Tauhi
Ngaahi Tuʻuaki Malaʻe Ngāue ʻOku Fokotuʻu Mai
Ngāueʻaki ʻa e ngaahi fokotuʻu hoko haké ke tokoniʻi koe ke ke teuteuʻi ha ngaahi tuʻuaki ʻa ia ʻoku fakahaaʻi ai ʻa e tohi ʻoku tuʻuaki ki he māhiná.
ʻUnuʻunu Ofi kia Sihova
“Ko e kakai tokolahi ʻoku nau tui ki he ʻOtuá ʻoku nau saiʻia ke ongoʻi ofi ange kiate ia. Naʻá ke ʻiloʻi ʻoku fakaafeʻi mai kitautolu ʻe he ʻOtuá ke tau ʻunuʻunu ofi kiate ia? [Lau ʻa e Semisi 4:8.] Ko e tohi ko ení ʻoku faʻufaʻu ia ke tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau ngāueʻaki ʻenau Tohi Tapú tonu ke ʻunuʻunu ofi ai ki he ʻOtuá.” Lau ʻa e palakalafi 1 ʻi he peesi 16.
“ʻI he ʻahó ni ʻoku fonu ngutungutu ai ʻa e fakamaau taʻetotonú. ʻOku hangē pē ia ko hono fakamatalaʻi ʻi hení. [Lau ʻa e Koheleti 8:9e.] Ko e tokolahi ʻoku nau fifili pe ʻoku tokanga mai nai ʻa e ʻOtuá. [Lau ʻa e ʻuluaki sētesi ʻe ua ʻo e palakalafi 4 ʻi he peesi 119.] ʻOku fakamatalaʻi ʻe he vahe ko ení ʻa e ʻuhinga ʻoku fakangofua ai ʻe he ʻOtuá ʻa e fakamaau taʻetotonú ʻi ha kiʻi taimí.”
Is There a Creator Who Cares About You?
“Ko fē ʻe lava ke tau maʻu mei ai ʻa e faleʻi lelei taha ki he founga ke solova ai ʻa ʻetau ngaahi palopalema fakapuputuʻu tahá? [Tuku ke ne tali. Pea lau leva ʻa e Mātiu 7:28, 29.] ʻOku fakamatalaʻi ai ʻa e anga ʻo e tali ʻa e kakaí ki he malanga ʻa Sīsū ʻi he moʻungá. Fakatokangaʻi ʻa e meʻa naʻe leaʻaki ʻe he niʻihi kehé. [Fakahaaʻi ʻa e ngaahi fakamatala ʻi he peesi 152.] ʻI he vahe ko ení ʻoku lāulea ai ki he moʻui mo e ngaahi akonaki ʻa Sīsuú.”
“Kuó ke fifili nai: ‘Kapau ʻoku ʻi ai ha ʻOtua, te ne ngāue nai ke toʻo ʻa e faingataʻaʻiá mo e fakamaau taʻetotonu ʻi he māmaní?’ [Tuku ke ne tali. Pea lau leva ʻa e Fakahā 21:3, 4.] ʻOku fakamatala ʻi he tohi ko ení ki he meʻa ʻe fai ʻe he ʻOtuá ke fakasiʻisiʻi atu ai ʻa e faingataʻaʻiá pea toʻo atu hono tupuʻangá.” Fakahaaʻi ʻa e vahe 10.
Hanganaki Leʻo!
“ʻOku tokolahi ʻa e kakai ʻoku nau hohaʻa fekauʻaki mo e ngaahi palopalema mafatukituki mo e ngaahi meʻa fakamamahi ʻoku anga-maheni ʻene hoko ʻi he ʻaho ní. [Lave ki ha fakatātā ʻo ha meʻa ʻoku hoko fakalotofonua.] Naʻá ke ʻiloʻi ko e ngaahi meʻa peheé ko e konga ia ʻo ha fakaʻilonga fakaemāmani lahi ʻa ia ʻoku fakahaaʻi ai ko e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻoku vavé ni ke ne puleʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻo e māmaní? [Tuku ke ne tali. Pea lau leva ha potutohi feʻungamālie, hangē ko e Mātiu 24:3, 7, 8; Luke 21:7, 10, 11; pe 2 Timote 3:1-5.] ʻOku lāulea ʻa e polosiua ko ení ki he ʻuhinga ʻoku tautefito ai ʻa e fakavavevave ke tau tokanga ki he mahuʻinga ʻo e ngaahi meʻa ko eni ʻoku hoko he taimi ní.”
“Ko e tokolahi ʻi he ʻahó ni ʻoku nau mamahi ʻi he ngaahi meʻa fakamamahi ʻoku hokó pe ʻi he mole lahi fakafoʻituituí. Ko e niʻihi ʻoku nau fifili pe ko e hā ʻoku ʻikai kau mai ai ʻa e ʻOtuá ke fakangata ʻa e ngaahi meʻa peheé. ʻOku fakapapauʻi mai ʻe he Tohi Tapú ʻe vavé ni ke ngāue ʻa e ʻOtuá ke fakafiemālieʻi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá mei he faingataʻaʻiá. [Lau ʻa e Fakahā 14:6, 7.] Fakatokangaʻi ʻa e meʻa ʻe ʻuhinga ki ai ʻa e fakamaau ʻa e ʻOtuá ki he faʻahinga ʻo e tangatá. [Lau ʻa e 2 Pita 3:10, 13.] ʻOku tokonaki mai ʻe he polosiua ko ení ʻa e fakamatala lahi ange ʻi he kaveinga mahuʻinga ko ení.”
ʻIlo ʻA Ia ʻOku Taki Atu ki he Moʻui Taʻengatá
“Kapau naʻe fakaafeʻi koe ke ke moʻui ʻi ha ʻātakai fakaʻofoʻofa hangē ko ení, te ke tali ʻa e fakaafé? [Fakahaaʻi ʻa e fakatātā ʻi he peesi 4-5, pea tuku ke ne tali.] Fakatokangaʻi ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Folofola ʻa e ʻOtuá ko e kī ia ki he fiefia ʻi ha faʻahinga moʻui peheni ʻo taʻengata. [Lau ʻa e Sione 17:3.] Ko e tohi ko ení te ne tokoniʻi koe ke ke maʻu ʻa e ʻilo ʻa ia ʻoku taki atu ki he moʻui taʻengatá.” Fokotuʻutuʻu ke fetalanoaʻaki ki he ʻuluaki palakalafi ʻe nima ʻo e vahe 1 ʻi he ʻaʻahi hoko maí.
Fakaava ki he fakatātā ʻi he peesi 188-9, pea ʻi hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea ʻi he fakamatala ʻo e fakatātaá, ʻeke ki he tokotaha-ʻapí: “ʻOkú ke ʻamanaki ke moʻui ʻi he Palataisí, ʻi he taimi ʻe fonu ai ʻa e māmaní ʻi he ʻiloʻi ʻo e ʻOtuá? [Tuku ke ne tali. Pea lau leva ʻa e Aisea 11:9.] ʻE tokoniʻi koe ʻe he tohi ko ení ke ke ako ʻa e meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e Palataisí pea mo e founga ʻe lava ke tau hoko ai ko ha konga ʻo iá.” Fokotuʻutuʻu ke fetalanoaʻaki ki he palakalafi 11-16 ʻo e vahe 1 ʻi he ʻaʻahi hoko maí.
Ako mei he Faiako Lahí
“ʻOkú ke fakakaukau ʻe hoko ʻa e māmaní ko ha feituʻu lelei ange kapau ʻe moʻuiʻaki ʻe he kakaí ʻa e lea ko ení? [Lau ʻa e Mātiu 7:12a. Pea tuku ke ne tali.] ʻOku ʻi he tohi ko ení ʻa e ngaahi lēsoni lahi mei he faiako lahi taha kuo moʻui maí.” Fakahaaʻi ʻa e ngaahi fakatātā mo e fakamatala ʻo e fakatātā ʻi he vahe 17.
“Ko e tokolahi taha ʻo e ngaahi mātuʻa he ʻaho ní ʻoku nau feinga ke fakahūhū ʻa e ngaahi tuʻunga fakaeʻulungāanga lelei ki heʻenau fānaú. ʻOkú ke ongoʻi ʻoku mahuʻinga eni? [Tuku ke ne tali. Pea lau leva ʻa e Palovepi 22:6.] Fakatokangaʻi ʻoku fakalototoʻaʻi ʻa e ngaahi mātuʻá ke nau kamata akoʻi ʻenau fānaú mei he taʻu siʻí. ʻOku faʻufaʻu ʻa e tohi ko ení ke tokoniʻi kinautolu ke fai ʻa e meʻa ko iá.” Fakahaaʻi ʻa e ngaahi fakatātā mo e fakamatala ʻo e fakatātā ʻi he vahe 15 pe 18.
“ʻOku faʻa ʻohovale ʻa e ngaahi mātuʻá ʻi he ngaahi fehuʻi ʻoku ʻeke ʻe heʻenau fānaú. Ko e niʻihi ʻo e ngaahi fehuʻi ko iá ʻoku lava ke faingataʻa hono talí, ʻikai ko ia? [Tuku ke ne tali. Pea lau leva ʻa e Efeso 6:4.] Ko e tohi ko ení ʻoku lava ke tokoniʻi ai ʻa e ngaahi mātuʻá ke nau tali ʻa e ngaahi fehuʻi maʻa ʻenau fānaú ʻi he ʻahó ni.” Fakahaaʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi fakatātā mo e fakamatala ʻo e fakatātā ʻi he vahe 11 mo e 12 pe 34 ki he 36.
Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation?
“Ko e kotoa ʻo kitautolu ʻoku tau hohaʻa fekauʻaki mo e faihiá mo e fakamālohí ʻi hotau feituʻú. ʻOkú ke ongoʻi ʻoku ʻi ai ha taha ʻe ʻi ai haʻane fakaleleiʻanga moʻoni ki he palopalemá? [Tuku ke ne tali.] ʻOku ʻi ai ʻa e fakaleleiʻanga ʻa e ʻOtuá.” Huke ki he peesi 196; lau pea fakamatalaʻi ʻa e Palovepi 2:21, 22 ʻi he palakalafi 19. Fakahaaʻi ʻa e ʻuluʻi-kaveinga ʻo e vahe 16, pea tuʻuaki ʻa e tohí.
Fakaava ki he peesi 6 pea pehē: “ʻOku tokolahi ʻa e kakai ʻoku nau fakakaukau ko hotau māmani fakaʻofoʻofá mo e moʻui ʻi aí naʻe hoko fakatuʻupakē mai pē ia. Ko e hā ʻokú ke fakakaukau ko ha fakamatala ʻuhinga totonu ia ki he founga naʻe hoko mai ai ʻa e ngaahi meʻa kotoa ko ení? [Tuku ke ne tali.] ʻOku lahi ʻa e ngaahi fakamoʻoni ʻoku nau fakapapauʻi mai ʻa e fakamatala ʻi he Tohi Tapú ki ha Tokotaha-Fakatupu ʻa ia ʻoku mālohi lahi ʻaupito pea ʻokú ne ʻofa lahi foki ʻia kitautolu. Ko e ʻOtua moʻoní ia, pea ko hono huafá ko Sihova.” Lau ʻa e Sāme 83:18, pea fakamatalaʻi nounou pe ʻoku anga-fēfē ʻene taumuʻa ke liliu ʻa e māmaní kotoa ko ha palataisí.
Mankind’s Search for God
“Koeʻuhi ko e fuʻu lahi ʻa e ngaahi lotu kehekehe ʻi he ʻaho ní, kuó ke fifili ki ha founga ʻe lava ai ke tau fakapapauʻi pe ko fē ʻa e lotu ʻoku hōifua ki ai ʻa e ʻOtuá?” ʻI he hili ha tali, fakaava ki he peesi 377. Fakamatalaʻi ʻa e poini fika 7, pea ʻeke kapau ʻoku loto-tatau ʻa e tokotaha-ʻapí ko e lotu moʻoní ʻoku totonu ke ne fakafāʻūtahaʻi ʻa e kotoa ʻo e ngaahi matakali ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. Sio ki he taha ʻo e ngaahi konga Tohi Tapu ʻoku lave ki aí, pea fakatatau ki he taimí, fakamatala ki ha niʻihi ʻo e ngaahi poini kehe ʻi he fakahokohokó. Kapau ʻoku ʻi ai ha mahuʻingaʻia moʻoni, tuʻuaki ʻa e tohí. ʻI hoʻo mavahé, te ke ʻeke ange, “ʻOku totonu ke fēfē hono ueʻi ʻe he lotu moʻoní ha ʻulungāanga ʻo ha taha?” Fokotuʻutuʻu ki ha toe ʻaʻahi ke tali ʻa e fehuʻí.
Kapau ʻoku fakahaaʻi ʻe ha tokotaha ko ha mēmipa ia ʻo ha kulupu lotu tefito, te ke leaʻaki nai: “ʻOku mahuʻinga ke feʻiloaki mo e kakai mei he ngaahi lotu kehekehe. Kuo fekumi ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ki he ʻOtuá ʻi he ngaahi founga lahi kehekehe. [Kapau ʻe feʻungamālie, lau ʻa e Ngāue 17:26, 27.] ʻOku faʻa anga-maheniʻaki ke muimui pē ʻa e kakaí ki he lotu ʻenau mātuʻá. [Lau ʻa e palakalafi 12 ʻi he peesi 8.] Ko e ako lahi ange ʻo fekauʻaki mo e ngaahi lotu kehé ʻoku fakamaama pea fakaeako ia. Ko e tohi ko ení ʻoku fakamatala ai ki he tupuʻanga, ngaahi tōʻonga mo e akonaki ʻo e ngaahi lotu tefito ʻo e māmaní.” Fakahaaʻi ha fakatātā ʻo e fakamatala ʻoku ʻi he tohí ʻa ia ʻoku fekauʻaki mo e lotu ʻa e tokotahá, ʻoku hā ia ʻi he ngaahi peesi hoko haké: Lotu faka-Sīkí (100-101); Hinituú (116-17); Putá (141); Taó (164-6); Konifusioó (177); Sinitoó (190-5); Siú (220-1); mo e faka-ʻIsilamí (289).
Revelation—Its Grand Climax At Hand!
“Kuó ke fanongo nai fekauʻaki mo e [lave ki he meʻa he ongoongó]. ʻI he taimi ʻoku mutukia pehē ai ʻa e moʻuí, ko e tokolahi ʻoku nau fifili pe ko e hā ʻa e fakafiemālie ʻe lava ke fai ki he ngaahi fāmili ʻo e taha kuo maté. Ko e hā hoʻo fakakaukaú?” Tuku ke ne tali. Fakaava leva ki he peesi 299, pea fakahā ʻa e konga ki he toetuʻú ʻa ia ʻoku fakatātaaʻi aí. Hoko atu ʻaki hoʻo pehē: “Ko e tokolahi ʻoku nau ʻohovale ʻi hono ʻilo ʻe fakafoki mai ki he moʻui ʻi he Palataisi he foʻi māmaní ʻa e anga-tonú mo e taʻeangatonú fakatouʻosi. [Lau ʻa e Ngāue 24:15 ʻo hangē ko ia ʻoku fakalea ʻi he palakalafi 9 ʻi he peesi 297 pea ʻoange leva ʻa e fakamatala ʻoku hā ʻi he palakalafi 10.] ʻOku fakamatalaʻi ʻe he tohi ko ení ʻa e ngaahi fakaikiiki mahuʻinga kehe fekauʻaki mo e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ki he kahaʻú.”
The Bible—God’s Word or Man’s?
“ʻOku tau moʻui ʻi he taimi ʻa ia ko e meimei tokotaha kotoa pē ʻoku nau fetaulaki mo e ngaahi palopalema mafatukituki. Ko e tokolahi ʻoku nau hanga ki he kau faleʻi kehekehe ki ha tataki. Ko e niʻihi ʻoku nau hanga ki he kau taula fakafaʻahikehé ki ha tokoni. Ko fē ʻokú ke fakakaukau ʻe lava ke tau maʻu mei ai ha faleʻi lelei ʻa ia ʻe ʻaonga moʻoni maʻatautolú? [Tuku ke ne tali.] ʻOku fakamatalaʻi ʻe he Tohi Tapú ha foʻi moʻoni mahuʻinga ʻa ia ko e kotoa ʻo kitautolú ʻoku fiemaʻu ke tau mahinoʻi. [Lau ʻa e 2 Timote 3:16. Pea fakaava leva ki he peesi 187, ʻo lau ʻa e palakalafi 9.] Ko e tohi ko ení te ne tokoniʻi koe ke ke ʻiloʻi ʻa e founga ʻoku maʻu ai ʻa e ola lelei tahá ʻi hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi akonaki ʻa e Tohi Tapú.”
Ko e Moʻungaʻi Tangata Lahi Taha Kuo Moʻui Maí
“ʻI he lolotonga ʻo e taimi ko ení ʻoku fakakaukau ʻa e kakaí ʻo fekauʻaki mo Sīsū. Kae kehe, koeʻuhi ko e fuʻu lahi ʻa e ngaahi meʻa kovi kuo hoko ʻi māmani lahí, ʻoku fifili ai ʻa e niʻihi pe ʻoku tokanga moʻoni mai ʻa Sīsū ʻo fekauʻaki mo kitautolu. ʻOku anga-fēfē haʻo fakakaukau ki he meʻa ko iá?” Tuku ke ne tali. Huke ki he vahe 24, pea lāulea nounou ki he ʻuhinga naʻe haʻu ai ʻa Sīsū ki he māmaní. Pea lau ʻa e Sione 15:13, ʻo fakamamafaʻi ʻa e langa e fatu ʻo Sīsuú ʻi he ʻofa ki he niʻihi kehé.
“ʻI he lave ʻa ha tokotaha kia Sīsū Kalaisí, ʻoku fakakaukau ʻa e kakai tokolahi ko ha kiʻi valevale pe ko ha tangata faingataʻaʻia ia ʻoku ʻamanaki mate. Ko ʻenau fakakaukau kia Sīsuú ʻoku fekauʻaki pē ia mo hono fanauʻí mo ʻene pekiá. Ko e ngaahi meʻa fakaofo naʻá ne leaʻaki mo fai lolotonga ʻa ʻene moʻuí ʻoku faʻa tukunoaʻi ia. Ko e meʻa naʻá ne fakahokó ʻoku kaunga ia ki he tokotaha kotoa pē kuo moʻui mai ki he māmaní. Ko e ʻuhinga ia ʻoku mahuʻinga ai ke tau ako ʻa e lahi taha te tau ala lavá ʻo fekauʻaki mo e ngaahi meʻa lelei naʻá ne fai maʻatautolú.” Lau ʻa e Sione 17:3. Huke ki he ʻuluaki peesi ʻo e talateú, pea lau ʻa e palakalafi hono faá.
Ko e Hā ʻOku Fiemaʻu ʻe he ʻOtuá Meiate Kitautolú?
“ʻOkú ke fakakaukau naʻe ʻuhinga mai ʻa e ʻOtuá kiate kitautolu ke tau moʻui ʻo takatakaiʻi ʻe ha ngaahi faingataʻa hangē ko ia ʻoku tau fehangahangai mo ia ʻi he ʻaho ní?” [Tuku ke ne tali. Pea lau leva ʻa e Mātiu 6:10.] Huke ki he lēsoni 6 pea lau ʻa e ngaahi fehuʻi ʻoku ʻohake ʻi he kamataʻanga pē ʻo e lēsoní. Kamata ha fetalanoaʻaki ʻi he lēsoní, pe fokotuʻutuʻu ke fai pehē ʻi he ʻaʻahi hoko maí.
“Neongo ʻa e ngaahi fakalakalaka ʻo e sōsaieti lolotonga ní, ko e mahamahakí mo e maté ʻoku hokohoko atu ke fakatupunga ʻa e faingataʻa mo e mamahi lahi ki he faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOkú ke ʻilo ʻa e meʻa ʻe fai ʻe Sīsū ki he puké, ko e taʻumotuʻá pea naʻa mo e maté?” Tuku ke ne tali. Kapau ʻe fiemaʻu ʻe he tokotahá ke ʻilo ʻa e talí, fakaava ki he lēsoni 5 pea lau ʻa e ngaahi fehuʻi ʻi he palakalafi 5-6. Lāulea ki he ngaahi palakalafí, pe fokotuʻutuʻu ke fai pehē ʻi he ʻaʻahi hoko maí.
Lotu ki he ʻOtua Moʻoni Pē Tahá
“Ko fē ʻokú ke fakakaukau ʻe lava ke tau hanga ki ai ki ha tokoni ʻi heʻetau fetaulaki mo e ngaahi tenge ʻo e moʻuí? [Tuku ke ne tali. Lau leva ʻa e Loma 15:4.] Fakatokangaʻi ʻoku tokonaki mai kia kitautolu ʻe he Tohi Tapu fakamānavaʻí ʻa e fakahinohino, fakafiemālie mo e ʻamanaki, ʻa ia ʻe lava ke fakaivimālohiʻiʻaki kitautolu ke tau kātakiʻi ʻa e ngaahi faingataʻá. ʻOku ʻomai ʻe he tohi ko ení ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻaonga ki he founga ʻe lava ai ke tau maʻu ʻa e ʻaonga lahi taha mei he lau ʻo e Tohi Tapú.” Fakahaaʻi ʻa e ngaahi poini ʻe fā ʻoku hā ʻi he peesi 30.
“Talu mei he ngaahi ʻaho naʻe ʻaʻeva ai ʻa Sīsū ʻi he māmaní, kuo tokolahi ʻa e kakai kuo nau lotu ke hoko mai ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Kuó ke fifili nai pe ko e hā ʻene ʻuhinga ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e hoko mai ʻo e Puleʻangá? [Tuku ke ne tali. Pea lau leva ʻa e Taniela 2:44.] ʻOku fakamatalaʻi ʻi he tohi ko ení pe ko e hā ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, meʻa te ne fakahokó pea mo e founga ʻe lava ai ke tau maʻu ʻaonga mei heʻene pule māʻoniʻoní.” Fakahaaʻi ʻa e fakatātā ʻi he peesi 92-3.