Tokoniʻi ʻa e Niʻihi Kehé Ke Nau Talangofua ki he Meʻa ʻOku Akoʻi ʻe he Tohi Tapú
“Pea ko ia ʻoku ʻi he kelekele kuo lelei, ko e faʻahinga ia ʻoku nau tali ʻa e folofola ʻaki ʻa e loto kuo lelei mo tāu, ʻo nau pukenimaʻi ia, pea nau fua heʻenau kitaki.”—LUKE 8:15.
1, 2. (a) Ko e hā ʻa e taumuʻa naʻe faʻu ai ʻa e tohi Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú? (e) ʻI he ngaahi taʻu ki mui ní, kuo anga-fēfē hono tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻa e ngaahi feinga ʻa ʻene kakaí ke ngaohi ākongá?
“ʻOKU lelei ʻaupito ʻa e tohí. ʻOku saiʻia ʻaupito ai ʻeku kau akó. ʻOku ou saiʻia mo au ai. ʻOku ʻai ʻe he tohí ni ke malava ʻo kamata ha ngaahi ako Tohi Tapu mo e kakaí ʻi honau matapaá pē.” Ko e lea ia ʻa ha faifekau tāimuʻa taimi-kakato ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻo fekauʻaki mo e tohi Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?a ʻI he lave ki he tohi tatau pē, naʻe pehē ʻe ha tokotaha taʻumotuʻa ʻokú ne fanongonongo ʻa e Puleʻangá: “Kuó u maʻu ʻa e monū ko hono tokoniʻi ʻa e kakai tokolahi ke nau hoko ʻo ʻiloʻi ʻa Sihova ʻi he taʻu ʻe 50 kuó u longomoʻui ai ʻi he ngāue fakamalangá. Ka kuo pau ke u leaʻaki, ʻoku tuʻu-ki-muʻa ʻa e tohi ako ko ʻení. ʻOku fakaʻofoʻofa ʻa e ngaahi talanoa fakatātā mo e ngaahi fakatātā fakaueʻiloto aí.” Ko e anga ia hoʻo ongoʻi fekauʻaki mo e tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú? ʻOku faʻu ʻa e tokoni ako Tohi Tapu ko ʻení ke tokoniʻi koe ke fakahoko ʻa e fekau ʻa Sīsuú: “Ko ia ke mou ō, ʻo ngaohi ʻa e ngāhi kakai kotoa pe ko ʻeku kau ako, . . . mo e akoʻi kinautolu ke tauhi ʻa e ngāhi meʻa kotoa pe kuo u tuʻutuʻuni atu.”—Mātiu 28:19, 20.
2 ʻOku ʻikai ha veiveiua, ʻoku fiefia ʻa e loto ʻo Sihová heʻene ʻafio mai ki he toko 6.6 miliona nai ʻo ʻene Kau Fakamoʻoní ʻoku nau talangofua loto-lelei ki he fakahinohino ʻa Sīsū ke ngaohi ākongá. (Palovepi 27:11) ʻOku hā mahino ʻoku tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻenau ngaahi feingá. Ko e fakatātaá, ʻi he lolotonga ʻo e 2005, naʻe malangaʻi ai ʻa e ongoongo leleí ʻi he ngaahi fonua ʻe 235, ʻo fakaʻavalisi ki he ngaahi ako Tohi Tapu ʻe 6,061,500 naʻe fakahokó. Ko hono olá, ko e kakai tokolahi kuo nau ‘fanogo ki he folofola ae Otuá, nae ikai te nau maʻu ia o hage koe lea ae tagata, kae hage koia oku mooni, koe folofola ae Otuá.’ (1 Tesalonaika 2:13, PM) ʻI he lolotonga ʻo e taʻu ʻe ua kuo maliu atú, naʻe laka hake he vaeua milioná ʻa e kau ākonga foʻou kuo nau liliu ʻenau moʻuí ki he ngaahi tuʻunga ʻa Sihová pea fakatapui kinautolu ki he ʻOtuá.
3. Ko e hā ʻa e ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo hono ngāueʻaki ʻo e tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú ʻe sivisiviʻi ʻi he kupu ko ʻení?
3 Kuó ke hokosia ki muí ni ʻa e fiefia ʻi hono fakahoko ha ako Tohi Tapu mo ha taha? ʻI māmani lahi, ʻoku kei ʻi ai ʻa e faʻahinga tāutaha mo ha “loto kuo lelei mo tāu” ʻa ia ʻi heʻenau fanongo ki he folofola ʻa e ʻOtuá te nau “pukenimaʻi ia, pea nau fua heʻenau kitaki.” (Luke 8:11-15) Tau lāulea angé ki he founga ʻe lava ke ke ngāueʻaki ai ʻa e tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú ʻi he ngāue ngaohi-ākongá. ʻE sivisiviʻi ʻi heʻetau lāuleá ʻa e ngaahi fehuʻi ʻe tolu: (1) ʻE lava fēfē ke ke kamata ha ako Tohi Tapu? (2) Ko e hā ʻa e ngaahi founga faiako lelei tahá? (3) ʻE lava fēfē ke ke tokoniʻi ha tokotaha ke hoko ʻo ʻikai ko ha tokotaha ako pē kae toe hoko ko ha faiako ʻo e Folofola tohi ʻa e ʻOtuá, ko e Tohi Tapú?
Founga ʻE Lava Ke Ke Kamata Ai ha Ako Tohi Tapú
4. Ko e hā ʻoku toumoua nai ai ʻa e niʻihi ke ako ʻa e Tohi Tapú, pea ʻe lava fēfē nai ke ke tokoniʻi kinautolu ke ikuʻi ʻenau toumouá?
4 Kapau naʻe kole atu ke ke kolosi ʻi ha vaitafe fālahi ʻi ha foʻi puna tuʻo taha pē, te ke fakafisingaʻi nai ʻa e foʻi fokotuʻú. Ka ʻo kapau naʻe fokotuʻu ha ngaahi fuʻu maka-lakaʻanga ʻi ha ngaahi tuʻuʻanga pau ʻo aʻu ki he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku ngalingali te ke hehema lahi ange ke ke ʻahiʻahi kolosi ai. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko ha tokotaha femoʻuekina te ne toumoua nai ke ako ʻa e Tohi Tapú. ʻOku fakakaukau nai ʻa e tokotaha-ʻapí ʻoku fiemaʻu ʻa e fuʻu taimi lahi mo e feinga lahi ke ako ai ia. ʻE lava fēfē ke ke tokoniʻi ia ke ikuʻi ʻa ʻene toumouá? ʻI hono fakahoko ha ngaahi fetalanoaʻaki hokohoko, nounou mo fakatupu ʻiló, ʻe lava ke ke ngāueʻaki ai ʻa e tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú ke taki ʻa e tokotahá ki ha ako tuʻumaʻu ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá. Kapau te ke teuteu lelei, ʻe hoko ʻa e toe ʻaʻahi taki taha ki he tokotahá ʻo hangē ko ha maka-lakaʻanga ia ki heʻene hoko ʻo kaumeʻa mo Sihová.
5. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke ke lau ʻa e tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú?
5 Kae kehe, ki muʻa ke ke malava ke tokoniʻi ha taha kehe ke ne maʻu ʻaonga mei he tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú, ʻoku fiemaʻu ke ke hoko ʻo maheni fakaʻāuliliki mo e tohí. Kuó ke ʻosi lau ia mei muʻa ki mui? Naʻe ʻalu ha ongo meʻa mo e tohí ʻi heʻena mālōlō ʻeveʻeva ʻo na kamata lau ia lolotonga ʻena mālōlō ʻi he matātahí. ʻI he fakaofiofi mai kiate kinaua ha fefine tuʻuaki koloa ki he kau folau ʻeveʻevá ʻi he feituʻú, naʻá ne fakatokangaʻi ʻa e kaveinga Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú? Naʻá ne tala ange ki he ongo meʻá ʻi he houa siʻi pē ki muʻá naʻá ne lotu ai fekauʻaki mo e foʻi fehuʻi tofu pē ko iá, ʻo kole ki he ʻOtuá ki ha tali. Naʻe ʻoange fiefia ʻe he ongo meʻá ha tatau ʻo e tohí ki he fefiné. Kuó ke ‘fakatau mai ʻa e taimi’ ke lau ai ʻa e tohí ni, ʻo tuʻo ua nai, lolotonga ha tatali ki ha ʻapoinimeni pe ko ha mālōlō mei he ngāué pe akó? (Efeso 5:15, 16, NW) Kapau ʻokú ke fai pehē, te ke hoko ai ʻo alāanga mo e tohi tokoni ako Tohi Tapu ko ʻení pea ʻe toe fakatupunga nai ai ha ngaahi faingamālie ke talanoa ai ki he niʻihi kehé ʻo fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻi lotó.
6, 7. ʻE lava fēfē ke ke ngāueʻaki ʻa e tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú ke kamata ha ngaahi ako Tohi Tapu?
6 ʻI hono tuʻuaki ʻa e tohí ʻi he ngāue fakamalangá, ngāueleleiʻaki ʻa e ngaahi fakatātā, ngaahi konga Tohi Tapu mo e ngaahi fehuʻi ʻi he peesi 4, 5, mo e 6. Ko e fakatātaá, te ke kamata nai ha fetalanoaʻaki ʻaki hono ʻeke, “ʻI he kotoa ʻo e ngaahi palopalema ʻoku fehangahangai mo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻi he ʻaho ní, ko e hā ʻokú ke fakakaukau atu ko ha matavai falalaʻanga ia ʻo e tatakí?” ʻI he hili ʻa e fanongo lelei ki he tali ʻa e tokotahá, lau ʻa e 2 Timote 3:16, 17, pea fakamatalaʻi ʻoku ʻomai ʻe he Tohi Tapú ha fakaleleiʻanga moʻoni ki he ngaahi palopalema ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. Fakahanga leva ʻa e tokanga ʻa e tokotaha-ʻapí ki he peesi 4 mo e 5, pea ʻeke: “ʻI he ngaahi tuʻunga he fakatātā ʻi he ongo peesi ko ʻení, ko fē ʻa e taha ai ʻoku fakalotomamahi lahi taha kiate koé?” ʻI he tuhu ʻa e tokotaha-ʻapí ki he taha ko iá, ʻai ia ke ne pukepuke ʻa e tohí lolotonga iá ʻokú ke lau ʻa e konga Tohi Tapu ʻoku fekauʻaki mo e meʻa ko iá mei hoʻo Tohi Tapú. Ko hono hokó, lau ʻa e peesi 6, pea ʻeke ki he tokotaha ʻapí, “Mei he ngaahi fehuʻi ʻe ono ʻoku lave ki ai ʻi lalo ʻi he peesi ko ʻení, ko fē ʻa e taha ai te ke saiʻia ke maʻu hono talí?” ʻI hono fili ʻe he tokotahá ʻa e fehuʻí, fakahaaʻi kiate ia ʻa e vahe ʻoku tali ai ʻa e fehuʻi ko iá, tuku ʻa e tohí kiate ia, pea fai ha ngaahi fokotuʻutuʻu pau ke toe foki ʻo talanoa ki he fehuʻi ko iá.
7 ʻE fakakakato ʻi he miniti pē ʻe nima nai ʻa e kiʻi malanga naʻe toki ʻosi lave ki aí. Kae kehe, ʻi he ngaahi miniti siʻi ko iá, kuó ke ʻosi ʻilo ai ki he meʻa ʻoku tokanga ki ai ʻa e tokotaha-ʻapí, lau pea ngāueʻaki ai ʻa e konga Tohi Tapu ʻe ua, pea kuo ʻosi fakatoka ai ʻa e makatuʻunga ki ha toe ʻaʻahi. Ko hoʻo fetalanoaʻaki nounou mo e tokotaha-ʻapí ʻoku ngalingali ko e meʻa fakalototoʻa mo fakafiemālie lahi taha ia kuó ne toki hokosia ʻi ha taimi fuoloa. Ko hono olá, naʻa mo ha tokotaha femoʻuekina ʻoku ngalingali te ne fakatuʻotuʻa atu ke vaheʻi ha ngaahi miniti lahi ange kiate koe ʻi hoʻo tokoniʻi ia ke ne fou ʻi he sitepu hono hoko ke ʻalu ai ʻi he ‘hala ʻoku fakatau ki he moʻuí.’ (Mātiu 7:14) ʻI he faai pē ʻo tupulaki ʻa e mahuʻingaʻia ʻa e tokotaha-ʻapí, ʻoku totonu leva ke fakalahi ʻa e taimi ʻo e akó. ʻE malava ke fai ʻeni ʻaki hono fokotuʻu atu ke tangutu hifo ʻo ako ʻi ha foʻi taimi pau lōloa ange.
Ko e Ngaahi Founga Faiako Lelei Tahá
8, 9. (a) ʻE lava fēfē ke ke teuʻi hoʻo tokotaha ako Tohi Tapú ke ne matuʻuaki ʻa e ngaahi fakafaingataʻaʻiaʻanga mo e ngaahi ʻahiʻahi ʻoku ngalingali te ne fetaulaki mo iá? (e) Ko fē ʻe lava ke maʻu mei ai ʻa e ngaahi naunau velangataʻa ke langa ʻaki ha tui mālohí?
8 ʻI he kamata pē ha taha ke talangofua ki he meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he Tohi Tapú, te ne fehangahangai nai mo e ngaahi fakafaingataʻaʻiaʻanga ʻe malava ke taʻofi ai ʻene fakalakalaká. Naʻe pehē ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “Ko kinautolu kotoabe oku loto ke moui aga faka-Otua kia Kalaisi Jisu, te nau ilo ae fakataga.” (2 Timote 3:12, PM) Naʻe fakahoa ʻe Paula ʻa e ngaahi ʻahiʻahí ni ki ha afi te ne fakaʻauha ʻa e ngaahi naunau langa ʻikai leleí kae toe pē ʻo ʻikai uesia ʻa e ngaahi naunau hangē ko e koulá, silivá, mo e maka mahuʻingá. (1 Kolinito 3:10-13; 1 Pita 1:6, 7) Ke tokoniʻi hoʻo tokotaha akó ke ne fakatupulekina ʻa e ngaahi ʻulungāanga ʻoku fiemaʻu kae lava ke ne matuʻuaki ʻa e ngaahi ʻahiʻahi te ne fetaulaki nai mo iá, ʻoku fiemaʻu ke ke tokoniʻi ia ʻi hono langa ʻaki ʻa e ngaahi naunau velangataʻá.
9 ʻOku fakatatau ʻe he tokotaha-tohi-sāmé ʻa e “folofola ʻa Sihova” ki he “siliva kuo fakamaʻa ʻi he fonise ʻi he kelekele, kuo tuʻo fitu hono sivi.” (Sāme 12:6) Ko e moʻoni, ʻoku ʻi he Tohi Tapú ʻa e ngaahi naunau mahuʻinga kotoa ʻe lava ke ngāueʻaki ki hono langa ha tui mālohí. (Sāme 19:7-11; Palovepi 2:1-6) Pea ʻoku fakahaaʻi atu ʻe he tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú kiate koe ʻa e founga ke ola lelei ai ʻi hono ngāueʻaki ʻa e Tohi Tapú.
10. ʻE lava fēfē ke ke fakahangataha ʻa e tokanga ʻa e tokotaha akó ki he Tohi Tapú?
10 ʻI he lolotonga ʻo e akó, fakahangataha ʻa e tokanga ʻa e tokotaha akó ki he ngaahi konga Tohi Tapu ʻoku ʻomai ʻi he vahe taki taha ʻoku fai ki ai ʻa e lāuleá. Ngāueʻaki ha ngaahi fehuʻi ke tokoniʻi ʻa e tokotaha akó ke ne mahinoʻi ʻa e ngaahi konga Tohi Tapu tefitó pea ngāueʻaki fakafoʻituitui ia. Tokanga ke ʻoua ʻe tala ki ai ʻa e meʻa ke ne faí. ʻI hono kehé, faʻifaʻitaki ki he faʻifaʻitakiʻanga ʻa Sīsuú. ʻI he fehuʻi kiate ia ha tangata mataotao ʻi he Laó, naʻe tali ange ʻe Sīsū: “Ko e ha ʻa e meʻa kuo tohi ʻi he Lao? ʻoku fēfē hoʻo lau?” Naʻe tali ʻe he tangatá mei he Tohi Tapú, pea naʻe tokoniʻi ia ʻe Sīsū ke ne sio ki he founga ke ngāueʻaki ai ʻa e tefitoʻi moʻoní kiate ia tonú. ʻI hono fai ha talanoa fakatātā, naʻe toe tokoniʻi ai ʻe Sīsū ʻa e tangatá ke ne sio ki he founga ʻoku totonu ke ueʻi ai ia ʻe he akonakí ni. (Luke 10:25-37) ʻOku fonu ʻa e tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú ʻi he ngaahi talanoa fakatātā faingofua ʻe lava ke ke ngāueʻaki ke tokoniʻiʻaki ha tokotaha ako ʻi hono ngāueʻaki kiate ia tonu ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú.
11. Ko e hā hono lahi ʻo e meʻa ʻoku totonu ke ke ʻosiki ʻi he ako taki taha?
11 ʻOku ngāueʻaki ʻe he tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e lea faingofua mo hangatonu ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá, hangē tofu pē ko hono fakahoko atu ʻe Sīsū ʻa e ngaahi foʻi fakakaukau fihí ʻi ha ngaahi lea faingofuá. (Mātiu 7:28, 29) Muimui ʻi heʻene faʻifaʻitakiʻangá. Fakahoko ʻa e fakamatalá ʻi ha founga faingofua, mahino mo tonu. ʻOua ʻe fakavaveʻi hono fai ʻo e akó. ʻI hono kehé, tuku ki he ngaahi tuʻunga mo e malava ʻa e tokotaha akó ke fakapapauʻi ai ʻa e lahi ʻo e ngaahi palakalafi ʻe fai ai hoʻomo lāuleá ʻi he lolotonga ʻo e ako taki taha. Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ʻa e ngaahi ngataʻanga ʻo ʻene kau ākongá pea naʻe ʻikai te ne fakakavengaʻi kinautolu ʻaki ha fakamatala lahi ange ia mei heʻenau fiemaʻu ʻi he foʻi taimi ko iá.—Sione 16:12.
12. ʻOku totonu ke fēfē hono ngāueʻaki ʻo e ʻapenitikí?
12 ʻOku ʻi he tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú ha ʻapenitiki ʻoku ʻi ai ha ngaahi tuʻunga-lea ʻe 14. Makatuʻunga ʻi he ngaahi fiemaʻu ʻa e tokotaha akó, ʻoku totonu ke ke malava ʻi ho tuʻunga ko e faiakó ke fakapapauʻi ʻa e founga ʻe lava ke ngāueʻaki lelei taha ai ʻa e meʻá ni. Ko e fakatātaá, kapau ʻoku faingataʻa ki ha tokotaha ako ke ne mahinoʻi ha tuʻunga-lea pe ʻoku ʻi ai haʻane ngaahi fehuʻi ʻi ha ngaahi meʻa pau koeʻuhi ko ʻene ngaahi tui ki muʻá, ʻe feʻunga nai ke fakahanga ʻene tokangá ki he konga feʻungamālie ʻo e ʻapenitikí pea tuku pē kiate ia ke ne toki vakaiʻi ʻa e tuʻunga-lea ko iá. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, fakatatau ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e tokotaha akó ʻe pau nai ai ke mo lāulea ki he fakamatalá. ʻOku ʻi he ʻapenitikí ʻa e ngaahi tuʻunga-lea Fakatohitapu pau, hangē ko e “ʻOku Maʻu ʻe he Faʻahinga ʻo e Tangatá ha Laumālie Taʻefaʻamate?” mo e “Ko Hono ʻIloʻi ʻo ‘Babilone koe Lahi.’” Te ke fiemaʻu nai ke ke lāulea mo hoʻo tokotaha akó ki he ongo tuʻunga-leá ni. Koeʻuhi ʻoku ʻikai ʻomai ha ngaahi fehuʻi ki he ngaahi tuʻunga-lea ʻoku lāulea ki ai ʻi he ʻapenitikí, ʻe fiemaʻu ke ke maheni mo e fakamatalá koeʻuhi ke ke malava ke faʻu ha ngaahi fehuʻi ʻoku mohu ʻuhingá.
13. Ko e hā ʻa e ngafa ʻoku fakahoko ʻe he lotú ʻi hono ʻai ke mālohi ʻa e tuí?
13 “Ka ʻikai langa ʻe Sihova ʻa e fale, ko e ongosia ʻa e kau langa ko e kulanoa pe,” ko e lau ia ʻa e Sāme 127:1. Ko ia ai, ʻi hoʻo teuteu ke fakahoko ha ako Tohi Tapu, lotu ʻo kole ʻa e tokoni ʻa Sihová. ʻAi ke hā mei he lotu ʻokú ke leaʻaki ʻi he kamata pea mo e ʻosi ʻa e ako taki taha ʻa ho vahaʻangatae māfana mo Sihová. Fakalototoʻaʻi ʻa e tokotaha akó ke lotu kia Sihova ki ha poto ke mahinoʻi ʻaki ʻEne Folofolá pea mo ha mālohi ke ngāueʻaki ʻa e akonaki ʻoku ʻomai aí. (Semisi 1:5) Kapau te ne fai pehē, ʻe fakaivimālohiʻi ai ʻa e tokotaha akó ke kātaki ʻi he ngaahi ʻahiʻahí pea kei hokohoko atu ke tupu ʻo mālohi ʻi he tuí.
Tokoniʻi ʻa e Kau Ako Tohi Tapú ke Hoko ko e Kau Faiako
14. Ko e hā ʻa e fakalakalaka ʻoku fiemaʻu ke fai ʻe he kau ako Tohi Tapú?
14 Ke talangofua ʻetau kau ako Tohi Tapú ki he “ngāhi meʻa kotoa pe” naʻe tuʻutuʻuni ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá, ʻoku fiemaʻu ke nau fakalakalaka mei he hoko ko e kau ako ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá ki he tuʻunga ko e kau faiako. (Mātiu 28:19, 20; Ngāue 1:6-8) Ko e hā ʻe lava ke ke faí ke tokoniʻi ha tokotaha ako ke ne fai ʻa e faʻahinga fakalakalaka fakalaumālie ko iá?
15. Ko e hā ʻoku totonu ai ke ke fakalototoʻaʻi hoʻo tokotaha ako Tohi Tapú ke ne maʻu ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané?
15 Mei he fuofua akó pē, fakaafeʻi ʻa e tokotaha akó ke ne ʻalu mo koe ki he ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá. Fakamatalaʻi kiate ia ko e ngaahi fakatahá ʻa e feituʻu naʻe akoʻi ai koe ʻo ke ʻi he tuʻunga ko ha faiako ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá. ʻI he hili atu ha ngaahi uike, vaheʻi ha ngaahi miniti siʻi ʻi he ngataʻanga ʻo e ako Tohi Tapu taki taha ke fakamatala ai ki he polokalama ʻo e fakahinohino fakalaumālie ʻokú ke maʻu ʻi he ngaahi fakataha kehekehe mo e ngaahi ʻasemipilií. Lea ʻi he loto-māfana fekauʻaki mo e ngaahi ʻaonga ʻokú ke maʻu ʻi he ngaahi taimi pehení. (Hepelu 10:24, 25) ʻI hono kamata maʻu tuʻumaʻu pē ʻe he tokotaha akó ʻa e ngaahi fakatahá, ʻoku ngalingali te ne hoko ko ha faiako ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá.
16, 17. Ko e hā ha ngaahi taumuʻa ʻe niʻihi ʻe lava ʻe ha tokotaha ako Tohi Tapu ke ne fokotuʻu pea aʻusia?
16 Tokoniʻi ʻa e tokotaha ako Tohi Tapú ke ne fokotuʻu ha ngaahi kolo te ne malava ke aʻusia. Ko e fakatātaá, fakalototoʻaʻi ia ke ne vahevahe atu ʻa e meʻa ʻokú ne akó ki ha kaungāmeʻa pe ko ha kāinga. ʻIkai ngata aí, fokotuʻu atu ke ne fokotuʻu ha taumuʻa ko hono lau ʻa e Tohi Tapú fakakātoa. Kapau te ke tokoniʻi ia ke ne fokotuʻu mo tauhi maʻu ha founga-tuʻumaʻu ʻo hono lau maʻu pē ʻa e Tohi Tapú, ʻe ʻaonga ʻa e tōʻonga ko iá kiate ia ʻi ha taimi lōloa hili ʻene papitaisó. Tānaki atu ki ai, fēfē ke fokotuʻu ki he tokotaha akó ke ne ʻai ia ko ha taumuʻa ke ne manatuʻi ha foʻi konga Tohi Tapu ʻe taha ʻa ia ʻokú ne tali ha foʻi fehuʻi tefito mei he vahe taki taha ʻo e tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú. ʻI hono fai iá, te ne hoko ai “ko e tangata ngaue ʻoku ʻikai mā, ko [ʻene] tofa totonu ʻa e folofola ʻo e moʻoni.”—2 Timote 2:15.
17 ʻI he lelei ange ke ʻoua ʻe akoʻi ʻa e tokotaha akó ke ne ako maʻuloto pē ha ngaahi konga Tohi Tapu pe toe fakalea ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻi he vēsí, fakalototoʻaʻi ia ke ne fakamatalaʻi ʻa e kaunga ʻo e ngaahi veesi Tohi Tapú ki he meʻa ʻoku fai ki ai e lāuleá ʻi heʻene fai ha tali ki he faʻahinga ʻoku nau ʻekea ʻa e ʻuhinga ʻo ʻene tuí. ʻE ʻaonga nai ke fai ha kiʻi ʻahiʻahiʻi nounou, ʻo ke fai ʻe koe ʻa e konga ʻa ha kāinga pe ko ha kaungāngāue ʻokú ne kole kiate ia ke ne fakamatalaʻi ʻene ngaahi tuí. ʻI he tali ʻa e tokotaha akó, fakahāhaaʻi kiate ia ʻa e founga ke tali ai ʻi “ha loto anga-vaivai mo e ʻapasia loloto.”—1 Pita 3:15, NW.
18. ʻI he taau ʻa ha tokotaha ako Tohi Tapu ke hoko ko ha tokotaha malanga teʻeki papitaiso, ko e hā ʻa e toe tokoni ʻe lava ke ke fai kiate iá?
18 ʻI he faai mai ʻa e taimí, ʻe taau nai ai ʻa e tokotaha akó ke kau ʻi he ngāue fakamalangá. Fakamamafaʻi ko ha monū ia ʻa hono fakaʻatā ke kau ʻi he ngāue ko ʻení. (2 Kolinito 4:1, 7) ʻI hono fakapapauʻi pē ʻe he kau mātuʻá ʻoku taau ʻa e tokotaha akó ke hoko ko ha tokotaha malanga teʻeki papitaisó, tokoniʻi ia ke ne teuteu ha kiʻi tuʻuaki faingofua pea ke kau fakataha leva mo ia ʻi he ngāue fakamalangá. Hokohoko atu ke ngāue maʻu pē mo ia ʻi he ngaahi tafaʻaki kehekehe ʻo e ngāue fakamalangá, pea akoʻi ke ne teuteu mo fakahoko ha ngaahi toe ʻaʻahi ola lelei. ʻE hoko ʻa hoʻo faʻifaʻitakiʻanga lelei ʻaʻaú ko ha tākiekina lelei.—Luke 6:40.
“Fakamoʻui Koe mo Kinautolu Foki ʻOku Fanongo Kiate Koe”
19, 20. Ko e hā ʻa e taumuʻa ʻoku totonu ke tau maʻú, pea ko e hā hono ʻuhingá?
19 ʻOku ʻikai ha veiveiua, ʻoku fiemaʻu ʻa e ngāue mālohi ke tokoniʻi ha taha ke ne aʻusia “ʻa e ʻilo kanokano ki he moʻoni.” (1 Timote 2:4) Kae kehe, ʻoku ʻikai lava ke fakahoa ʻa e ngaahi fiefia ʻi he moʻuí ki he fiefia ʻi hono tokoniʻi ha taha ke ne talangofua ki he meʻa ʻoku akoʻi ʻe he Tohi Tapú. (1 Tesalonaika 2:19, 20) Ko e moʻoni, ko ha monū lahi ē ʻoku tau maʻu ke hoko ko e ‘kaungāngaue mo e ʻOtuá’ ʻi he ngāue fakafaiako ko ʻeni ʻi māmani lahí!—1 Kolinito 3:9.
20 Fakafou ʻia Sīsū Kalaisi mo e kau ʻāngelo mālohí, ʻe vavé ni ke fakahoko ʻe Sihova ʻa e fakamaau tamaki ki he “kau taʻeʻilo ʻOtua, pea ki he kau taʻetalangofua ki he Kosipeli ʻo hotau ʻEiki ko Sisu.” (2 Tesalonaika 1:6-8) ʻOku ʻi he tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻa e moʻuí. ʻE lava ke ke ʻai ia ko hoʻo taumuʻa ke fakahoko ʻo ʻikai toe siʻi hifo ʻi he tahá ha ako Tohi Tapu ʻi ʻapi ʻi he tohi Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú? ʻI hoʻo kau ʻi he ngāue ko ʻení, ʻokú ke maʻu ai ʻa e faingamālie ke “fakamoʻui koe mo kinautolu foki ʻoku fanongo kiate koe.” (1 Timote 4:16) ʻOku fiemaʻu fakavavevave tautefito ki he taimí ni ke tau tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau talangofua ki he meʻa ʻoku akoʻi ʻe he Tohi Tapú.
[Fakamatala ʻi lalo]
a Pulusi ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová.
Ko e Hā Naʻá Ke Akó?
• Ko e hā ʻa e taumuʻa kuo faʻu ai ʻa e tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú?
• ʻE lava fēfē ke ke kamata ha ngaahi ako Tohi Tapu ʻo ngāueʻaki ʻa e tohi Akoʻi ʻe he Tohi Tapú?
• Ko e hā ʻa e ngaahi founga faiako lelei tahá?
• ʻE lava fēfē ke ke tokoniʻi ha tokotaha ako ke hoko ko ha faiako ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá?
[Fakatātā ʻi he peesi 26]
ʻOkú ke ngāueleleiʻaki ʻa e tohí ni?
[Fakatātā ʻi he peesi 27]
Ko ha lāulea nounou ʻe lava ke ne langaʻi ʻa e holi ʻa ha taha ki he ʻilo Fakatohitapú
[Fakatātā ʻi he peesi 29]
Ko e hā ʻe lava ke ke fai ke fakahanga ʻa e tokanga ʻa e tokotaha akó ki he Tohi Tapú?
[Fakatātā ʻi he peesi 30]
Tokoniʻi ʻa e tokotaha ako Tohi Tapú ke fakalakalaka