Ko Hono Fai ʻAki ʻa e Kotoá ʻa e Ngaahi Feilaulau kia Sihová
“ʻIlonga ha meʻa ʻoku mou fai, ngāue ʻi he meʻa ko iá ʻaki homou kotoá ʻo hangē ko ha fai ia maʻa Sihova.”—KOL. 3:23.
1-3. (a) Ko e pekia ʻa Sīsū he ʻakau fakamamahí ʻoku ʻuhinga iá ʻoku ʻikai kei fiemaʻu ʻe Sihova ha faʻahinga feilaulau meia kitautolu? Fakamatalaʻi. (e) Ko e hā e fehuʻi ʻoku malanga hake fekauʻaki mo e ngaahi feilaulau he ʻaho ní?
ʻI HE ʻuluaki senituli T.S., naʻe fakahaaʻi ai ʻe Sihova ki hono kakaí ʻo pehē ko e feilaulau huhuʻi ʻa Sīsuú kuo fakataʻeʻaongaʻi ai e Lao ʻa Mōsesé. (Kol. 2:13, 14) Ko e ngaahi foaki fakaefeilaulau kotoa kuo fai ʻe he kau Siú ʻi he taʻu ʻe laui teaú ne ʻikai kei fiemaʻu pea naʻe ʻikai kei ʻi ai hano mahuʻinga. Kuo fakahoko ʻe he Laó ʻene ngāue ko ha “tauhi ʻo taki atu ai kitautolu kia Kalaisi.”—Kal. 3:24.
2 ʻOku ʻikai pehē ia ai ʻoku ʻikai kei mahuʻingaʻia ʻa e kau Kalisitiané ʻi he ngaahi feilaulaú. ʻI hono kehé, naʻe lea ʻa e ʻapositolo ko Pitá fekauʻaki mo e fiemaʻu ke ‘ʻohake ʻa e ngaahi feilaulau fakalaumālie ʻoku fakahōifua ki he ʻOtuá fakafou ʻia Sīsū Kalaisi.’ (1 Pita 2:5) ʻIkai ngata aí, kuo fakamahinoʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ko ha moʻui faka-Kalisitiane fakatapui—ʻa hono tafaʻakí kotoa—ʻe feʻungamālie nai ʻa e vakai ki ai “ko ha feilaulau.”—Loma 12:1.
3 Ko ia ai, ʻoku fai leva ʻe ha Kalisitiane ʻa e ngaahi feilaulau kia Sihova, ʻi hono foaki ʻa e ngaahi meʻa pau kiate ia pe ʻi hono liʻaki ʻa e ngaahi meʻa pau koeʻuhi ko ia. Makatuʻunga he meʻa ʻoku tau ʻilo fekauʻaki mo e ngaahi fiemaʻu naʻe ʻi ai ki he kau ʻIsilelí, ʻe lava fēfē ke tau fakapapauʻi ko e kotoa ʻetau ngaahi feilaulau he ʻaho ní ʻoku fakahōifua kia Sihova?
ʻI HE MOʻUI FAKAʻAHÓ
4. Ko e hā kuo pau ke tau manatuʻi fekauʻaki mo e ngaahi ngāue fakaʻaho ʻo e moʻuí?
4 ʻI heʻetau fai e ngaahi meʻa heʻetau moʻui fakaʻahó, ʻe hā ngali faingataʻa nai ke fakafelāveʻi ʻetau ngaahi ngāué ki hono fai ʻo e ngaahi feilaulau kia Sihová. Ko e ngāue fakaʻapí, ngāue fakaakó, ngāue fakamāmaní, faifakataú, mo e alā meʻa peheé ʻe hā ngali ʻoku ʻikai loko felāveʻi ia mo e ngaahi meʻa fakalaumālié. Kae kehe, kapau kuó ke fakatapui hoʻo moʻuí kia Sihova pe ʻamanaki ke fai pehē ʻi he kahaʻu ofi maí, tā ʻoku mahuʻinga leva ʻa e laumālie ʻokú ke fakafeangaiʻaki ki he ngaahi ngāue fakamāmaní. Ko e kau Kalisitiane kitautolu houa ʻe 24 he ʻaho. ʻOku fiemaʻu ke ngāueʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapú ʻi he tafaʻaki kotoa ʻetau moʻuí. Ko ia ai, ʻoku ekinaki mai ʻa Paula: “ʻIlonga ha meʻa ʻoku mou fai, ngāue ʻi he meʻa ko iá ʻaki homou kotoá ʻo hangē ko ha fai ia maʻa Sihova, ʻo ʻikai maʻá e tangatá.”—Lau ʻa e Kolose 3:18-24.
5, 6. Ko e hā e ngaahi fakakaukau ʻoku totonu ke ne ueʻi ʻetau ʻai valá mo e tōʻonga fakaʻahó?
5 Ko e ngaahi ngāue fakaʻaho ʻa ha Kalisitiane ʻoku ʻikai ko e konga ia ʻene ngāue toputapú. Neongo ia, ko e moʻoniʻi meʻa ko ia ʻo e ekinaki mai ʻa Paula ke tau ngāueʻaki hotau “kotoá ʻo hangē ko ha fai ia maʻa Sihova” ʻoku ʻai ai ke tau fakakaukau fekauʻaki mo ʻetau ʻalunga moʻuí fakakātoa. Ko ia ʻe fēfē nai haʻatau ngāueʻaki eni kia kitautolu? ʻOku tau ngāue pea ʻai vala ʻi he tuʻunga taau he taimi kotoa pē? Pe lolotonga e kau ʻi he ngaahi ngāue fakaʻahó, ʻoku tau mā nai ai ke ʻiloʻi kitautolu tonu ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova, koeʻuhí ko e anga nai ʻetau tōʻongá pe koeʻuhí ko e anga ʻetau ʻai valá? ʻOfa ke ʻoua ʻaupito ʻe hoko ia! Ko e kakai ʻa Sihová heʻikai te nau loto ke fai ha meʻa pē ʻa ia ʻe tapua kovi atu nai ai ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá.—ʻAi. 43:10; 2 Kol. 6:3, 4, 9.
6 Tau sivisiviʻi angé ʻa e anga hono ueʻi ha ngaahi tafaʻaki kehekehe ʻo e moʻuí ʻe ha holi ke ngāueʻaki hotau “kotoá ʻo hangē ko ha fai ia maʻa Sihova.” ʻI heʻetau fai peheé, manatuʻi ko e ngaahi feilaulau kotoa pē naʻe foaki ʻe he kau ʻIsilelí kia Sihová naʻe pau ko e lelei taha ia naʻa nau maʻú.—ʻEki. 23:19.
ANGA HONO UEʻI HOʻO MOʻUÍ
7. Ko e hā ʻoku kau ki he fakatapui faka-Kalisitiané?
7 ʻI hoʻo fakatapui koe kia Sihová, naʻá ke fai e fili ko iá ʻo ʻikai ha veiveiua, ʻikai ko ia? Ko hono moʻoní, naʻá ke leaʻaki ʻo pehē ʻi he tafaʻaki kotoa hoʻo moʻuí, te ke fakamuʻomuʻa ʻa Sihova. (Lau ʻa e Hepelū 10:7.) Ko ha fili lelei ia. ʻOku ʻikai ha veiveiua kuó ke sio ko e taimi ʻokú ke kumi ai ki he finangalo ʻo Sihová ʻi ha meʻa pea feinga mālohi ke ngāue ʻo fehoanaki mo iá, ʻoku lelei ʻaupito e ngaahi olá. (ʻAi. 48:17, 18) Ko e kakai ʻa e ʻOtuá ʻoku nau māʻoniʻoni mo fiefia koeʻuhí ʻoku nau tapua atu e ngaahi ʻulungaanga ʻo e Tokotaha ʻokú ne fakahinohinoʻi kinautolú.—Liv. 11:44; 1 Tīm. 1:11.
8. Ko e hā e ʻuhinga kia kitautolu ʻo e pehē ʻoku lau ʻe Sihova ʻoku māʻoniʻoni ʻa e ngaahi feilaulau he kuonga muʻá?
8 Ko e ngaahi feilaulau naʻe fai ʻe he kau ʻIsilelí kia Sihová naʻe lau ia ʻoku māʻoniʻoni. (Liv. 6:25; 7:1) Ko e foʻi lea faka-Hepelū naʻe liliu ko e “māʻoniʻoni” ʻoku fakahaaʻi ai e fakakaukau ki he fakamavaheʻi, fakatāfatahaʻi, pe fakamāʻoniʻoniʻi ki he ʻOtuá. Koeʻuhi ke fakahōifua kia Sihova ʻetau ngaahi feilaulaú, kuo pau ke mavahe ia pea ʻikai ʻuliʻi ʻe he ngaahi tākiekina fakamāmaní. Heʻikai lava ke tau ʻofa ʻi ha taha pē ʻo e ngaahi meʻa ʻoku fehiʻa ai ʻa Sihová. (Lau ʻa e 1 Sione 2:15-17.) ʻOku hā mahino, ʻoku ʻuhinga ení kuo pau ke tau fakaʻehiʻehi mei ha ngaahi feohi pē pe kau ki ha ngaahi meʻa ʻe ʻuliʻi ai kitautolu ʻi he vakai mai ʻa e ʻOtuá. (ʻAi. 2:4; Fkh. 18:4) ʻOku toe ʻuhinga iá heʻikai lava ke tau fakaʻatā hotau matá ke hanganaki sio ʻi he meʻa ʻoku taʻemaʻa pe taʻetāú pe fakaʻatā hotau ʻatamaí ke fakaʻānaua fekauʻaki mo e ngaahi meʻa peheé.—Kol. 3:5, 6.
9. ʻOku mahuʻinga fēfē ʻa e ʻulungaanga ʻo ha Kalisitiane ki he niʻihi kehé, pea ko e hā hono ʻuhingá?
9 Naʻe ekinaki ʻa Paula ki he ngaahi kaungātuí: “ʻOua ʻe ngalo ke failelei mo vahevahe atu ʻa e meʻa ʻoku mou maʻú ki he niʻihi kehé, he ʻi he ngaahi feilaulau peheé ʻoku fakahōifuaʻi lelei ai ʻa e ʻOtuá.” (Hep. 13:16) Ko ia ko e hoko ʻo lelei mo failelei ki he niʻihi kehé ʻi he tuʻunga ko ha meʻa anga-maheni ʻi he moʻuí ko e meʻa ia ʻoku vakai ki ai ʻa Sihova ko ha feilaulau ʻoku fakahōifua kiate ia. Ko e tokanga anga-ʻofa ki he niʻihi kehé ko ha fakaʻilonga makehe ia ʻo e kau Kalisitiane moʻoní.—Sione 13:34, 35; Kol. 1:10.
NGAAHI FEILAULAU ʻI HE LOTÚ
10, 11. ʻOku fēfē vakai ʻa Sihova ki heʻetau ngāue fakafaifekaú mo e lotu faka-Kalisitiané, pea ko e hā e ola ʻoku totonu ke fai ʻe he meʻá ni kia kitautolú?
10 Ko e taha e ngaahi founga maeʻeeʻa taha ʻa ia ʻoku tau fai ai ʻi hotau tuʻunga ko e kau Kalisitiané ʻa e ngaahi meʻa lelei maʻá e niʻihi kehé ʻoku fakafou ia ʻi he “talaki fakahāhā ʻo ʻetau ʻamanakí.” ʻOkú ke puke e faingamālie kotoa pē ke fai ai ha fakamoʻoni? Naʻe ui ʻe Paula ʻa e ngāue faka-Kalisitiane mātuʻaki fiemaʻu ko ení ko “ha feilaulau ʻo e fakafetaʻi, ʻa ia, ko e fua ʻo hotau loungutú, ʻa ia ʻokú ne talaki fakahāhā ʻa [e huafa ʻo e ʻOtuá].” (Hep. 10:23; 13:15; Hōs. 14:2) ʻOku lava ke leaʻaki ʻa e meʻa lahi fekauʻaki mo e lahi mo e tuʻunga ʻo e taimi ʻoku tau fakamoleki ʻi hono malangaʻi e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá, pea ʻoku fakataumuʻa ʻa e konga lahi ʻo e Fakataha Ngāué ke ueʻi ai ʻetau fakakaukaú ʻi he meʻá ni. Kae kehe, ʻi hono fakanounoú, koeʻuhi ko ʻetau ngāue fakamalangá mo e ngaahi ngāue faifakamoʻoni ʻi he founga ʻikai anga-mahení ko ha “feilaulau ʻo e fakafetaʻi,” ko ha konga ia ʻetau lotú, ko e feilaulau ko iá ʻoku totonu ko e lelei taha ia ʻe lava ke tau foakí. Lolotonga ʻoku kehekehe ʻa e ngaahi tuʻungá, ko e lahi e taimi ʻoku tau līʻoa ki hono fanongonongo ʻa e ongoongo leleí ʻoku faʻa tapua atu ai ʻetau houngaʻia ʻi he ngaahi meʻa fakalaumālié.
11 Ko e kau Kalisitiané ʻoku nau fakamoleki maʻu pē ʻa e taimi ʻi he lotu fakatāutaha pe fakakulupu. ʻOku fiemaʻu mai ʻe Sihova ke tau fai pehē. Ko e moʻoni ʻoku ʻikai kei pau ke tau tauhi ha mālōlō faka-Sāpate fefeka pe fai maʻu pē ha ngaahi fononga ki he ngaahi kātoanga ʻi Selusalemá. Kae kehe, ko e ngaahi kātoanga motuʻa ko iá ʻoku ʻi ai honau tuʻunga tatau ʻi he moʻui faka-Kalisitiané. ʻOku kei ʻamanekina mai ʻe he ʻOtuá ke tau tuku e ngaahi ngāue maté pea ke ako ʻene Folofolá, lotu, mo maʻu ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané. Pea ko e ngaahi ʻuluʻi fāmili Kalisitiané ʻoku nau tamuʻomuʻa ʻi hono fai e lotu fakafāmilí mo e ngaahi mēmipa ʻo honau ngaahi fāmilí tonu. (1 Tes. 5:17; Hep. 10:24, 25) ʻI he fekauʻaki mo ʻetau ngaahi ngāue fakalaumālié, ʻoku lelei ke tau ʻeke hifo kia kitautolu, ‘ʻE lava ke u fakaleleiʻi ʻa e tuʻunga ʻeku lotú?’
12. (a) Ko e foaki ʻo e ʻinisēnisi ʻi he lotu he kuonga muʻá ʻe lava ke fakahoa ia ki he hā he ʻahó ni? (e) ʻOku totonu ke ueʻi fēfē ʻe he fakahoa ko ení ʻa e kakano ʻetau ngaahi lotú?
12 Naʻe hiva ʻa Tuʻi Tēvita kia Sihova: “Ke hoko atu ʻeku lotu ki ho ʻao na, ʻo hange ko e inisenisi.” (Saame 141:2) Kiʻi fakakaukau angé fekauʻaki mo hoʻo ngaahi lotú—fekauʻaki mo hono toutou faí mo honau tuʻungá. Ko e tohi Fakahaá ʻoku fakatatau ai “ʻa e ngaahi lotu ʻa e kakai tapú” ki he ʻinisēnisi ʻi he ʻalu hake ʻa e ngaahi lotu ʻoku fakahōifuá kia Sihova ʻo hangē ha meʻa ʻoku namu kakala mo ngangatú. (Fkh. 5:8) ʻI ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá, ko e ʻinisēnisi ʻa ia naʻe foaki maʻu pē ʻi he ʻōlita ʻo Sihová naʻe pau ke teuteuʻi lelei ia mo tonu matematē. Naʻe toki fakahōifua pē ia kia Sihová kapau naʻe foaki ʻo fakatatau ki he ngaahi fakahinohino kuó ne fokotuʻú. (ʻEki. 30:34-37; Liv. 10:1, 2) Kapau ko ʻetau ngaahi lotu loto-moʻoní ʻoku fakahoko meimei tatau, ʻe lava leva ke tau fakapapauʻi ʻoku fakahōifua ia kia Sihova.
FOAKI ATÚ MO E MAʻU MAÍ
13, 14. (a) Ko e hā e ngāue naʻe fakahoko ʻe ʻEpafalotaito mo e fakatahaʻanga Filipaí maʻa Paulá, pea naʻe fēfē ongoʻi ʻa e ʻapositoló fekauʻaki mo iá? (e) ʻE lava fēfē ke tau muimui he faʻifaʻitakiʻanga ʻa ʻEpafalotaito mo e kau Filipaí?
13 Ko e ngaahi tokoni fakapaʻanga ʻoku fai ke poupouʻi ʻa e ngāue ʻi māmani lahí ʻe lava ke fakatatau ia ki ha feilaulau, tatau ai pē pe ʻoku tau foaki ʻa e meʻa lahi pe siʻi. (Mk. 12:41-44) ʻI he ʻuluaki senituli T.S., ko e fakatahaʻanga ʻi Filipaí naʻa nau fekauʻi atu ʻa ʻEpafalotaito ki Loma koeʻuhi ke ne tokangaʻi ʻa e ngaahi fiemaʻu fakaesino ʻa Paulá. Ko e fakafofonga ko ia ʻo e kau Filipaí ʻoku hā mahino naʻá ne ʻalu mo ia ha meʻaʻofa paʻanga mei he fakatahaʻangá. Naʻe ʻikai ko e ʻuluaki taimi eni ne fakahāhā ai ʻe he kau Filipaí ʻa e nima-homo kia Paulá. ʻI heʻenau anga-leleí naʻa nau fakataumuʻá ke fakaʻatā ʻa Paula mei he ngaahi hohaʻa ki he meʻa fakapaʻangá koeʻuhi ke lava ai ʻo līʻoa hono taimi lahi ange ki he ngāue fakafaifekaú. Naʻe fēfē vakai ʻa Paula ki he meʻaʻofá? Naʻá ne ui ia ko ha “meʻa namu kakala, ko ha feilaulau fakahōifua, ʻoku hōhōʻia ai ʻa e ʻOtuá.” (Lau ʻa e Filipai 4:15-19.) Naʻe houngaʻia moʻoni ʻa Paula he anga-lelei ʻa e kau Filipaí, pea pehē pē mo Sihova.
14 ʻOku pehē pē he ʻahó ni, ʻoku houngaʻia lahi ʻa Sihova heʻetau ngaahi tokoni ki he ngāue ʻi māmani lahí. ʻIkai ngata aí, ʻokú ne talaʻofa kapau ʻe hokohoko atu ʻetau fakamuʻomuʻa e ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá ʻi heʻetau moʻuí, te ne tokangaʻi ʻetau ngaahi fiemaʻú kotoa, fakalaumālie mo fakaesino.—Māt. 6:33; Luke 6:38.
FAKAHĀHĀ HOʻO HOUNGAʻIÁ
15. Ko e hā e ngaahi meʻa ʻe niʻihi ʻokú ke houngaʻia ai ʻia Sihová?
15 ʻE fiemaʻu ha taimi lōloa ke fakalau ai e ngaahi ʻuhinga lahi ʻoku tau maʻu ke tau houngaʻia ai ʻia Sihová. ʻIkai ʻoku moʻoni ʻoku totonu ke tau fakamālō kiate ia he ʻaho taki taha ki he meʻaʻofa ʻo e moʻuí? ʻOkú ne ʻomai kia kitautolu e meʻa kotoa ʻoku tau fiemaʻú ke tokoniʻi ʻaki kitautolu—ʻa e meʻakai, vala, mo e nofoʻanga pea pehē ki he mānava kotoa ʻoku tau mānavaʻakí. ʻIkai ngata aí, ko ʻetau tuí, ʻa ia ʻoku makatuʻunga ʻi he ʻilo totonú, ʻoku ʻomai ai kia kitautolu ʻa e ʻamanaki. ʻOku feʻungamālie ke tau lotu kia Sihova pea fai e ngaahi feilaulau ʻo e fakafetaʻi kiate ia, koeʻuhí pē ko ia mo e meʻa kuó ne fai maʻatautolú.—Lau ʻa e Fakahā 4:11.
16. ʻOku totonu ke fēfē ʻetau tali ki he feilaulau huhuʻi ʻa Kalaisí?
16 Hangē ko ia kuo tau sio ai ʻi he kupu ki muʻá, ko ha meʻaʻofa mahuʻinga tefito ʻa e ʻOtuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá ko e feilaulau huhuʻi ʻa Kalaisí. Ko ha fakahāhā tuʻu-ki-muʻa eni ʻo e ʻofa ʻa e ʻOtuá kia kitautolú. (1 Sione 4:10) Ko e hā e tali feʻungamālie ki aí? Naʻe fakahaaʻi ʻe Paula: “Ko e ʻofa ʻoku maʻu ʻe he Kalaisí ʻokú ne ueʻi kimautolu, koeʻuhi ko e meʻa eni kuo mau fakamulituku ki aí, naʻe mate ʻa e tangata ʻe taha maʻá e faʻahinga kotoa pē; . . . pea naʻá ne mate maʻá e faʻahinga kotoa pē koeʻuhi ko e faʻahinga ko ia ʻoku moʻuí ke ʻoua te nau kei moʻui maʻanautolu, ka maʻá e tokotaha naʻe mate maʻanautolu pea fokotuʻu haké.” (2 Kol. 5:14, 15) Ko e moʻoni, naʻe pehē ʻe Paula kapau ʻoku tau houngaʻia ʻi he ʻofa maʻataʻatā ʻa e ʻOtuá, te tau ngāueʻaki ʻetau moʻuí ke fakalāngilangiʻi Ia mo Hono ʻAló. Ko ʻetau ʻofa mo e houngaʻia ki he ʻOtuá mo Kalaisí ʻoku fakahāhā ia fakafou heʻetau talangofuá pea ʻi heʻetau holi ke malanga mo ngaohi-ākongá.—1 Tīm. 2:3, 4; 1 Sione 5:3.
17, 18. ʻI he ngaahi founga fē kuo fakalahi ai ʻe he niʻihi ʻenau feilaulau ʻo e fakafetaʻi kia Sihová? ʻOmai ha fakatātā.
17 ʻE malava ke ke fakaleleiʻi ʻa e feilaulau ʻo e fakafetaʻi ʻokú ke fai ki he ʻOtuá? Hili e fakakaukauloto ki he lelei kotoa kuo fai ʻe Sihova maʻanautolú, kuo ueʻi ai ʻa e tokolahi ke nau fokotuʻutuʻu honau taimí mo e ngaahi ngāué ke fakalahi ʻenau kau he ngāue malangaʻi ʻo e Puleʻangá pe ko e ngaahi ngāue fakateokalati kehé. Kuo malava e niʻihi ke tāimuʻa tokoni ʻi he māhina ʻe taha pe lahi ange he taʻu taki taha, lolotonga ia kuo malava e niʻihi ke hū ki he ngāue ʻa e kau tāimuʻa tuʻumaʻú. Kuo kau e niʻihi ʻi he ngaahi ngāue langa ʻa e Puleʻangá. ʻIkai ko e ngaahi meʻá ni ko e ngaahi founga lelei ʻaupito ia ke fakahaaʻi ai ʻete houngaʻiá? Kapau ʻoku fai ʻi he fakaueʻiloto totonu—ke fakahāhā ʻa e houngaʻia mo e fakamālō—ko e ngaahi ngāue ko eni ʻo e ngāue toputapú ʻoku fakahōifua ia ki he ʻOtuá.
18 Kuo ongoʻi ʻe he kau Kalisitiane tokolahi ha moʻua ʻo e houngaʻia kia Sihova pea kuo ueʻi kinautolu ʻe he meʻá ni. Ko e tokotaha pehē ʻe taha ko Morena. Naʻá ne kumi ki ha ngaahi tali ki heʻene ngaahi fehuʻi fakalaumālie ʻi he tui faka-Katoliká, ʻa e lotu naʻe ʻohake ai iá, pea ʻi he filōsofia faka-ʻĒsiá. Ka naʻe ʻikai te ne maʻu ha ngaahi tali fakafiemālie ʻi ha taha ʻo kinaua. Ko e toki taimi pē naʻá ne kamata ako Tohi Tapu ai mo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová naʻe fakatōliʻa ai ʻene fieinua fakalaumālié. Naʻe mātuʻaki houngaʻia ʻa Morena ʻi he ngaahi tali Fakatohitapu māʻalaʻala ki he kotoa ʻene ngaahi fehuʻí pea ki he tuʻumaʻu kuo fai ʻe he ngaahi tali ko iá ki heʻene moʻuí ʻo ne loto ai ke fakamālō kia Sihova ʻaki hono ngāueʻaki e kotoa hono iví ʻi heʻene ngāué. Naʻá ne kamata tāimuʻa tokoni tuʻumaʻu ʻi he hili pē ʻene papitaisó, pea ʻi hono fakaʻatā pē ia ki ai ʻi hono ngaahi tuʻungá, naʻá ne hoko ko ha tāimuʻa tuʻumaʻu. Ko e taʻu ia ʻe 30 kuo maliu atú, pea ʻoku kei ʻi he ngāue taimi-kakató pē ʻa Morena.
19. ʻE malava fēfē nai ke ke fakalahi hoʻo ngaahi feilaulau ʻo e fakafetaʻi kia Sihová?
19 Ko e moʻoni, ʻoku tokolahi e kau sevāniti faitōnunga ʻa Sihova ko honau ngaahi tuʻungá ʻoku ʻikai fakaʻatā ai kinautolu ke ngāue ko ha kau tāimuʻa. Ko e hā pē ʻe lava ke tau fai ʻi he ngāue ʻa Sihová, ko kitautolu kotoa ʻe lava ke tau fai ha ngaahi feilaulau fakalaumālie ʻe fakahōifua kiate ia. ʻI hotau ʻulungāngá, ʻoku fiemaʻu ke tau siofi fakalelei e ngaahi tefitoʻi moʻoni māʻoniʻoní, ʻo ʻiloʻi ʻoku tau fakafofongaʻi ʻa Sihova he taimi kotoa pē. ʻI he tuí, ʻoku tau falala kakato ai ki hono fakahoko ʻo e ngaahi taumuʻa ʻa e ʻOtuá. ʻI he ngaahi ngāue leleí, ʻoku tau tokoni ai ki hono fakamafola ʻa e ongoongo leleí. ʻI he meʻa ʻoku hulu atu ʻi hotau lotó pea ʻi he houngaʻia ki he meʻa kotoa kuo fai ʻe Sihova maʻatautolú, tau hokohoko atu hono fai ʻaki hotau kotoá ʻa e ngaahi feilaulau kia Sihová.
[Fakamatala ʻi he peesi 25]
ʻOku ueʻi koe ʻe he lelei ʻa Sihová ke fakaleleiʻi hoʻo feilaulau ʻo e fakafetaʻí?
[Fakatātā ʻi he peesi 23]
ʻOkú ke puke e faingamālie kotoa pē ke fai ai ha fakamoʻoni?