LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w01 11/15 p. 4-6
  • Faifakamoʻui ʻa Sīsū​—⁠Anga-Fēfē?

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Faifakamoʻui ʻa Sīsū​—⁠Anga-Fēfē?
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Fehangahangai ʻa e Faʻahinga ʻo e Tangatá mo ha Palopalema Faingataʻa
  • Tokonaki Mai ʻe he ʻOtuá ha Fakaleleiʻanga Haohaoa
  • ʻOku ʻI Ai ʻa e Mahuʻinga Lahi ʻo e Pekia ʻa Sīsuú
  • Ko e Fili Fakaʻosí, ʻa e Maté, ʻe Toʻo ʻOsi Atu Ia
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2014
  • Huhuʻi ʻa Kalaisí—Founga ʻa e ʻOtuá ki he Fakamoʻuí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Ko e Hā Ne Faingataʻaʻia mo Pekia Ai ʻa Sīsuú?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Maʻá e Kakai)—2016
  • Ko e Hā ʻOku Tau Tupu Ai ʻo Motuʻa Pea Maté?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Maʻá e Kakai)—2019
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2001
w01 11/15 p. 4-6

Faifakamoʻui ʻa Sīsū​—Anga-Fēfē?

“Faifakamoʻui ʻa Sīsū!” “Ko Sīsū ʻa hotau Fakamoʻuí!” ʻI he ngaahi fonua lahi takatakai ʻi he māmaní, ko e ngaahi pōpoaki peheé ʻoku fakahaaʻi ia ʻi he holisi ʻo e ngaahi falé pea ʻi he ngaahi feituʻu kakai kehe. ʻOku tui loto-moʻoni ʻa e kakai ʻe laui miliona ko Sīsū ʻa honau Fakamoʻuí. Kapau ʻe fiemaʻu ke ke ʻeke kiate kinautolu, “ʻOku anga-fēfē hono fakamoʻui kitautolu ʻe Sīsuú?” ngalingali te nau tali, “naʻe pekia ʻa Sīsū maʻatautolu” pe “naʻe pekia ʻa Sīsū maʻa ʻetau ngaahi angahalá.” ʻIo, ko e pekia ʻa Sīsuú ʻokú ne ʻai ke malava ʻo fakamoʻui ai kitautolu. Ka ʻe lava fēfē ʻe he mate ʻa ha tangata pē ʻe taha ʻo totongi ʻa e ngaahi angahala ʻa ha tokolahi? Kapau naʻe ʻeke atu kiate koe, “ʻE lava fēfē ke fakamoʻui kitautolu ʻe he pekia ʻa Sīsuú?” ko e hā te ke leaʻakí?

KO E tali ʻoku ʻomai ʻe he Tohitapú ki he fehuʻi ko ení ʻoku mātuʻaki faingofua ka ʻoku māʻalaʻala pea fonu ʻi he ʻuhinga mahuʻinga. Neongo ia, ke mahino ʻa hono mahuʻingá, ʻoku ʻuluaki fiemaʻú ke tau sio ki he moʻui pea mo e pekia ʻa Sīsuú ko ha fakaleleiʻanga ia ki ha palopalema mātuʻaki faingataʻa. Ko e toki taimi pē ia ʻe lava ke mahino totonu ai kiate kitautolu ʻa e mahuʻinga lahi fakaʻulia ʻo e pekia ʻa Sīsuú.

ʻI hono ʻai ke foaki ʻe Sīsū ʻa ʻene moʻuí, naʻe feangai ai ʻa e ʻOtuá mo ha tuʻunga ʻa ia naʻe malanga hake ʻi he taimi naʻe faiangahala ai ʻa ʻĀtamá. Ko ha meʻa fakamamahi moʻoni ē ko e angahala ko iá! Ko e ʻuluaki tangatá tonu mo hono uaifí, ʻa ʻIvi, naʻá na haohaoa. Ko e ngoue fakaʻofoʻofa ko ʻĪtení ʻa hona ʻapí. Naʻe ʻoange kiate kinaua ʻe he ʻOtuá ʻa e ngāue mohu taumuʻa ko hono tokangaʻi ʻa hona ʻapi ngoué. Naʻe pau ke ʻi heʻena tokangaʻi anga-ʻofá ʻa e ngaahi meʻamoʻui kehe ʻi he māmaní. Pea ʻi he tokolahi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá pea nau fakafonu ʻa e māmaní ʻaki ʻa e laui miliona ʻo honau faʻahingá, naʻe fiemaʻu ke nau fakalahi atu ʻa e palataisí ki he ngaahi ngataʻanga ʻo e māmaní. (Senesi 1:​28) Ko ha ngāue fakafiefia mo fakalotomāfana moʻoni ē naʻe ʻoange kiate kinauá! ʻIkai ngata aí, naʻá na maʻu ʻa e feohi anga-ʻofa ʻiate kinaua. (Senesi 2:​18) Naʻe ʻikai te na masiva ʻi ha meʻa. Ko e moʻui taʻengata fiefia naʻe tuʻu mai mei muʻa maʻa kinauá.

ʻOku faingataʻa ke fakaʻuta atu pe ʻe lava fēfē ke faiangahala ʻa ʻĀtama pe ko ʻIvi. Ka ko e ʻuluaki ongo meʻa fakaetangatá naʻá na angatuʻu ki he tokotaha tofu pē ko ia naʻá ne fakatupu kinauá​—ko Sihova ko e ʻOtuá. ʻI hono ngāueʻaki ʻo ha ngata, ko e meʻamoʻui laumālie ko Sētane ko e Tēvoló naʻá ne kākaaʻi ʻa ʻIvi ke talangataʻa kia Sihova pea naʻe muimui kiate ia ʻa ʻĀtama.​​—Senesi 3:​1-6.

Naʻe ʻikai ha veiveiua fekauʻaki mo e meʻa ʻe fai ʻe he Tokotaha-Fakatupú fekauʻaki mo ʻĀtama pea mo ʻIví. Naʻá ne ʻosi tala mahino ʻa e nunuʻa ʻo e talangataʻá, ʻi heʻene pehē: “ʻE lelei ʻaupito hoʻo kai mei he ngahi ʻakau kehekehe ʻo e ngoue; ka ko e ʻAkau ʻo e ʻIlo-ʻo-e-lelei-mo-e-kovi ʻe ʻikai te ke kai mei ai: he ko e ʻaho te ke kai mei ai kuo pau te ke mate.” (Senesi 2:​16, 17) ʻOku fiemaʻu leva he taimí ni ha tali ki ha fehuʻi ʻa ia ʻoku mahuʻinga mamaʻo ange.

Fehangahangai ʻa e Faʻahinga ʻo e Tangatá mo ha Palopalema Faingataʻa

Naʻe fakatupunga ʻe he muʻaki angahalá ha palopalema mātuʻaki faingataʻa ki he faʻahinga ʻo e tangatá. Naʻe kamata ʻe ʻĀtama ʻa e moʻuí ʻi he tuʻunga ko ha tangata haohaoa. Ko ia ai, naʻe mei malava ke maʻu ʻe heʻene fānaú ʻa e moʻui taʻengata haohaoa. Kae kehe, naʻe angahala ʻa ʻĀtama ki muʻa ke ne fakatupu ha fānaú. Ko e kotoa ʻo e matakali ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá naʻa nau kei ʻi hono ʻōkani fakafanaú ʻi heʻene maʻu ʻa e tautea: “Te ke kai hoʻo meʻakai ʻi he kakava ʻo ho mata, kaeʻoua ke ke foki ki he kelekele ʻa ia naʻe toʻo koe mei ai: he ko e efu koe, pea ko e efu te ke foki ki ai.” (Senesi 3:​18, 19) Ko ia, ʻi he taimi naʻe faiangahala ai ʻa ʻĀtama pea kamata ke ne mate ʻo hangē ko ia naʻe folofola ʻa e ʻOtuá ʻe hoko kiate iá, naʻe tautea mate ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá kotoa fakataha mo ia.

ʻOku feʻungamālie ʻa e tohi ki mui ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “Nae hoko mai ae agahala ki mamani, moe mate mei he agahala, i he tagata be taha [ʻĀtama]; bea nae behe ae hoko oe mate ki he kakai kotoabe, he kuo agahala kotoabe.” (Loma 5:​12, PM) ʻIo, koeʻuhi ko e muʻaki angahalá, ko e fānau ʻa ia naʻe totonu ke fanauʻi haohaoa mai fakataha mo e moʻui taʻehanongataʻanga ʻi muʻa ʻiate kinautolú, naʻe fanauʻi mai kinautolu fakataha mo e ʻamanaki ki he mahamahaki, taʻumotuʻa pea mo e mate.

“ʻOku ʻikai ke totonu ia,” ko ha lea nai ia ʻa ha taha. “Naʻe ʻikai te tau fili kitautolu ke talangataʻa ki he ʻOtuá​—ko ʻĀtama naʻá ne fai iá. Ko e hā ke mole ai meiate kitautolu ʻa ʻetau ʻamanaki ki he moʻui taʻengatá mo e fiefiá?” ʻOku tau ʻiloʻi kapau ʻe tuku pilīsone ʻe ha fakamaauʻanga lao ha foha koeʻuhi naʻe kaihaʻasi ʻe heʻene tamaí ha kā, ʻe lava ke lāunga totonu ʻa e fohá: “ʻOku ʻikai ke totonu ia! Naʻe ʻikai te u fai ʻe au ha meʻa ʻoku hala.”​​—Teutalonome 24:16.

ʻI hono fakaʻaiʻai ʻa e ʻuluaki tangatá mo e fefiné ke faiangahalá, naʻe fakaʻosiʻaki nai ai ʻe Sētane ʻo pehē te ne ʻai ʻa e ʻOtuá ki ha tuʻunga faingataʻa. Naʻe mātuʻaki ʻoho tōmuʻa ʻa e Tēvoló ʻi he hisitōlia ʻo e matakali ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá​—ki muʻa ke fanauʻi mai ha fānaú. ʻI he mōmeniti naʻe faiangahala ai ʻa ʻĀtamá, naʻe ʻi ai ha foʻi fehuʻi mahuʻinga, Ko e hā ʻe fai ʻe Sihova ʻo fekauʻaki mo e fānau ʻe maʻu ʻe ʻĀtama mo ʻIví?

Naʻe fai ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻa e meʻa naʻe totonu mo leleí. “Mole ke mamaʻo ha fai tōʻonga fulikivanu ʻa e ʻOtua moʻoní, pea ke ngāue taʻetotonu ʻa e Māfimafi-Aoniú!” ko e fakahaaʻi ia ʻe he tangata māʻoniʻoni ko ʻIlaiuú. (Siope 34:​10, NW) Pea ʻi he fekauʻaki mo Sihová, naʻe tohi ʻe he palōfita ko Mōsesé: “Ko Makatuʻu ia​—ʻoku haohaoa ʻene ngaue; ko ʻene ngaahi founga kotoa ʻoku fakakonisitutone: ko e ʻOtua ʻo e Moʻoni, pea taʻe haʻane hala, ko e faitotonu ia mo haohaoa.” (Teutalonome 32:4) Ko e fakaleleiʻanga naʻe tokonaki mai ʻe he ʻOtua moʻoní ki he palopalema naʻe fakatupunga ʻe he angahala ʻa ʻĀtamá ʻoku ʻikai te ne toʻo ai hotau faingamālie ki he moʻui taʻengata ʻi ha māmani palataisí.

Tokonaki Mai ʻe he ʻOtuá ha Fakaleleiʻanga Haohaoa

Fakakaukau atu ki he fakaleleiʻanga naʻe palani ʻe he ʻOtuá ʻi he tautea naʻá ne fakapapauʻi kia Sētane ko e Tēvoló. Naʻe folofola ʻa Sihova kia Sētane: “Te u ʻai ke mo fetāufehiʻa ʻaki, ʻa koe mo e fefine [kautaha fakahēvani ʻa e ʻOtuá], pea ko ho hako [ko e māmani ʻi he malumalu ʻo e pule ʻa Sētané] mo hono hako [Sīsū Kalaisi]; ʻe laiki ʻe ia ho ʻulu [Sētane], pea te ke laiki ʻe koe ʻa hono muivaʻe [pekia ʻa Sīsuú].” (Senesi 3:15) ʻI he ʻuluaki kikite ko eni ʻa e Tohitapú, naʻe lave taʻefakahangatonu ai ʻa Sihova ki heʻene taumuʻa ke ʻohifo ʻa hono ʻAlo laumālie fakahēvaní ki he māmaní ke moʻui ko e tangata haohaoa ko Sīsuú pea ke toki pekia​—ke laiki ʻa hono muiʻi vaʻé—ʻi he tuʻunga taʻehaangahala ko iá.

Ko e hā naʻe fiemaʻu ai ʻe he ʻOtuá ʻa e mate ʻa ha tangata haohaoá? Sai, ko e hā koā ʻa e tautea ʻa Sihova ko e ʻOtuá kia ʻĀtama kapau te ne faiangahalá? ʻIkai ko e mate? (Senesi 2:​16, 17) “Koe totogi oe agahala koe mate,” ko e tohi ia ʻa e ʻapositolo ko Paulá. (Loma 6:​23, PM) Naʻe totongi ʻe ʻĀtama ʻa ʻene angahalá ʻaki ʻene maté tonu. Naʻe ʻoange kiate ia ʻa e moʻuí, naʻá ne fili ke faiangahala, pea naʻá ne mate ko ha tautea ki heʻene angahalá. (Senesi 3:​19) Fēfē ʻa e fakahalaia naʻe hoko ki he kotoa ʻo e matakali ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá koeʻuhi ko e angahala ko iá? Naʻe fiemaʻu ha mate ke fakaleleiʻiʻaki ʻenau ngaahi angahalá. Ka ko e mate ʻa hai ʻe lava ke ne ʻufiʻufi totonu fakalao ʻa e ngaahi lākahala ʻa e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá?

Ko e Lao ʻa e ʻOtuá ki he puleʻanga motuʻa ʻo ʻIsilelí naʻe fiemaʻu ai ʻa e “soulu ki he soulu [pe, moʻui ki he moʻui].” (Ekisoto 21:​23, NW) Fakatatau ki he tefitoʻi moʻoni fakalao ko ení, ko e mate ʻoku ʻufiʻufi ai ʻa e ngaahi lākahala ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá kuo pau ke hoko ʻo mahuʻinga tatau ia mo e meʻa naʻe fakamoleki ʻe ʻĀtamá. Ko e mate pē ʻa ha toe tangata haohaoa ʻe taha ʻe lava ke ne ʻoatu ʻa e totongi ki he angahalá. Ko ha tangata pehē ʻa Sīsū. Ko e moʻoni, ko Sīsuú “ko ha fetongi huhuʻi fehoanakimālie” ia ki hono fakamoʻui ʻo e faʻahinga kotoa ʻo e tangata kuo huhuʻi ko e tukufakaholo mai meia ʻĀtamá.​—1 Timote 2:​6, NW; Loma 5:​16, 17.

ʻOku ʻI Ai ʻa e Mahuʻinga Lahi ʻo e Pekia ʻa Sīsuú

Naʻe ʻikai ha mahuʻinga ʻo e mate ʻa ʻĀtamá; naʻe taau ke ne mate ʻi heʻene angahalá. Kae kehe, ko e pekia ʻa Sīsuú, naʻe ʻi ai hono mahuʻinga lahi koeʻuhí naʻá ne pekia ʻi ha tuʻunga taʻehaangahala. Naʻe lava ke tali ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻa e mahuʻinga ʻo e moʻui haohaoa ʻa Sīsuú ko ha huhuʻi maʻá e hako talangofua ʻo ʻĀtama angahalaʻiá. Pea ko e mahuʻinga ʻo e feilaulau ʻa Sīsuú ʻoku ʻikai ke ngata pē ia ʻi hono totongi ʻo ʻetau ngaahi angahala he kuohilí. Kapau naʻe pehē, ʻe ʻikai hatau kahaʻu. ʻI he hoko ʻo tuʻituʻiaʻi ʻi he angahalá, ʻoku pau ai ke tau toe faihala. (Sāme 51:5) He houngaʻia ē ʻe lava ke hoko kiate kitautolú ʻi hono fai ʻe he pekia ʻa Sīsuú ha tokonaki maʻatautolu ke maʻu ai ʻa e haohaoa naʻe muʻaki fakataumuʻa ʻe Sihova maʻá e fānau ʻa ʻĀtama mo ʻIví!

ʻOku lava ke fakatatau ʻa ʻĀtama ki ha tamai ʻa ia naʻe mate pea tuku kitautolu ʻi ha fuʻu moʻua fakapaʻanga lahi (angahalá) ʻo ʻikai ha founga ʻe malava kiate kitautolu ke tau ʻatā ai mei he moʻuá. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku hangē ʻa Sīsū ko ha tamai lelei ʻa ia naʻe pekia peá ne tuku mai kiate kitautolu ha tofiʻa lahi ʻa ia ʻoku ʻikai ngata pē ʻi heʻene fakatauʻatāinaʻi kitautolu mei he moʻua lahi naʻe fakamafasiaʻiʻaki kitautolu ʻe ʻĀtamá kae toe tokonaki mai kiate kitautolu ʻa e meʻa feʻunga ke hokohoko atu ai ʻa e moʻuí ʻo taʻengata. Ko e pekia ʻa Sīsuú ʻoku ʻikai ko ha kaniseli pē ia ʻo e ngaahi angahala he kuohilí; ko ha toe tokonaki fakaofo ia maʻa hotau kahaʻú.

ʻOku faifakamoʻui ʻa Sīsū koeʻuhi he naʻá ne pekia maʻatautolu. Pea ko ha tokonaki mahuʻinga moʻoni ē ko ʻene pekiá! ʻI heʻetau sio ki ai ko ha konga ia ʻo e fakaleleiʻanga ʻa e ʻOtuá ki he palopalema fihi ʻo e angahala ʻa ʻĀtamá, ʻoku fakaivimālohi ai ʻetau tui kia Sihova pea mo ʻene founga ʻo hono fai ʻo e ngaahi meʻá. ʻIo, ko e pekia ʻa Sīsuú ko ha founga ia ki hono fakahaofi ʻo e faʻahinga “kotoa pe ʻoku tui pikitai” kiate iá mei he angahalá, mahakí, taʻumotuʻá pea mo e maté tonu. (Sione 3:16) ʻOkú ke fakamālō ki he ʻOtuá ki hono fai ʻa e fokotuʻutuʻu anga-ʻofa ko eni maʻa hotau fakamoʻuí?

[Fakatātā ʻi he peesi 5]

Naʻe ʻomai ʻe ʻĀtama ʻa e angahalá mo e maté ki he faʻahinga ʻo e tangatá

[Fakatātā ʻi he peesi 6]

Naʻe tokonaki mai ʻe Sihova ha fakaleleiʻanga haohaoa

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share