LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w01 3/1 p. 4-7
  • Founga ke Maʻu Ai ʻa e Fiefia Moʻoní

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Founga ke Maʻu Ai ʻa e Fiefia Moʻoní
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Fakakaukau ki Hoʻo Ngaahi Fiemaʻu Fakalaumālié
  • Tauhi Hoʻo Moʻuí ke Faingofua
  • Fiefia mo e Tokaʻi-Kita
  • ʻAmanakí—Mātuʻaki Mahuʻinga ki he Fiefiá
  • Founga ke Maʻu Ai ʻa e Fiefiá
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2010
  • Fiefia Ē ko e Kakai ʻOku Nau Tauhi ki he “ʻOtua Fiefiá”
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2018
  • Fiefia Moʻoni ʻi he Tauhi kia Sihova
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1993
  • Ko e Founga ke Maʻu Ai ʻa e Fiefia Moʻoní
    ʻĀ Hake!—2006
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
w01 3/1 p. 4-7

Founga ke Maʻu Ai ʻa e Fiefia Moʻoní

KO HA taki lotu Puta, ko e Dalai Lama, naʻá ne pehē: “ʻOku ou tui ko e taumuʻa moʻoni ʻetau moʻuí ke kumi ki he fiefiá.” Naʻá ne hoko atu ʻokú ne tui ʻe malava ke aʻusia ʻa e fiefiá ʻaki ʻa e akoʻi, pe akonakiʻi, ʻa e ʻatamaí pea mo e lotó. “Ko ha foʻi ʻatamai,” ko ʻene leá ia, “ʻa e meʻangāue tefito pē ʻoku tau fiemaʻu ke aʻusia ʻaki ʻa e fiefia kakató.” Ko e tui ki he ʻOtuá ʻoku ʻikai fiemaʻu ia, ko ʻene poupoú ia.a

ʻI hono kehé, fakakaukau atu kia Sīsū, ʻa ia naʻá ne maʻu ha tui mālohi ki he ʻOtuá pea ko ʻene ngaahi akonakí kuó ne tākiekina ʻa e kakai ʻe laui teau miliona ʻi he faai mai ʻa e ngaahi senitulí. Naʻe mahuʻingaʻia ʻa Sīsū ʻi he fiefia ʻa e tangatá. Naʻá ne kamataʻaki ʻa ʻene Malanga ʻiloa he Moʻungá ʻaki ʻa e ngaahi talaki ʻe hiva—ngaahi foʻi fakamatala ʻe hiva ʻoku kamataʻaki ʻa e: “Fiefiaā . . .” (Mātiu 5:​1-12, NW) ʻI he malanga tatau pē ko iá, naʻá ne akoʻi ʻene kau fanongó ke nau vakaiʻi, siviʻi, pea fakahinohinoʻi honau ʻatamaí mo e lotó—ʻo fetongi ʻa e ngaahi fakakaukau fakamālohí, taʻetāú, mo siokitá ʻaki ʻa e ngaahi fakakaukau nonga, maʻa, mo anga-ʻofa. (Mātiu 5:​21, 22, 27, 28; 6:​19-21) Hangē ko e enginaki ki mui ʻa e taha ʻo ʻene kau ākongá, ʻoku totonu ke tau hanganaki “tokanga” ki he ngaahi meʻa ʻoku ‘moʻoni, tāu, totonu, maʻa, fakaʻofoʻofa, ongoongolelei, ʻulungaanga lelei, mo fakamaloʻia.’—Filipai 4:8.

Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ko e fiefia moʻoní ʻoku kau ai ʻa e ngaahi vahaʻangatae mo e niʻihi kehé. Ko kitautolu faʻahinga ʻo e tangatá ʻoku fakanatula pē ke tau feohi, ko ia ʻe ʻikai ke tau fiefia moʻoni kapau ʻoku tau fakamavaheʻi kitautolu pe ʻoku tau fepaki maʻu pē mo e faʻahinga ʻoku takatakai ʻiate kitautolú. ʻOku lava pē ke tau fiefiá kapau ʻoku tau ongoʻi ʻoku ʻofaʻi kitautolu pea kapau ʻoku tau ʻofa ʻi he niʻihi kehé. Naʻe akoʻi ʻe Sīsū, ko e matavai ki he ʻofa peheé, ko hotau vahaʻangatae mo e ʻOtuá. ʻOku tautefito ʻi he meʻá ni, ʻa e kehe ai ʻa e akonaki ʻa Sīsuú mei he akonaki ʻa e Dalai Lama, he naʻe akoʻi ʻe Sīsū ʻe ʻikai ke maʻu ʻe he tangatá ʻa e fiefia moʻoní ʻi he mavahe mei he ʻOtuá. Ko e hā ʻoku pehē aí?—Mātiu 4:4; 22:​37-39.

Fakakaukau ki Hoʻo Ngaahi Fiemaʻu Fakalaumālié

Ko e taha ʻo e ngaahi talaki naʻe faí ko e: “Fiefiaā ka ko kinautolu ʻoku nau lāuʻilo ki heʻenau fiemaʻu fakalaumālié.” (Mātiu 5:3, NW) Ko e hā naʻe leaʻaki ai ʻeni ʻe Sīsuú? Koeʻuhí, ʻi he ʻikai hangē ko e fanga manú, ʻoku ʻi ai ʻetau ngaahi fiemaʻu fakalaumālie ʻatautolu. ʻI hono fakatupu ʻi he ʻīmisi ʻo e ʻOtuá, ʻoku malava ke tau fakatupulekina ʻo aʻu ki ha tuʻunga ʻa e ngaahi ʻulungaanga fakaʻotua, hangē ko e ʻofa, fakamaau totonu, meesi, mo e poto. (Senesi 1:27; Maika 6:8; 1 Sione 4:8) Ko ʻetau ngaahi fiemaʻu fakalaumālié ʻoku kau ki ai ʻa e fiemaʻu ke ʻi ai ha taumuʻa ʻi heʻetau moʻuí.

ʻE malava fēfē ke tau fakalato ʻa e ngaahi fiemaʻu fakalaumālie ko iá? ʻOku ʻikai fakafou ia ʻi ha fakakaukauloto taʻefakanatula pe ko ha sivisiviʻi-kita pē. ʻI hono kehé, naʻe pehē ʻe Sīsū: “Oku ikai moʻui ʻa e tangata ʻi he ma pe, ka ʻi he ngāhi folofola kotoa pe ʻoku ʻalu atu mei he fofonga ʻo e ʻOtua.” (Mātiu 4:4) Fakatokangaʻi, naʻe pehē ʻe Sīsū ko e ʻOtuá ʻa e matavai ʻo e “ngāhi folofola kotoa pe” ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ki heʻetau moʻuí. Ko e ngaahi fehuʻi ʻe niʻihi ko e ʻOtuá pē ʻoku malava ke tokoni mai ʻi hono talí. Ko e fakamaama ko iá ʻoku taimi totonu ia tautefito ki he ʻahó ni, ʻo ne ʻomai ai ʻa e ngaahi fakakaukau lahi fekauʻaki mo e taumuʻa ʻo e moʻuí pea mo e hala ki he fiefiá. Ko e ngaahi fale fakatauʻanga tohí ʻoku nau tuku ha foʻi tafaʻaki kakato ʻe taha ki he ngaahi tohi ʻokú ne talaʻofa ai ki he kau lautohí ha moʻuilelei, tuʻumālie, mo fiefia. Ko e ngaahi tuʻuʻanga ʻInitaneti ʻoku fekauʻaki tefito mo e fiefiá kuo ʻosi fokotuʻu ia.

Neongo ia, ko e fakakaukau fakaetangata ʻi he ngaahi tafaʻaki ko ʻení ʻoku faʻa takihalaʻi ia. ʻOku hehema ia ke ne tokonaki mai ʻa e ngaahi holi siokitá pe ko hono fakafiemālieʻi-kitá. ʻOku fakatuʻunga ia ʻi he ʻilo mo e taukei fakangatangata, pea ʻoku faʻa hoko lahi ʻo fakatefito ʻi he ngaahi fakamahalo loi. Hangē ko ʻení, ko ha hehema ʻoku fakautuutu ʻi he haʻohaʻonga ʻo e kau faʻu-tohi ʻo e ngaahi tohi faleʻí ko hono ʻai ke fakatefito ʻenau ngaahi foʻi fakakaukaú ʻi he fakamahalo ʻo e “saienisi ki he anga ʻo e ʻevolūsoné,” ʻa ia ʻokú ne pehē ko e ngaahi ongo ʻa e tangatá ʻoku tupu ia mei hotau tupuʻanga lau pē ko e manú. Ko hono moʻoní, ko ha faʻahinga feinga pē ke maʻu ʻa e fiefia ʻa ia ʻoku fakatuʻunga ʻi ha fakakaukau ʻokú ne tukunoaʻi ʻa e ngafa ʻo hotau Tokotaha-Fakatupú ʻoku ʻikai ʻaonga ia pea ʻe faifai ʻo iku atu ki he fakamamahi. Ko ha palōfita ʻo e kuonga muʻá naʻá ne pehē: “Kuo ma ʻa e kau poto. . . . Vakai, ʻoku nau fakataleʻi ʻa e folofola ʻa Sihova; pea ko e poto ha ia ʻoku nau maʻu?”—Selemaia 8:9.

ʻOku ʻafioʻi ʻe Sihova ʻa hotau faʻungá pea mo e meʻa te ne ʻai kitautolu ke tau fiefia moʻoní. ʻOkú ne ʻafioʻi ʻa e ʻuhinga naʻá ne tuku ai ʻa e tangatá ki he foʻi māmaní pea mo e meʻa ʻoku tuku tauhi mai ʻi he kahaʻú, pea ʻokú ne vahevahe mai ʻa e fakamatala ko iá kiate kitautolu ʻi he Tohitapú. Ko e meʻa ʻokú ne fakahaaʻi ʻi he tohi fakamānavaʻi ko iá ʻokú ne fakatupunga ha loto ongongofua ʻi he faʻahinga tāutaha ʻoku hehema totonú pea ʻomai ai ʻa e fiefiá. (Luke 10:21; Sione 8:32) Ko e meʻa ʻeni naʻe hoko ki ha toko ua ʻi he kau ākonga ʻa Sīsuú. Naʻá na loto-mamahi hili ʻene pekiá. Ka ʻi he hili ʻena ʻiloʻi tonu meia Sīsū ko ʻeni kuo fokotuʻú ʻa hono ngafa ʻi he taumuʻa ʻa e ʻOtuá ki hono fakamoʻui ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá, naʻá na pehē: “Hono ʻikai ne vela hota loto lolotonga ʻene talanoa mai ʻi he hala, mo ʻene vete kiate kitaua ʻa e Tohi tapu!”—Luke 24:32.

Ko e fiefia peheé ʻoku tupulekina ia ʻi heʻetau fakaʻatā ʻa e moʻoni faka-Tohitapú ke ne tataki ʻetau moʻuí. ʻI he meʻá ni, ʻoku malava ke fakahoa atu ʻa e fiefiá ki he ʻumatá. ʻOku ʻasi mai ia ʻi he taimi ʻoku lelei ai ʻa e ngaahi tuʻungá, ka ʻoku hoko ʻo toe ngingila ange—naʻa mo ʻene hoko ko ha ʻumata lōua—ʻi he taimi ʻoku haohaoa ai ʻa e ngaahi tuʻungá. Tau vakai ange leva he taimí ni ki ha ngaahi fakatātā ʻe niʻihi ʻo e founga ʻoku ʻomai ai ha fiefia lahi ange ʻi hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi akonaki ʻa e Tohitapú.

Tauhi Hoʻo Moʻuí ke Faingofua

ʻUluakí, vakai ki he akonaki ʻa Sīsū fekauʻaki mo e tuʻumālié. Hili ʻene faleʻi ke ʻoua ʻe ʻai ʻa e tuli ki he tuʻumālié ko e meʻa tefito ia ʻi he moʻuí, naʻá ne fai ha fakamatala fakatupu tokanga. Naʻá ne pehē: “Ko ia kapau ʻoku huʻufataha ʻa e sio ʻa ho mata, ʻe māma pe ho sino kotoa.” (Mātiu 6:​19-22) Ko hono tefitó, naʻá ne pehē kapau ʻoku tau tulitāupau ki he tuʻumālié, mālohí, pe ko ha taha ʻi he ngaahi taumuʻa ʻoku fokotuʻu ʻe he kakaí maʻa kinautolú, te tau tō ai mei he ngaahi meʻa ʻoku mahuʻinga angé. Ko hono ʻuhingá, hangē ko ia naʻe leaʻaki ʻe Sīsū ʻi ha taimi ʻe taha, “neongo oku fuʻu lahi ʻa e koloa ʻa ha taha, ka ʻoku ʻikai hoko ai ʻo tautau ʻene moʻui ki heʻene ngaʻotoʻota.” (Luke 12:15) Kapau te tau fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa ʻoku mātuʻaki mahuʻingá, hangē ko hotau vahaʻangatae mo e ʻOtuá, ngaahi meʻa fakafāmilí, mo e ngaahi meʻa kehe ʻoku kaunga ki aí, pea ʻe “huʻufataha” leva hotau “mata,” ʻo ʻikai fakahohaʻasi.

Fakatokangaʻi, naʻe ʻikai poupouʻi ʻe Sīsū ia ʻa e fuʻu anga-fefeká pe moʻui līʻoa tōtuʻá. He ko ē, ko Sīsū tonu ē naʻe ʻikai ko ha tokotaha anga-fefeka. (Mātiu 11:19; Sione 2:​1-11) ʻI hono kehé, naʻá ne akoʻi ko e faʻahinga ʻoku nau vakai ki he moʻuí ko ha faingamālie pē ke tānaki ai ke tuʻumālié ʻoku mole moʻoni ai ʻenau moʻuí.

ʻI hono fai ha fakamatala ki he faʻahinga naʻa nau hoko ʻo fuʻu tuʻumālie vave ʻi he moʻuí, ko ha toketā ki he ʻatamaí ʻi San Francisco, U.S.A., naʻá ne pehē, kiate kinautolu ko e paʻangá ko e “aka ia ʻo e loto-mafasia mo e puputuʻu.” Ko e kakai ko ʻení, naʻá ne tānaki mai, ʻoku nau “fakatau ha ngaahi ʻapi ʻe ua pe tolu, ko ha kā, pea fakamoleki ʻa e paʻangá ʻi ha ngaahi meʻa. Pea ʻi he ʻikai te ne fakafiemālieʻi kinautolú [ʻa ia, ko hono ʻai kinautolu ke nau fiefia], ʻoku nau hoko leva ʻo loto-mafasia, ongoʻi taʻemahuʻinga pea veiveiua pe koe hā ʻe fai ʻaki ʻenau moʻuí.” ʻI hono kehé, ko e faʻahinga ʻoku nau tokanga ki he faleʻi ʻa Sīsuú ke tataki ha moʻui fakamatelie faingofua ange pea ke fakaʻatā ha taimi ki he ngaahi meʻa fakalaumālié ʻoku hā ngali lahi mamaʻo ange ke nau maʻu ʻa e fiefia moʻoní.

Ko Tom, ko ha tangata langa fale ʻoku nofo ʻi Hauaiʻi, naʻá ne pole ke tokoni ki hono langa ʻa e ngaahi feituʻu faiʻanga lotu ʻi he ngaahi ʻotu motu Pasifikí ʻa ia ʻoku maʻu ai ʻe he kakaí ʻa e meʻa fakamatelie siʻisiʻi pē. Naʻe fakatokangaʻi ai ʻe Tom ha meʻa fekauʻaki mo e kakai anga-fakatōkilalo ko ʻení. Naʻá ne pehē: “Ko hoku fanga tokoua mo e tuofāfine Kalisitiane ʻi he ngaahi ʻotu motú ni naʻa nau fiefia moʻoni. Naʻa nau tokoniʻi au ke toe māʻalaʻala ange ʻeku vakaí ko e paʻangá mo e ngaahi koloá ʻoku ʻikai ko e fakapulipuli ia ki he fiefiá.” Naʻá ne toe vakai ki he kau ngāue pole naʻa nau ngāue fakataha mo ia ʻi he ngaahi motú peá ne fakatokangaʻi ai ʻenau moʻui fiemālie peé. “Naʻe mei malava ke nau fakatupu ha fuʻu paʻanga lahi,” ko e lau ia ʻa Tom. “Ka naʻa nau fili ke hanganaki fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié pea tauhi maʻu ha founga moʻui faingofua.” ʻI hono ueʻi ʻe he ngaahi faʻifaʻitakiʻanga ko ʻení, naʻe fakafaingofuaʻi ai ʻe Tom ʻa ʻene moʻuí tonu kae lava ke ne līʻoa ha taimi lahi ange maʻa hono fāmilí mo e ngaahi ngāue fakalaumālié—ko ha laka kuo ʻikai ʻaupito te ne fakaʻiseʻisa ai.

Fiefia mo e Tokaʻi-Kita

ʻOku mātuʻaki mahuʻinga ki he fiefiá ʻa e ongoʻi ʻo e fakamahuʻingaʻi fakafoʻituituí, pe tokaʻi-kitá. Koeʻuhi ko e taʻehaohaoa fakaetangatá pea mo e ola ʻo e ngaahi vaivaiʻangá, ʻoku vakai taʻepau ai ʻa e niʻihi kiate kinautolu, pea ki he tokolahi, ko e faʻahinga ongoʻi peheé ʻoku kamata pē ia mei he kei siʻí. ʻE faingataʻa nai ke ikuʻi ʻa e ngaahi ongo kuo faiaka peheé, ka ʻe malava pē ia. Ko hono fakaleleiʻangá ʻoku maʻu ia ʻi hono ngāueʻaki ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá.

ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Tohitapú ʻa e anga ʻo e ongoʻi ʻa e Tokotaha-Fakatupú fekauʻaki mo kitautolú. ʻIkai ko ʻene vakaí ʻoku mahuʻinga lahi ange ia ʻi he vakai ʻa ha tangata pē—naʻa mo ʻetau vakaí tonu? Ko hono fakasino moʻoni mai ʻo e ʻofá, ʻoku vakai hifo ai ʻa e ʻOtuá kiate kitautolu ʻo ʻikai ʻi he tāufehiʻa pe anga-fakamamahi. ʻOkú ne vakai mai kiate kitautolu ʻi hotau tuʻungá, pea pehē ki he meʻa ʻe lava ke hoko kiate kitautolú. (1 Samiuela 16:7; 1 Sione 4:8) Ko hono moʻoní, ʻokú ne vakai mai ki he faʻahinga ʻoku nau loto ke fakahōifuaʻi iá ʻoku nau mahuʻinga, ʻio, ʻo fakahōifua, neongo pe ko e hā ʻenau ngaahi taʻehaohaoá.—Taniela 9:23; Hakeai 2:7.

Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai tukunoaʻi ʻe he ʻOtuá hotau ngaahi vaivaiʻangá mo ha faʻahinga angahala ʻoku tau fai. ʻOkú ne ʻamanekina mai kitautolu ke tau feinga mālohi ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú, pea ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ʻi heʻetau fai peheé. (Luke 13:24) Neongo ia, ʻoku pehē ʻe he Tohitapú: “Hange ʻoku fakaʻatuʻi ʻe ha tamai ʻa e fanau aʻana, pehe ʻoku fakaʻatuʻi ʻe Sihova ʻa e kakai ʻoku ʻapasia kiate ia.” ʻOkú ne toe pehē: “Ka ne ke nofo, ʻe Iaa, ke lama kovi, ko hai ha taha ʻe tuʻu, Atonai? Ka ʻoku ʻiate koe ʻa e fakamolemole, koeʻuhia ke fai ha ʻapasia kiate koe.”—Sāme 103:13; 130:​3, 4.

Ko ia ai, ako ke vakai kiate koe ʻaki ʻa e vakai ʻa e ʻOtuá. ʻI hono ʻiloʻi ʻokú ne vakai ki he faʻahinga ʻoku nau ʻofa ʻiate iá ʻoku fakahōifua pea ʻokú ne maʻu ʻa e loto-falala kiate kinautolu—neongo ʻoku nau vakai nai kiate kinautolu ʻoku nau taʻemahuʻinga—ʻoku malava ke tokoni lahi ia ke fakalahi atu ʻa e fiefia ʻa ha taha.—1 Sione 3:​19, 20.

ʻAmanakí—Mātuʻaki Mahuʻinga ki he Fiefiá

Ko ha foʻi fakakaukau ʻiloa ki muí ni ʻoku ui ko e saienisi pau ʻo e ʻatamaí ʻokú ne poupouʻi ko e fakatuʻamelie, fakatupulekina ʻe he fakakaukau paú pea ʻi he fakahangataha ki he ngaahi mālohinga fakafoʻituitui ʻo ha tahá, ʻoku malava ke iku ia ki he fiefiá. Ko ha tokosiʻi nai te nau fakaʻikaiʻi ʻoku tānaki atu ki heʻetau fiefiá ha fakakaukau fakatuʻamelie ki he moʻuí pea ki he kahaʻú. Kae kehe, ko e fakatuʻamelie peheé kuo pau ke fakatefito ia ʻi he moʻoniʻi meʻa, ʻo ʻikai ʻi ha foʻi fakaʻamu pē. ʻIkai ngata aí, ʻoku ʻikai ha lahi ʻo e fakatuʻamelié pe fakakaukau paú te ne toʻo atu ʻa e taú, fiekaiá, mahakí, ʻulí, taʻumotuʻá, puké, pe maté—ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne kaihaʻasia mei he tokolahi ʻenau fiefiá. Ka neongo ia, ko e fakatuʻamelié ʻoku ʻi ai pē hono tuʻunga totonu.

ʻI heʻene fakatupu tokangá, ʻoku ʻikai ngāueʻaki ʻe he Tohitapú ia ʻa e foʻi lea fakatuʻamelie; ʻokú ne ngāueʻaki ʻe ia ha foʻi lea ʻoku toe mālohi ange—ko e ʻamanaki. ʻOku fakaʻuhingaʻi ʻe he Vine’s Complete Expository Dictionary ʻa e “ʻamanakí” ʻo hangē ko hono ngāueʻaki ʻi he Tohitapú ko e “ʻamanaki lelei mo pau, . . . ko hono toka fakakaukauʻi fiefia ʻa e leleí.” ʻI hono ngāueʻaki ʻe he Tohitapú, ko e ʻamanakí ʻoku mahulu hake ia ʻi he fakakaukau fakatuʻamelie pē ki ha tuʻungá. ʻOku toe ʻuhinga foki ia ki he meʻa ʻoku tuʻu ai ʻa e ʻamanaki ʻa ha taha. (Efeso 4:4; 1 Pita 1:3) Hangē ko ʻení, ko e ʻamanaki faka-Kalisitiané, ko e ngaahi meʻa taʻemanakoa kotoa pē ʻoku lave ki ai ʻi he palakalafi ki muʻá ʻe vavé ni ke toʻo atu ia. (Sāme 37:​9-11, 29) Ka ʻoku kau ai ha ngaahi meʻa lahi ange.

ʻOku fakatuʻotuʻa atu ʻa e kau Kalisitiané ki he taimi ʻe aʻusia ai ʻe he faʻahinga loto-tōnunga ʻo e tangatá ʻa e moʻui haohaoá ʻi ha māmani palataisi. (Luke 23:​42, 43) Tānaki atu ki he ʻamanaki ko iá, ʻoku pehē ʻe he Fakahā 21:​3, 4: “Ko eni, ko e tapanekale ʻo e ʻOtua, ʻoku tuʻu mo e kakai. Pea ʻe nofo hono Sikaina mo kinautolu, pea te nau nofo ko hono kakai. . . . Pea te ne holoholo ʻa e loʻimata kotoa pē mei honau mata; pea ʻe ʻikai toe ai ha mate, pea ʻe ʻikai toe ai ha mamahi, pe ha tangi, pe ha ongosia; kuo mole ʻa e ngaahi meʻa muʻa.”

Ko ha taha pē ʻokú ne ʻamanekina ke maʻu ha kahaʻu pehē ʻokú ne maʻu ʻa e ʻuhinga kotoa ke fiefia ai, neongo kapau ko hono ngaahi tuʻunga lolotongá ʻoku fakamamahi. (Semisi 1:12) Ko ia ko e hā ʻoku ʻikai vakaiʻi ai ʻa e Tohitapú pea ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku malava ai ke ke tui ki aí. Fakaivimālohiʻi ʻa hoʻo ʻamanakí ʻaki ʻa e fakamoleki ha taimi ʻi he ʻaho taki taha ʻi hono lau ʻa e Tohitapú. Ko e fai peheé te ne fakakoloa fakalaumālie koe, tokoniʻi ai koe ke fakaʻehiʻehi mei he ngaahi meʻa ʻokú ne kaihaʻasia mei he kakaí ʻa e fiefiá, pea langa hake ʻa hoʻo ongoʻi fiemālié. ʻIo, ko e fakapulipuli taupotu taha ki he fiefia moʻoní ko hono fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá. (Koheleti 12:13) Ko ha moʻui ʻoku langa ʻi he talangofua ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapú ko ha moʻui fiefia ia, he naʻe pehē ʻe Sīsū: “Monūʻia [“Fiefia,” NW] pe ʻa kinautolu ʻoku maʻu ʻa e folofola ʻa e ʻOtua, ʻo tauhi ki ai.”—Luke 11:28.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Ko e tui ki he ʻOtuá ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ki ha tokotaha lotu Puta.

[Fakatātā ʻi he peesi 5]

Ko e fiefiá ʻe ʻikai maʻu ia ʻaki ʻa e tānaki ke tuʻumālié, fakamavaheʻi kitá, pe falala ki he ʻilo fakangatangata ʻa e tangatá

[Fakatātā ʻi he peesi 6]

Ko ha moʻui ʻoku fakatuʻunga ʻi he talangofua ki he Folofola ʻa e ʻOtuá ko ha moʻui fiefia ia

[Fakatātā ʻi he peesi 7]

Ko e ʻamanaki faka-Kalisitiané ʻokú ne ʻai ha taha ke fiefia

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share