KAVEINGA TEFITO | KO E HĀ ʻA E MEʻAʻOFA LELEI TAHÁ?
Ko e Kumi ki he Meʻaʻofa Lelei Tahá
Ko e kumi ki he meʻa ʻoku lau ko e meʻaʻofa mahuʻinga ki ha tahá ʻoku ʻikai ko ha ngāue faingofua ia. He ko ē, ko e mahuʻinga ʻo e meʻaʻofá ʻe fakapapauʻi ia mei he tokotaha ʻoku ʻave ki aí. Pea ko e meʻa ʻoku pehē ʻe ha tokotaha ko e lelei tahá ia ʻoku ʻikai pehē ia ki he tokotaha ko eé.
Hangē ko ení, ʻe ongoʻi nai ʻe ha taʻu hongofulu tupu ko e meʻa fakaʻilekitulōnika fakamuimui tahá ko ha meʻaʻofa haohaoa ia. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko ha tokotaha lahi te ne fakamahuʻingaʻi lahi nai haʻane maʻu ha meʻaʻofa fakaetauhiʻofa, hangē ko ha koloa tukufakaholo fakafāmili. ʻI he anga fakafonua ʻe niʻihi, ko e meʻaʻofa ʻoku saiʻia ai ha taha kei siʻi mo e taʻumotuʻá ko e paʻangá, ʻoku fakaʻatā ai ʻa e tokotaha ʻokú ne maʻú ke ngāueʻaki ia ki he meʻa ʻokú ne fiemaʻú.
Neongo ʻene faingataʻá, ʻoku hokohoko atu ʻa e faʻahinga tāutaha tokolahi faʻa fakakaukau ʻi heʻenau kumi ki ha meʻaʻofa ʻoku feʻungamālie taha mo ha tokotaha makehe. Neongo ʻa e ʻikai faʻa malava maʻu pē ʻa e kumi ki he meʻaʻofa peheé, ko hono tauhi maʻu ʻi he fakakaukaú ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻe niʻihi ʻe meimei faingamālie ange ai ki he lavameʻá. Tau lāulea angé ki ha moʻoniʻi meʻa ʻe fā ʻe lava ke tokoni ke fakatōliʻa ʻa e loto ʻo e tokotaha ʻoku foaki ki aí.
Ko e loto ʻo e tokotaha ʻoku foaki ki aí. Ko ha tangata ʻi Belfast, ʻAilani Tokelau, naʻá ne lau ha pasikala lova naʻá ne maʻu ʻi heʻene kei taʻu 10 pe 11 ko e meʻaʻofa lelei taha ia kuó ne maʻú. Ko e hā hono ʻuhingá? “Koeʻuhí naʻá ku fiemaʻu moʻoni ia,” ko ʻene fakamatalá ia. ʻOku fakahaaʻi ʻe he lea ko iá ʻoku ʻi ai ʻa e kaunga lahi ʻa e loto ʻo ha tokotaha pe te ne koloaʻaki ha meʻaʻofa pe ʻikai. Ko ia fakakaukau ki he tokotaha ko ia ʻokú ke palani ke foaki ki ai ʻa e meʻaʻofá. Feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa te ne fakamahuʻingaʻí, koeʻuhí ʻoku faʻa tākiekina ʻa e mahuʻingaʻia ʻa ha taha ʻe he meʻa ʻokú ne loto ki aí. Ko e fakatātaá, ʻoku faʻa mahuʻingaʻia ʻa e fanga kuí ʻi he ʻi ai hanau taimi mo e fāmilí. ʻOku nau loto nai ke sio ki heʻenau fānaú mo e fanga mokopuná ʻi he lahi taha ʻe malavá. Ko ha mālōlō ʻeveʻeva ʻa ha fāmili ʻo kau ai ʻa e fanga kuí ʻe fakahoungaʻi lahi ange nai ia ʻi ha faʻahinga meʻaʻofa pē kiate kinautolu.
Ko ha kī ke lāuʻilo ai ki he loto ʻo ha taha ko e hoko ko ha tokotaha fanongo lelei. ʻOku fakalototoʻaʻi mai ʻe he Tohi Tapú ke tau “vave ki he fanongo, fakatuotuai ki he lea.” (Sēmisi 1:19) ʻI hoʻo fetalanoaʻaki fakaʻaho mo ho ngaahi kaungāmeʻá pe kāingá, fanongo lelei ki he ngaahi lea ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e meʻa ʻoku nau saiʻia aí mo ʻikai saiʻia aí. Te ke ʻi ha tuʻunga lelei ange nai ai ke foaki ha meʻaʻofa te nau fiefia ai.
Ko e ngaahi fiemaʻu pau ʻa e tokotaha ʻoku foaki ki aí. ʻE mātuʻaki koloaʻaki nai ʻe ha taha ʻa e meʻaʻofa faingofua tahá kapau ʻokú ne fakalato ha foʻi fiemaʻu pau. Ka ʻe lava fēfē ke ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻe fiemaʻu pau nai ki ha taha?
ʻOku hā ngali ko e founga faingofua tahá ko e ʻeke pe ko e hā ʻa e fiemaʻu pau ʻa e tokotahá—pe ko e meʻa ʻokú ne fiemaʻú. Kae kehe, ki he kau foaki meʻaʻofa tokolahi, ʻoku toʻo ʻe he meʻá ni ia ʻa e konga ʻo ʻenau fiefia ke foakí, he ʻoku nau saiʻia ange ke fakaʻohovaleʻi ʻa e tokotaha ʻoku foaki ki aí ʻaki ʻa e meʻaʻofa totonú. ʻIkai ngata aí, neongo ʻoku talanoa tauʻatāina ʻa e kakai ʻe niʻihi ʻo fekauʻaki mo ʻenau saiʻiá pe meʻa ʻoku ʻikai te nau saiʻia aí, ʻoku ʻikai te nau faʻa tala atu ʻa ʻenau fiemaʻu paú.
Ko ia ai, hoko ʻo fakatokanga meʻa pea lāuʻilo ki he tuʻunga ʻo e tokotahá. ʻOkú ne kei siʻi, taʻumotuʻa, teʻeki mali, ʻosi mali, ʻosi vete, uitou, ngāue pe maʻu vāhenga mālōlō? Fakakaukau leva ki he ngaahi meʻaʻofa ʻe feʻunga nai mo e fiemaʻu ʻa e tokotahá.
Ke maʻu ʻa e vavanga fakaefakakaukau ki he ngaahi fiemaʻu ʻa e tokotaha ʻoku teu ke foaki ki ai hoʻo meʻaʻofá, talanoa ki ha niʻihi kuo nau ʻi ha tuʻunga meimei tatau. Te nau malava nai ke tala atu ʻa e ngaahi fiemaʻu pau ʻoku ʻikai ʻilo lahi ki ai ha niʻihi kehe. Ko e fakamatala peheé, ʻe lava nai ai ke ke foaki ha meʻaʻofa ʻokú ne fakalato ha fiemaʻu ʻoku ʻikai ke fakakaukau ki ai ha niʻihi ia.
Ko e taimí: ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Ko ha lea ʻoku leaʻaki ʻi he taimi totonú—hono ʻikai lelei!” (Palōveepi 15:23) ʻOku fakahaaʻi ʻe he konga Tohi Tapú ni ko e taimi ʻo ʻetau ngaahi leá ʻoku ʻi ai ʻene kaunga lahi. ʻOku meimei tatau ia mo ʻetau ngaahi ngāué. Hangē pē ko e malava ke mātuʻaki fakafiemālie ki he tokotaha ʻoku fanongo maí ʻa e ngaahi lea ʻoku leaʻaki ʻi he taimi totonú, ko ha meʻaʻofa ʻoku foaki ʻi he taimi totonú pe ʻi he tuʻunga feʻungamālié ʻoku tokoni lahi ia ki he fiefia ʻa e tokotaha ʻoku foaki ki aí.
Ko ha kaumeʻa ʻoku teu ke mali. Ko ha talavou ʻoku vavé ni ke ʻosi mei he akó. Ko ha ongo meʻa mali ʻoku ʻamanaki ke na maʻu ha pēpē. Ko e ngaahi tuʻunga eni ʻe niʻihi ʻoku faʻa foaki ai ʻa e meʻaʻofá. ʻOku pehē ʻe he niʻihi ʻoku ʻaonga ke tauhi ha lisi ʻo e ngaahi meʻa makehe pehē ʻa ia ʻe hoko mai ʻi he taʻu hono hokó. ʻI he foungá ni ʻe lava ke nau palani tokamuʻa ai ki ha meʻaʻofa ʻe lelei taha ki he tuʻunga taki taha.a
Ko e moʻoni, ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke fakangatangata pē hoʻo foaki meʻaʻofá ki he ngaahi meʻa makehé. Ko e fiefia ʻi he foakí ʻoku malava ke hokosia ia ʻi ha taimi pē. Kae kehe, ʻoku fiemaʻu ke tokanga. Ko e fakatātaá, kapau ʻoku teu ha tangata ke ne foaki ha meʻaʻofa ki ha fefine, lolotonga ia ʻoku ʻikai ha ʻuhinga lelei ke fai pehē, ʻe fakaʻosiʻaki nai ʻe he fefiné ko e meʻaʻofá ko ha fakahaaʻi ia ʻo e mahuʻingaʻia ʻa e tangatá ke na maheni ange. Neongo naʻe fai pē ia ʻi he taumuʻa totonu mo lelei, ʻoku lava ke taki atu ʻa e meʻaʻofa peheé ki he maʻuhala pe puputuʻu. ʻOku fakamamafaʻi mai ʻe he meʻá ni ʻa e fiemaʻu ke fakakaukau ki ha toe moʻoniʻi meʻa mahuʻinga ʻe taha—ko e taumuʻa ʻa e tokotaha foakí.
Taumuʻa ʻa e tokotaha foakí. Hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi mai ʻe he fakatātā ki muʻá, ʻoku lelei ke fakakaukau pe ʻe fakaʻuhingahalaʻi nai ʻe he tokotaha ʻoku fai ki ai ʻa e foakí ʻa e taumuʻa ʻa e tokotaha foakí. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻe lelei ki he tokotaha foakí ke ne sivisiviʻi ʻene taumuʻá tonu. Neongo ko e tokolahi taha ʻo e kakaí te nau fakakaukau ko e taumuʻa ʻo ʻenau foakí ʻoku lelei, ʻoku foaki ʻe he tokolahi ʻa e ngaahi meʻaʻofa ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi taimi pau ʻo e taʻú koeʻuhí ʻoku nau ongoʻi ʻoku tenge kinautolu ke fai pehē. Lolotonga ia ʻoku foaki ʻa e niʻihi mo e ʻamanaki ke fai ha fakafeangai lelei ange pe maʻu mei ai ha meʻa.
Ko e hā ʻe lava ke ke fai ke fakapapauʻi ʻoku fai ʻi he taumuʻa lelei ʻa hoʻo foaki meʻaʻofá? ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Mou fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻi he ʻofá.” (1 Kolinitō 16:14) Kapau ko hoʻo foakí ʻoku ueʻi ʻe he ʻofa mo e tokanga moʻoni ki he tokotaha ʻoku foaki ki aí, ʻe tali fiefia nai hoʻo meʻaʻofá pea te ke hokosia ʻa e fiefia lahi ange ʻoku tupu mei he nima-homo moʻoní. ʻI hoʻo foaki mei he lotó, ʻokú ke toe ʻai ai ʻetau Tamai fakahēvaní ke fiefia. Naʻe fakaongoongoleleiʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻa e kau Kalisitiane ʻi Kolinitō ʻo e kuonga muʻá ʻi heʻenau poupou nima-homo mo fiefia ki he ngāue tokoni ki honau kaungā Kalisitiane ʻi Siuteá. Naʻe tala ange ʻe Paula: “ʻOku ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻi ha tokotaha foaki fiefia.”—2 Kolinitō 9:7.
Ko e tokanga ki he ngaahi moʻoniʻi meʻa kuo tau lāulea ki aí ʻe tokoni lahi ia ki hoʻo foaki ʻa e meʻaʻofa ʻe fiefia ai ʻa e niʻihi kehé. Ko e ngaahi moʻoniʻi meʻá ni—mo e ngaahi meʻa lahi ange—kuo ʻi ai ʻenau kaunga lahi ki he fokotuʻutuʻu ʻa e ʻOtuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá ke nau maʻu ʻa e meʻaʻofa lahi tahá. ʻOku mau fakaafeʻi atu koe ke ke fakakaukau ki he meʻaʻofa maʻongoʻonga ko ení ʻaki hono lau ʻa e kupu hoko maí.
a ʻOku foaki foki ʻe he kakai tokolahi ha meʻaʻofa he lolotonga ʻo ha faiʻaho pe kātoanga ʻaho mālōlō. Kae kehe, ko e ngaahi meʻa ko ení ʻoku faʻa kau ki ai ʻa e ngaahi tōʻonga ʻoku fepaki ia mo e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he Tohi Tapú. Sio ki he kupu “ʻEke Heʻetau Kau Lautohí—Ko e Kilisimasí ki he Kau Kalisitiané?” ʻi he makasini ko ení.