Tuʻu Kakato Fakataha mo e Tuipau Mālohi
Ko e New World Translation Fakahoungaʻi ʻe he Laui Miliona ʻi Māmani Lahi
NAʻE feʻunga mo e taʻu ʻe 12, māhina ʻe tolu, pea mo e ʻaho ʻe 11 ʻo ha ngāue tōtōivi. Kae kehe, ʻi Maʻasi 13, 1960, naʻe kakato ai ʻa e konga fakaʻosi ʻo e konga tohi ki ha liliu Tohitapu foʻou. Naʻe ui ia ko e New World Translation of the Holy Scriptures.
ʻI he taʻu ʻe taha ki mui ai, naʻe pulusi ai ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e liliu ko ení ʻi ha voliume ʻe taha. Ko e pulusinga ko iá ʻi he 1961 naʻe paaki ʻi he ngaahi tatau ʻe taha miliona. ʻI he ʻahó ni, ko e lahi ʻo e ngaahi tatau kuo pulusí kuo fakalaka ia ʻi he teau milioná, ʻo hoko ai ʻa e New World Translation ko e taha ia ʻo e ngaahi Tohitapu tufaki lahi tahá. Ko ia, ko e hā naʻá ne langaʻi ʻa e Kau Fakamoʻoní ke nau teuteuʻi ʻa e liliu ko ení?
Ko e Hā Naʻe Fiemaʻu Ai ha Liliu Tohitapu Foʻoú?
Koeʻuhi ke mahinoʻi pea fanongonongo ʻa e pōpoaki ʻo e Ngaahi Konga Tohitapu Māʻoniʻoní, kuo ngāueʻaki mai ʻi he laui taʻu ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e ngaahi liliu Tohitapu faka-Pilitānia kehekehe lahi. Lolotonga ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi tuʻunga ʻaonga ʻo e ngaahi liliú ni, ʻoku faʻa tākiekina kinautolu ʻe he ngaahi talatukufakaholo fakalotú pea mo e ngaahi tui ʻa e Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané. (Mātiu 15:6) Ko ia, naʻe ʻiloʻi ai ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e fiemaʻu ki ha liliu Tohitapu ʻa ia ʻokú ne fakahoko totonu mai ʻa e meʻa ʻoku ʻi he ngaahi muʻaki tohi fakamānavaʻí.
Ko e ʻuluaki sitepu ki hono fakahoko ʻo e fiemaʻu ko ení naʻe fai ia ʻi ʻOkatopa 1946 ʻi he taimi naʻe fokotuʻu ai ʻe Nathan H. Knorr, ko ha mēmipa ʻo e Kulupu Pule ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ke faʻu ha liliu Tohitapu foʻou. ʻI Tīsema 2, 1947, naʻe kamata ai ke teuteu ʻe he Kōmiti Liliu Tohitapu Māmani Foʻoú ha liliu ʻa ia ʻe faitatau mo e muʻaki konga tohí, te ne fakatahatahaʻi ʻa e ngaahi ʻilo mataotao fakamuimui taha kuo tānaki mai mei he ngaahi maniusikilipi toki ʻiloʻi foʻou faka-Tohitapú, pea te ne ngāueʻaki ʻa e lea ʻoku faingofua hono mahinoʻi ʻe he kau lautohi ʻo e ʻaho ní.
ʻI hono pulusi ʻo e ʻuluaki voliumé—ʻa e New World Translation of the Christian Greek Scriptures—ʻi he 1950, naʻe hoko ai ʻo hā mahino ʻa hono aʻusia ʻe he kau liliú ʻenau ngaahi taumuʻá. Ko e ngaahi konga Tohitapu naʻe ʻikai loko mahino ki muʻá naʻe hoko ia ʻo mahino mataʻāʻā. Hangē ko ení, fakakaukau angé ki he konga tohi taʻemahino ko ia ʻi he Mātiu 5:3: “Monūʻiaā ka ko e masiva ʻi he laumālié.” (King James Version) Naʻe fakalea ia: “Fiefiaā ka ko kinautolu ʻoku nau ʻiloʻi ʻa ʻenau fiemaʻu fakalaumālié.” Ko e enginaki ʻa e ʻapositolo ko Paulá ʻa ia naʻe fakalea ko e “tokanga ʻo ʻikai ki ha meʻa” (King James Version) naʻe liliu ia: “ʻOua ʻe loto-moʻua ki ha meʻa ʻe taha.” (Filipai 4:6) Pea ko e lave ʻa e kau ākonga ʻa Sīsuú ki heʻene “haʻú” (King James Version) ʻoku pehē ia, ko e “ʻi ai.” (Mātiu 24:3) ʻOku hā mahino, kuo ʻomai ʻe he New World Translation ha tafaʻaki foʻou ʻo e mahinó.
Naʻe maongo ia ki he kau mataotao kehekehe. Ko e fakatātaá, ko e mataotao Tohitapu Pilitānia ko Alexander Thomson naʻá ne pehē ʻoku tuʻu-ki-muʻa ʻa e New World Translation ʻi hono fakalea totonu ʻa e kalama taimi lolotonga faka-Kalisí. Ke fakatātaaʻi: ʻOku pehē ʻi he Efeso 5:25 “Ngaahi husepāniti, hokohoko atu ʻa e ʻofa ʻi homou ngaahi uaifí” ʻo ʻikai ke pehē pē “Ngaahi husepāniti, ʻofa homou uaifí.” (King James Version) “ʻOku ʻikai ha toe liliu kehe ʻoku hā ʻokú ne fakahaaʻi ʻa e tafaʻaki lelei ko ení ʻaki ʻa e tuʻunga kakato mo toutou leaʻaki,” ko e lau ia ʻa Thomson ʻo fekauʻaki mo e New World Translation.
Ko e tafaʻaki tuʻu-ki-muʻa ʻe taha ʻo e New World Translation ko ʻene ngāueʻaki ʻa e huafa fakafoʻituitui ʻo e ʻOtuá, ʻa e Sihová, fakatouʻosi ʻi he ongo konga faka-Hepelū mo faka-Kalisi ʻo e ngaahi Konga Tohitapú. Koeʻuhi ko e huafa faka-Hepelū ki he ʻOtuá ʻoku hā ʻo meimei tuʻo 7,000 ʻataʻatā pē ʻi he meʻa ko ia ʻoku taku ko e Fuakava Motuʻá, ʻoku hā mahino ʻoku fiemaʻu ʻe hotau Tokotaha-Fakatupú ʻa ʻene kau lotú ke nau ngāueʻaki ʻa hono huafá pea ke ʻiloʻi ia ʻi he tuʻunga ko ha tokotaha. (Ekisoto 34:6, 7) Kuo tokoniʻi ʻe he New World Translation ʻa e kakai ʻe laui miliona ke nau fai ia.
Ko e New World Translation ʻOku Faʻu Ia ʻi he Ngaahi Lea Kehekehe
Talu mei heʻene hā ʻi he faka-Pilitāniá, mo e fakaʻamu ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova takatakai ʻi he māmaní ke nau maʻu ʻa e New World Translation ʻi heʻenau lea tuʻufonuá—pea ʻi he ʻuhinga lelei. ʻI he ngaahi fonua ʻe niʻihi, naʻe faingataʻa ke maʻu ai ʻa e ngaahi liliu ʻi he ngaahi lea fakafeituʻú koeʻuhi ko e kau fakafofonga ʻo e ngaahi Sōsaieti Tohitapu ʻoku nau tufaki kinautolú naʻe ʻikai te nau fiefia ke sio ki heʻenau fatunga Tohitapú ʻoku iku ʻo maʻu ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. ʻIkai ngata aí, ko e ngaahi Tohitapu pehē ʻi he lea ʻa e fonuá ʻoku faʻa ʻufikaua ai ʻa e ngaahi akonaki mātuʻaki mahuʻingá. Ko ha fakatātā ʻo e founga ko iá ko ha liliu ʻi ha lea ʻi he fakatonga ʻo ʻIulopé ʻa ia ʻoku fufū ai ha lave mahuʻinga ki he huafa ʻo e ʻOtuá ʻaki hono fetongi ʻa e lea ʻa Sīsū, “Ke tapuhā ho Huafa” ʻaki ʻa e “ʻOfa ke fakalāngilangiʻi koe ʻe he kakaí.”—Mātiu 6:9.
Naʻe ʻosi kamata ʻi he 1961 ʻa hono fakalea ʻe he kau liliú ʻa e konga tohi faka-Pilitānia ʻo e New World Translation ki he ngaahi lea kehé. ʻI ha taʻu pē ʻe ua ki mui ai, naʻe kakato ai ʻa e New World Translation of the Christian Greek Scriptures ʻi he ngaahi lea kehe ʻe ono. ʻI he aʻu mai ki hení, ko e toko tolu ʻi he Kau Fakamoʻoni ʻe toko 4 kotoa pē ʻi māmani lahi naʻe lava ke nau lau ʻa e Tohitapú ni ʻi heʻenau leá tonu. Neongo ia, naʻe pau ke fai ʻa e ngāue lahi ange kapau naʻe fiemaʻu ke ʻave ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ha tatau ʻo e Tohitapú ni ki he nima ʻo e laui miliona lahi ʻo e kakaí.
ʻI he 1989 naʻe hā ngali ofi ange ai ke fakahoko ʻa e taumuʻa ko iá ʻi hono fokotuʻu ha Potungāue Liliu ʻi he ʻuluʻi ʻapitanga ki he māmaní ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Naʻe fokotuʻu ʻe he potungāue ko iá ha founga ʻo e liliú ʻa ia naʻe fakatahaʻi ai ʻa e ako ki he foʻi lea faka-Tohitapú fakataha mo e tekinolosia fakakomipiutá. Ko hono ngāueʻaki ʻa e founga ko ení kuo ʻai ai ke malava ʻo liliu ʻa e Ngaahi Konga Tohitapu Faka-Kalisi Kalisitiané ki he ngaahi lea kehe ʻi he taʻu ʻe taha pea mo e Ngaahi Konga Tohitapu Faka-Hepeluú ʻi he taʻu ʻe ua—ko ha kiʻi konga siʻi ia ʻo e taimi anga-maheni ʻoku fiemaʻu ki ha ngāue liliu Tohitapú. Talu mei hono fokotuʻu ʻa e foungá ni, kuo liliu ai ʻa e pulusinga ʻe 29 ʻo e New World Translation mei he faka-Pilitāniá pea tukuange atu ʻi he ngaahi lea ʻoku leaʻaki ʻe he kakai laka hake he toko ua piliona. ʻOku lolotonga lele ʻa e ngāué he taimí ni ʻi he ngaahi lea kehe ʻe 12. Aʻu mai ki he ʻahó ni, kuo liliu kakato ai pe ʻi ha konga ʻa e New World Translation faka-Pilitāniá, ki he ngaahi lea kehe ʻe 41.
Kuo laka hake eni he taʻu ʻe 50 talu mei hono tukuange mai ʻa e ʻuluaki konga ʻo e New World Translation ʻi ʻAokosi 3, 1950, ʻi he ʻAsemipilī Tupulekina Fakateokalati ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he Kolo Niu ʻIoké. ʻI he fakataha ko iá, naʻe uki ai ʻe Nathan H. Knorr ʻa e kau maʻu fakataha-lahí: “ʻAve ʻa e liliu ko ení. Lau ia ke ʻosi, ko ha meʻa ke fai fakataha mo e fiefia. Ako ia, he te ne tokoniʻi koe ke lelei ange ai hoʻo mahinoʻi ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá. Tufaki atu ia ki he niʻihi kehé.” ʻOku mau fakalotolahiʻi kimoutolu ke mou lau fakaʻaho ʻa e Tohitapú, he ʻe lava ke tokoniʻi kimoutolu ʻe heʻene pōpoakí ke mou hoko ai ʻo “tuʻu kakato fakataha mo e tuipau mālohi ki he finangalo kotoa ʻo e ʻOtuá.”—Kolose 4:12, NW.
[Kalafi/Fakatātā ʻi he peesi 8, 9]
(Ki he konga tohi kuo fokotuʻú, sio ki he tohi)
“Tukuange Mai ʻo e New World Translation”
ʻUluaki tukuange mai ʻi he faka-Pilitāniá, ko e New World Translation ʻoku ala maʻu ia he taimí ni ʻi he tuʻunga kakato pe ʻi ha konga ʻi he ngaahi lea lahi ange ʻe 41
Ngaahi Konga Tohitapu
Faka-Kalisi Kalisitiané Tohitapú Kakato
1950 1
1960-1969 6 5
1970-1979 4 2
1980-1989 2 2
1990-Lolotonga 29 19