻunga ʻene polepole mei he ʻEiki.”​—2 Kolinito 10:17.

5 ʻIkai naʻe pōlepole ʻa Paula tonu? Mahalo pē naʻe fakakaukau pehē ʻa e niʻihi koeʻuhi ko e meʻa naʻá ne leaʻaki fekauʻaki mo e hoko ko ha ʻapositoló. Ka naʻe pau ke ne pōlepole “maʻa e ʻOtua.” Naʻá ne pōlepole fekauʻaki mo hono ngaahi lakanga ʻi he tuʻunga ko ha ʻapositoló, koeʻuhi ke ʻoua naʻa liʻaki ʻe he kau Kolinitoó ʻa Sihova. Naʻe fai eni ʻe Paula ke fakafoki mai ʻaki kinautolu ki he ʻOtuá koeʻuhi naʻe fakatafokiʻi kinautolu ʻe he kau ʻapositolo loí ki he feituʻu ʻoku halá. (2 Kolinito 11:​16-​21; 12:​11, 12, 19-​21; 13:10) Neongo ia, naʻe ʻikai feinga maʻu pē ʻa Paula ke ʻai ke maongo ki he tokotaha kotoa pē ʻene ngaahi lavameʻá.​—Palovepi 21:4.

ʻOku Ueʻi Koe ʻe he ʻOfa ʻa Kalaisí?

6. ʻOku totonu ke fēfē hono ueʻi kitautolu ʻe he ʻofa ʻa Kalaisí?

6 ʻI he tuʻunga ko ha ʻapositolo moʻoní, naʻe akoʻi ʻe Paula ʻa e niʻihi kehé fekauʻaki mo e feilaulau huhuʻi ʻa Sīsuú. Naʻe ʻi ai ʻene malave ʻi he moʻui ʻa Paulá, he naʻá ne tohi: “ʻOku loki kimautolu ʻe he ʻofa ʻa Kalaisi; he naʻe pehe ʻemau fakakaukau, Naʻe mate ha toko taha ko e fetongi ʻo e kakai kotoa pe: pea ta naʻe mate ai kotoa pe: pea ko ʻene mate ʻo fetongi ʻa e kakai kotoa pe naʻe fai koeʻuhi ke ʻoua naʻa toe moʻui maʻanautolu ʻa e kakai ʻoku moʻui, ka maʻae toko taha ko ia, ʻa ia naʻa ne pekia mo toetuʻu ko honau fetongi.” (2 Kolinito 5:​14, 15) Ko ha ʻofa lahi ē naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻi heʻene foaki ʻa ʻene moʻuí maʻatautolú! Ko e moʻoni ʻoku totonu ke hoko ia ko ha fuʻu mālohi lahi ʻi heʻetau moʻuí. Ko e houngaʻia ʻia Sīsū ʻi heʻene foaki ʻene moʻuí koeʻuhi ko kitautolú ʻoku totonu ke ne ueʻi kitautolu ki he ngāue faivelenga ʻi hono fanongonongo ʻa e ongoongo lelei ʻo e fakamoʻuí ʻa ia naʻe tokonaki ʻe Sihova fakafou ʻi hono ʻAlo ʻofaʻangá. (Sione 3:​16; fakafehoanaki mo Sāme 96:2.) ʻOku ueʻi koe ʻe he “ʻofa ʻa Kalaisi” ke kau faivelenga ʻi he ngāue malangaʻi ʻo e Puleʻangá mo e ngaohi-ākongá?​—Mātiu 28:​19, 20.

7. Ko e hā hono ʻuhinga ʻo e “ʻikai te mau ʻilo ha taha ʻo fakaetangata pe”?

7 ʻI hono ngāueʻaki ʻenau moʻuí ʻi ha founga ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e houngaʻia ki he meʻa naʻe fai ʻe Kalaisi maʻanautolú, ko e kau paní ʻoku ‘ʻikai te nau toe moʻui maʻanautolu, ka maʻana.’ “Ko ia,” ko e lea ia ʻa Paulá, “talu e meʻa ko ia mo e ʻikai te mau ʻilo ha taha ʻo fakaetangata pe; ʻio, neongo kuo mau laveʻi ʻa Kalaisi ʻo fakaetangata, ka ʻoku ʻikai te mau kei laveʻi pehe.” (2 Kolinito 5:​16) Kuo pau ke ʻoua ʻe vakai ʻa e kau Kalisitiané ki he kakaí ʻi ha founga fakaetangata, ʻo saiʻia ange nai ʻi he kau Siú ʻo laka hake ia ʻi he kau Senitailé pe ko e koloaʻiá ʻo laka he masivá. Ko e kau paní ʻoku ‘ʻikai te nau ʻilo ha taha ʻo fakaetangata pe,’ he ko honau vahaʻangatae fakalaumālie mo e kaungātuí ʻoku mahuʻinga ia. Ko e faʻahinga ko ia naʻa nau ‘laveʻi ʻa Kalaisi ʻo fakaetangatá’ naʻe ʻikai ko e faʻahinga pē ʻo e tangatá ʻa ia ne nau mamata ʻia Sīsū lolotonga ʻene ʻi he māmaní. Neongo kapau naʻe mamata ʻia Kalaisi ʻi ha taimi ʻa e niʻihi naʻe ʻamanaki ki he Mīsaiá ʻi hono tuʻunga fakaetangatá, naʻe ʻikai te nau kei fakakaukau pehē. Naʻá ne foaki hono sinó ko ha huhuʻi pea naʻe fokotuʻu hake ia ko ha laumālie foaki-moʻui. Ko e niʻihi kehe naʻe ʻohake ki he moʻui fakahēvaní te nau tukuange honau ngaahi sino fakakakanó ʻo ʻikai ʻaupito mamata kia Sīsū Kalaisi ʻi he kakanó.​—1 Kolinito 15:​45, 50; 2 Kolinito 5:​1-5.

8. Kuo anga-fēfē ʻa e hoko ʻa e faʻahinga tāutaha ʻo “ʻia Kalaisi”?

8 ʻI he kei lea fekauʻaki mo e kau paní, ʻoku tānaki mai ki ai ʻe Paula: “Kapau ʻoku ʻia Kalaisi ha taha, ko e matuʻaki fakatupu foʻou ia: kuo mole ʻa e ngaahi meʻa ʻo onoʻaho, ʻuē! kuo nau hoko ʻo foʻou.” (2 Kolinito 5:​17) Ke “ʻia Kalaisi” ʻoku ʻuhingá ke fiefia ʻi he taha mo iá. (Sione 17:21) Ko e vahaʻangatae ko ení naʻe hoko ia ki he tokotahá ʻi hono tohoaki ia ʻe Sihova ki hono ʻAló pea fanauʻi ʻa e tokotaha ko iá ʻaki ʻa e laumālie māʻoniʻoní. ʻI he tuʻunga ko ha foha ʻo e ʻOtuá kuo fanauʻi ʻe he laumālié, ko ha “fakatupu foʻou ia” fakataha mo e ʻamanaki ke kau fakataha mo Kalaisi ʻi he Puleʻanga fakahēvaní. (Sione 3:​3-8; 6:​44; Kaletia 4:​6, 7) Ko e kau Kalisitiane pani peheé kuo foaki kiate kinautolu ha monū maʻongoʻonga ʻo e ngāué.

“Fakalelei mo e ʻOtua”

9. Ko e hā kuo fai ʻe he ʻOtuá ke ʻai ke malava ai ʻa e fakalelei mo iá?

9 He hōifua moʻoni ē ko Sihova ki he “fakatupu foʻou”! ʻOku pehē ʻe Paula: “Ko e ngaahi meʻa kotoa ko ia ʻoku tupu mei he ʻOtua, ʻa ia naʻa ne fai ʻia Kalaisi ʻa e fakalelei ʻo hono finangalo mo kitautolu, mo ne ʻomi kiate kimautolu ʻa e tala ʻo e fakalelei ko ia: ʻo pehe tokua, Naʻe fai ai pe ʻe he ʻOtua ʻia Kalaisi ʻene fakalelei ʻa mamani mo hono finangalo, ʻo ʻoua te ne lau kiate kinautolu ʻenau ngaahi angahala; pea ne hilifaki kiate kimautolu ʻa e lea ʻo e fakalelei.” (2 Kolinito 5:​18, 19) Kuo mavahe ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá mei he ʻOtuá talu mei he angahala ʻa ʻĀtamá. Ka naʻe tomuʻa fai ʻi he anga-ʻofa ʻe Sihova ʻa hono fakaava ʻa e hala ki he fakaleleí fakafou ʻi he feilaulau ʻa Sīsuú.​—Loma 5:​6-​12.

10. Ko hai naʻe tuku ki ai ʻe Sihova ʻa e ngāue fakafaifekau ʻo e fakaleleí, pea ko e hā kuo nau fai ke fakahoko iá?

10 Kuo tuku ʻe Sihova ʻa e ngāue fakafaifekau ʻo e fakaleleí ki he kau paní, ko ia ʻoku lava ai ke pehē ʻe Paula: “Ko ia ko e kau fakafofonga kimautolu ʻo Kalaisi; tokua ko e ʻOtua ia ʻoku enginaki ʻiate kimautolu: ko ʻemau kole ʻeni ʻoku fai ko e fetongi ʻo Kalaisi, Tuku ke fai homou fakalelei mo e ʻOtua.” (2 Kolinito 5:​20) ʻI he kuonga muʻá, naʻe tuku fakavave tefito mai pē ʻa e kau fakafofongá lolotonga ʻa e ngaahi taimi taú ke sio pe ʻe lava ke kalofi ʻa e taú. (Luke 14:​31, 32) Koeʻuhi kuo mavahe ʻa e māmani angahalaʻia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá mei he ʻOtuá, kuó ne fekau mai ʻa ʻene kau fakafofonga paní ke fakamatala ki he kakaí fekauʻaki mo ʻene ngaahi founga ki he fakaleleí. ʻI he tuʻunga ko e kau fetongi ʻo Kalaisí, ʻoku kōlenga mai ʻa e kau paní: “Fakalelei mo e ʻOtua.” Ko e kolé ni ko ha fakaʻaiʻai mohu meesi ia ke kumi ki he melino mo e ʻOtuá pea tali ʻa e fakamoʻui ʻokú ne ʻai ke malava fakafou ʻia Kalaisí.

11. Fakafou ʻi he tui ki he huhuʻí, ko hai ʻe faifai atu pē peá ne maʻu ha tuʻunga māʻoniʻoni ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá?

11 Ko e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá ʻoku nau ngāueʻi ʻa e tui ki he huhuʻí ʻe lava ke nau hoko ʻo fakalelei mo e ʻOtuá. (Sione 3:​36) ʻOku pehē ʻe Paula: “Naʻa ne [Sihova] ngaohi ko e koto angahala ʻa e Toko Taha [Sīsū] ko ia naʻe ʻikai te ne ongona ha angahala, koeʻuhiā ko kitautolu; koeʻuhi ke tau hoko ai ʻiate ia ko e koto maʻoniʻoni fakaʻotua.” (2 Kolinito 5:21) Ko e feilaulau angahala ki he kotoa ʻo e fānau ʻa ʻĀtama kuo fakatauʻatāinaʻi mei he angahala tukufakaholó ko e tangata haohaoa ko Sīsuú. ʻOku nau hoko ko e “koto maʻoniʻoni fakaʻotua” fakafou ʻia Sīsū. Ko e koto māʻoniʻoni ko ení, pe ko e tuʻunga māʻoniʻoni ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá, ʻoku hoko muʻomuʻa ia ki he kaungāʻea ʻo Kalaisi ʻe toko 144,000. Lolotonga ʻene Pule Taʻu Taha Afé, ʻe hoko mai ai ha tuʻunga māʻoniʻoni ʻi he hoko ko e faʻahinga ʻo e tangata haohaoa ʻa e fānau fakaemāmani ʻa e Tamai Taʻengata, ko Sīsū Kalaisí. Te ne hiki hake kinautolu ki ha tuʻunga māʻoniʻoni ʻi he haohaoa koeʻuhi ke nau lava ai ʻo fakamoʻoniʻi ʻenau anga-tonu ki he ʻOtuá pea maʻu ai ʻa e meʻaʻofa ʻo e moʻui taʻengatá.​—Aisea 9:6 (Isaia 9:​5, PM); Fakahā 14:1; 20:​4-6, 11-​15.

“Ko e Taimi Matuʻaki Tali Hu”

12. Ko e hā ʻa e ngāue fakafaifekau mahuʻinga ʻoku fakahoko ʻe he kau fakafofonga mo e kau talafekau ʻa Sihová?

12 Ki he fakamoʻuí, kuo pau ke tau ngāue ʻo fehoanaki mo e ngaahi lea ʻa Paulá: “ʻI heʻemau kaungāngaue mo ia [Sihova] ʻoku mau enginaki foki ke ʻoua naʻa [iku] hoʻomou tali ʻa e kelesi [“ʻofa maʻataʻatā,” NW] ʻa e ʻOtua ko e laufanō. He ʻoku ne folofola, Ko e taimi tali hu ne u ongoʻi ai koe, ko e ʻaho fai fakamoʻui ne u tokoni ai koe. Vakai mai, Ko eni pe taimi matuʻaki tali hu”; “vakai, ko eni ae aho oe fakamoui.” (2 Kolinito 6:​1, 2a; 6:2e, PM) Ko e kau fakafofonga pani ʻa Sihová mo ʻene kau talafekaú, ko e “fanga sipi kehe,” ʻoku ʻikai te nau tali ʻa e ʻofa maʻataʻatā ʻenau Tamai fakahēvaní ʻo hoko ʻo laufānō. (Sione 10:16) ʻI honau ʻulungaanga faitotonu mo e ngāue fakafaifekau faivelenga ʻi he “taimi tali hu” ko ení, ʻoku nau kumi ai ki he hōifua fakaʻotuá pea ʻoku nau fakamatala ai ki he kau nofo he māmaní ko eni “ae aho oe fakamoui.”

13. Ko e hā ʻa e poini tefito ʻo e Aisea 49:8, pea naʻe anga-fēfē ʻa hono ʻuluaki fakahokó?

13 Ko e hiki ia ʻe Paula ʻa e Aisea 49:​8, ʻa ia ʻoku pehē: “Ko e folofola eni ʻa Sihova, Ko e taimi tali hu kuo u ongoʻi ai koe, pea ko e ʻaho fai fakamoʻui kuo u tokoni ai koe: pea te u tauhi koe, pea te u tuku koe ko e kovinanite ki he kakai, ke langa ʻa e fonua, ke vahe ʻa e ngaahi tofiʻa kuo liʻaki.” Ko e kikité ni naʻe ʻuluaki fakahoko ia ʻi he taimi naʻe fakatauʻatāinaʻi ai ʻa e kakai ʻIsilelí mei he nofo pōpula ʻi Pāpiloné pea nau toe foki ai ki mui ki honau fonua fakalalá.​—Aisea 49:​3, 9.

14. Naʻe anga-fēfē hono fakahoko ʻa e Aisea 49:8 ʻi he tuʻunga ʻo Sīsuú?

14 ʻI he fakahoko lahi ange ʻo e kikite ʻa ʻAiseá, naʻe foaki ai ʻe Sihova ki heʻene “Sevaniti” ko Sīsuú ke hoko “ko e maama ki he ngaahi puleʻanga, ke hoko ko ʻeku [ʻOtua] fakamoʻuiʻanga ʻo aʻu ki he ngataʻanga ʻo mamani.” (Aisea 49:​6, 8; fakafehoanaki mo Aisea 42:​1-4, 6, 7; Mātiu 12:​18-​21.) Ko e “taimi tali hu,” ʻoku hā mahino naʻe ngāueʻaki ia kia Sīsū lolotonga ʻene ʻi māmaní. Naʻá ne lotu, pea “naʻe tali” ia ʻe he ʻOtuá. Naʻe fakamoʻoniʻi ai ia ko ha “aho oe fakamoui” kia Sīsū koeʻuhi he naʻá ne tauhi maʻu ʻa e mateaki-angatonu haohaoa pea ko ia ai “naʻa ne hoko maʻanautolu fuape ʻoku talangofua kiate ia, ko e tupuʻanga ʻo ha fakamoʻui ʻoku laui itaniti.”​—Hepelu 5:​7, 9; Sione 12:​27, 28.

15. Naʻe talu mei ʻanefē ʻa e pau ke fakamoʻoniʻi ʻe he kau ʻIsileli fakalaumālié ʻenau taau mo e ʻofa maʻataʻatā ʻa e ʻOtuá, pea ko e hā hono taumuʻá?

15 Naʻe ngāueʻaki ʻe Paula ʻa e Aisea 49:8 ki he kau Kalisitiane paní, ʻi he kōlenga kiate kinautolu ke ‘ʻoua naʻa iku ʻenau tali ʻa e ʻofa maʻataʻatā ʻa e ʻOtuá ko e laufanō’ ʻaki ʻa e taʻemalava ke kumi ki heʻene hōifuá lolotonga ʻa e “taimi tali hu” pea mo e “aho oe fakamoui” ko ia ʻokú ne tokonaki maí. ʻOku tānaki mai ki ai ʻe Paula: “Vakai mai, Ko eni pe taimi matuʻaki tali hu”; “vakai, ko eni ae aho oe fakamoui.” (2 Kolinito 6:2a; 6:2e, PM) Talu mei he Penitekosi ʻo e 33 T.S., mo e feinga ʻa e kau ʻIsileli fakalaumālié ke nau fakamoʻoniʻi ʻenau taau mo e ʻofa maʻataʻatā ʻa e ʻOtuá koeʻuhi ke hoko ʻa e “taimi tali hu” ko ha “aho oe fakamoui” maʻanautolu.

‘Fakaongoongoleleiʻi Kitautolu ʻi he Tuʻunga ko e Kau Faifekau ʻa e ʻOtuá’

16. Ko e hā ʻa e ngaahi tuʻunga faingataʻa naʻe fakaongoongoleleiʻi ki ai ʻe Paula ʻa ia tonu ʻi hono tuʻunga ko e faifekau ʻa e ʻOtuá?

16 Ko e kau tangata ʻe niʻihi ʻa ia naʻa nau feohi mo e fakatahaʻanga Kolinitoó naʻe ʻikai fakamoʻoniʻi naʻa nau taau mo e ʻofa maʻataʻatā ʻa e ʻOtuá. Naʻa nau lauʻikoviʻi loi ʻa Paula ʻi he feinga ke fakaʻauha ʻa hono tuʻunga mafai fakaʻapositoló, neongo naʻá ne fakaʻehiʻehi “ke ʻoua naʻa ai ha tūkiaʻanga.” Naʻá ne fakaongoongoleleiʻi moʻoni ia tonu ʻi he tuʻunga ko e faifekau ʻa e ʻOtuá “ʻi he faʻa kataki, ʻi he faʻa fetekeekina, ʻi he faʻa faingataʻaʻia, ʻi he faʻa ʻefituʻua; ʻi he faʻa haha, ʻi he faʻa nofo pilisone, ʻi he faʻa ʻohofia; ʻi he faʻa ngaue fakaongosia, ʻi he faʻa ʻā, ʻi he faʻa ʻaukai.” (2 Kolinito 6:​3-5) Ki mui ai, naʻe fakaʻuhinga ai ʻa Paula ʻo pehē kapau ko hono kau fakafepakí ko ha kau faifekau, naʻá ne ‘makehe atu pe ia’ koeʻuhi ko ʻene faingataʻaʻia lahi ange ʻi he ngaahi tukupōpula, ngaahi haha, ngaahi fakatuʻutāmaki, mo e ngaahi masiva.​—2 Kolinito 11:​23-​27.

17. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻe lava ʻi hono fakahāhaá ke tau fakaongoongoleleiʻi ai kitautolu ʻi he tuʻunga ko e kau faifekau ʻa e ʻOtuá? (e) Ko e hā ʻa e “mahafu ʻa e tonuhia”?

17 Hangē ko Paula mo hono ngaahi kaungāmeʻá, ʻe lava ke tau fakaongoongoleleiʻi kitautolu ʻi he tuʻunga ko e kau faifekau ʻa e ʻOtuá. ʻO anga-fēfē? ‘ʻI heʻetau angamaʻa,’ pe tuʻunga angamaʻa, pea ʻi he ngāue ʻo fehoanaki mo e ʻilo totonu ʻo e Tohitapú. ʻE lava ke tau fakaongoongoleleiʻi kitautolu ‘heʻetau angamokomoko,’ ʻo kītaki anga-kātaki ʻa e fehālaakí pe fakatupu ʻitá, pea ‘ʻi heʻetau anga-ʻofa’ ʻi heʻetau fai ʻa e ngaahi tokoni ki he niʻihi kehé. ʻIkai ko ia pē, ʻe lava ke tau fakaongoongoleleiʻi kitautolu ʻi he tuʻunga ko e kau faifekau ʻa e ʻOtuá ʻaki hono tali ʻa e tataki ʻa hono laumālié, ʻo fakahāhā ʻa e “ʻofa taʻeloi,” ʻo lea moʻoni, pea falala kiate ia ki ha mālohi ke fakahoko ʻaki ʻa e ngāue fakafaifekaú. ʻOku mahuʻingá, he naʻe toe fakamoʻoniʻi foki ʻe Paula ʻa hono tuʻunga faifekaú “ʻaki ʻa e mahafu ʻa e tonuhia ʻi toʻomataʻu mo toʻohema.” ʻI he tau he kuonga muʻá, naʻe faʻa ngāueʻaki ʻi he nima toʻomataʻú ʻa e heletaá kae toʻo ʻe he toʻohemá ʻa e paá. ʻI hono fakahoko ʻa e faitau fakalaumālie mo e kau faiako loí, naʻe ʻikai ngāueʻaki ai ʻe Paula ʻa e ngaahi mahafu ʻo e kakano angahalaʻiá​—ʻa e anga-pikopikó, kākaá, mo e femamioʻakí. (2 Kolinito 6:​6-8; 11:​12-​14; Palovepi 3:​32) Naʻá ne ngāueʻaki ʻa e “mahafu,” pe ngaahi founga māʻoniʻoni, ki hono fakalahi atu ʻa e lotu moʻoní. ʻOku totonu ke tau pehē mo kitautolu.

18. Kapau ko e kau faifekau kitautolu ʻa e ʻOtuá, te tau tōʻonga fēfē?

18 Kapau ko e kau faifekau kitautolu ʻa e ʻOtuá, te tau tōʻongaʻaki ʻiate kitautolu ʻo hangē ko ia ko Paula mo hono kaungāngāué. Te tau tōʻonga tatau mo e kau Kalisitiané ʻo tatau ai pē pe ʻe tokaʻi pe taʻefakaʻapaʻapaʻi. Ko e ngaahi līpooti kovi fekauʻaki mo kitautolú heʻikai te ne taʻofi ʻetau ngāue fakamalangá, pea ʻe ʻikai te tau hīkisia kapau ʻe fakamatalaʻi lelei kitautolu. Te tau leaʻaki ʻa e moʻoní pea ʻe ʻiloʻi nai ai kitautolu ʻi he ngaahi ngāue fakaʻotuá. ʻI he taimi ʻoku tau ʻi ha faingataʻa fakatupu mate ai ʻi he malumalu ʻo e ʻoho ʻa e filí, te tau falala kia Sihova. Pea te tau tali ʻa e akonakí ʻi he loto-houngaʻia.​—2 Kolinito 6:​8, 9.

19. ʻE malava fēfē ke ‘fakakoloa ʻa e tokolahi’ fakalaumālie?

19 ʻI hono fakaʻosi ʻene lāulea fekauʻaki mo e ngāue fakafaifekau ʻo e fakaleleí, naʻe lea ai ʻa Paula fekauʻaki mo ia mo hono ngaahi kaumeʻá “tokua ko e kau toloto ʻi he mamahi, ka ʻoku mau fiefia maʻu ai pe; tokua ko e kau masiva, ka ʻoku mau fakakoloa ha tokolahi; tokua ko e kau taʻemaʻu-ha-meʻa, ʻosi ʻoku mau matuʻaki maʻu ʻa e meʻa kotoa pe.” (2 Kolinito 6:​10) Neongo naʻe ʻi ai ʻa e ʻuhinga ki he kau faifekau ko iá ke mamahi ʻi heʻenau ngaahi faingataʻaʻiá, naʻa nau maʻu ʻa e loto-fiefia. Naʻa nau masiva fakamatelie, ka naʻa ‘nau fakakoloa ʻa e tokolahi’ fakalaumālie. Ko hono moʻoní, naʻa ‘nau maʻu ʻa e meʻa kotoa pe’ koeʻuhi he naʻe ʻomai kiate kinautolu ʻe heʻenau tuí ʻa e ngaahi koloa fakalaumālie​—naʻa mo e ʻamanaki ki he hoko ko e ngaahi foha fakahēvani ʻo e ʻOtuá. Pea naʻa nau maʻu ha moʻui koloaʻia mo fiefia ʻi he tuʻunga ko e kau faifekau faka-Kalisitiane. (Ngāue 20:35) ʻI he hangē ko kinautolú, ʻe lava ke tau ‘fakakoloa ʻa e tokolahi’ ʻaki ʻa e kau ʻi he ngāue fakafaifekau ʻo e fakaleleí ʻi he taimí ni​—ʻi he ʻaho ko eni ʻo e fakamoʻuí!

Falala ki he Fakamoʻui ʻa Sihová

20. (a) Ko e hā ʻa e holi fakamātoato ʻa Paulá, pea ko e hā naʻe toe siʻi pē ai ʻa e taimí? (e) Ko e hā ʻokú ne fakaʻilongaʻi ʻa e ʻaho ʻo e fakamoʻuí ʻa ia ʻoku tau lolotonga moʻui aí?

20 ʻI he taimi naʻe tohi ai ʻe Paula ʻene tohi hono ua ki he kau Kolinitoó ʻi he 55 T.S. nai, ko e taʻu pē ʻe 15 nai naʻe toe ki he fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa faka-Siú. Naʻe fiemaʻu fakamātoato ʻe he ʻapositoló ʻa e kau Siú mo e kau Senitailé ke nau hoko ʻo fakalelei mo e ʻOtuá fakafou ʻia Kalaisi. Ko ha ʻaho ia ʻo e fakamoʻui, pea naʻe toe siʻi pē ʻa e taimí. Sai, kuo tau ʻi ha ngataʻanga hoatatau ʻo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻá talu mei he 1914. Ko e ngāue ʻi he kolopé ko hono malangaʻi ʻo e Puleʻangá ʻoku lolotonga fakahokó ʻokú ne fakaʻilongaʻi eni ko e ʻaho ia ʻo e fakamoʻuí.

21. (a) Ko e hā ʻa e konga tohi fakataʻu kuo fili ki he 1999? (e) Ko e hā ʻoku totonu ke tau fai ʻi he ʻaho ko eni ʻo e fakamoʻuí?

21 Ko e kakai ʻo e ngaahi puleʻanga kotoa pē ʻoku fiemaʻu ke nau fanongo fekauʻaki mo e tokonaki ʻa e ʻOtuá ki he fakamoʻuí fakafou ʻia Sīsū Kalaisi. ʻOku ʻikai ha taimi ki ha tautoloi. Naʻe tohi ʻe Paula: “Vakai, ko eni ae aho oe fakamoui.” Ko e ngaahi lea ko ia ʻo e 2 Kolinito 6:2 (PM) ʻe hoko ko e konga tohi fakataʻu ia ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he 1999. He feʻungamālie moʻoni ē, he ʻoku tau fehangahangai mo e meʻa ʻoku kovi mamaʻo ange ia ʻi he fakaʻauha ʻo Selusalema mo hono temipalé! ʻOku ʻi muʻa pē ʻa e ngataʻanga ʻo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa kotoa ko ʻení, ʻo kau ai ʻa e tokotaha kotoa ʻi he māmaní. Ko e taimí ni​—ʻikai ko ʻapongipongi​—ʻa e taimi ke ngāue aí. Kapau ʻoku tau tui ʻoku ʻa Sihova ʻa e faifakamoʻuí, kapau ʻoku tau ʻofa ʻiate ia, pea kapau ʻoku tau koloaʻaki ʻa e moʻui taʻengatá, ʻe ʻikai te tau lau ko e laufānō ʻa e ʻofa maʻataʻatā ʻa e ʻOtuá. ʻI ha holi ongo mei loto ke fakalāngilangiʻi ʻa Sihova, te tau fakamoʻoniʻi ia ʻaki ʻa e lea mo e ngāue ʻoku tau ʻuhingaʻi moʻoni ʻa e taimi ko ia ʻoku tau talaki ai: “Vakai, ko eni ae aho oe fakamoui.”

Ko e Hā Haʻo Tali?

◻ Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ʻa e fakalelei mo e ʻOtuá?

◻ Ko hai ʻa e kau fakafofonga mo e kau talafekau ʻoku nau kau ʻi he ngāue fakafaifekau ʻo e fakaleleí?

◻ ʻE lava fēfē ke tau fakaongoongoleleiʻi kitautolu ʻi he tuʻunga ko e kau faifekau ʻa e ʻOtuá?

◻ Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koe ʻa e konga tohi fakataʻu ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ki he 1999?

[Fakatātā ʻi he peesi 17]

ʻI he hangē ko Paulá, ʻokú ke malanga faivelenga mo tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke hoko ʻo fakalelei mo e ʻOtuá?

ʻIunaite Setete

Falanisē

Kōtevuā

[Fakatātā ʻi he peesi 18]

ʻI he ʻaho ko eni ʻo e fakamoʻuí, ʻokú ke ʻi he fuʻu tokolahi ʻoku nau hoko ʻo fakalelei mo Sihova ko e ʻOtuá?

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share