Ngāueʻaki ʻa ʻEtau Lelei Tahá ʻi Heʻetau Ngaahi Makasiní
1 Ko e hā ʻoku lau ʻe he kakai tokolahi? Ko e ngaahi makasiní. Kuo fakahā ʻi he ngaahi saveá ko e toko 9 mei he toʻutupu ʻe toko 10 ʻi he vahaʻa ʻo e taʻu 10 mo e 18, pea ko e pēseti tatau pē ʻi he kakai lalahí, ʻoku nau lau ʻo ʻikai siʻi hifo ʻi he makasini ʻe taha ʻi he māhina kotoa pē. ʻOku mahuʻingaʻia ʻa e māmaní ʻi he makasiní.
2 ʻE lava ke tau ʻai ʻa e faʻahinga loto-totonú ke nau mahuʻingaʻia ʻi he Taua Leʻo mo e Awake!? ʻIo, ʻo kapau ʻoku TAU mahuʻingaʻia ʻi he Taua Leʻo mo e Awake! Ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolú? Fakakaukau ange ki he ngaahi fokotuʻu ko ʻení:
◼ Lau ʻa e Ngaahi Makasiní: Naʻe līpooti ʻe ha ʻovasia fefonongaʻaki ʻe taha ʻo pehē, ʻi hono fakaʻavalisí, ko e tokotaha malanga pē ʻe 1 mei he toko 3 ʻi heʻene feituʻu ngāué ʻokú ne lau ʻa e tatau taki taha ʻo e Taua Leʻo mo e Awake! mei he kamatá ki he ʻene ʻosi. ʻOkú ke fai pehē? ʻI hoʻo lau ʻa e kupu taki taha, fehuʻi kiate koe, ‘Ko hai ʻe houngaʻia ʻi he fakamatala ko ʻení—ko ha faʻē, ko ha taha veiveiua pe ʻoku ʻi ai ha ʻOtua, ko ha tangata pisinisi, ko ha talavou?’ ʻI hoʻo tatau fakafoʻituituí, fakaʻilongaʻi ha poini ʻe taha pe ua ʻe lava ke ke ngāueʻaki ʻi hono tuʻuaki ʻo e makasiní. Fakakaukau leva pe ʻe anga-fēfē nai haʻo langaʻi ʻa e mahuʻingaʻia ʻi he kaveingá ʻi ha foʻi sētesi pē ʻe taha pe ua.
◼ Maʻu ha ʻOta Makasini Pau: ʻAi haʻo ʻota totonu ʻi he tokoua ʻokú ne tokangaʻi ʻa e ngaahi makasiní ki ha lahi pau ʻo e ngaahi tataú ʻi he tatau taki taha. ʻI he foungá ni, te ke maʻu maʻu pē ai mo ho fāmilí ʻa e ngaahi makasini lahi feʻunga.
◼ Fakapolokalamaʻi ha ʻAho Makasini Tuʻumaʻu: ʻOku lahi ʻa e ngaahi fakatahaʻanga kuo nau fokotuʻu mavahe ha ʻaho kuo vaheʻi ʻo fakatefito pē ki he fai fakamoʻoni ʻaki ʻa e makasiní. ʻE lava ke ke poupouʻi ʻa e ʻAho Makasini ʻa e fakatahaʻangá? Kapau ʻoku ʻikai, feinga ke ngāueʻaki ʻa e taimi ngāue ʻe niʻihi ʻi ha vahaʻa taimi pau ki he fakamoʻoni ʻaki ʻa e makasiní ʻi he halá mo hono tufa fakafoʻituitui ʻo e ngaahi makasiní, fakatouʻosi ʻi he fale ki he falé pea mo e ngaahi tufaʻanga makasini paú.
◼ Hoko ʻo Mahuʻingaʻia ʻi he “Taua Leʻo” mo e “Awake!”: Toʻo ʻa e ngaahi tatau ʻo e makasiní ʻi he taimi ʻo hoʻo fefonongaʻakí pe fakataú. Tuʻuaki kinautolu ʻi he taimi ʻokú ke talanoa ai ki ho kaungāngāué, ngaahi kaungāʻapí, kaungāakó, pe kau faiakó. Ko ha ongo meʻa ʻokú na faʻa folau vakapuna maʻu pē ʻokú na ngāueʻaki ha foʻi poini ʻi he taha ʻo e ngaahi makasini fakamuimuí ke kamata ha fetalanoaʻaki mo e pāsese naʻe nofo hoko mai kiate kinauá. Kuó na fiefia ʻi he ngaahi meʻa mālie lahi naʻe hokosiá. Ko e fānau ʻe niʻihi ʻoku nau ʻave maʻu pē ki he akoʻangá ʻa e ngaahi kupu ʻa ē ʻoku nau ongoʻi ʻe mahuʻingaʻia ai ʻa e kau faiakó pe kaungāakó. Toʻotoʻo haʻo ngaahi tatau ʻi hoʻo fononga holo ʻi hoʻo ngaahi meʻa ʻoku fiemaʻu ke faí, pea tuʻuaki ia ki he kau pisinisí ʻi he hili hoʻo meʻa ʻoku ʻaí. Ko e tokolahi ʻiate kitautolu ʻoku fakatau penisini maʻu pē; ko e hā ʻoku ʻikai ke tau tuʻuaki ai ʻa e ngaahi makasiní ki he kau ngāue ʻi he pausá? Tauhi maʻu ke ke ala tonu ki ai ʻi he taimi ʻoku ʻaʻahi atu ai ʻa e kāingá, ʻi he taimi ʻokú ke fefonongaʻaki meʻalele holo aí, pe ʻi he taimi ʻokú ke talitali ai ki haʻo ʻapoinimeni. ʻOku lava ke ke fakakaukau atu ki ha toe ngaahi taimi kehe ʻe feʻungamālie ki ai?
◼ Teuteu ha Tuʻuaki Nounou ʻo e Makasiní: Fokotuʻutuʻu ke lea nounou pē, kae lea lelei. Feinga ke loto-māfana. ʻAi ke ongo ki he lotó. Lea hangatonu. Fili ha foʻi fakakaukau ʻe taha mei ha kupu, fakalea nounou ia, pea tuʻuaki ʻa e ngaahi makasiní. Ko e tuʻuaki lelei tahá ko hono langaʻi ha fehuʻi ʻi he kaveinga ʻoku fai ai ʻa e mahuʻingaʻiá pea toki tuhu leva ki ha kupu ʻa ē ʻokú ne ʻomai ʻa e tali Fakatohitapú. Fakakaukau ki ha fakatātā ʻe niʻihi ki he anga ʻo hano fai nai ʻeni:
3 Kapau ʻokú ke fakaeʻa ha kupu ʻi he tupulekina ʻa e tuʻunga ʻo e faihiá, ʻe lava ke ke ʻeke:
◼ “Ko e hā ʻoku fiemaʻu ke ʻai ke malava ʻo tau mohe ʻi he poʻulí mo ʻikai ʻi ai ha manavahē ki he faihiá?” ʻE veiveiua nai ʻa e tokotaha-ʻapí fekauʻaki mo ha toe lelei ange ʻa e ngaahi meʻá. ʻE lava ke ke tala ange ʻoku tokolahi ʻa e kakai ʻoku nau ongoʻi tatau pē pea tānaki atu ki ai ʻokú ke maʻu ʻa e ngaahi fakamatala ʻokú ke tui ʻe mahuʻingaʻia ai. Hili iá pea lave leva ki ha poini feʻungamālie ʻi he kupú.
4 ʻI he taimi ʻoku tuʻuaki ai ha kupu ʻi he moʻui fakafāmilí, te ke lea nai ʻo pehē:
◼ “ʻOku ʻiloʻi ʻe he kakai tokolahi ko ha pole moʻoni ia ʻa e kumi ki he meʻa ke maʻu moʻui mei ai pea mo hono tauhi ʻo ha fāmili ʻi he ngaahi ʻahó ni. ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi tohi kuo hiki ʻo kau ki he kaveingá, ka naʻa mo e kau mataotaó ʻoku ʻikai ke nau felotoi ʻi he ngaahi fakaleleiʻanga ki hotau ngaahi palopalemá. ʻOku ʻi ai ha feituʻu ʻe lava ke tau ō ki ai ki ha tataki alafalalaʻanga?” Hili iá pea tuhu leva ki ha fakamatala hangatonu ʻi he makasiní ʻokú ne fakahāhaaʻi ʻa e poto ʻa ia naʻe maʻu ʻi he Tohitapú.
5 Te ke fai nai ʻa e leá ni ʻi he taimi ʻokú ke fakamatalaʻi ai ha kupu ki ha palopalema fakasōsiale:
◼ “ʻI he ʻahó ni ko e tokolahi taha ʻo e kakaí ʻoku nau mafasia. Naʻe ʻikai ke teitei fakataumuʻa ʻe he ʻOtuá ia ke tau moʻui ʻi he foungá ni.” Fakahā leva ʻa e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kitautolu ʻe he fakamatala ʻa ia ʻoku fakatefito ʻi he Tohitapú ke fekuki ai mo e ngaahi palopalema ʻi he lolotonga ní pea tokonaki mai ai ʻa e ʻamanaki ki ha fakaleleiʻanga tuʻuloa ʻi he kahaʻú.
6 Fēfē ʻa e ngaahi meʻaʻofá? Ke ʻai ke ʻilo ʻe he faʻahinga houngaʻiá ʻa e founga ʻe lava ai ke nau tokoní, ʻe lava ke ke pehē: “Neongo ʻoku mau tuʻuaki taʻetotongi ʻa e tohí, ka ʻoku mau talitali lelei ʻa e ngaahi meʻaʻofa feʻunga pē ki heʻemau ngāue ʻi māmani lahí.”
7 ʻOku Ola Lelei ʻa e Fakamoʻoni ʻi he Halá: Ko e ʻuluaki taimi naʻe fakalototoʻaʻi ai ʻa e kau malangá ke fakapolokalamaʻi ha ʻaho makehe ʻi he uike taki taha ki he fakamoʻoni ʻi he halá ʻo ngāueʻaki ʻa e ngahi makasiní naʻe hā ʻi he tatau ʻo Sanuali 1940 ʻi he Informant (ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga.) ʻOkú ke kau ʻi he taimi ki he taimi he fakamoʻoni ʻi he halá? Kapau ko ia, ʻoku ola lelei moʻoni ʻa e founga ʻokú ke ngāueʻakí? Kuo fakatokangaʻi ʻa e kau malanga ʻe niʻihi ʻoku nau tuʻu ʻi ha tuliki hala moʻumoʻua, ʻo fetalanoaʻaki pē ʻiate kinautolu lolotonga ia ʻoku tokolahi ʻa e kakai ʻoku nau feʻaluʻaki holo ai ʻo ʻikai ke fakatokangaʻi. ʻOku ola lelei ange ʻa e tuʻu mavahevahe ʻo fakaofiofi atu ai ki he kakaí kae ʻikai ko e tuʻu fakataha mo e ngaahi makasiní. ʻE tuʻu nai ʻa e kau solá pea fanongo taimi nounou kapau ʻoku fakaofiofi atu ha tokotaha pē, ka ko e tokosiʻi pē ʻe fie kamata ke fakaofiofi ki ha kulupu ʻoku nau femoʻuekina ʻi he pōtalanoá. Koeʻuhi ʻoku tau tohoakiʻi mai ʻa e lahi ʻo e tokangá ʻi he halá, ʻoku ʻi ai ʻa e fiemaʻu makehe ke tau teuteu lelei mo vala taau ʻo hangē ko ia ʻoku taau mo e kau faifekau ʻa e ʻOtuá.—1 Tīm. 2:9, 10.
8 Tufaʻanga Makasini Pau: Ko kinautolu ʻoku ʻi ai ʻenau tufaʻanga makasini paú ʻoku nau tuku ai ʻa e ngaahi makasini lahi neongo hono toutou ngāueʻi ʻa e ngaahi feituʻú. Ko ha tupuʻanga lelei ʻo hono fakatoka ha ngaahi ako Tohitapú ko e ngaahi tufaʻanga makasini paú.
9 ʻI he taimi ʻokú ke fai maʻu pē ai ʻa e ngaahi toe ʻaʻahi ke ʻave ʻa e ngaahi makasiní, te ke ʻilo ai ʻe tupulaki ʻa e māfana mo e ongoʻi fakakaumeʻa ʻiate koe mo e tokotaha-ʻapí. Ko e lelei ange ʻa hoʻomo mahení, ko e faingofua ange ia ke fetalanoaʻaki ʻo kau ki ha ngaahi tuʻunga-lea Fakatohitapú. ʻE lava ke tataki ai heni ke kamata ha ako Tohitapu lelei. ʻI he ngaahi toe ʻaʻahi ʻoku hā mahino mei ai ʻa e houngaʻia ʻi he ngaahi makasiní, tuʻuaki ha tukuhau. Pea manatuʻi, ko e taimi taki taha ʻokú ke fetuʻutaki ai mo e tokotaha-ʻapí ʻoku lava ke ke līpooti ia ko ha toe ʻaʻahi.
10 Naʻe ʻi ai ha tuofefine ʻe taha naʻá ne faʻa ʻave ʻa e ngaahi makasiní ki ha fefine naʻá ne tali maʻu pē ka naʻá ne pehē: “ʻOku ʻikai ke u tui ki he meʻa ʻokú ke talamai kiate aú.” ʻI heʻene toe ʻaʻahi ki mui mai aí, naʻá ne feʻiloaki ai mo e husepānití ʻi he ʻapí. ʻI he hili ha talanoa anga-fakakaumeʻa, naʻe fai leva ʻa e ngaahi fokotuʻutuʻu ke kamata ha ako Tohitapu. Naʻe fakakaumeʻa ʻa e tuofefiné ki he fānau tangata ʻe toko tolu naʻa nau haʻu ʻo kau ʻi he akó. Faifai atu pē, naʻe fakatapui ʻa e faʻeé pea mo ʻene fānau tangatá ʻa ʻenau moʻuí kia Sihova pea nau papitaiso. ʻI he aʻu mai ki he ʻaho ní, ko e mēmipa ʻe toko 35 ʻi he fāmilí kuo nau tali ʻa e moʻoní. Ko e hoko kotoa ʻa e meʻa ko ʻení koeʻuhi pē ko e ngāue ʻa e tuofefiné ki heʻene tufaʻanga makasini paú!
11 ʻOku lahi ʻa e ngaahi founga ke kamata ai ha tufaʻanga makasini pau. ʻOku lava ke ke kamata ha tufaʻanga pau ʻaki haʻo tauhi pē ha lēkooti ʻo kinautolu naʻá ke tufa ki aí pea fokotuʻutuʻu ke foki ki ai ʻi he uike ua kotoa pē mo e ngaahi tatau fakamuimui tahá. Ko e founga ʻe tahá ko hono ngāueʻaki ʻa e fakamatala ʻi he ngaahi makasini ʻoku maʻu tuʻo ua he māhiná ʻi lalo ʻi he ʻuluʻitohi ko e “ʻI he ʻEmau Tatau Hono Hoko.” ʻI hoʻo toe foki atú, tala ange ki he tokotaha-ʻapí ʻokú ke maʻu ʻa e kupu naʻá ke lave ki ai ki muʻá. Pe, ʻi hoʻo fai ʻa e toe ʻaʻahí, ʻe lava ke ke pehē: “ʻI he taimi naʻá ku lau ai ʻa e kupu ko ʻení, naʻá ku fakakaukau ʻe fakatupu tokanga nai ia kiate koe . . . ” Fai leva ha lave nounou ki he kupú pea tuʻuaki ia. ʻI he taimi kuo lava ai ʻa e toe ʻaʻahí, hiki ʻi hoʻo lēkooti fale-ki-he-falé ʻa e ngaahi poini faingofua ʻe nima: (1) hingoa ʻo e tokotaha-ʻapí, (2) tuʻasila ʻo e tokotaha-ʻapí, (3) ʻaho ʻo e ʻaʻahí, (4) ngaahi tatau naʻe tukú, mo e (5) kupu naʻe fakahāhaaʻí. Kuo ʻi ai ʻa e kau malanga ʻe niʻihi ʻoku nau lavameʻa ʻaupito ʻi hono fakatupu ha ngaahi tufaʻanga makasini pau, ʻo faifai pē ʻo aʻu ʻo 40 pe lahi ange ʻa e ngaahi toe ʻaʻahi ʻi heʻenau lisí!
12 Feituʻu Pisinisi: ʻOku lahi ʻa e ngaahi makasini kuo tufa ʻe he kau malanga ʻoku ngāue ʻi he feituʻu pisinisí. Kuó ke ʻahiʻahi ʻa e ngāue falekoloa-ki-he-falekoloá? ʻOku hā ʻi he ngaahi līpootí ko e ngaahi fakatahaʻanga ʻe niʻihi, ʻoku mātuʻaki siʻisiʻi ai ʻa e kau ia ʻi he ngāue ko ʻení. ʻI he ʻuluaki taimí, ko e niʻihi ʻoku nau veiveiua fekauʻaki mo e ʻaʻahi ki he kakai pisinisí, ka ʻi he hili ʻenau ʻahiʻahiʻi ia ʻi ha taimi nounou, ʻoku nau ʻiloʻi ai ʻoku fakatou fakamānako mo fakafiemālie. Ko e hā ʻoku ʻikai ke kole ai ki ha tokotaha malanga taukei pe tāimuʻa ke tokoniʻi koe ke kamatá?
13 ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi ʻaonga ʻo e ngāue mei he falekoloa ki he falekoloá. ʻOku ʻi ai ʻa e tokosiʻi ʻoku ʻikai-ʻi-ʻapi, tautefito ʻi he lolotonga ʻo e ngaahi houa ngāué! ʻOku faʻa anga-fakaʻapaʻapa ʻa e kakai pisinisí, ʻo tatau ai pē kapau ʻoku ʻikai ke nau mahuʻingaʻia tautefito ʻi he Tohitapú. Kamata pongipongia; ngalingali ʻe tali lelei ange ai koe. ʻI he hili hono fakafeʻiloaki koé, te ke lea nai ʻo pehē ʻoku tātātaha ʻa hoʻo maʻu ʻi ʻapi ʻa e kakai pisinisí, ko ia ʻokú ke ʻaʻahi ai kiate kinautolu ʻi he feituʻu ʻoku nau ngāue aí ʻi ha mōmeniti siʻi pē ke tuʻuaki ʻa e ngaahi tatau fakamuimui taha ʻo e Taua Leʻo mo e Awake! Fakahā ange ʻoku houngaʻia ʻa e kakai pisinisi tokolahi ʻi heʻetau ngaahi makasiní koeʻuhi ʻoku fiemaʻu ke nau ʻilo maʻu pē ki he ngaahi meʻa ʻoku lolotonga hoko ʻi he māmaní ka ʻoku siʻi honau taimi ʻoku maʻu ke lautohi aí. ʻOku ʻomai ʻe he ngaahi makasiní ʻa e fakamatala fakatupu fakakaukau mei he anga ʻo e vakai ʻoku foʻou, ʻo ʻikai ke hehema fakalotu, fakapolitikale, pe fakakomēsiale. ʻE lava nai ke tupu ai ha tufaʻanga makasini pau ki he faʻahinga mahuʻingaʻia ʻoku maʻu ʻi he feituʻu pisinisí.
14 Teuteu Fakafāmili: ʻE lava ke vaheʻi ha taimi ʻe niʻihi he lolotonga hoʻomou ako fakafāmilí ke fetalanoaʻaki ai pe ko fē ʻa e ngaahi kupu ʻi he ngaahi makasini fakamuimui tahá ʻe feʻungamālie nai ke ngāueʻaki ʻi homou feituʻú. Ko e ngaahi mēmipa ʻi he fāmilí—ʻo kau ai ʻa e fānaú—ʻe lava ke nau taufetongi ʻi hono fai ʻa e ngaahi tuʻuakí pea feinga ke ikuʻi ʻa e ngaahi taʻefietalanoa ʻoku malanga haké, hangē ko e: “ʻOku ou femoʻuekina,” “ʻOku ʻi ai pē ʻemau lotu,” pe “ʻOku ʻikai ke u mahuʻingaʻia.” ʻOku malava ke ʻai ʻe he ngāue fakataha leleí ʻa e kotoa ʻo e fāmilí ke kau maʻu pē ʻi hono tufaki ʻo e makasiní.
15 ʻOku Lava ke Tokoni ʻa e Kau Faiako Ako Tohí: ʻI ha taimi pē ʻe ala ʻaonga aí, fakapolokalamaʻi ʻa e ngaahi fakataha ki he ngāue ʻi he ʻAho Makasiní ke fai ia ki he feituʻu faiʻanga ako tohí kae ʻikai ko hono ʻai ke fakataha ʻa e fakatahaʻangá kotoa ki he Kingdom Hall. Ko kinautolu ʻoku nau tokangaʻi ʻa e ngaahi fakataha ki he ngāue fakamalangá ʻoku totonu ke nau mateuteu lelei mo ha ngaahi fokotuʻu hangatonu ki he kulupú. ʻE fakakau nai ki he ngaahi meʻá ni ha tuʻuaki, pea mo ha poini ʻe taha pe ua mei he ngaahi tatau fakamuimuí ʻa ē ʻe ngāueʻaki nai ke langaʻi ʻa e mahuʻingaʻia fakalotofonuá. Ko e ngaahi fakataha ki he ngāue fakamalangá—kau ai ʻa e fokotuʻutuʻu ʻo e kulupú—ʻoku totonu ke nounou, ʻo ʻoua ʻe toe lōloa ange ʻi he miniti ʻe 10 ki he 15. ʻOku totonu ki he kau faiako ako tohí ke nau fakapapauʻi ʻoku ʻi ai ʻa e feituʻu feʻunga ke hanganaki ngāue ai ʻa e kulupú ʻi he kotoa ʻo e taimi ngāue fakamalangá.
16 Fakahaaʻi ʻa e Houngaʻia ʻi he Ngaahi Makasiní: Ko e kupu ko e “Ke Ngāueleleiʻaki ʻa e Ko e Taua Leʻo mo e Awake!” ʻa ia naʻe pulusi ʻi Siulai 1993 ʻi he tatau ʻo ʻEtau Ngāue Fakafaifekau ʻo e Puleʻanga naʻe ʻi ai ʻa e poini mahuʻinga ko ʻení: “Ko e Taua Leʻo mo e Awake! ʻoku ʻikai ke mole hona mahuʻingá, neongo ʻoku teʻeki ai ke tufa ʻi he lolotonga ha māhina ʻe taha pe ua mei he ʻaho ko ia ʻoku hā ʻi he takafí. ʻOku ʻikai ke siʻi hifo ange ʻa e mahuʻinga ʻo e fakamatala ʻoku hā ʻi he makasiní ʻi he ʻalu ʻa e taimí . . . ʻOku hā mei hono tuku ʻa e ngaahi makasini motuʻá ke fokotuʻu ʻo fuʻu lahi pea ʻikai ke ngāueʻaki kinautolú ʻa e ʻikai maʻu ʻa e loto-hounga ki he ngaahi meʻangāue mātuʻaki mahuʻinga ko ʻení. . . . ʻI he lelei ange ke ʻoua ʻe tuku ki he tafaʻakí ʻa e ngaahi ʻīsiu motuʻá pea ngalo kinautolu ia, ʻikai ʻe lelei ange ke fai ha feinga makehe ke tufaki kinautolu ki he kakai ʻoku mahuʻingaʻiá?”
17 ʻI he ʻahó ni ʻoku tokolahi ʻa e kakai loto-totonu ʻoku nau kumi ki he moʻoní. Ko e fakamatala ʻoku ʻi ha makasini ʻe taha ʻe lava ke hoko ko e meʻa pē ia ʻoku fiemaʻu kiate kimoutolú ke tataki ai kinautolu ki he moʻoní! Kuo ʻomai ʻe Sihova kiate kitautolu ha pōpoaki fakatupu-fiefia ke talaki, pea ko ʻetau ngaahi makasiní ʻoku ʻi ai honau ngafa mahuʻinga ʻi hono fakaaʻu ʻa e pōpoakí ki he niʻihi kehé. Te ke hoko ʻo tokanga lahi ange ki hono tufaki ʻo e makasiní ʻi he kahaʻú? Te ke ngāueʻaki ha niʻihi ʻo e ngaahi fokotuʻu ko ʻení ʻi he fakaʻosinga ʻo e uike ko ʻení? ʻE fai tāpuekina lahi koe kapau te ke fai ia.
Ngaahi Fokotuʻu ʻAonga:
◼ Lau ki muʻa ʻa e ngaahi makasiní, pea ʻai ke maheni mo e ngaahi kupú.
◼ Fili ha kupu ʻoku lave ki ha meʻa ʻoku mahuʻingaʻia lahi ai ho koló.
◼ Teuteu ha tuʻuaki ʻe feʻungamālie ki he kakai kehekehe, ʻo tatau ai pē pe ko e kakai tangata, fefine, pe toʻutupu. Fakahā ʻa e anga ʻo e felāveʻi ʻa e makasiní mo e tokotaha-ʻapí mo e founga ʻe fiefia ai ʻa e fāmilí kotoa.
◼ Fokotuʻutuʻu ke kau ʻi he ngāue fakamalangá ʻi he taimi ʻoku ʻi ʻapi ai ʻa e tokolahi taha ʻo e kakaí. ʻOku fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi fakatahaʻanga ʻe niʻihi ki he fakamoʻoni ʻi he efiafí ʻaki ʻa e ngaahi makasiní.
◼ Tauhi maʻu ke nounou hoʻo tuʻuakí mo hangatonu ki he poiní.
◼ ʻOua ʻe lea ʻo fuʻu vave. Kapau ʻoku ʻikai ke mahuʻingaʻia ʻa e tokotaha fanongó, ʻe ʻikai ke tokoni ʻa e lea ʻo toe vave angé. Feinga ke fakatōtōmui hifo, pea ʻoange ha faingamālie ki he tokotaha-ʻapí ke ne fai ha tali.
Tuʻuaki ʻa e Ngaahi Makasiní mei he Fale ki he Fale:
◼ ʻAi ha malimali fakakaumeʻa mo ha tō anga-ʻofa ʻo e leʻó.
◼ Ke loto-māfana fekauʻaki mo e ngaahi makasiní.
◼ Lea māmālie mo mahino.
◼ Lea ʻi ha kaveinga pē ʻe taha; langaʻi taimi nounou ʻa e mahuʻingaʻiá, pea fakahā ʻa hono mahuʻingá ki he tokotaha-ʻapí.
◼ Fakaeʻa ha kupu pē ʻe taha.
◼ Fakahāhā ʻa e makasini pē ʻe taha, tuʻuaki mo e taha ko hono hoa.
◼ ʻOange ʻa e ongo makasiní ki he tokotaha-ʻapí.
◼ ʻAi ke ʻilo ʻe he tokotaha-ʻapí ʻokú ke fokotuʻutuʻu ke toe foki ki ai.
◼ Kapau ʻoku ʻikai tali ʻa e ongo makasiní, fai ha lea fakaʻosi ʻi ha founga anga-fakakaumeʻa mo pau.
◼ Hiki ʻi he lēkooti fale-ki-he-falé ʻa e mahuʻingaʻia kotoa mo e meʻa naʻe tufá.
Ngaahi Faingamālie ke Tufa ʻa e Ngaahi Makasiní:
◼ Fakamoʻoni fale-ki-he-fale
◼ Fakamoʻoni ʻi he halá
◼ Ngāue falekoloa-ki-he-falekoloa
◼ Tufaʻanga makasini pau
◼ Fakamoʻoni ʻi he efiafí
◼ ʻI hono fai ʻo e ngaahi toe ʻaʻahí
◼ ʻAʻahi ki he kau ako Tohitapu ki muʻá
◼ ʻI he taimi folaú, fakataú
◼ ʻI he taimi talanoa ki he kāingá, kaungāngāué, ngaahi kaungāʻapí, kaungāakó, kau faiakó
◼ ʻI he fefonongaʻaki meʻalelé, ʻi he ngaahi loki talitalí