Kau Faiako ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá Fakaʻaiʻai ke Fakahoko Honau Fatongiá
NAʻE laui kilu ʻa e kau faiako naʻa nau fakatahataha ki ha fakahinohino ʻi he ngaahi māhina siʻi kuo maliu atú. Kamata ʻi Mē taʻu kuo ʻosí naʻa nau fakatahataha ai ʻi he laui teau ʻo e ngaahi Fakataha-Lahi Fakavahe “Kau Faiako ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá” ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻi he kotoa ʻo e māmaní. Naʻe fakaʻaiʻai ʻa e kau fakafofongá ke akoʻi kinautolu ke nau hoko ʻo taau lahi ange ai, pea ke fakahoko honau fatongia ʻi he tuʻunga ko e kau faiakó.
Naʻá ke maʻu ha taha ʻo e ngaahi fakataha-lahi ko ení? Kapau ko ia, ʻoku ʻikai ha veiveiua naʻá ke houngaʻia ʻi he meʻakai lelei fakalaumālie ʻa ia naʻe tokonaki mai ʻi he ngaahi fakatahataha ko eni ki he lotu ki he ʻOtua moʻoni ko Sihová. Tau fakamanatu angé he taimí ni ʻa e polokalama fakaeako ʻo e fakataha-lahí.
ʻAho ʻUluakí—Ko e Ngaahi Konga Tohitapu Fakamānavaʻí ʻOku ʻAonga Ia ki he Akonaki
Ko e sea ʻo e fakataha-lahí naʻá ne talitali loto-māfana ʻa e kau fakafofongá ʻaki ʻa e malanga “Ke Mou Maʻu Fakahinohino ʻa Kimoutolu Kau Faiako ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá.” ʻI he ako meia Sihova, ko e “Faiako Maʻongoʻongá,” naʻe hoko ai ʻa Sīsū Kalaisi ko e Faiako Lahi. (Aisea 30:20, NW; Mātiu 19:16) Ke tau hoko ʻo fakalakalaka ʻi he tuʻunga ko e kau faiako ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá, kuo pau ke akoʻi foki mo kitautolu ʻe Sihova.
Naʻe hoko mai ai ʻa e konga “ʻOku Fakatupu ʻe he Akonaki ʻo e Puleʻangá ʻa e Fua Lelei.” Fakafou ʻi he ngaahi fakaʻekeʻeke ʻo e kau faiako taukei ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá, naʻe fakaeʻa ai ʻa e fiefia mo e ngaahi tāpuaki ʻo e ngaohi-ākongá.
Naʻe hoko mai ai ha malanga fakaueʻiloto naʻe fakakaveinga ko e “Ueʻi ʻe he ‘Ngaahi Meʻa Lalahi ʻa e ʻOtuá.’” ʻI he ʻuluaki senitulí, ko e “ngaahi meʻa lalahi” fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá naʻá ne ueʻi ʻa e kakaí ki ha ngāue. (Ngāue 2:11) Ko kitautolu foki ʻe malava ke tau ueʻi ʻa e kakaí ke nau ngāue ʻaki hono fakamafola ʻa e “ngaahi meʻa lalahi” hangē ko e ngaahi akonaki Fakatohitapu fekauʻaki mo e huhuʻí, ko e toetuʻú pea mo e fuakava foʻoú.
Ko e malanga hokó naʻe fakalototoʻaʻi ai ʻa e tokotaha kotoa ke “Maʻu ʻa e Fiefia ʻi he Māʻoniʻoni ʻa Sihová.” (Sāme 35:27) ʻOku tokoniʻi kitautolu ke tau muia ʻa e māʻoniʻoní ʻaki ʻa e ako ke ʻofa ki he meʻa ʻoku totonú pea fehiʻa ʻi he meʻa ʻoku koví, ʻo fakafou ʻi hono ako ʻa e Tohitapú, talitekeʻi mālohi ʻa e ngaahi tākiekina fakatupu-maumau fakalaumālié pea ʻi hono fakatupulekina ʻa e anga-fakatōkilaló. Ko e ngaahi sitepu ko ení ʻe tokoni ia ke maluʻi kitautolu mei he ngaahi feohi ʻikai leleí, mei he ngaahi meʻa mahuʻinga fakamatelie ʻa e māmaní pea mei he fakafiefia taʻetaau mo fakamālohí.
Ko e malanga he tefitoʻi fakakaukaú, naʻe fakakaveinga ko e “Mateuteu Kakato ʻi he Tuʻunga ko e Kau Faiako ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá,” naʻá ne fakamanatu mai ʻoku ngaohi kitautolu ʻe Sihova ko ʻene kau faifekau taau fakafou ʻi heʻene Folofolá, ko hono laumālie māʻoniʻoní pea mo ʻene kautaha fakaemāmaní. ʻI he fekauʻaki mo hono ngāueʻaki ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá, naʻe enginaki mai ʻa e tokotaha malangá: “Ko ʻetau taumuʻá ke ʻai ʻa e folofola tohí ke maongo ki he loto ʻo ʻetau kau fanongó.”
Ko e ʻuluaki malanga fakakongokonga ʻo e fakataha-lahí naʻe fakakaveinga ia ko e “Akoʻi Kitautolu Lolotonga ʻEtau Akoʻi ʻa e Niʻihi Kehé.” Naʻe fakamamafaʻi ʻe he ʻuluaki kongá ʻa e totonu ke tau muimui ki he tuʻunga māʻolunga ʻo e ʻulungaanga lelei faka-Kalisitiane tatau mo ia ʻoku tau akoʻi ki he niʻihi kehé. Naʻe enginakiʻi kitautolu ʻe he konga hokó ke ‘tofa totonu ʻa e folofola ʻo e moʻoní.’ (2 Timote 2:15) Ke akoʻi kitautolú, ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ʻa e ako fakafoʻituitui tuʻumaʻu mo tōtōivi ʻa e Tohitapú, neongo ai pē pe ko e hā e fuoloa kuo tau tauhi ai ʻa e ʻOtuá. Ko e konga fakaʻosi ʻo e malanga fakakongokongá naʻe fakahaaʻi ai ʻoku siofi kitautolu ʻe he Tēvoló, ʻo fakasio ʻa e ngaahi tōʻonga hangē ko e pōlepolé, ko ha laumālie faʻifaʻiteliha, ko ha ongoʻi fakamahuʻingaʻi-kita, fuaʻa, meheka, loto-kona, loto-mamahi mo e lau melé. Kae kehe, kapau te tau fakafepakiʻi mālohi ʻa e Tēvoló, te ne hola meiate kitautolu. Ke fakafepakiʻi iá, ʻoku fiemaʻu ke tau ʻunuʻunu ofi ki he ʻOtuá.—Semisi 4:7, 8.
Ko e malanga taimi totonu ko e “Fehiʻa ʻi he Kovi Fakaemāmani ʻo e Ngaahi Naunau Fakalieliá” naʻá ne fakahaaʻi mai ʻa e founga ke tau fekuki ai mo e fakamanamana ololalo ko ia ki hotau tuʻunga fakalaumālié. Naʻe lea ʻa e palōfita ko Hapakuké ʻo fekauʻaki mo Sihova: “ʻOku maʻoniʻoni fau ho fofonga ke hanga ki ha meʻa hala, pea ko e fakasio ki he taʻetotonu ʻoku ʻikai te ke lava.” (Hapakuke 1:13) ʻOku totonu ke tau “fehia ki he mea oku kovi.” (Loma 12:9, PM) Naʻe enginaki ki he ngaahi mātuʻá ke nau tokangaʻi ʻa e ngāueʻaki ʻe heʻenau fānaú ʻa e ʻInitanetí mo e mamata televīsoné. Ko e faʻahinga ʻoku tohoakiʻi ki he naunau fakalieliá, naʻe pehē ʻe he tokotaha malangá, ʻoku totonu ke nau maʻu tokoni mei ha kaumeʻa matuʻotuʻa fakalaumālie. ʻE toe tokoni foki ke fakalaulauloto mo fakamanatu ʻa e ngaahi konga Tohitapu hangē ko e Sāme 97:10; Mātiu 5:28; 1 Kolinito 9:27; Efeso 5:3, 12; Kolose 3:5 mo e 1 Tesalonaika 4:4, 5.
Ko e malanga hokó, “Tuku ke Maluʻi Koe ʻe he Nonga ʻa e ʻOtuá,” naʻá ne fakafiemālieʻi kitautolu ʻaki ʻa e fakapapau ko e taimi ko ē ʻoku fakamafasiaʻi ai kitautolu ʻe he loto-moʻuá, ʻe lava ke tau lī ʻetau kavengá kia Sihova. (Sāme 55:22) Kapau te tau lilingi atu hotau lotó ʻi he lotu, ʻe foaki ʻe Sihova kiate kitautolu ʻa e “nonga ʻa e ʻOtua,” ʻa e fiemālie mo e nonga ʻi loto ʻa ia ʻoku hoko mai mei hotau vahaʻangatae mahuʻinga mo iá.—Filipai 4:6, 7.
Naʻe fakaʻosi ʻa e ʻuluaki ʻahó ʻi ha tuʻunga fiefia ʻaupito ʻaki ʻa e malanga “ʻOku Teuteuʻi ʻe Sihova ʻEne Kakaí ʻAki ʻa e Māmá,” ʻa ia naʻe fakamatalaʻi ai ʻa e fakahoko ʻo e Aisea vahe 60. ʻI he lotolotonga ʻo e tuʻunga fakapoʻuli lolotonga ʻa e māmaní, ko e “hakoʻi muli”—ʻa e fuʻu kakai lahi ʻoku hā ʻo e faʻahinga hangē ha sipí—ʻoku nau fiefia ʻi he maama ʻa Sihová fakataha mo e kau Kalisitiane paní. ʻI he lave ki he Aisea vahe 60 veesi 19 mo e 20, naʻe fakamatala ʻa e tokotaha malangá: “ʻE ʻikai ‘ʻalu hifo’ ʻa Sihova hangē ko e laʻaá pe ‘puli’ hangē ko e māhiná. Te ne hokohoko atu ke teuʻi hono kakaí ʻaki ʻa e huhulu hifo kiate kinautolu ʻa e māmá. Ko ha fakapapau fakaofo ē ko ia kiate kitautolu ʻi heʻetau moʻui atu he lotolotonga ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosi ʻo e māmani fakapoʻuli ko ʻení!” ʻI he fakaʻosi ʻo e malangá, naʻe fanongonongo ai ʻe he tokotaha malangá ʻa e tukuange ʻo e tohi Isaiah’s Prophecy—Light for All Mankind, Voliume Uá. Kuó ke lau ʻo ʻosi ʻa e tohi foʻoú ni?
ʻAho Hono Uá—Mafai ke Akoʻaki ki ha Kakai Kehe
Hoko atu ʻi he lāulea ki he potutohi ʻo e ʻahó ʻi he ʻaho hono uá, naʻa tau fanongo ai mo e mahuʻingaʻia vēkeveke ki he malanga fakakongokonga hono ua ʻo e fakataha-lahí, “Ko e Kau Faifekau ʻOku Fakafou Ai ʻa e Hoko ʻa e Niʻihi Kehé ko e Kau Tuí.” Naʻe fakaeʻa taki taha ʻe he kau malanga ʻo e malanga fakakongokonga konga-tolu ko ení ʻa e ngaahi tuʻunga ʻe tolu ʻoku kau ki hono tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau hoko ko e kau tuí—ko hono fakamafola ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá, fakatupulekina ʻa e mahuʻingaʻia naʻe maʻú mo e akoʻi ʻa e faʻahinga mahuʻingaʻiá ke tauhi ʻa e meʻa naʻe fekauʻi ʻe Kalaisí. ʻI he tokoni ʻa e ngaahi fakaʻekeʻeké mo e fakatātaaʻi ʻo e ngaahi meʻa naʻe hokosiá, naʻe malava ai ke tau sio tautefito ki he founga ʻe malava ai ke tau akoʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau hoko ko e kau ākongá.
Ko e konga hokó naʻe fai ia ʻi he kaveinga “Tānaki Atu ki Hoʻo Kātakí ʻa e Anga-Līʻoa Fakaʻotuá.” Naʻe fakahaaʻi ʻe he tokotaha malangá ko e meʻa ʻoku mahuʻinga tefitó ko ʻetau ‘kataki ʻo aʻu ki he ngataʻangá.’ (Mātiu 24:13) ʻOku totonu ke tau ngāueʻaki ʻa e kotoa ʻo e ngaahi tokonaki ʻa e ʻOtuá—lotu, ako fakafoʻituitui, ngaahi fakatahá mo e ngāue fakafaifekaú—ke fakatupulekina ʻa e anga-līʻoa fakaʻotuá. ʻOku fiemaʻu ke tau taʻofi ʻa e ngaahi holi mo e ngaahi ngāue fakaemāmaní mei heʻene halalotoʻapi pe mei heʻene keina ʻetau anga-līʻoa fakaʻotuá.
ʻE lava fēfē ke maʻu fakaivifoʻou he ʻahó ni ʻa e kakai ʻoku ongosia mo mafasiá? Ko e malanga “Maʻu ʻa e Fakaivifoʻou ʻi he Malumalu ʻo e ʻIoke ʻa Kalaisí” naʻá ne tali ʻa e fehuʻi ko iá. Naʻe fakaafeʻi anga-ʻofa ʻe Sīsū ʻa hono kau muimuí ke nau haʻu ki he malumalu ʻo ʻene ʻioké pea ke ako meiate ia. (Mātiu 11:28-30) ʻE malava ke tau hoko ʻo ʻi he malumalu ʻo e ʻioke ʻa Sīsuú ʻaki ʻa e muimui ofi ki heʻene faʻifaʻitakiʻanga ʻo e moʻuiʻaki ha moʻui faingofua mo palanisí. Ko e ngaahi poini tefito ʻo e malanga ko ení naʻe fakalahi atu ia ʻaki ʻa e fakaʻekeʻeke ʻo e faʻahinga kuo nau fakafaingofuaʻi ʻenau moʻuí.
Ko e taha ʻo e ngaahi meʻa mahuʻinga taha ʻi he ngaahi fakatahataha lalahi ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ko hono papitaiso ʻo e kau sevāniti fakatapui foʻou ʻa e ʻOtuá. Ko e tokoua naʻá ne fakahoko ʻa e malanga “ʻOku Taki Atu ʻa e Papitaisó ki ha Monū Fakaefaiako Lahi Ange” naʻá ne talitali loto-māfana ʻa e kau teu papitaisó pea fakaafeʻi kinautolu ke nau kau ʻi he ngaahi monū lahi ange ʻo e ngāué. Ko e kau faiako ʻosi papitaiso foʻou ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻa ia ʻoku nau taau Fakatohitapú ʻe lava ke nau kakapa atu ki ha ngaahi fatongia kehekehe ʻi he fakatahaʻangá.
Ko e “Faʻifaʻitaki ki he Faiako Lahí” ʻa e kaveinga ʻo e ʻuluaki malanga ʻi he efiafi ko iá. ʻI ha vahaʻa taimi fuoloa ʻaupito ʻi hēvani, naʻe tokanga lelei ai ʻa Sīsū pea faʻifaʻitaki ki heʻene Tamaí, ʻo ne hoko ai ko e Faiako Lahi. Lolotonga ʻa ʻene ʻi māmaní, naʻá ne ngāueʻaki ai ʻa e ngaahi founga fakafaiako ola lelei, hangē ko e ngaahi fehuʻi fakaueʻilotó mo e ngaahi lea fakatātā faingofua kae mālohi. Naʻe fakatefito ʻe Sīsū ʻa ʻene akonakí ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá pea lea ʻi he faivelenga, loto-māfana mo e pōtoʻi. ʻIkai naʻe ueʻi kitautolu ke faʻifaʻitaki ki he Faiako Lahí?
Ko ha malanga fakaueʻiloto ʻe taha, “ʻOkú Ke Loto-Lelei ke Ngāue Maʻá e Niʻihi Kehé?,” naʻá ne fakalototoʻaʻi kitautolu ke faʻifaʻitaki ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsū ʻi hono tauhi ʻa e kakai kehé. (Sione 13:12-15) Naʻe fakaʻaiʻai fakahangatonu ʻe he tokotaha malangá ʻa e kau tangata tāú ke nau hangē ko Tīmoté ʻi hono ngāueʻaongaʻaki ʻa e ngaahi faingamālié ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé. (Filipai 2:20, 21) Naʻe fakalototoʻaʻi ʻa e ngaahi mātuʻá ke nau faʻifaʻitaki kia ʻElikena mo ʻAna ʻi hono tokoniʻi ʻenau fānaú ke tuli ki he ngāue fakafaifekau taimi-kakató. Pea naʻe enginakiʻi ʻa e kau talavoú ke nau faʻifaʻitaki ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsū Kalaisí pea mo e talavou ko Tīmoté ʻaki ʻa e foaki loto-lelei atu kinautolu. (1 Pita 2:21) Naʻe toe ueʻi foki kitautolu ʻe he ngaahi lea ʻa e faʻahinga kuo nau ngāueʻaongaʻaki ʻa e ngaahi faingamālie ke ngāue ai maʻá e niʻihi kehé.
Ko e kaveinga ʻo e malanga fakakongokonga hono tolú ko e “Maʻu ʻa e ʻAonga Kakato Ange mei he Ako Fakateokalatí.” Ko e tokotaha malanga ʻuluakí naʻá ne fakamamafaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo hono fakalahi ʻa ʻetau taimi tokangá. Ke lavaʻi ʻa e taumuʻa ko iá, ʻe lava ke tau kamataʻaki ha taimi ako fakafoʻituitui nounou pea feinga ke fakalōloa atu ia. Naʻá ne toe fakalototoʻaʻi ʻa e kau fanongó ke nau huke ki he ngaahi konga Tohitapú pea ke hiki ha nouti he lolotonga ʻa e ngaahi fakatahá. Naʻe fakahanga kitautolu ʻe he tokotaha malanga hono uá ki he fiemaʻu ke pipiki maʻu ki he “sīpinga ʻo e ngaahi foʻi lea lelei.” (2 Timote 1:13, 14) Ke maluʻi kitautolu mei he ngaahi fakaʻaliʻali taʻetaau ʻa e mītiá, ngaahi filōsofia fakaetangatá, fakaangaʻi fakapoto ʻo e Tohitapú mo e ngaahi akonaki ʻa e kau tafoki mei he moʻoní, kuo pau ke tau fakatau mai ha taimi ki he ako fakafoʻituituí mo e maʻu fakatahá. (Efeso 5:15, 16) Ko e tokotaha malanga fakaʻosi ʻo e malanga fakakongokongá naʻá ne fakaeʻa ʻa e fiemaʻu ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻa kuo akó kae lava ke tau maʻu ʻaonga kakato ai mei he ako fakateokalatí.—Filipai 4:9.
He fiefia lahi ē ka ko kitautolu ke fanongo ki he malanga “Ko e Ngaahi Tokonaki Foʻou ki Heʻetau Laka ki Muʻa Fakalaumālié”! Naʻa tau fiefia ke ʻiloʻi ko ha tohi foʻou kuo fakakaveinga ko e Maʻu ʻAonga mei he Ako Fakafaifekau Fakateokalatí ʻe vave ʻa hono pulusí. Naʻa tau vēkeveke ke maʻu ʻa e tohí ʻi hono fakamatalaʻi ʻe he tokotaha malangá ʻa e ngaahi meʻa ʻi lotó. Fekauʻaki mo e konga ʻo e tohí ʻoku ʻi ai ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi poini akonakiʻi he leá, naʻá ne pehē: “Ko e tohi-ako foʻoú ni ʻoku ʻikai te ne ngāueʻaki ha founga fakaemāmani ki hono ʻomai ʻa e ngaahi tafaʻaki ʻe 53 ʻo e lautohi, lea mo e faiako leleí. Ko e foungá ʻoku makatuʻunga ia ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú.” ʻE fakahaaʻi ʻe he tohí ʻa e founga naʻe fakahāhaaʻi ai ʻe he kau palōfitá, Sīsū mo ʻene kau ākongá ʻa e ngaahi pōtoʻi fakaefaiako leleí. ʻIo, ko e tohi akó ni mo e ngaahi tafaʻaki foʻou ʻo e Ako Fakafaifekau Fakateokalatí te ne tokoniʻi moʻoni kitautolu ke tau hoko ko e kau faiako lelei ange ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá.
ʻAho Hono Tolú—Hoko ko e Kau Faiako ʻi he Vakai Atu ki he Taimí
Hili ha lāulea ʻi he potutohi ʻo e ʻahó ʻi he ʻaho fakaʻosí, naʻe tokanga vēkeveke ai ʻa e tokotaha kotoa ki he malanga fakakongokonga fakaʻosi ʻo e fakataha-lahí, “ʻOku Teuʻi Kitautolu ʻe he Kikite ʻa Malakaí ki he ʻAho ʻo Sihová.” Naʻe kikite ʻa Malakai ʻi he taʻu nai ʻe teau hili ia ʻa e foki ʻa e kau Siú mei Pāpiloné. Ne nau toe ʻauhia atu ki he tafoki mei he moʻoní mo e fulikivanú, ʻo paetaku ʻa e huafa ʻo Sihová ʻaki hono tukunoaʻi ʻene ngaahi lao māʻoniʻoní pea ʻi hono ʻomai ʻa e fanga manu kui, heke mo puké ki he feilaulaú. ʻIkai ko ia pē, naʻa nau veteʻi ʻa e ngaahi uaifi ʻo ʻenau talavoú, koeʻuhi pē ke mali mo e kau fefine mulí.
Ko e ʻuluaki vahe ʻo e kikite ʻa Malakaí ʻoku fakapapauʻi mai ai kiate kitautolu ʻa e ʻofa ʻa Sihova ki heʻene kakaí. ʻOkú ne fakaeʻa ʻa e fiemaʻu ke maʻu ʻa e manavahē anga-ʻapasia ki he ʻOtuá pea pehē ki he houngaʻia ʻi he ngaahi meʻa toputapú. ʻOku ʻamanekina mai ʻe Sihova ke tau foaki ange ʻetau lelei tahá, ʻo lotu kiate ia ʻi he ʻofa taʻesiokita. Ko ʻetau ngāue toputapú ʻoku ʻikai totonu ke hoko ko ha founga fakaeouau pē, pea kuo pau foki ke tau fai ha fakamatala ki he ʻOtuá.
ʻI hono ngāueʻaki ʻa e vahe hono ua ʻo e Malakaí ki hotau ʻahó, naʻe ʻeke ʻe he tokotaha malanga fakakongokonga hono uá: “ʻOku tau ʻiloʻi fakafoʻituitui ʻe ‘ʻikai ʻilo ha taʻemāʻoniʻoni ʻi hotau loungutú’?” (Malakai 2:6) Ko e faʻahinga ʻoku nau takimuʻa ʻi he faiakó ʻoku totonu ke nau fakapapauʻi ko e meʻa ʻoku nau leaʻakí ʻoku makatuʻunga fefeka ia ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. ʻOku totonu ke tau fehiʻa ki he kākā hangē ko hono fai ha ngaahi vete taʻetotonú.—Malakai 2:14-16.
ʻI he malanga ʻi he kaveinga “Ko Hai ʻE Hao ʻi he ʻAho ʻo Sihová?” naʻe tokoni ʻa e tokotaha malanga fakaʻosi ʻo e malanga fakakongokongá ke teuʻi kitautolu ki he ʻaho ʻo Sihová. “He fakafiemālie ē ki he kau sevāniti ʻa Sihová ke ʻiloʻi ko e Malakai vahe 3, veesi 17 ʻoku fakahoko lahi ia ʻiate kinautolu!” ko e lea fakapatonu ia ʻa e tokotaha malangá. “ʻOku pehē ai: Te nau hoko ʻi he ʻaho ʻoku ou kotofa—ko e folofola eni ʻa Sihova Sapaoti—ko ʻeku koloa kanokato; pea te u maemaeʻekina kinautolu hange ko e maemaeʻekina ʻe ha tangata hono foha ʻoku ngaue kiate ia.”
Ko e toe meʻa mahuʻinga ʻe taha ʻo e fakataha-lahí ko e tulama teunga kakato “ʻApasia ki he Tuʻunga Mafai ʻo Sihová,” ʻa ia naʻe fakatātaaʻi ai ʻa e ngaahi foha ʻo Kolá. Neongo ʻa e fakakaukau angatuʻu ʻa ʻenau tamaí kia Mōsese mo ʻĒloné, naʻa nau hanganaki mateaki kia Sihova mo ʻene kau fakafofongá. ʻI he ʻauha ʻa Kola mo hono kau muimuí, naʻe hao ʻa e ngaahi foha ʻo Kolá. Ko e malanga hokó, “Fakamoʻulaloa Mateaki ki he Tuʻunga Mafai Fakaʻotuá,” naʻá ne fakafekauʻaki mai ʻa e ngaahi meʻa ʻi he tulamá kiate kitautolu taki taha. Naʻe fakatokanga ʻa e tokotaha malangá ki he ngaahi tafaʻaki ʻe ono ʻa ia naʻe tō mei ai ʻa Kola mo hono kau muimuí: ko e ʻikai ke poupouʻi mateaki ʻa e tuʻunga mafai ʻo Sihová; ko hono tuku ʻa e loto-hīkisiá, holi ke maʻu tuʻungá mo e meheká ke ne ikuʻi kinautolú; ko hono siofi ʻa e taʻehaohaoa ʻa e faʻahinga kuo fakanofo ʻe Sihová; fakatupu ha fakakaukau lāunga; hoko ʻo taʻefiemālie ʻi honau ngaahi monū ʻo e ngāué; pea mo hono tuku ʻa e kaungāmeʻá pe ngaahi haʻi fakafāmilí ke muʻomuʻa ia ʻi he mateaki kia Sihová.
“Ko Hai ʻOku Nau Akoʻi ki he Ngaahi Puleʻanga Kotoa Pē ʻa e Moʻoní?” ʻa e kaveinga ʻo e malanga maʻá e kakaí. Ko e moʻoni naʻe fakamatalaʻí naʻe ʻikai ko e fakalūkufua ʻo e moʻoní, ka ko e moʻoni ʻo fekauʻaki mo e taumuʻa ʻa Sihova ʻa ia naʻe faifakamoʻoni ki ai ʻa Sīsū Kalaisí. Naʻe lave ʻa e tokotaha malangá ki he moʻoni felāveʻi mo e tuí, ko e moʻoni ʻoku kaunga ki he founga ʻo e lotú pea mo e moʻoni felāveʻi mo e ʻulungaanga fakafoʻituituí. ʻI hono fakafehoanaki ko eni ʻo e kau Kalisitiane ʻi he ʻuluaki senitulí mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi he ʻaho ní, ko ʻetau tuipau ʻoku ‘ʻiate kitautolu moʻoni ʻa e ʻOtuá’ naʻe fakaivimālohiʻi moʻoni ia.—1 Kolinito 14:25.
Hili ha fakamatala fakanounou ʻo e kupu ako Taua Leʻo ki he uiké, naʻe ueʻi kotoa ʻa e kau faiako ʻo e folofola ʻa e ʻOtua ʻa ia naʻe ʻi aí ke nau fai ha ngāue fakafou ʻi he malanga fakaʻosi, “Fakahoko Fakavavevave Hotau Fatongia Fakafaiakó.” Ko ha fakamatala nounou ʻo e polokalamá naʻe fakamamafaʻi ai ʻa e mahuʻinga ʻo hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi Konga Tohitapú ʻi he faiakó, ko e ngaahi founga ʻe lava ke tau hoko ai ko e kau faiako tāú pea mo e fiemaʻu ke maʻu ʻa e tuipau ki he moʻoni ʻoku tau akoʻi ki he niʻihi kehé. Naʻe enginaki mai ʻa e tokotaha malangá kiate kitautolu ke ʻai ‘ke ha ʻetau laka ki muʻá’ pea ke ‘lamalama kiate kitautolu mo e meʻa ʻoku tau akoʻakí.’—1 Timote 4:15, 16.
Ko ha fuʻu kātoanga kai fakalaumālie ē naʻa tau fiefia ai ʻi he Fakataha-Lahi Fakavahe “Kau Faiako ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá”! ʻOfa ke tau faʻifaʻitaki ki heʻetau Faiako Maʻongoʻonga, ko Sihová, pea mo ʻetau Faiako Lahi ko Sīsū Kalaisí, ʻi hono akoʻi ʻa e niʻihi kehé ki he folofola ʻa e ʻOtuá.
[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 28]
Ongo Tohi Foʻou ke Fakalatoʻaki ʻa e Ngaahi Fiemaʻu Makehé
Ko e kau fakafofonga ʻo e Fakataha-Lahi Fakavahe “Kau Faiako ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá” naʻa nau tali loto-māfana ʻa e ongo tohi foʻou ʻe ua ʻa ia ʻoku totonu ke tokoni lahi ʻi hono akoʻi ʻa e moʻoni Fakatohitapú ki he kakai ʻi he ngaahi feituʻu pau ʻo e māmaní. Ko e tuleki kuo fakakaveinga ʻOkú Ke Maʻu ha Laumālie Taʻefaʻamate? ʻe hoko ia ko ha meʻangāue ʻaonga ʻi hono kamata ha fetalanoaʻaki mo e faʻahinga ʻoku nofo ʻi he ngaahi fonua ʻa ia ko ʻenau lea fakalotofonuá ʻoku ʻikai fakahaaʻi ai ha kehekehe ʻi he “soulú” mo e “laumālié.” ʻOku fakahaaʻi mahino ʻe he tuleki foʻoú ko ha ivi laumālie ʻoku kehe ia mei ha meʻamoʻui laumālie pea ʻoku ʻikai ke hoko ʻa e kakaí ko ha ngaahi meʻamoʻui laumālie ʻi heʻenau maté.
Ko e polosiua A Satisfying Life—How to Attain It naʻe tukuange mai ia ʻi he fakaʻosinga ʻo e ʻaho hono ua ʻo e fakataha-lahí. Ko e polosiuá ni naʻe teuteuʻi ia ki he taumuʻa ʻo hono kamata ha ako Tohitapu mo e faʻahinga ʻa ia ʻoku ʻikai haʻanau fakakaukau ki ha Tokotaha-Fakatupu ʻoku ʻi ai hano ʻulungaanga pea mo ha fakakaukau ki ha tohi fakamānavaʻi fakaʻotuá. Kuo lava nai ke ke ngāueʻaki ʻa e ongo tohi foʻoú ni ʻi hoʻo ngāue fakafaifekaú?
[Fakatātā ʻi he peesi 26]
ʻI Milan, ʻĪtali pea ʻi he ngaahi fakataha-lahi takatakai ʻi he māmaní, naʻe papitaiso ai ʻa e laui teau
[Fakatātā ʻi he peesi 29]
Naʻe ueʻi ʻa e kau fanongó ʻe he tulama “ʻApasia ki he Tuʻunga Mafai ʻo Sihová”