LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w07 9/1 p. 21-25
  • Ngaahi Mātuʻa​—Akoʻi Hoʻomou Fānaú ʻi he ʻOfa

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ngaahi Mātuʻa​—Akoʻi Hoʻomou Fānaú ʻi he ʻOfa
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2007
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Fiemaʻu ke Hoko ʻo Kātaki-Fuoloa
  • Founga ke Akonaki Ai ʻi he ʻOfá
  • Fakalototoʻaʻi ʻa e Fetuʻutaki Faitotonu
  • Akoʻi Hoʻo Kiʻi Tamá mei he Kei Siʻí
    Ko e Fakapulipuli ʻo e Fāmili Fiefiá
  • Ko e ʻAonga ʻo Hono Akonakiʻi mo Tautea ʻi he ʻOfá
    Ko Hono ʻAi Hoʻo Moʻui Fakafāmilí ke Fiefia
  • Mātuʻa, Fānau—Fetuʻutaki ʻi he ʻOfa
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2013
  • Ngaahi Mātuʻa—Tokoniʻi Hoʻomou Fānaú Ke Nau ʻOfa kia Sihova
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová (Ako)—2022
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2007
w07 9/1 p. 21-25

Ngaahi Mātuʻa​—Akoʻi Hoʻomou Fānaú ʻi he ʻOfa

“ʻIlonga haʻamou meʻa ʻe fai, fai pe ʻi he ʻofa.”​—1 KOLINITO 16:14.

1. Ko e hā ʻa e ngaahi ongoʻi ʻoku hokosia ʻe he ngaahi mātuʻá ʻi he fanauʻi ʻo ha kiʻi tama?

KO E tokolahi taha ʻo e ngaahi mātuʻá te nau loto-tatau ko hono fanauʻi mai ʻo ha kiʻi tama ʻoku lava ke hoko ko e taha ia ʻo e ngaahi meʻa fakafiefia taha ʻi he moʻuí. “ʻI heʻeku fuofua sio pē ki heʻeku kiʻi tama toki fāʻeleʻí, ko ha ongoʻi lelei moʻoni ia,” ko e lau ia ʻa ha faʻē ko Aleah. “Naʻá ku fakakaukau ko e kiʻi pēpē fakaʻofoʻofa taha ia kuó u sio aí.” Ka neongo ia, ko ha meʻa fakafiefia pehē, ʻoku toe lava ke fakatupunga ai ʻa e loto-moʻua ki he ngaahi mātuʻá. “Ko ʻeku hohaʻá,” ko e lau ia ʻa e husepāniti ʻo Aleah, “pe ʻe lava nai ke u teuʻi lelei ʻa hoku ʻofefiné ki he ngaahi ʻahiʻahi ʻo e moʻuí.” ʻOku maʻu ʻe he ngaahi mātuʻa tokolahi ʻa e hohaʻa pehē pea ʻoku nau ʻiloʻi ʻa e fiemaʻu ke akoʻi ʻa ʻenau fānaú ʻi he ʻofá. Kae kehe, ko e ngaahi mātuʻa Kalisitiane ʻoku nau holi ke fai ʻa e akoʻi anga-ʻofa peheé ʻoku nau fehangahangai mo e ngaahi tuʻunga faingataʻa. Ko e hā ʻa e niʻihi ʻo e ngaahi faingataʻa ko iá?

2. Ko e hā ʻa e ngaahi tuʻunga faingataʻa ʻoku fehangahangai mo e ngaahi mātuʻá?

2 ʻOku tau lolotonga moʻui ʻi he uhouhonga ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosi ʻo e fokotuʻutuʻu ko ení. Hangē ko ia ne tomuʻa talá, ʻoku hūhū ha fakakaukau taʻeʻofa ʻi he sōsaietí. Naʻa mo e ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi mēmipa ʻi he fāmilí, ʻoku fakahāhā ai ʻe he kakaí ʻa e “taeʻofa-ki-hoʻota” pea kuo nau hoko ʻo ‘taʻehounga, angataʻemolumalu, . . . taʻefakamaʻumaʻu mo angafakamanu.’ (2 Timote 3:​1-5) Ko e fetuʻutaki fakaʻaho mo e kakai ʻoku nau fakahāhā ʻa e ngaahi anga peheé ʻoku lava ke uesia ai ʻa e anga ʻo e tōʻongafai fakaekinautolu ʻa e ngaahi mēmipa ʻo e ngaahi fāmili Kalisitiané. Tānaki atu ki ai, ʻoku fāinga ʻa e ngaahi mātuʻá mo ʻenau hehema tukufakaholo ke taʻefakamaʻumaʻu, ke lea taʻefakakaukauʻi pea ʻikai ngāueʻaki ʻa e fakakaukau leleí ʻi he ngaahi meʻa kehé.​—Loma 3:​23; Semisi 3:​2, 8, 9.

3. ʻE lava fēfē ke tauhi hake ʻe he ngaahi mātuʻá ha fānau fiefia?

3 Neongo ʻa e ngaahi faingataʻá ni, ʻoku lava ke tauhi hake ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e fānau fiefia mo moʻui lelei fakalaumālie. Anga-fēfē? ʻAki ʻa e muimui ki he faleʻi ʻa e Tohi Tapú: “ʻIlonga haʻamou meʻa ʻe fai, fai pe ʻi he ʻofa.” (1 Kolinito 16:14) Ko e moʻoni, ko e ʻofá “ko e fakamaʻu ʻo e haohaoa.” (Kolose 3:14) Tau sivisiviʻi angé ʻa e tafaʻaki ʻe tolu ʻo e ʻofá naʻe fakamatalaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻi heʻene ʻuluaki tohi ki he kau Kolinitoó pea lāulea ai ki he ngaahi founga pau ʻe lava ke ngāueʻaki ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e ʻulungāangá ni ʻi heʻenau akoʻi ʻenau fānaú.​—1 Kolinito 13:​4-8.

Fiemaʻu ke Hoko ʻo Kātaki-Fuoloa

4. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke kātaki-fuoloa ʻa e ngaahi mātuʻá?

4 Naʻe tohi ʻe Paula: “Oku kataki fuoloa ae ofa.” (1 Kolinito 13:​4, PM) Ko e kupuʻi lea faka-Kalisi naʻe liliu ko e “kataki fuoloa” ʻoku ʻuhingá ko e ʻūkuma mo e tuai ki he ʻita. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ki he ngaahi mātuʻá ke nau kātaki-fuoloá? Ko e tokolahi taha ʻo e ngaahi mātuʻá ʻoku ʻikai ha veiveiua ʻoku nau fakakaukau ki he ngaahi ʻuhinga lahi. Fakakaukau ange pē ki ha niʻihi siʻi. ʻOku tātātaha ke kole tuʻo taha pē ʻa e fānaú ki ha meʻa ʻoku nau fiemaʻu. Naʻa mo e tali ʻikai mālohi ʻa e mātuʻá, ʻe toutou kole pē nai ʻa e kiʻi tamá, ʻi he ʻamanaki ki ha tali ʻio. ʻE loto nai ʻa e kau taʻu hongofulu tupú ke fakakikihi ʻi ha ngaahi ʻuhinga ʻoku totonu ke fakaʻatā ai kinautolu ke nau fai ha faʻahinga meʻa ʻoku ʻiloʻi ʻe heʻenau mātuʻá ʻoku fakavalevale. (Palovepi 22:15) Pea ʻi he hangē ko kitautolú kotoa, ʻoku hehema ʻa e fānaú ke toutou fai ʻa e niʻihi ʻo ʻenau ngaahi fehālaakí.—Sāme 130:3.

5. Ko e hā ʻoku lava ke ne tokoniʻi ʻa e ngaahi mātuʻá ke nau kātaki-fuoloá?

5 Ko e hā ʻoku lava ke ne tokoniʻi ʻa e ngaahi mātuʻá ke nau kātaki-fuoloa mo ʻūkuma ʻi heʻenau fānaú? Naʻe tohi ʻe Tuʻi Solomone: “Ko e fakapotopoto [pe mahino] ʻa ha tangata ʻa ia ʻoku ne fakatotoka ai ki he ʻita.” (Palovepi 19:11) ʻOku lava ke mahinoʻi ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e tōʻonga ʻenau fānaú ʻi heʻenau manatuʻi naʻe ʻi ai ʻa e taimi naʻa nau angaʻaki ai ʻe kinautolu foki ʻa e ‘lea fakatamasiʻi, feinga fakatamasiʻi, mo e fakakaukau fakatamasiʻi.’ (1 Kolinito 13:11) Ngaahi mātuʻa, ʻe lava ke mou manatuʻi hoʻomou fakahohaʻasi ʻa hoʻomou faʻeé pe tamaí ke tali haʻamou kole fakatamasiʻi? ʻI hoʻomou taʻu hongofulu tupú, naʻa mou fakakaukau ʻi ha taimi naʻe ʻikai pē ke teitei mahinoʻi ʻe hoʻomou ngaahi mātuʻá hoʻomou ongoʻí pe ngaahi palopalemá? Kapau ko ia, ngalingali te mou ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku fai pehē ai hoʻomou fānaú mo e ʻuhinga ʻoku fiemaʻu ai ke fakamanatu hokohoko mo anga-kātaki kia kinautolu ʻa e ngaahi fili ʻoku mou faí. (Kolose 4:6) ʻOku taau ke fakatokangaʻi naʻe tala ʻe Sihova ki he ngaahi mātuʻa ʻIsilelí ke “uhuʻi” ʻa ʻene ngaahi laó ki heʻenau fānaú. (Teutalonome 6:​6, 7) Ko e foʻi lea faka-Hepelū ki he “uhuʻi” ʻoku ʻuhingá “ke toe ʻai,” “ke toutou leaʻaki,” pe “ke ʻai ke maongo.” ʻOku fakahuʻunga heni ʻe pau nai ki he ngaahi mātuʻá ke toutou tala tuʻo lahi ha meʻa ki muʻa ke ako ha kiʻi tama ke ne ngāueʻaki ʻa e ngaahi lao ʻa e ʻOtuá. Ko e toutou leaʻaki tatau ʻoku faʻa fiemaʻu ke akoʻiʻaki ʻa e ngaahi lēsoni kehe ʻi he moʻuí.

6. Ko e hā ʻoku ʻikai ko ha mātuʻa fakangofua tavale ai ʻa e mātuʻa ʻoku kātaki-fuoloá?

6 Kae kehe, ko ha mātuʻa kātaki-fuoloa, ʻoku ʻikai ko ha mātuʻa fakangofua tavale ia. ʻOku fakatokanga mai ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá: “Ko e tamasiʻi ʻoku tukuange noa ʻoku ne fakamaaʻi ʻene faʻe.” Ke taʻofi ʻa e hoko ha meʻa pehē, ʻoku fakahaaʻi ʻe he palōveepi tatau: “Ko e ʻakau mo e valoki ʻoku nau ʻatu poto.” (Palovepi 29:15) ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻe fehuʻia nai ai ʻe he fānaú ʻa e totonu ʻa e ngaahi mātuʻá ke fakatonutonu kinautolú. Ka ko e ngaahi fāmili Kalisitiané ʻoku ʻikai totonu ke fakalele fakatemokalati, ʻo hangē ia ko e totonu ʻa e ngaahi mātuʻá ke fakahoko ʻa e ngaahi tuʻutuʻuní ne fakatuʻunga ia ʻi he loto ki ai ʻa e fānaú. ʻI hono kehé, ko Sihova ʻi hono tuʻunga ko e ʻUlu aoniu ʻo e fāmilí, ʻokú ne ʻoange ki he ngaahi mātuʻá ʻa e mafai ke akoʻi mo akonekina ʻi he ʻofa ʻa ʻenau fānaú. (1 Kolinito 11:3; Efeso 3:​15; 6:​1-4) Ko hono moʻoní, ko e akonekiná ʻoku fehokotaki vāofi ia mo e tafaʻaki hono hoko ʻo e ʻofá naʻe lave ki ai ʻa Paulá.

Founga ke Akonaki Ai ʻi he ʻOfá

7. Ko e hā ʻe akonakiʻi ai ʻe he ngaahi mātuʻa anga-leleí ʻenau fānaú, pea ko e hā ʻoku kau ʻi he akonaki ko iá?

7 Naʻe tohi ʻe Paula ko e “ʻOfa ʻoku . . . angalelei.” (1 Kolinito 13:4) Ko e ngaahi mātuʻa ʻoku nau ʻofa moʻoni ʻi heʻenau fānaú te nau akonakiʻi kinautolu ʻi he anga-lelei mo huʻufataha. ʻI he fai peheé, ʻoku nau faʻifaʻitaki ai kia Sihova. ‘Ko ia ʻoku ʻofa ki ai ʻa Sihová ʻa ia ʻokú ne kinisí’ pe akonakiʻi, ko e tohi ia ʻa Paulá. Kātaki ʻo fakatokangaʻi ange ko e faʻahinga akonaki naʻe lave ki ai ʻi he Tohi Tapú ʻoku ʻikai ʻuhinga pē iá ki he tautea. ʻOkú ne fakahaaʻi ʻa e fakakaukau ʻo e akonekina mo hono akoʻi. Ko e hā ʻa e taumuʻa ʻo e akonakiʻi ko iá? “Kiate kinautolu kuo ʻosi ʻa ako ai,” ʻoku pehē ʻe Paula, ‘ʻe faifai pea tupu ai ha fua ʻoku hoa mo e melinó, ko e koto maʻoniʻoni.’ (Hepelu 12:​6, 11) ʻI he taimi ʻoku akoʻi ai ʻi he anga-lelei ʻe he ngaahi mātuʻá ʻenau fānaú ʻo fakatatau ki he finangalo ʻo e ʻOtuá, ʻoku nau ʻoange ai kia kinautolu ʻa e faingamālie ke nau hoko ko e kakai lalahi anga-fakamelino mo faitotonu. Kapau ʻe tali ʻe he fānaú ʻa e ‘ako ʻoku fai ʻe Sihová,’ te nau maʻu ai ʻa e poto, ʻilo mo e ʻiloʻilo—ko e ngaahi koloa ʻoku mahuʻinga ange ia ʻi he silivá pe ko e koulá.—Palovepi 3:​11-18.

8. Ko e hā ʻoku faʻa hoko ʻi he taimi ʻoku ʻikai akonakiʻi ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻenau fānaú?

8 ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko ha taʻeʻofa ia ʻa e taimi ʻoku ʻikai akonakiʻi ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻenau fānaú. Naʻe fakamānavaʻi ʻe Sihova ʻa Solomone ke ne tohi: “Ko ia ʻoku ne angakoviʻi ʻa e meʻa kinisi ʻoku ne fehiʻa ki heʻene tamasiʻi: Ka ko ia ʻoku ne ʻofa ki ai ʻoku ne tautea [pe akonakiʻi] kei siʻi.” (Palovepi 13:24) Ko e fānau ʻoku ʻohake ʻo ʻikai ha akonaki huʻufatahá ʻoku ngalingali te nau hoko ʻo siokita mo ʻikai fiefia. ʻI hono kehé, ko e fānau ʻa e ngaahi mātuʻa ʻoku nau kaungāongoʻi kae tauhi maʻu ʻa e fakangatangata paú naʻe ʻiloʻi ʻoku nau hoko ko e fānau lelei ange ʻi he ʻapiakó, pōtoʻi lelei ange ʻi he anga ʻo e feohí pea ʻi he fakalūkufuá ʻoku nau fiefia. Ko e moʻoni leva, ko e ngaahi mātuʻa ʻoku nau akonakiʻi ʻenau fānaú ʻoku nau ʻofa kia kinautolu.

9. Ko e hā ʻoku akoʻi ʻe he ngaahi mātuʻa Kalisitiané ki heʻenau fānaú, pea ʻoku totonu ke fēfē ʻa e vakai ki he ngaahi fiemaʻú ni?

9 Ko e hā ʻoku kau ki hono akonakiʻi ʻa e fānaú ʻi ha founga anga-lelei mo anga-ʻofá? ʻOku fiemaʻu ki he ngaahi mātuʻá ke nau lāulea mo ʻenau fānaú ki he meʻa tofu pē ʻoku fiemaʻu meia kinautolú. Ko e fakatātaá, mei he kei valevalé, ko e fānau ʻa e ngaahi mātuʻa Kalisitiané ʻoku akoʻi kia kinautolu ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu tefitó pea pehē ki he fiemaʻu ke nau kau ʻi he ngaahi tafaʻaki kehekehe ʻo e lotu moʻoní. (Ekisoto 20:​12-​17; Mātiu 22:​37-​40; 28:19; Hepelu 10:​24, 25) ʻOku fiemaʻu ke ʻiloʻi ʻe he fānaú ko e ngaahi fiemaʻú ni ʻoku ʻikai ke toe ala liliu ia.

10, 11. Ko e hā nai ke fakakaukauʻi ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tokanga ki ai ʻenau fānaú ʻi hono fokotuʻu ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni ʻi ʻapí?

10 Kae kehe, ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻe loto nai ai ʻa e ngaahi mātuʻá ke fetalanoaʻaki mo ʻenau fānaú ʻi hono fokotuʻu ʻo e ngaahi tuʻutuʻuni ʻi ʻapi. Kapau ʻoku malava ke kau ʻa e toʻutupú ʻi he ngaahi lāulea fekauʻaki mo e ngaahi tuʻutuʻuni ko iá, te nau hehema ange nai ai ke talangofua ki ai. Hangē ko ení, kapau ʻe fili ʻe he ngaahi mātuʻá ha taimi ke ʻi ʻapi ai ʻa e fānaú, ʻe lava ke nau fili ha houa pau ʻe fiemaʻu ai ʻa e fānaú ke nau ʻi ʻapí. Pe ʻi he tuku ke filí, te nau fakaʻatā nai ʻenau fānaú ke nau fokotuʻu ha houa pea ke ʻomai mo ʻenau ngaahi ʻuhinga ʻoku nau saiʻia ai he taimi ko iá. ʻE toki fakahaaʻi leva ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e taimi ʻoku nau fiemaʻú pea fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku nau ongoʻi ai ʻoku feʻungamālie ʻa e taimi ko ení. Kapau ʻoku ʻi ai ha kehekehe ʻi he fakakaukaú, hangē ko ia ʻoku ngalingali ʻe hokó, ko e hā leva ʻe fai ʻe he mātuʻá? ʻI he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi, ʻe fili nai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻe malava ke fakaʻatā ʻa e ngaahi fakaʻamu ʻa ʻenau fānaú ʻi he ʻikai ke maumauʻi ai ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú. ʻOku ʻuhinga ení ʻoku tukulolo ʻa e ngaahi mātuʻá pe tukuange ʻa honau mafaí?

11 Ke tali ʻa e fehuʻi ko iá, fakakaukau ki he founga naʻe ngāueʻaki anga-ʻofa ai ʻe Sihova ʻa hono mafaí ʻi heʻene feangainga mo Lote pea mo hono fāmilí. Hili hono fakafeʻao ʻa Lote, ko hono uaifí mo hono ongo ʻofefiné ki tuʻa mei Sōtomá, naʻe tala ange ʻe he ongo ʻāngeló kia kinautolu: “Hola pe ki he moʻunga naʻa [mou] mole”! Kae kehe, naʻe tali ange ʻe Lote: “ʻEī, ʻoua muʻa ʻe pehe”! Naʻe fokotuʻu ange leva ʻe Lote ʻa e meʻa ʻe taha: “Meʻa ange, ko e kolo ko ē, ʻe vave haʻaku hola ki ai, kaeʻumaʻa ko e kiʻi meʻa: kau hola muʻa ki he potu ko ia”? Ko e hā e tali ʻa Sihová? “Ko eni, kuo u tokaʻi koe ʻi he meʻa ni foki,” ko ʻene folofolá ia. (Senesi 19:​17-22) Naʻe tukuange ʻe Sihova ʻa hono mafaí? ʻIkai ʻaupito! Neongo ia, naʻá ne fakakaukauʻi ʻa e kole ʻa Loté pea fili ke toe kiʻi anga-ʻofa ange kiate ia ʻi he meʻá ni. Kapau ko ha mātuʻa koe, ʻoku ʻi ai ha ngaahi taimi ʻe lava ai ke ke fakakaukauʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tokanga ki ai hoʻo fānaú ʻi hono fokotuʻu ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni ki he fāmilí?

12. Ko e hā te ne tokoniʻi ha kiʻi tama ke ne ongoʻi malu?

12 Ko e moʻoni, ʻoku fiemaʻu ke ʻiloʻi ʻe he fānaú ʻo ʻikai ngata pē ʻi he ngaahi tuʻutuʻuní kae pehē foki ki he ngaahi tautea ki hono maumauʻi ʻo e ngaahi tuʻutuʻuni ko iá. ʻI he lāulea pē ki he ngaahi tauteá pea mahinoʻí, ʻoku fiemaʻu leva ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi tuʻutuʻuní. ʻOku ʻikai ke ʻofa ʻa e ngaahi mātuʻá kapau ʻoku nau fakatokanga hokohoko ki heʻenau fānaú fekauʻaki mo ha tautea ʻoku tuha mo kinautolu kae ʻikai ke fakahoko. “Ko e meʻa ʻi he ʻikai fakaai vave ʻa e tautea ʻo e ngaue kovi naʻe tala, ko ia ko hono ō ia ʻoku malohi ai ʻa e loto ʻo e hakoʻi tangata ke faikovi,” ko e lau ia ʻa e Tohi Tapú. (Koheleti 8:11) Ko e moʻoni, ʻe fakaʻehiʻehi nai ha mātuʻa mei hono tautea ha kiʻi tama ʻi he kakaí pe ʻi he ʻi ai ha ngaahi toʻumeʻa ʻo e kiʻi tamá, ʻo fakahaofi ai ʻa e kiʻi tamá mei haʻane ongoʻi mā. Ka ʻoku ongoʻi malu ange ʻa e fānaú pea fakatupulekina ʻa e fakaʻapaʻapa mo e ʻofa lahi ange ki heʻenau mātuʻá ʻi heʻenau ʻiloʻi ko e “ʻIo” ʻenau mātuʻá ʻoku ʻuhinga iá ko e ʻio pea ko ʻenau “ʻIkai” ʻoku ʻuhingá ko e ʻikai—ʻo tatau ai pē pe ʻoku kau ki he meʻa ko iá ha tautea.​—Mātiu 5:​37.

13, 14. ʻE lava fēfē ke faʻifaʻitaki ʻa e ngaahi mātuʻá kia Sihova ʻi hono akoʻi ʻenau fānaú?

13 Kapau ʻoku fiemaʻu ke fai ʻi he ʻofa, ko e tauteá mo e founga ʻo hono fakahokó ʻoku fiemaʻu ke feʻunuʻaki ia ki he kiʻi tamá. “Ko ʻema ongo tamaikí naʻe kehekehe ʻa e ngaahi fiemaʻu kia kinauá ʻi he taimi ʻo hona akonekiná,” ko e manatu ia ʻa Pam. “Ko e meʻa ne ola lelei ki he kiʻi tama ʻe tahá naʻe ʻikai ola lelei ia ki he tokotaha ʻe tahá.” Ko hono husepānití ko Larry, ʻokú ne fakamatala: “Ko ʻema taʻahine lahí naʻe anga-mālohi pea ne hā ngali naʻá ne toki ongo pē ʻi he akonaki naʻe fefeká. Kae kehe, ko ʻema taʻahine siʻisiʻí naʻe ongongofua ʻaupito ki he ngaahi lea fefeká pea naʻa mo ha sio mata ʻita.” Ko e moʻoni, ko e ngaahi mātuʻa ʻofá ʻoku nau feinga ke ʻiloʻi ʻa e akonaki ʻoku ola lelei taha ki heʻenau fānaú taki taha.

14 ʻOku fokotuʻu ʻe Sihova ʻa e sīpinga ki he ngaahi mātuʻá he ʻokú ne ʻafioʻi ʻa e ngaahi mālohinga mo e vaivaiʻanga ʻo ʻene kau sevāniti taki taha. (Hepelu 4:13) Tānaki atu ki ai, ʻi hono fakahoko ʻo e tauteá, ʻoku ʻikai ke fuʻu anga-fefeka ʻa Sihova pe fakangofua tavale tōtuʻa. ʻI hono kehé, ʻokú ne akonakiʻi “feʻunga” maʻu pē ʻa hono kakaí. (Selemaia 30:11) Ngaahi mātuʻa, ʻoku mou ʻiloʻi ʻa e ngaahi mālohinga mo e vaivaiʻanga hoʻomou fānaú? ʻOku malava ke mou ngāueʻaki ʻa e ʻilo ko iá ʻi ha founga ola lelei mo anga-ʻofa ke akoʻiʻaki kinautolu? Kapau ko ia, ʻoku mou fakamoʻoniʻi ai ʻoku mou ʻofa ʻi hoʻomou fānaú.

Fakalototoʻaʻi ʻa e Fetuʻutaki Faitotonu

15, 16. ʻE lava fēfē ke fakalototoʻaʻi ʻe he ongo mātuʻá ʻena fānaú ke nau lea faitotonu, pea ko e hā ʻa e founga kuo ʻiloʻi ʻe he ngaahi mātuʻa Kalisitiané ʻoku ola lelei ʻi he meʻá ni?

15 Ko e toe tafaʻaki ʻe taha ʻo e ʻofá ko e “ʻikai te ne fiefia ʻi he taʻetotonu, ka ʻoku ne kaungā-fiefia mo e Moʻoni.” (1 Kolinito 13:6) ʻE lava fēfē ke akoʻi ʻe he ngaahi mātuʻá ʻenau fānaú ke nau ʻofa ki he meʻa ʻoku totonu mo moʻoní? Ko ha sitepu ʻoku mātuʻaki fiemaʻu ko hono fakalototoʻaʻi ʻenau fānaú ke nau fakamatalaʻi faitotonu ʻenau ngaahi ongoʻí, neongo kapau ko e meʻa ʻoku nau leaʻakí ʻoku faingataʻa ke tali ʻe he ngaahi mātuʻá. ʻOku malava ke mahino ʻoku fiefia ʻa e ngaahi mātuʻá ʻi he taimi ʻoku fakahāhā ai ʻe he fānaú ʻa e ngaahi fakakaukau mo e ongoʻi ʻoku fehoanaki mo e ngaahi tuʻunga māʻoniʻoní. Kae kehe, ʻi he taimi ʻe niʻihi, ko e fakamatala loto-moʻoni ʻa ha kiʻi tama ʻoku fakahaaʻi nai ai ha hehema ki he taʻemāʻoniʻoní. (Senesi 8:​21) ʻOku totonu ke fēfē ʻa e fakafeangai ki ai ʻa e ongo mātuʻá? Ko ʻena muʻaki hehemá nai ke tauteaʻi he taimi pē ko iá ʻena fānaú ʻi heʻenau fakamatalaʻi ʻa e ngaahi fakakaukau peheé. Kapau ʻoku fakafeangai ʻa e ongo mātuʻá ʻi ha founga pehē, ʻe vave nai hono ako ʻe he fānaú ke nau leaʻaki pē ʻa e meʻa ʻoku nau fakakaukau ʻoku loto ʻa e ongo mātuʻá ke fanongo ki aí. Ko e moʻoni, ko e lea taʻefakaʻapaʻapá ʻoku totonu ke fakatonutonu vave ia, ka ʻoku ʻi ai ha faikehekehe ʻi hono akoʻi ʻo e fānaú ki he founga ke fetuʻutaki anga-fakaʻapaʻapa aí mei hono kounaʻi ʻa e meʻa ke nau leaʻakí.

16 ʻE lava fēfē ke fakalototoʻaʻi ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e fetuʻutaki faitotonú? Ko Aleah, naʻe lave ki ai ki muʻá, ʻokú ne pehē, “Kuó ma fokotuʻu ha ʻatimosifia ʻo e fetuʻutaki tauʻatāina ʻaki ʻa e feinga ke ʻoua ʻe fakahāhā ʻa e ʻita ʻi he taimi ʻoku tala mai ai heʻema fānaú ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne fakahohaʻasi kimauá.” Ko ha tamai ko Tom, ʻokú ne pehē: “ʻOkú ma fakalototoʻaʻi ʻa homa ʻofefiné ke ne fakamatalaʻi mai ʻene fakakaukaú kia kimaua, ʻo aʻu ki he taimi naʻe ʻikai te ne loto-tatau ai mo e anga ʻema fakakaukaú. Naʻá ma ongoʻi kapau te ma taʻofi maʻu pē ia pea fokotuʻu fakamālohi ʻa e meʻa ʻokú ma loto ki aí, te ne hoko ʻo ongoʻi feifeitamaki pea ako ai ke ʻoua ʻe tala mai ʻa e meʻa moʻoni naʻe ʻi hono lotó. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e fanongo kiate iá ʻoku fakalototoʻaʻi ai ia ke ne fanongo mai kia kimaua.” Ko e moʻoni, ʻoku totonu ke talangofua ʻa e fānaú ki heʻenau ongo mātuʻá. (Palovepi 6:20) Ka ko e fetuʻutaki tauʻatāiná ʻoku ʻoange ai ki he ongo mātuʻá ʻa e faingamālie ke tokoniʻi ʻena fānaú ke nau fakatupulekina ʻa e malava fakaefakaʻuhingá. Ko Vincent, ko ha tamai ʻa e toko fā, ʻokú ne pehē: “Naʻa mau faʻa talanoa ki he ngaahi lelei mo e kovi ʻo ha tuʻunga koeʻuhi ke lava ʻo sio ʻema fānaú ʻia kinautolu pē ki he ola lelei tahá. Naʻe tokoniʻi ʻe he meʻá ni kinautolu ke nau fakatupulekina ʻa e malava fakaefakakaukaú.”​—Palovepi 1:​1-4.

17. Ko e hā ʻoku lava ke fakapapauʻi ʻe he ngaahi mātuʻá?

17 Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai ha mātuʻa ʻe malava ke ne ngāueʻaki haohaoa ʻa e faleʻi ʻa e Tohi Tapú ʻi hono ʻohake ʻo e fānaú. Naʻa mo ia, ʻoku lava ke ke fakapapauʻi ko hoʻo fānaú te nau fakahoungaʻi lahi hoʻo ngaahi feinga ke akoʻi kinautolu ʻi ha founga kātaki-fuoloa, anga-lelei mo anga-ʻofá. ʻE tāpuakiʻi moʻoni ʻe Sihova hoʻo ngaahi feinga ke fai peheé. (Palovepi 3:33) Ko e meʻa tefitó, ʻoku loto ʻa e ngaahi mātuʻa Kalisitiane kotoa pē ke ako ʻenau fānaú ke ʻofa kia Sihova ʻo hangē pē ko kinautolú. ʻE lava fēfē ke aʻusia ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e taumuʻa lelei ʻaupito ko ení? ʻE lāulea ʻa e kupu hokó ki he ngaahi founga ʻe niʻihi.

ʻOkú Ke Manatuʻi?

• ʻOku lava fēfē ke tokoniʻi ʻe hono fakahāhā ʻo e mahinó ha mātuʻa ke ne kātaki-fuoloa?

• ʻOku anga-fēfē ʻa e felāveʻi ʻa e anga-leleí mo e akonakí?

• Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ʻa e fetuʻutaki faitotonu ʻi he vahaʻa ʻo e ongo mātuʻá mo e fānaú?

[Fakatātā ʻi he peesi 23]

Ngaahi mātuʻa, ʻoku lava ke mou manatuʻi pe naʻe fēfē hoʻomou kei tamasiʻí?

[Fakatātā ʻi he peesi 24]

ʻOku mou fakalototoʻaʻi ʻa e fetuʻutaki faitotonu mo tauʻatāina mo hoʻomou fānaú?

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share