“Mou Fua Lahi”
“Ke mou fua lahi; koia te mou hoko ai ko eku kau akoga.”—SIONE 15:8, PM.
1. (a) Ko e hā ʻa e fiemaʻu ʻo e tuʻunga ākongá naʻe fakahā ʻe Sīsū ki heʻene kau ʻapositoló? (e) Ko e hā ʻa e fehuʻi ʻoku totonu ke tau ʻeke hifo kia kitautolú?
KO E efiafi ia ki muʻa ʻi heʻene pekiá. Naʻe vaheʻi ʻe Sīsū ʻa e taimi feʻunga ke fakalototoʻaʻi ai ʻene kau ʻapositoló ʻaki ha fetalanoaʻaki fekoekoeʻi. ʻI he aʻu mai ki he taimi ko ení, kuo pau kuo ʻosi mahili ʻa e tuʻapoó, ka ko Sīsū, ʻi hono ueʻi ʻe he ʻofa ki hono ngaahi kaumeʻa ofí, naʻe hokohoko atu pē ʻene leá. Pea ʻi he lolotonga ʻene leá, naʻá ne fakamanatu ai kia kinautolu ha toe fiemaʻu ʻe taha naʻe fiemaʻu ke nau aʻusia ke nau nofo maʻu ai ko ʻene kau ākongá. Naʻá ne pehē: “I he mea ni e ogoogo lelei ai a eku Tamai, koeuhi ke mou fua lahi; koia te mou hoko ai ko eku kau akoga.” (Sione 15:8, PM) ʻOku tau aʻusia ʻi he ʻaho ni ʻa e fiemaʻu ko eni ʻo e tuʻunga ākongá? Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e pehē ke “fua lahi”? Ke ʻiloʻi iá, tau toe foki angé ki he fetalanoaʻaki ʻi he efiafi ko iá.
2. Ko e hā ʻa e talanoa fakatātā fekauʻaki mo e fuá ʻoku fakamatala ki ai ʻa Sīsū ʻi he efiafi ki muʻa ʻi heʻene pekiá?
2 Ko e ekinaki ke fua lahí ko e konga ia ʻo ha talanoa fakatātā naʻe fai ʻe Sīsū ki heʻene kau ʻapositoló. Naʻá ne pehē: “Ko au koe vaine mooni, bea ko eku Tamai koe tauhi goue ia. Koe vaa kotoabe iate au oku ikai fua, oku ne tutuu ia: bea koia kotoabe oku fua, oku ne auhani ia, ke ajili ai hono fua. Kuo mou maa eni, i he lea kuou lea aki kiate kimoutolu. Nofo iate au, mo au iate kimoutolu. Hage oku ikai faa fua ae vaa iate ia be, o kabau e ikai nofo i he vaine; bea e behe foki akimoutolu, o kabau e ikai te mou nofo iate au. Ko au koe vaine, koe gaahi vaa akimoutolu: . . . I he mea ni e ogoogo lelei ai a eku Tamai, koeuhi ke mou fua lahi; koia te mou hoko ai ko eku kau akoga. Hage koe ofa ae Tamai kiate au, kuo behe eku ofa kiate kimoutolu: mou nofo mau i he eku ofa. Kabau oku mou fai eku gaahi fekau, te mou nofo [maʻu] i he eku ofa.”—Sione 15:1-10, PM.
3. Ko e hā kuo pau ke fai ʻe he kau muimui ʻo Sīsuú koeʻuhi ke nau ʻomai ai ʻa e fuá?
3 ʻI he talanoa fakatātā ko ení ko Sihova ʻa e Tauhi-Ngoué, ko Sīsū ʻa e vainé, pea ko e kau ʻapositoló ʻa ia naʻe lea ki ai ʻa Sīsuú ko e ngaahi vaʻá ia. ʻI ha kei feinga ai pē ʻa e kau ʻapositoló ke “nofo [maʻu]” ʻia Sīsuú, te nau fua ai. Naʻe fakamatala leva ʻa Sīsū ki he founga ʻe lava ke lavameʻa ai ʻa e kau ʻapositoló ʻi hono tauhi maʻu ʻa e fāʻūtaha mātuʻaki mahuʻinga ko ení: “Kabau oku mou fai eku gaahi fekau, te mou nofo[maʻu] i he eku ofa.” Ki mui ai, naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Sioné ʻa e ngaahi lea meimei tatau ki hono kaungā Kalisitiané: “Ko ia oku ne fai ene gaahi fekau[ʻa Kalaisí], oku nofo [maʻu] ia kiate ia.”a (1 Sione 2:24; 3:24, PM) Ko ia ai, ʻi hono tauhi ʻa e ngaahi fekau ʻa Kalaisí, ʻoku nofo maʻu ai ʻa hono kau muimuí ʻiate ia, pea ko e fāʻūtaha ko iá, ʻoku iku, ʻo ʻai ke nau malava ai ʻo fua. Ko e hā ʻa e anga ʻo e fua ʻoku fiemaʻu ke tau ʻomaí?
Faingamālie ki he Tupu
4. Ko e hā ʻoku lava ke tau ako mei he moʻoniʻi meʻa ko ia ʻo hono “tutuu” ʻe Sihova ʻa e vaʻa kotoa pē ʻoku ʻikai fuá?
4 ʻI he talanoa fakatātā ʻo e vainé, ʻoku hanga ʻe Sihova ʻo “tutuu,” pe tā hifo, ha vaʻa kapau ʻoku ʻikai ke fua. Ko e hā ʻoku tala mai ʻe he meʻá ni kia kitautolú? ʻOkú ne tala mai ʻoku ʻikai ngata pē ʻi he fiemaʻu ki he kau ākonga kotoa pē ke nau fuá ka ʻoku toe malava ʻe he tokotaha kotoa pē ke fua, ʻo tatau ai pē pe ko e hā nai ʻa honau ngaahi tuʻungá pe ngataʻangá. Ko e moʻoni, ʻe fepaki mo e ngaahi founga ʻofa ʻa Sihová ke ne ‘tutuu,’ pe fakataʻeʻaongaʻi, ha ākonga ʻa Kalaisi ʻi he ʻikai lava ke ne fakahoko ha meʻa naʻe mahulu atu ʻi heʻene malavá.—Sāme 103:14; Kolose 3:23; 1 Sione 5:3.
5. (a) ʻOku anga-fēfē hono fakahaaʻi ʻi he talanoa fakatātā ʻa Sīsuú ʻe lava ke tau fai ʻa e fakalakalaka ʻi he hoko ʻo fua lahí? (e) Ko e hā ʻa e faʻahinga fua ʻe ua te tau lāulea ki aí?
5 Ko e talanoa fakatātā ʻa Sīsū fekauʻaki mo e vainé ʻoku toe fakahaaʻi ai ko e ngaahi ngataʻanga ʻo hotau tuʻungá, kuo pau ke tau kumi ki ha faingamālie ke tupu ai ʻi heʻetau ngaahi ngāue ʻi he tuʻunga ko ha ākongá. Fakatokangaʻi ʻa e anga hono fakalea ia ʻe Sīsuú: “Koe vaa kotoabe iate au oku ikai fua, oku ne tutuu ia: bea koia kotoabe oku fua, oku ne auhani ia, ke ajili ai hono fua.” (Sione 15:2, PM, fakaʻītali ʻamautolu.) ʻI he ofi ki he ngataʻanga ʻo e talanoa fakatātaá, naʻe enginaki ai ʻa Sīsū ki hono kau muimuí ke nau “fua lahi.” (Sione vahe 15 veesi 8) Ko e hā ʻa e pōpoaki ʻi hení? ʻI he tuʻunga ko e kau ākongá, ʻoku ʻikai ʻaupito totonu ke tau hoko ʻo fakataʻetaʻehohaʻa. (Fakahā 3:14, 15, 19) ʻI hono kehé, ʻoku totonu ke tau kumi ki ha ngaahi founga ke fakalakalaka ai ʻi he fuá. Ko e hā ʻa e faʻahinga fua ʻoku totonu ke tau feinga ke ʻomai ke toe lahi angé? Ko e (1) “fua ʻo e Laumalie” mo e (2) fua ʻo e Puleʻangá.—Kaletia 5:22, 23; Mātiu 24:14.
Ko e Fua ʻo e Ngaahi ʻUlungaanga Faka-Kalisitiané
6. Naʻe anga-fēfē hono fakamamafaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e mahuʻinga ʻo e fua ʻo e laumālié ʻoku ʻuluaki fakahaá?
6 Ko e ʻuluaki ʻi he fakahokohoko ʻi he “fua ʻo e Laumalie” ko e ʻofá. ʻOku fakatupu ʻe he laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá ʻa e ʻofa ʻi he kau Kalisitiané, he ʻoku nau talangofua ki he tuʻutuʻuni naʻe fai ʻe Sīsū ki muʻa siʻi pē ke ne leaʻaki ʻa e talanoa fakatātā ki he vaine ʻoku fuá. Naʻá ne tala ki heʻene kau ʻapositoló: “Ko e tuʻutuʻuni foʻou ʻoku ou tuku kiate kimoutolu, Ke mou feʻofaʻaki.” (Sione 13:34) Ko hono moʻoní, ʻi he kotoa ʻo ʻene lāulea ʻi he pō fakaʻosi ʻo ʻene moʻui ʻi he māmaní, naʻe toutou fakamanatu ai ʻe Sīsū ki he kau ʻapositoló ʻa e fiemaʻu ke fakahaaʻi ʻa e ʻulungaanga ko e ʻofá.—Sione 14:15, 21, 23, 24; 15:12, 13, 17.
7. Naʻe anga-fēfē hono fakahaaʻi ʻe he ʻapositolo ko Pitá ko e ʻomai ʻo e fuá ʻoku felāveʻi ia mo hono fakahāhā ʻa e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisí?
7 Ko Pita, naʻe ʻi ai ʻi he pō ko iá, naʻá ne mahinoʻi ko e ʻofa faka-Kalaisí pea mo e ngaahi ʻulungaanga felāveʻi mo iá kuo pau ke fakahāhā ia ʻi he lotolotonga ʻo e kau ākonga moʻoni ʻa Kalaisí. ʻI ha ngaahi taʻu ki mui ai, naʻe fakalototoʻaʻi ai ʻe Pita ʻa e kau Kalisitiané ke nau fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungaanga hangē ko e mapuleʻi-kitá, ʻofa fakatokouá, pea mo e ʻofá. Naʻá ne tānaki mai ko hono fai iá ʻe taʻofi ai kitautolu mei he “fakapikopiko pe taʻefua.” (2 Pita 1:5-8) Ko e hā pē hotau ngaahi tuʻungá, ko hono fakahāhā ʻa e fua ʻo e laumālié ʻoku malava ke tau aʻusia ia. Ko ia ai, ʻofa ke tau feinga ke fakahāhā ʻa e ʻofa, anga-lelei, anga-malū, mo e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalaisi kehé ʻi ha tuʻunga kakato ange, he “ʻoku ʻikai ha lao [pe ngataʻanga] ke taʻofi ʻa e ngaahi meʻa pehe.” (Kaletia 5:23) Ko e moʻoni, tau ʻomai ha “fua lahi.”
ʻOmai ʻa e Fua ʻo e Puleʻangá
8. (a) Ko e hā ʻa e fehokotaki ʻi he vahaʻa ʻo e fua ʻo e laumālié pea mo e fua ʻo e Puleʻangá? (e) Ko e hā ʻa e fehuʻi ʻoku taau ke tau fakakaukau ki aí?
8 Ko e ngaahi fua lanu kehekehe mo huhuʻá ʻoku nau ʻai ke fakaʻofoʻofa ha fuʻu ʻakau. Kae kehe, ko e mahuʻinga ʻo e ngaahi fua ko iá ʻoku mahulu atu ia ʻi he fakaʻofoʻofa ko iá. ʻOku toe mātuʻaki mahuʻinga foki ʻa e fuá ki hono ʻai ke mafola ʻa e ʻakaú fakafou ʻi honau tengá. ʻI he founga tatau, ko e fua ʻo e laumālié ʻokú ne fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi hono ʻai pē ke fakaʻofoʻofa hotau angaʻitangata faka-Kalisitiané. Ko e ngaahi ʻulungaanga hangē ko e ʻofá mo e tuí ʻokú na toe ueʻi kitautolu ke fakamafola atu ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá hangē ha tengaʻi ʻakaú ʻa ia ʻoku maʻu ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. Fakatokangaʻi ʻa e anga hono fakamamafaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e fehokotaki mātuʻaki mahuʻinga ko ení. ʻOkú ne pehē: “Pehe ʻoku mau tui foki [ko ha konga ʻo e fua ʻo e laumālié], ko ia foki ʻoku mau lea.” (2 Kolinito 4:13) ʻI he foungá ni, ʻoku toe fakamatalaʻi ʻe Paula, ʻoku tau “ʻatu . . . ha feilaulau fakafetaʻi ki he ʻOtua, ʻa é ko e fua ʻo e loungutu”—ko e faʻahinga fua ia hono ua ʻoku fiemaʻu ke tau fakahāhaá. (Hepelu 13:15) ʻOku ʻi ai ha faingamālie ʻi heʻetau moʻuí ke hoko ai ʻo fua lahi ange, ke ʻomai moʻoni ʻa e “fua lahi,” ʻi he tuʻunga ko e kau fanongonongo ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?
9. ʻOku tatau ʻa e ʻomai ʻo e fuá mo e ngaohi-ākongá? Fakamatalaʻi.
9 Ke tali tonu iá, ʻoku ʻuluaki fiemaʻu ke tau mahinoʻi ʻa e meʻa ʻoku faʻuʻaki ʻa e fua ʻo e Puleʻangá. ʻE tonu ke fakaʻosiʻaki ko e ʻomai ʻa e fuá ʻoku ʻuhinga ia ki he ngaohi-ākongá? (Mātiu 28:19) Ko e fua ko ia te tau ʻomaí ʻoku ʻuhinga tefito ia ki he faʻahinga tāutaha ʻa ia ʻoku tau tokoniʻi ke hoko ko e kau lotu papitaiso ʻa Sihová? ʻIkai. Kapau ko e meʻá ia, ʻe hoko ʻo fakalotosiʻi lahi ʻa e tuʻungá ki siʻi Kau Fakamoʻoni kotoa ko ia kuo nau fanongonongo loto-tōnunga ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá ʻi he ngaahi taʻu he ngaahi feituʻu ʻoku siʻi ai hono talí. ʻIo, kapau ko e fua ʻo e Puleʻangá ʻoku tau ʻomaí ʻoku fakatātaaʻi pē ia ʻe he kau ākonga foʻoú, ko e Kau Fakamoʻoni ngāue mālohi peheé te nau hangē ko e ngaahi vaʻa taʻefua ʻi he talanoa fakatātā ʻa Sīsuú! Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai ko e tuʻungá ia. Ko ia ai, ko e hā leva ʻa e fua tefito ʻo e Puleʻangá ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú?
Fua Lahi ʻi Hono Fakamafola ʻa e Tenga ʻo e Puleʻangá
10. ʻOku anga-fēfē hono hanga ʻe he talanoa fakatātā ʻa Sīsū ki he tokotaha tūtūʻí mo e faʻahinga kehekehe ʻo e kelekelé ʻo fakahaaʻi ko e hā ʻa e fua ʻo e Puleʻangá pea mo e hā ʻoku ʻikai ko iá?
10 Ko e talanoa fakatātā ʻa Sīsū ki he tangata tūtūʻí pea mo e faʻahinga kehekehe ʻo e kelekelé ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e talí—ko ha tali fakalototoʻa ia ki he faʻahinga ʻoku nau faifakamoʻoni ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku siʻi ʻene fuá. Naʻe pehē ʻe Sīsū ko e tengá ko e pōpoaki ia ʻo e Puleʻangá ʻoku maʻu ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá pea ko ia ai ʻoku fakatātaaʻi ʻe he kelekelé ʻa e loto ʻo e tangatá. Ko e tenga ʻe niʻihi naʻe ‘tō ai ha meʻa ki he kelekele kuo tāú, pea ʻi heʻene tupú naʻá ne fua.’ (Luke 8:8) Ko e hā ʻa e fuá? Sai, hili ha tupu hake ʻo motuʻa ha kauʻi uite, ʻokú ne ʻomai ʻa e fua, ʻo ʻikai ko e fanga kiʻi vaʻa uite, ka ko e tenga foʻoú. ʻI he tuʻunga tatau, ʻoku ʻomai ʻe ha Kalisitiane ʻa e fua, ʻo ʻikai pau ia ko e kau ākonga foʻou, ka ko e tenga foʻou ʻo e Puleʻangá.
11. ʻE anga-fēfē nai hano fakamatalaʻi ʻa e fua ʻo e Puleʻangá?
11 Ko ia ai, ko e fuá ʻi he tuʻunga ko ení ʻoku ʻikai ko e kau ākonga foʻoú pe ko e ngaahi ʻulungaanga faka-Kalisitiane leleí. Koeʻuhi ko e tenga ʻoku tūtūʻí ko e folofola ʻo e Puleʻangá, ko e fuá kuo pau pē ko ha toe fua lahi ia ʻo e tenga ko iá. Ko e ʻomai ʻo e fuá ʻi he tuʻunga ko ení ʻoku ʻuhinga iá ki hono fai ʻa e ngaahi fakamatala ʻo fekauʻaki mo e Puleʻangá. (Mātiu 24:14) Ko e ʻomai ʻo e fua ko ia ʻo e Puleʻangá—ʻa hono fanongonongo ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá—ʻe ala lava ke aʻusia ia, ʻo tatau ai pē pe ko e hā nai hotau ngaahi tuʻungá? ʻIo, ʻoku pehē! ʻI he talanoa fakatātā tatau, ʻoku fakamatalaʻi ai ʻe Sīsū ʻa e ʻuhingá.
ʻOatu ʻEtau Lelei Tahá ki he Lāngilangi ʻo e ʻOtuá
12. ʻOku ala aʻusia ʻe he kau Kalisitiane kotoa pē ʻa hono ʻomai ʻa e fua ʻo e Puleʻangá? Fakamatalaʻi.
12 “Ko ia naʻe tūtūʻi ki he kelekele kuo lelei,” ko e lea ia ʻa Sīsuú, “ko eni ia ʻoku fua, ʻo fuo teau ʻa e taha, fuo onongofulu ʻa e taha, fuo tolungofulu ʻa e taha.” (Mātiu 13:23) Ko e uite ʻoku tūtuuʻi ʻi ha ngoué ʻe kehekehe nai hono fuá ʻo fakatatau ki he ngaahi tuʻungá. ʻI he tuʻunga tatau, ko e meʻa ʻe lava ke tau fai ʻi hono fanongonongo ʻa e ongoongo leleí ʻe kehekehe nai ia ʻo fakatatau ki hotau ngaahi tuʻungá, pea naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū naʻá ne ʻiloʻi ʻa e meʻá ni. ʻOku maʻu nai ʻe he niʻihi ʻa e ngaahi faingamālie lahi ange; ko e niʻihi ʻoku nau maʻu nai ʻa e moʻui lelei ange mo e ivi lahi ange. Ko ia ai, ko e meʻa ʻoku tau malava ke faí ʻe lahi ange nai pe siʻi ange ʻi he meʻa ʻoku fai ʻe he niʻihi kehé, ka ʻi heʻetau kei ʻoatu ai pē ʻetau lelei tahá, ʻoku hōifua ai ʻa Sihova. (Kaletia 6:4) Neongo kapau ʻoku hanga ʻe he taʻumotuʻá pe ko e mahamahaki fakatupu vaivaí ʻo fakangatangata ʻetau kau ʻi he ngāue fakamalangá, ko ʻetau Tamai manavaʻofá, ʻa Sihova, ʻoku ʻikai ha veiveiua ʻokú ne vakai mai kia kitautolu ko e taha ʻo e faʻahinga ʻoku “fua lahi.” Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhi ʻoku tau foaki kiate ia ‘hono kotoa ʻo e meʻa ʻoku tau maʻú’—ʻa ʻetau ngāue ʻaufuatoó.b—Maake 12:43, 44; Luke 10:27.
13. (a) Ko e hā ʻa e ʻuhinga muʻomuʻa taha kia kitautolu ke “hokohoko atu” ai ʻi he ʻomai ʻa e fua ʻo e Puleʻangá? (e) Ko e hā te ne tokoniʻi kitautolu ke hokohoko fua ai ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku siʻi ai hono talí? (Sio ki he puha he peesi 21.)
13 Ko e hā pē ʻa e tuʻunga ʻoku tau malava ke fakatupu ai ʻa e fua ʻo e Puleʻangá, ʻe ueʻi kitautolu ke ‘tau ʻalu ʻo fua’ ʻi heʻetau manatuʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku tau fai ai iá. (Sione 15:16) Naʻe lave ʻa Sīsū ki he ʻuhinga muʻomuʻa tahá: “I he mea ni e ogoogo lelei ai a eku Tamai, koeuhi ke mou fua lahi.” (Sione 15:8, PM) ʻIo, ko ʻetau ngāue fakamalangá ʻoku fakamāʻoniʻoniʻi ai ʻa e huafa ʻo Sihová ʻi he ʻao ʻo e faʻahinga kotoa ʻo e tangatá. (Sāme 109:30) Ko Honor, ko ha Fakamoʻoni loto-tōnunga ʻi hono taʻu 70 tupú, ʻokú ne pehē: “Naʻa mo e ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku siʻi ai hono talí, ko ha monū ia ke fakafofongaʻi ʻa e Fungani Māʻolungá.” ʻI he taimi naʻe ʻeke ai kia Claudio, ʻa ia naʻá ne hoko ko ha Fakamoʻoni faivelenga talu mei he 1974, ʻa e ʻuhinga ʻoku hokohoko atu ai ʻene malangá neongo ai ko e tokosiʻi pē ʻi hono feituʻú ʻoku nau talí, naʻá ne lave ki he Sione 4:34, ʻa ia ʻoku tau lau ai ʻa e ngaahi lea ʻa Sīsū: “Ko ʻeku meʻakai e, ko e tuli ke fai ʻa e finangalo ʻo ia naʻa ne fekau mai au, pea ke fakaʻosi haʻána ngaue.” Naʻe tānaki mai ʻe Claudio: “Hangē ko Sīsuú, ʻoku ou loto ʻo ʻikai ngata pē ke kamata kae pehē foki ke fakaʻosi ʻa ʻeku ngāue ʻi he tuʻunga ko ha tokotaha fanongonongo ʻo e Puleʻangá.” (Sione 17:4) Ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi māmani lahí ʻoku nau maʻu ʻa e fakakaukau tatau.—Sio ki he puha “Founga ke ‘Fua Ai ʻi he Kātakí,’” ʻi he peesi 21.
Ke Malanga pea ke Faiako
14. (a) Ko e hā ʻa e taumuʻa lōua naʻe maʻu ʻe he ngāue ʻa Sione Papitaiso pea mo Sīsuú? (e) ʻE anga-fēfē haʻo fakamatalaʻi ʻa e ngāue faka-Kalisitiane he ʻaho ní?
14 Ko e ʻuluaki tokotaha fanongonongo ʻo e Puleʻangá ʻoku lave ki ai ʻi he ngaahi Kōsipelí ko Sione Papitaiso. (Mātiu 3:1, 2; Luke 3:18) Ko ʻene taumuʻa tefitó “ke fakamooni,” pea naʻá ne fai ia ʻaki ʻa e tui lahi pea mo e ʻamanaki ʻe “tui iate ia ae kakai kotoabe.” (Sione 1:6, 7, PM) Ko e moʻoni, ko e niʻihi ʻa ia naʻe malanga ki ai ʻa Sioné naʻa nau hoko ko e kau ākonga ʻa Kalaisi. (Sione 1:35-37) Ko ia ai, ko Sioné ko ha tokotaha malanga ia pea mo ha tokotaha ngaohi-ākonga foki. Ko Sīsū foki ko ha tokotaha malanga ia pea mo ha faiako. (Mātiu 4:23; 11:1) ʻOku ʻikai leva ha ofo, ʻi hono fekauʻi ʻe Sīsū ʻa hono kau muimuí ke ʻikai ngata pē ʻi hono malangaʻi ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá kae pehē foki ke tokoniʻi ʻa e faʻahinga tāutaha ʻoku nau tali iá ke nau hoko ko ʻene kau ākonga. (Mātiu 28:19, 20) Ko ia ai, ko ʻetau ngāue he ʻaho ní ko hano fakatahaʻi ia ʻo e malangá mo e faiakó.
15. Ko e hā ʻa e tuʻunga meimei tatau ʻoku ʻi ai ʻi he anga ʻo e tali ki he ngāue fakamalanga naʻe fakahoko ʻi he ʻuluaki senituli T.S. pea mo ia ʻoku fakahoko ʻi he ʻaho ní?
15 ʻI he faʻahinga he ʻuluaki senituli T.S. ʻa ia naʻa nau fanongo ki he malanga mo e faiako ʻa Paulá, “naʻe tui ha niʻihi ki heʻene fakamatala, ka ko e niʻihi naʻe ʻikai.” (Ngāue 28:24) ʻI he ʻahó ni, ʻoku tatau tofu pē ʻa e anga ʻo e talí. Ko hono pangó, ko e lahi taha ʻo e tenga ʻo e Puleʻangá ʻoku tō ia ʻi he kelekele ʻoku ʻikai ongongofua. Naʻa mo ia, ʻoku kei tō pē ʻa e tenga ʻe niʻihi ʻi he kelekele leleí, ʻo faiaka, pea tupu, ʻo hangē tofu pē ko e meʻa naʻe tomuʻa tala ʻe Sīsuú. Ko hono moʻoní, ʻi māmani lahi, ko ha ʻavalisi ʻo e kakai laka hake he toko 5,000 ʻoku nau hoko ko e kau ākonga moʻoni ʻa Kalaisi ʻi he uike taki taha ʻo e taʻú! Ko e kau ākonga foʻou ko ení ʻoku nau ‘tui ki he fakamatalá,’ neongo ko e tokolahi taha ʻo e kakai kehé ʻoku ʻikai. Ko e hā naʻe tokoni ki hono ʻai honau lotó ke ongongofua ki he pōpoaki ʻo e Puleʻangá? Ko e mahuʻingaʻia fakafoʻituitui ʻoku faʻa fakahāhā ʻe he Kau Fakamoʻoní—ko hono fuʻifuʻi ʻo e tenga naʻe toki tūtuuʻi foʻoú, hangē ko e laú—naʻá ne ʻomai ʻa e faikehekehé. (1 Kolinito 3:6) Vakai angé ki ha ua pē ʻi he ngaahi fakatātā lahi.
Ko e Mahuʻingaʻia Fakafoʻituituí ʻOkú Ne ʻOmai ha Faikehekehe
16, 17. Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻia fakafoʻituitui ʻi he faʻahinga ʻoku tau fetaulaki mo ia ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú?
16 Ko Karolien, ko ha Fakamoʻoni finemui ʻi Pelisiume, naʻá ne ʻaʻahi ki ha fefine taʻumotuʻa ʻa ia naʻe ʻikai te ne fakahaaʻi ha mahuʻingaʻia ʻi he pōpoaki ʻo e Puleʻangá. Koeʻuhi ko e nima ʻo e fefiné naʻe haʻi ʻaki ha konga tupenu, naʻe fietokoni ai ʻa Karolien mo hono kaungāmeʻá, ka naʻe ʻikai tali ia ʻe he fefiné. ʻI he ʻaho ʻe ua ki mui aí naʻe foki ʻa e ongo Fakamoʻoni tatau ki he ʻapi ʻo e fefiné ʻo ʻeke ange pe ʻokú ne ongoʻi fēfē. “Naʻe ʻomai ʻe he meʻá ni ʻa e faikehekehe,” ko e lau ia ʻa Karolien. “Naʻá ne ʻohovale ke sio naʻá ma mahuʻingaʻia moʻoni ʻiate ia ʻi he tuʻunga ko ha tokotahá. Naʻá ne fakaafeʻi kimaua ki hono ʻapí, pea naʻe kamata ha ako Tohitapu.”
17 Ko Sandi, ko ha Fakamoʻoni ʻi he ʻIunaite Seteté, ʻokú ne toe fakahāhā ʻa e mahuʻingaʻia fakafoʻituitui ʻi he faʻahinga ko ia ʻokú ne malanga ki aí. ʻOkú ne vakaiʻi ʻa e ngaahi pōpoaki fāʻelé ʻi ha nusipepa fakalotofonua pea ʻaʻahi leva ki he ngaahi mātuʻa foʻoú mo e tohi Ko ʻEku Tohi ʻo e Ngaahi Talanoa Faka-Tohitapú.c Koeʻuhí ʻoku faʻa ʻi ʻapi maʻu pē ʻa e faʻeé pea ʻokú ne laukauʻaki ke fakahāhā ki he kau ʻaʻahí ʻa ʻene pēpeé, ʻoku faʻa hoko ai ha fetalanoaʻaki. “ʻOku ou talanoa mo e ongo mātuʻá fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo hono fakatupu ha vahaʻangatae mo ha pēpē foʻou fakafou ʻi he lautohí,” ko e fakamatala ia ʻa Sandi. “Ki mui ai, ʻoku ou talanoa ai fekauʻaki mo e ngaahi faingataʻa ʻo hono tauhi hake ha kiʻi tama ʻi he sōsaieti ʻo e ʻaho ní.” Ki muí ni, ko e ola ia ʻo ha ʻaʻahi pehē, naʻe kamata ai ha faʻē pea mo e fānau ʻe toko ono ke nau tauhi kia Sihova. Ko e fakahāhā ʻa e tamuʻomuʻa mo e mahuʻingaʻia fakafoʻituituí ʻe iku nai ia ki ha ngaahi ola fakafiefia tatau ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú.
18. (a) Ko e hā ʻe malava ai ʻe kitautolu kotoa ʻa e fiemaʻu ke ‘fua lahí’? (e) Ko e hā ʻa e fiemaʻu ʻe tolu ʻo e tuʻunga ākongá ʻoku lave ki ai ʻi he Kōsipeli ʻa Sioné ʻokú ne fakapapauʻi ke aʻusiá?
18 He fakafiemālie moʻoni ē ke ʻiloʻi ko e fiemaʻu ke “fua lahi” te tau malava ia! Pe ʻoku tau kei siʻi pe taʻumotuʻa, pe ʻoku tau moʻui lelei pe mahamahaki, pe ʻoku tau malanga ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku nau talí pe siʻi ai ʻa e talí, ko kitautolu kotoa ʻoku malava ke tau fua lahi. Anga-fēfē? ʻAki hono fakahāhā ʻa e fua ʻo e laumālié ki ha tuʻunga kakato ange pea ʻi hono fakamafola ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá ki he lelei taha ʻo ʻetau malavá. ʻI he taimi tatau, ʻoku tau feinga ke ‘nofo maʻu i he lea ʻa Sīsuú’ pea ke ‘tau feʻofaʻaki.’ ʻIo, ʻi he aʻusia ʻa e ngaahi fiemaʻu mahuʻinga ko eni ʻe tolu ʻo e tuʻunga ākongá ʻoku lave ki ai ʻi he Kōsipeli ʻa Sioné, ʻoku tau fakamoʻoni ai ko kitautolú ‘ko e kau akonga moʻoni [ʻa Kalaisi].’—Sione 8:31; 13:35.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Neongo ko e ngaahi vaʻa vaine ʻi he talanoa fakatātaá ʻoku ʻuhinga ia ki he kau ʻapositolo ʻa Sīsuú pea mo e kau Kalisitiane kehe ʻoku nau maʻu ha potu ʻi he Puleʻanga fakahēvani ʻo e ʻOtuá, ʻoku ʻi he talanoa fakatātaá ʻa e ngaahi moʻoni ʻa ia ʻe lava ke maʻu ʻaonga mei ai ʻa e kotoa ʻo e kau muimui ʻo Kalaisi ʻi he ʻaho ní.—Sione 3:16; 10:16.
b Ko e faʻahinga ʻoku nau nofo fale koeʻuhi ko e taʻumotuʻá pe puké te nau malava nai ke faifakamoʻoni ʻi he faitohí, pe ʻi heʻene ala lavá, ʻi he telefoní, pe mahalo ʻe lava ke nau vahevahe atu ʻa e ongoongo leleí ki he faʻahinga ʻoku nau ʻaʻahi kia kinautolú.
c Pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.
Ngaahi Fehuʻi ke Fakamanatu
• Ko e hā ʻa e faʻahinga fua ʻoku fiemaʻu ke tau ʻomai ke lahi angé?
• Ko e hā ʻoku malava ai ke tau aʻusia ʻa e taumuʻa ke “fua lahi”?
• Ko e hā ʻa e fiemaʻu mahuʻinga ʻe tolu ki he tuʻunga ākongá ʻoku lave ki ai ʻi he Kōsipeli ʻa Sioné kuo tau lāulea ki aí?
[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 21]
FOUNGA KE ‘FUA AI ʻI HE KĀTAKÍ’
KO E HĀ ʻokú ne tokoniʻi koe ke hokohoko loto-tōnunga atu ai ʻi he malangaʻi ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá ʻi he ngaahi feituʻu ʻoku siʻi ai ʻa e talí? Ko e ngaahi tali ʻaonga eni ʻe niʻihi ki he fehuʻi ko ení.
“ʻI hono ʻiloʻi ʻoku tau maʻu ʻa e poupou kakato ʻa Sīsuú ʻoku ueʻi ai ʻa e fakatuʻamelie mo e kīvoi, neongo pe ko e hā ʻa e tali ʻi he feituʻú.”—Harry, taʻu 72; papitaiso 1946.
“Ko e konga Tohitapu 2 Kolinito 2:17 (NW) ʻokú ne fakalototoʻaʻi maʻu pē au. ʻOku pehē ai ʻoku tau kau ki he ngāue fakafaifekaú ‘ʻi he malumalu ʻo e vakai mai ʻa e ʻOtuá, fakataha mo Kalaisi.’ ʻI heʻeku ʻi he ngāue fakafaifekaú, ʻoku ou fiefia ai ʻi he feohi mo hoku ngaahi kaumeʻa lelei tahá.”—Claudio, taʻu 43; papitaiso 1974.
“Ko e moʻoni, ko e ngāue fakamalangá ko ha fāinga fakafoʻituitui ia kiate au. Neongo ia, ʻoku ou hokosia ʻa e moʻoni ʻo e ngaahi lea ʻoku maʻu ʻi he Sāme 18:29 (PM): ‘I hoku Otua neu buna kitua i he a maka.’”—Gerard, taʻu 79; papitaiso 1955.
“Kapau ʻe lava ke u lau ha konga Tohitapu pē ʻe taha ʻi he ngāue fakafaifekaú, ʻokú ne ʻai au ke u fiemālie ʻi hono siviʻi ʻe he Tohitapú ha loto ʻo ha tokotaha.”—Eleanor, taʻu 26; papitaiso 1989.
“ʻOku ou hanganaki ʻahiʻahiʻi ʻa e ngaahi fakalea kehekehe. ʻOku fuʻu lahi fau ʻa e ngaahi fakaleá ʻa ia ʻe ʻikai lava ke u ngāueʻaki kotoa ia ʻi he toenga ʻo e ngaahi taʻu ʻo ʻeku moʻuí.”—Paul, taʻu 79; papitaiso 1940.
“ʻOku ʻikai te u ʻita ʻi he ngaahi tali ʻikai leleí. ʻOku ou feinga ke fakalea anga-fakakaumeʻa, ʻo fetalanoaʻaki mo e kakaí pea fanongo ki heʻenau fakakaukaú.”—Daniel, taʻu 75; papitaiso 1946.
“Kuó u fetaulaki mo e kau papitaiso foʻou ʻa ia naʻa nau tala mai kiate au ko ʻeku ngāue fakamalangá naʻe ʻi ai hono kaunga ʻi heʻenau hoko ko e Kau Fakamoʻoní. ʻI he ʻikai te u ʻiloʻí, naʻe ako ha tokotaha kehe ki mui mo kinautolu ʻa e Tohitapú pea naʻe tokoniʻi ai kinautolu ke nau fakalakalaka. ʻOku ʻomai kiate au ʻa e fiefia ke ʻiloʻi ko ʻetau ngāue fakafaifekaú ko ha ngāue fakaetimi ia.”—Joan, taʻu 66; papitaiso 1954.
Ko e hā ʻokú ne tokoniʻi koe ke ‘fua ai ʻi he kātakí’?—Luke 8:15.
[Fakatātā ʻi he peesi 20]
ʻI hono fakahāhā ʻa e fua ʻo e laumālié pea ʻi hono fanongonongo ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá, ʻoku tau fua lahi ai
[Fakatātā ʻi he peesi 23]
Ko e hā naʻe ʻuhinga ki ai ʻa Sīsū ʻi heʻene tala ki heʻene kau ākongá: “Mou fua lahi”?