Founga Hono Hakeakiʻi ʻe Sīsū ʻa e Tuʻunga Māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá
“Kuo fakaha atu e he Otua koe feilaulau fakalelei [ʻa Kalaisi] i he tui ki hono taataa, koeuhi ke fakaha ene maonioni.”—LOMA 3:25, PM.
1, 2. (a) Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻe he Tohi Tapú kia kitautolu fekauʻaki mo e tuʻunga ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá? (e) Ko e hā e ngaahi fehuʻi te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?
KO E fakamatala Fakatohitapu fekauʻaki mo e angatuʻu ʻi he ngoue ko ʻĪtení ʻoku ʻiloa. Ko kitautolu kotoa ʻoku tau ongoʻi ʻa e nunuʻa ʻo e angahala ʻa ʻĀtamá hangē ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he ngaahi lea ko ení: “[Naʻe] hoko ʻa e angahala ki mamani, ʻi he tangata pe taha; mo e hoko ʻa e mate ʻi he angahala; mo ʻene aʻusia pehe ʻa e kakai kotoa pe ʻe he mate, koeʻuhi ne angahala kotoa pe.” (Loma 5:12) Tatau ai pē pe ko e hā hono faingataʻa ʻa ʻetau feinga ke fai ʻa e meʻa ʻoku totonú, ʻoku tau fai ʻa e ngaahi fehālaaki, ʻa ia ʻoku fiemaʻu ai kia kitautolu ʻa e fakamolemole ʻa e ʻOtuá. Naʻa mo e ʻapositolo ko Paulá naʻá ne kalanga: “Ko e lelei ʻoku ou fie fai ʻoku ʻikai te u fai; kaekehe, ko e kovi, ʻa ia ʻoku ʻikai te u fie fai, ko ia ia ʻoku ou feia. ʻOiaue! siʻi toki malaʻia kita!”—Loma 7:19, 24.
2 Ko hotau natula angahalaʻiá ʻoku langaʻi hake ai ʻa e ngaahi fehuʻi mahuʻinga ko ení: Naʻe malava fēfē ke ʻaloʻi mai ʻa Sīsū ʻo Nāsaletí ʻo ʻatā mei he angahala tukufakaholó, pea ko e hā naʻá ne papitaiso aí? Naʻe anga-fēfē hono hakeakiʻi ʻe he ʻalunga moʻui ʻa Sīsuú ʻa e tuʻunga māʻoniʻoni ʻo Sihová? Ko e meʻa ʻoku mahuʻinga tahá, ko e hā naʻe lavaʻi ʻi he pekia ʻa Sīsuú?
Poleʻi ʻa e Tuʻunga Māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá
3. Naʻe anga-fēfē hono kākaaʻi ʻe Sētane ʻa ʻIví?
3 Ko ʻetau ʻuluaki ongo mātuʻá, ʻa ʻĀtama mo ʻIvi, naʻá na talitekeʻi fakavalevale ʻa e tuʻunga-hau ʻo e ʻOtuá ʻi he leleiʻia ange ʻi hono puleʻi ʻe he “Ngata ʻo ono ʻaho, ʻa e toko taha ʻoku ui ko e Tevolo mo Setane.” (Fkh. 12:9) Fakakaukau angé ki he anga ʻo e hoko ení. Naʻe fehuʻia ʻe Sētane ʻa e tuʻunga māʻoniʻoni ʻo e founga pule ʻa e ʻOtua ko Sihová. Naʻá ne fai pehē ʻaki ʻene ʻeke kia ʻIvi: “ʻOku moʻoni koā kuo folofola ʻe he ʻOtua ke ʻoua te mo kai mei he ʻakau kehekehe ʻo e ngouetapu?” Naʻe toe tala ange ʻe ʻIvi ʻa e fekau mahino ʻa e ʻOtuá ke ʻoua te na ala ki he fuʻu ʻakau pau ʻe taha, telia naʻá na mate. Naʻe tukuakiʻi leva ʻe Sētane ʻoku loi ʻa e ʻOtuá. “ʻE ʻikai ʻaupito te mo mate,” ko e lea ia ʻa e Tēvoló. Naʻá ne hoko atu ʻo kākaaʻi ʻa ʻIvi ke ne tui naʻe taʻofi ʻe he ʻOtuá ha meʻa lelei pea ʻi hono kai ʻo e fuaʻiʻakaú, te ne hoko ai ʻo tatau mo e ʻOtuá, ʻi hono maʻu ʻa e tauʻatāina fakaeʻulungaanga.—Sen. 3:1-5.
4. Naʻe anga-fēfē ʻa e hoko ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻo ʻi he malumalu ʻo e tuʻunga-hau fakafetau ʻo Sētané?
4 Ko hono moʻoní, naʻe fakahuʻunga ʻa Sētane ʻe fiefia ange ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻi he muimui ki ha ʻalunga tauʻatāina mei he ʻOtuá. ʻI he ʻikai pouaki ʻa e māʻoniʻoni ʻo e tuʻunga-hau ʻo e ʻOtuá, naʻe fanongo ʻa ʻĀtama ki hono uaifí pea kau fakataha mo ia ʻi hono kai ʻa e fuaʻiʻakau naʻe tapuí. Ko ia naʻe tukuange ai ʻe Sētane ʻa hono tuʻunga haohaoa ʻi he vakai mai ʻa Sihová pea ʻomai ai kitautolu ki he malumalu ʻo e ʻioke fakamamahi ʻo e angahalá mo e maté. ʻI he taimi tatau, naʻe hoko ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻo ʻi he malumalu ʻo e tuʻunga-hau fakafetau ʻo Sētané, ʻa e “otua o mamani.”—2 Kol. 4:4, PM; Loma 7:14.
5. (a) Naʻe anga-fēfē fai ʻa Sihova ki heʻene folofolá? (e) Ko e hā ʻa e ʻamanaki naʻe ʻoange ʻe he ʻOtuá ki he hako ʻo ʻĀtama mo ʻIví?
5 ʻI he fai ki heʻene folofola ʻikai toe loí, naʻe fakahoko ʻe Sihova ʻa e tautea mate kia ʻĀtama mo ʻIvi. (Sen. 3:16-19) Ka naʻe ʻikai ʻuhinga iá kuo taʻelavameʻa ʻa e taumuʻa ʻa e ʻOtuá. Mole ke mamaʻo! ʻI hono tauteaʻi ʻo ʻĀtama mo ʻIví, naʻe ʻoange ai ʻe Sihova ki hona hako ʻi he kahaʻú ha ʻamanaki fisifisimuʻa. Naʻá ne fai ia ʻaki hono fakahaaʻi ʻa ʻene taumuʻa ke ʻohake ha “hako” ʻa ia ʻe fakavolu ʻe Sētane ʻa hono muiʻivaʻé. Kae kehe, ko e Hako ko ia ʻo e talaʻofá, te ne fakaakeake mei he lavea ʻi hono muiʻivaʻé pea te ne ‘laiki e ʻulu’ ʻo Sētané. (Sen. 3:15) ʻOku fakamatala lahi ange ʻa e Tohi Tapú ki he kaveinga ko ení ʻaki ʻene fakahaaʻi eni fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi: “Ko hono ʻuhinga ia naʻe fakaeʻa ai ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtua, koeʻuhi ke ne holoki ʻa e ngaahi ngaue ʻa e Tevolo.” (1 Sione 3:8) Ka naʻe anga-fēfē hono hakeakiʻi ʻi he ʻulungaanga mo e pekia ʻa Sīsuú ʻa e tuʻunga māʻoniʻoni ʻo Sihová?
ʻUhinga ʻo e Papitaiso ʻa Sīsuú
6. ʻOku anga-fēfē ʻetau ʻiloʻi naʻe ʻikai maʻu tukufakaholo ʻe Sīsū ʻa e angahala meia ʻĀtamá?
6 ʻI heʻene fuʻu tangatá, naʻe pau ke hoko ʻo tatau tofu pē ʻa Sīsū mo ʻĀtama ʻa ia naʻe haohaoa ki muʻá. (Loma 5:14; 1 Kol. 15:45) Naʻe ʻuhinga ení naʻe pau ke ʻaloʻi mai ʻa Sīsū ʻoku haohaoa. Naʻe malava fēfē ia? Naʻe ʻoange ʻe he ʻāngelo ko Kepalelí ʻa e fakamatala mahino ko ení ki he faʻē ʻa Sīsuú, ʻa Mele: “ʻE hoko mai ʻa e Laumālie Maʻoniʻoni kiate koe, pea ʻe fakamalumalu koe ʻe he māfimafi ʻo e ʻEiki Taupotu: pea ko ia ʻe ui ai ʻa e hako tapu te ke fāʻeleʻi, ko e ʻAlo ʻo e ʻOtua.” (Luke 1:35) ʻI he konga ki muʻa ʻo e moʻui ʻa Sīsuú, ʻoku hā mahino naʻe fakahā ʻe Mele kia Sīsū ʻa e ngaahi meʻa pau fekauʻaki mo hono ʻaloʻí. Ko ia ai, ʻi he taimi ʻe taha ʻi hono maʻu ʻa Sīsū ʻi he temipale ʻo e ʻOtuá ʻe Mele mo ʻene tamai ohi ko Siosefá, naʻe ʻeke ange ʻe he kiʻi tamasiʻí: “Naʻe ʻikai koā te mo ʻilo kuo pau ke u ʻi he fale ʻo ʻeku Tamaí?” (Luke 2:49, Ko e Taulua) ʻOku hā mahino mei ha taʻu siʻi, naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ko e ʻAlo ia ʻo e ʻOtuá. Ko ia ko hono hakeakiʻi ʻa e tuʻunga māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá naʻe mahuʻinga lahi ia kiate ia.
7. Ko e hā ʻa e ongo koloa mahuʻinga naʻe maʻu ʻe Sīsuú?
7 Naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū ʻa ʻene vēkeveke mahuʻingaʻia ʻi he ngaahi meʻa fakalaumālié ʻaki ʻene maʻu maʻu pē ʻa e ngaahi fakataha ki he lotú. ʻI he haohaoa ʻa hono ʻatamaí, ʻoku pau pē naʻá ne mahinoʻi ʻa e meʻa kotoa pē naʻá ne fanongoa mo lau ʻi he Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Hepeluú. (Luke 4:16) Naʻe toe ʻi ai ʻene koloa mahuʻinga ʻe taha—ko ha sino fakaetangata haohaoa ʻa ia ʻe lava ke feilaulauʻi maʻá e faʻahinga ʻo e tangatá. ʻI heʻene papitaisó, naʻe lotu ʻa Sīsū pea naʻá ne fakakaukau nai fekauʻaki mo e ngaahi lea fakaekikite ʻo e Sāme 40:6-8.—Luke 3:21; lau ʻa e Hepelu 10:5-10.a
8. Ko e hā naʻe feinga ai ʻa Sione Papitaiso ke taʻofi ʻa Sīsū mei heʻene papitaisó?
8 Naʻe muʻaki fiemaʻu ʻe Sione Papitaiso ke taʻofi ʻa Sīsū mei heʻene papitaisó. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhi naʻe papitaiso ʻe Sione ʻa e kau Siú ʻi he fakahāhā ʻenau fakatomala ʻi he angahala ki he Laó. ʻI hono tuʻunga ko ha kāinga ofí, ʻoku pau pē naʻe ʻiloʻi ʻe Sione ko Sīsuú naʻe māʻoniʻoni pea ko ia naʻe ʻikai fiemaʻu ai ke ne fakatomala. Naʻe fakapapauʻi ange ʻe Sīsū kia Sione naʻe feʻungamālie kiate Ia ke papitaiso. “He oku tāu mo kitautolu ke fai ki he maonioni kotoabe,” ko e fakamatala ia ʻa Sīsuú.—Mt. 3:15, PM.
9. Ko e hā naʻe fakahaaʻi ʻi he papitaiso ʻa Sīsuú?
9 ʻI hono tuʻunga ko ha tangata haohaoá, naʻe mei lava ke fakaʻosiʻaki ʻe Sīsū ko iá, ʻi heʻene hangē ko ʻĀtamá, naʻá ne maʻu ʻa e malava ke hoko ko e tamai ʻa ha matakali haohaoa. Kae kehe, naʻe ʻikai ʻaupito holi ʻa Sīsū ki ha kahaʻu pehē koeʻuhí naʻe ʻikai ko e finangalo ia ʻo Sihova kiate iá. Naʻe fekauʻi mai ʻe he ʻOtuá ʻa Sīsū ki he māmaní ke ne fakahoko ʻa e ngafa ʻo e Hako naʻe talaʻofá, pe Mīsaiá. Naʻe kau ki heni ʻa hono feilaulauʻi ʻe Sīsū ʻa ʻene moʻui haohaoa fakaetangatá. (Lau ʻa e Aisea 53:5, 6, 12.) Ko e moʻoni, ko e papitaiso ʻa Sīsuú naʻe ʻikai ʻuhinga tatau ia mo ʻetau papitaisó. Naʻe ʻikai kau ki ai ha fakatapui kia Sihova, koeʻuhi ko Sīsuú ne ʻosi kau ia ki he puleʻanga fakatapui ʻa e ʻOtuá ko ʻIsilelí. ʻI hono kehé, ko e papitaiso ʻa Sīsuú naʻe fakahaaʻi ai ʻa e foaki atu ʻo ia tonu ke fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá hangē ko ia naʻe tomuʻa tala ʻi he Tohi Tapú fekauʻaki mo e Mīsaiá.
10. Ko e hā naʻe kau ki hono fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ʻi he tuʻunga ko e Mīsaiá, pea naʻe anga-fēfē ongoʻi ʻa Sīsū fekauʻaki mo e meʻa ko ení?
10 Ko e finangalo ʻo Sihova kia Sīsuú naʻe kau ai ʻa hono malangaʻi ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ngaohi ākonga, mo hono teuʻi kinautolu ki he ngāue ngaohi-ākonga ʻi he kahaʻú. Ko e foaki ia tonu ʻe Sīsuú naʻe toe kau ki ai ʻa ʻene loto-lelei ke kātekina ʻa e fakatangá mo ha pekia fakamamahi ʻi he poupou ki he tuʻunga-hau māʻoniʻoni ʻo e ʻOtua ko Sihová. Koeʻuhi naʻe ʻofa moʻoni ʻa Sīsū ki heʻene Tamai fakahēvaní, naʻá ne fiefia ke fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá pea ʻiloʻi naʻe fakafiemālie lahi ʻa hono foaki atu ʻa hono sinó ko ha feilaulaú. (Sione 14:31) Naʻá ne toe fiefia ʻi he ʻiloʻi ko e mahuʻinga ʻo ʻene moʻui haohaoá ʻe lava ke foaki ia ki he ʻOtuá ko ha huhuʻi ke fakatau fakafoki mai ʻaki kitautolu mei he pōpula ki he angahalá mo e maté. Naʻe hōifua ʻa e ʻOtuá ʻi hono foaki atu ʻe Sīsū ʻa ia tonu ke ne fua ʻa e ngaahi fatongia lahi ko ení? Ko e moʻoni naʻá ne pehē!
11. Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Sihova ʻene tali ʻa Sīsū ko e Mīsaia pe Kalaisi ne talaʻofá?
11 Ko e kau hiki Kōsipeli kotoa ʻe toko faá naʻa nau fakamoʻoni ki he fakahāhā mahino ʻe Sihova ko e ʻOtuá ʻa ʻene hōifuá ʻi he ʻalu hake ʻa Sīsū mei he vai ʻo e Vaitafe Sioataní. “Kuo u mamata ki he Laumālie ʻoku ʻalu hifo mei langi ʻi he tatau ʻo ha lupe,” ko e fakamoʻoni ia ʻa Sione Papitaisó, “ʻo nofoʻi [ʻa Sīsū] . . . Pea kuo u mamata ʻe au, pea kuo u fakahā, Ko eni ia ʻa e ʻAlo ʻo e ʻOtua.” (Sione 1:32-34) ʻIkai ngata aí, ʻi he taimi ko iá naʻe fakahāhā ʻe Sihova: “Ko Hoku ʻAlo Pele ʻena, ʻa ia kuo u hōifua ai.”—Mt. 3:17; Mk. 1:11; Luke 3:22.
Faitōnunga ʻo Aʻu ki he Pekia
12. Ko e hā naʻe fai ʻe Sīsū ʻi he taʻu ʻe tolu mo e konga hili ʻene papitaisó?
12 ʻI he taʻu ʻe tolu mo e konga hono hokó, naʻe femoʻuekina kakato ʻa Sīsū ʻi hono akoʻi ʻa e kakaí fekauʻaki mo ʻene Tamaí mo e māʻoniʻoni ʻo e tuʻunga-hau ʻo e ʻOtuá. Ko e fāifononga lalo holo ʻi he kotoa ʻo e Fonua ʻo e Talaʻofá naʻá ne helaʻia ai, ka naʻe ʻikai ha meʻa naʻe lava ke ne taʻofi ia mei he faifakamoʻoni fakaʻāuliliki ki he moʻoní. (Sione 4:6, 34; 18:37) Naʻe akoʻi ʻe Sīsū ʻa e niʻihi kehé ʻo fekauʻaki mo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻI heʻene fakamoʻui fakaemana ʻa e mahakí, fafanga ʻa e fuʻu kakai fiekaiá, pea naʻa mo hono fokotuʻu hake ʻo e maté, naʻá ne fakahāhā ai ʻa e meʻa ʻe fakahoko ʻe he Puleʻangá maʻá e faʻahinga ʻo e tangatá.—Mt. 11:4, 5.
13. Ko e hā naʻe akoʻi ʻe Sīsū fekauʻaki mo e lotú?
13 ʻI he ʻikai maʻu fakafoʻituitui ʻa e lāngilangi ʻi heʻene faiakó mo e faifakamoʻuí, naʻe fokotuʻu ʻe Sīsū ha faʻifaʻitakiʻanga tuʻu-ki-muʻa ʻaki hono fakahanga anga-fakatōkilalo ʻa e fakalāngilangí kotoa kia Sihova. (Sione 5:19; 11:41-44) Naʻe toe ʻai ʻe Sīsū ʻo ʻiloa ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga taha ʻa ia ʻoku totonu ke tau lotu ki aí. ʻOku totonu ke kau ʻi heʻetau lotú ʻa e kole “ke tapuhā” ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá, ʻa e Sihová, pea ke fetongi ʻe he tuʻunga-hau māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá ʻa e pule fulikivanu ʻa Sētané koeʻuhi ke “fai Hono Finangalo, hange ko ia ʻi he langi ke pehe foki ʻi māmani.” (Mt. 6:9, 10) Naʻe toe ekinaki mai ʻa Sīsū ke tau ngāue ʻo fehoanaki mo e ngaahi lotu ko iá ʻaki ʻa e “fuofua kumi ae buleaga oe Otua, mo ene maonioni.”—Mt. 6:33, PM.
14. Neongo naʻe haohaoa ʻa Sīsū, ko e hā naʻe fiemaʻu ai kiate ia ʻa e feinga ke fakahoko ʻa hono ngafa ʻi he taumuʻa ʻa e ʻOtuá?
14 ʻI he ofi mai ʻa e taimi ki heʻene pekia fakaefeilaulaú, naʻe hoko ai ʻa Sīsū ʻo lāuʻilo lahi ange ki he fatongia mafatukituki naʻá ne fuá. Ko e taumuʻa mo e ongoongo ʻo ʻene Tamaí naʻe fakatuʻunga ia ʻi hono kātekina ʻe Sīsū ha fakamaau taʻetotonu mo ha pekia fakamamahi. ʻI he ʻaho ʻe nima ki muʻa heʻene pekiá, naʻe lotu ai ʻa Sīsū: “ʻE, kuo takatuʻu ʻeni ʻeku moʻui; pea ko e hā ai ʻeku lea ʻe fai? ʻAlā Tamai, fakahaofi au mei he houa ko eni: ʻa, ka ko hono ʻuhinga e naʻa ku hoko mei ai ki he houa ni.” Hili ʻene fakahaaʻi ʻa e ngaahi ongoʻi fakanatula fakaetangata ko ení naʻe fakahanga taʻesiokita ʻe Sīsū ʻa ʻene tokangá ki he meʻa ʻoku mahuʻinga lahi angé peá ne lotu: “ʻAlā Tamai, ke ke fakalangilangiʻi hoʻou huafa.” Naʻe tali mai ʻe Sihova he taimi pē ko iá: “Kuo u fakalangilangiʻi ia, pea te u toe fakalangilangiʻi foki.” (Sione 12:27, 28) ʻIo, naʻe loto-lelei ʻa Sīsū ke fou ʻi he ʻahiʻahi lahi taha ʻo e anga-tonú kuo faifai ange pea fehangahangai mo ha tangata. ʻI he fanongo ki he ngaahi lea ko ia ʻa ʻene Tamai fakahēvaní ʻoku ʻikai ha veiveiua naʻe ʻoange ai kia Sīsū ʻa e tuipau mālohi te ne lavameʻa ʻi hono hakeakiʻi mo fakatonuhiaʻi ʻa e tuʻunga-hau ʻo Sihová. Pea naʻá ne lavameʻa moʻoni!
Meʻa Naʻe Lavaʻi ʻi he Pekia ʻa Sīsuú
15. Ki muʻa pē ʻi heʻene pekiá, ko e hā naʻe pehē ai ʻe Sīsū: “Kuo lava”?
15 ʻI he tautau ʻa Sīsū ʻi he ʻakau fakamamahí ʻo teu ki heʻene tauʻaki mamahi fakaʻosi ʻa ʻene mānavá, naʻá ne pehē: “Kuo lava!” (Sione 19:30, Tl) Ko ha meʻa lahi ē naʻe malava ke lavaʻi ʻi he tokoni ʻa e ʻOtuá lolotonga ʻa e taʻu ʻe tolu mo e konga mei heʻene papitaisó ʻo aʻu ki heʻene pekiá! ʻI he pekia ʻa Sīsuú, naʻe ʻi ai ha fuʻu mofuike lahi, pea ko e ʻōfisa fakakautau Loma naʻá ne tokangaʻi ʻa e fakahoko tauteá naʻe ueʻi ia ke ne pehē: “Ta naʻa ne moʻoni pe; ko e ʻAlo ia ʻo e Otua.” (Mt. 27:54) ʻOku ngalingali naʻe sio ʻa e ʻōfisá ki hono manukiʻi ʻo Sīsū ʻi heʻene taukaveʻi ko e ʻAlo ia ʻo e ʻOtuá. Neongo ʻa e meʻa kotoa naʻá ne faingataʻaʻia aí, naʻe tauhi maʻu ʻe Sīsū ʻa ʻene anga-tonú pea fakamoʻoniʻi ko Sētané ko ha tokotaha-loi fakalilifu. Fekauʻaki mo e faʻahinga kotoa ʻoku nau poupou ki he tuʻunga-hau ʻo e ʻOtuá, naʻe fai ʻe Sētane ʻa e pole ko ení: “ʻE ʻatu ʻe ha tangata ʻene meʻa kotoa telia ʻene moʻui.” (Siope 2:4) ʻI heʻene faitōnungá, naʻe fakahaaʻi ai ʻe Sīsū naʻe mei lava ke fakamoʻoniʻi ʻe ʻĀtama mo ʻIvi ʻena faitōnunga ʻi he malumalu ʻo hona ʻahiʻahi mātuʻaki faingofua angé. Ko e meʻa ʻoku mahuʻinga tahá, ko e moʻui mo e pekia ʻa Sīsuú naʻe pouaki ai mo hakeakiʻi ʻa e māʻoniʻoni ʻo e tuʻunga-hau ʻo Sihová. (Lau ʻa e Palovepi 27:11, PM.) Naʻe lavaʻi ʻi he pekia ʻa Sīsuú ha toe meʻa lahi ange? ʻIo naʻe pehē!
16, 17. (a) Ko e hā naʻe malava ai ke maʻu ʻe he kau fakamoʻoni ʻa Sihova ki muʻa ʻi he Kalisitiané ha tuʻunga māʻoniʻoni ʻi heʻene vakaí? (e) Naʻe anga-fēfē hono fakapaleʻi ʻe Sihova ʻa e faitōnunga ʻa hono ʻAló, pea ko e hā ʻoku hokohoko atu hono fai ʻe he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí?
16 Naʻe moʻui ʻa e kau sevāniti tokolahi ʻa Sihova ki muʻa ke haʻu ʻa Sīsū ki he māmaní. Naʻa nau maʻu ha tuʻunga māʻoniʻoni ʻi he vakai ʻa e ʻOtuá pea naʻe ʻoange kia kinautolu ʻa e ʻamanaki ʻo ha toetuʻu. (Ai. 25:8; Tan. 12:13) Ka ko e hā ʻa e makatuʻunga fakalao naʻe lava ke tāpuakiʻi ai ʻe he ʻOtua māʻoniʻoni ko Sihová, ʻa e faʻahinga angahalaʻia ʻo e tangatá ʻi ha founga fakaofo pehē? ʻOku fakamatala ʻa e Tohi Tapú: “Kuo fakaha atu e he Otua koe feilaulau fakalelei [ʻa Sīsū Kalaisi], i he tui ki hono taataa, koeuhi ke fakaha ene maonioni i he fakamolemole oe agahala kuo fai, koe mea i he faa kataki ae Otua; Ke fakaha i he kuoga ni a ene maonioni: koeuhi ke agatonu be ia, ka koe fakatonuhia ia o ia oku tui kia Jisu.”—Loma 3:25, 26, PM.b
17 Naʻe fakapaleʻi ʻe Sihova ʻa Sīsū ʻaki ha toetuʻu ki ha tuʻunga māʻolunga ange ʻi he tuʻunga naʻá ne ʻi ai ki muʻa ke ne haʻu ki he māmaní. ʻOku maʻu he taimí ni ʻe Sīsū ʻa e moʻui taʻefaʻamate ko ha meʻamoʻui laumālie lāngilangiʻia. (Hep. 1:3) ʻI hono tuʻunga ko e Taulaʻeiki Lahi mo e Tuʻí, ʻoku hokohoko atu hono tokoniʻi ʻe he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí ʻa hono kau muimuí ke nau hakeakiʻi ʻa e tuʻunga māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá. Pea he fakamālō ē ko kitautolu ʻi he hoko ʻa ʻetau Tamai fakahēvani ko Sihová, ko e Tokotaha-Fakapale ʻo e faʻahinga kotoa ʻoku nau fai eni mo tauhi mateaki kiate ia ʻi he faʻifaʻitaki ki hono ʻAló!—Lau ʻa e Sāme 34:3; Hepelu 11:6.
18. Ko e hā ʻe fakahangataha ki ai ʻa e kupu ako hoko maí?
18 Ko e faʻahinga faitōnunga ʻo e tangatá talu meia ʻĒpeli naʻa nau maʻu ha vahaʻangatae vāofi mo Sihova koeʻuhí naʻa nau ngāueʻi ʻa e tuí pea maʻu ʻa e falala pau ki he Hako naʻe talaʻofá. Naʻe ʻafioʻi ʻe Sihova ʻe hoko ʻa hono ʻAló ko ha tokotaha tauhi anga-tonu pea ko ʻene pekiá ʻe tokonaki mai ai ha ʻufiʻufi haohaoa ki he “angahala ʻa māmani.” (Sione 1:29) Ko e pekia ʻa Sīsuú ʻoku toe maʻu ʻaonga mei ai ʻa e kakai ʻoku moʻui he ʻaho ní. (Loma 3:26) Ko ia, ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki ʻoku lava ke ʻoatu kiate koe ʻe he huhuʻi ʻa Kalaisí? Ko e kaveinga ia ʻo e kupu ako hoko maí.
[Fakamatala ʻi lalo]
a ʻOku hiki lea heni ʻa e ʻapositolo ko Paulá mei he Sāme 40:6-8 fakatatau ki he liliu Sepituakini Kalisí, ʻa ia ʻoku kau ai ʻa e ngaahi lea “kuo ke teuteu ha sino moʻoku.” Ko e kupuʻi lea ko ení ʻoku ʻikai maʻu ia ʻi he ngaahi maniusikilipi ʻoku ala maʻu ʻo e muʻaki Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Hepeluú.
b Sio ki he “Fehuʻi mei he Kau Lautohí” ʻi he peesi 6 mo e 7.
ʻE Fēfē Haʻo Tali?
• Naʻe anga-fēfē hono poleʻi ʻa e tuʻunga māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá?
• Ko e hā naʻe fakahaaʻi ʻi he papitaiso ʻa Sīsuú?
• Ko e hā naʻe lavaʻi ʻi he pekia ʻa Sīsuú?
[Fakatātā ʻi he peesi 9]
ʻOkú ke ʻiloʻi ʻa e meʻa naʻe fakahaaʻi ʻi he papitaiso ʻa Sīsuú?