ʻOkú Ke Mateuteu ke Papitaiso?

1. Ko e hā ʻoku totonu ke fai ʻe ha tokotaha ki muʻa ke langa ha fale?

SIOLOTO atu ʻoku fakakaukau ha tokotaha ke ne langa ha fale. ʻOkú ne ʻilo ʻa e fale ʻokú ne loto ke langá. ʻOku totonu ke ne ʻalu leva ʻo fakatau ʻa e ngaahi naunau ʻe niʻihi pea kamata ʻa e langá? ʻIkai. Ki muʻa ke ne kamatá, ʻoku ʻi ai ha meʻa mahuʻinga ʻoku fiemaʻu ke ne fai—ko hono fikaʻi ʻa e fakamole ʻo e falé. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí ʻoku fiemaʻu ke ne ʻilo pe ʻokú ne maʻu ha paʻanga feʻunga ke fakaʻosiʻaki ʻa e falé. Kapau ʻokú ne tomuʻa fikaʻi fakalelei ʻa e fakamolé, ʻoku ngalingali ange te ne lavameʻa ʻi hono fakaʻosi ʻa hono fale foʻoú.

2. Fakatatau ki he Luke 14:27-30, ko e hā ʻoku totonu ke ke fakakaukau fakalelei fekauʻaki mo ia ki muʻa ke papitaisó?

² Kuo ueʻi koe ʻe hoʻo ʻofa mo e houngaʻia ʻia Sihová ke fakakaukau fekauʻaki mo e papitaisó? Kapau ko ia, ʻokú ke fehangahangai mo ha fili meimei tatau mo e tangata ʻokú ne loto ke langa ha falé. Ko e hā ʻoku lava ai ke tau lea peheé? Fakakaukau ki he lea ʻa Sīsū ʻi he Luke 14:27-30. (Lau.) Naʻe fakamatalaʻi ʻe Sīsū ʻa e meʻa ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e hoko ko ʻene ākongá. Ke hoko ko hono tokotaha muimuí, kuo pau ke tau loto-lelei ke tali ʻa e ‘fakamole’ ʻoku kau ki aí—ʻa e ngaahi polé mo e ngaahi feilaulaú. (Luke 9:23-26; 12:51-53) Ko ia ki muʻa ke ke papitaisó, ʻoku fiemaʻu ke ke fakakaukau fakalelei fekauʻaki mo e meʻa kotoa ʻoku kau ki aí. Pea te ke mateuteu lelei ange ai ke tauhi faitōnunga ai pē ki he ʻOtuá ko ha Kalisitiane ʻosi papitaiso.

3. Ko e hā te tau lāulea ki ai ʻi he kupu ko ení?

³ ʻOku tuha mo e fakamolé ʻa e hoko ko ha ākonga ʻosi papitaiso ʻa Kalaisi? ʻAupito! Ko e papitaisó ʻoku fakaava atu ai ʻa e matapā ki he ngaahi tāpuaki taʻefaʻalaua—ʻi he taimí ni mo e kahaʻú. Tau lāulea angé ki he ngaahi fehuʻi mahuʻinga ʻe niʻihi fekauʻaki mo e papitaisó. Ko hoʻo talí ʻe tokoni ia ki hoʻo tali ʻa e fehuʻi, “ʻOku ou mateuteu ke papitaiso?”

MEʻA ʻOKU FIEMAʻU KE KE ʻILO FEKAUʻAKI MO E FAKATAPUÍ MO E PAPITAISÓ

4. (a) Ko e hā ʻa e fakatapui? (e) ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e “siʻaki” kitá, ʻa ia ʻoku lave ki ai ʻi he Mātiu 16:24?

⁴ Ko e hā ʻa e fakatapui? Ki muʻa ke ke papitaisó, kuo pau ke ke fai ha fakatapui. ʻI hoʻo fakatapuí, ʻokú ke fakaofiofi kia Sihova ʻi he lotu tōtōivi pea tala ange kiate ia te ke ngāueʻaki hoʻo moʻuí ke tauhi kiate ia ʻo taʻengata. ʻI hoʻo fakatapui koe ki he ʻOtuá, ʻokú ke “siʻaki” ʻa koe tonu. (Lau ʻa e Mātiu 16:24.) ʻOku ʻa Sihova koe he taimí ni, ʻa ia ko ha monū lahi ia. (Loma 14:8) ʻOkú ke tala ange kiate ia mei he taimi ko ení ʻo faai atu, te ke tokangataha ki he tauhi kiate iá kae ʻikai ko hono fakahōhōʻiaʻi koe. Ko hoʻo fakatapuí ko ha fuakava—ko ha palōmesi mafatukituki ki he ʻOtuá. ʻOku ʻikai ke fakamālohiʻi kitautolu ʻe Sihova ke fai ha fuakava pehē. Ka ʻi heʻetau fai peheé, ʻokú ne ʻamanekina ke tau fakahoko ia.—Saame 116:12, 14.

5. ʻOku anga-fēfē ʻa e kaunga ʻa e fakatapuí ki he papitaisó?

⁵ ʻOku anga-fēfē ʻa e kaunga ʻa e fakatapuí ki he papitaisó? Ko hoʻo fakatapuí ko ha meʻa fakafoʻituitui ia pea ʻikai ʻilo ki ai ha taha; ko koe pē mo Sihova. Ko e papitaisó ʻoku fai fakahāhā ia; ʻoku fakahoko ia ʻi he ʻao ʻo e niʻihi kehé, ko e anga-mahení ʻi ha ʻasemipilī pe ko ha fakataha-lahi. ʻI hoʻo papitaisó, ʻokú ke fakahaaʻi ai ki he niʻihi kehé kuó ke ʻosi fakatapui koe kia Sihova.b Ko ia ko hoʻo papitaisó ʻokú ke ʻai ai ke ʻiloʻi ʻe he niʻihi kehé ʻokú ke ʻofa kia Sihova ko ho ʻOtuá ʻaki ho lotó, moʻuí, ʻatamaí mo e mālohí kotoa pea ʻokú ke fakapapauʻi ke tauhi kiate ia ʻo taʻengata.—Mk. 12:30.

6-7. Fakatatau ki he 1 Pita 3:18-22, ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻe ua ʻoku fiemaʻu pau ai ʻa e papitaisó?

⁶ Ko ha fiemaʻu pau ia ke papitaiso? Fakakaukau ki he lea ʻoku maʻu ʻi he 1 Pita 3:18-22. (Lau.) Hangē pē ko e hoko ʻa e ʻaʻaké ko ha fakamoʻoni hā mahino ʻo e tui ʻa Noá, ko hoʻo papitaisó ko ha fakamoʻoni hā mahino ia ʻa hoʻo fakatapui kia Sihová. Ka ko ha fiemaʻu pau ia ke papitaiso? ʻIo. Naʻe fakamatala ʻa Pita ki he ʻuhinga ke fai pehē aí. ʻUluakí, ʻoku “fakahaofi” ai koe. Ko e papitaisó ʻe lava ke fakahaofi ai kitautolu kapau naʻa tau fou ʻi he ngaahi sitepu ʻoku fiemaʻu ke fakahaaʻi ai ʻoku tau tui kia Sīsū pea tui naʻá ne pekia maʻatautolu, fokotuʻu hake ia ki hēvani, pea ʻi he taimi ní ʻokú ne “ʻi he nima toʻomataʻu ʻo e ʻOtuá.”

⁷ Uá, ko e papitaisó ʻoku taki atu ia ki ha “konisēnisi lelei.” ʻI heʻetau fakatapui kitautolu ki he ʻOtuá pea papitaisó, ʻoku tau maʻu ai ha vahaʻangatae makehe mo ia. Koeʻuhi ko ʻetau fakatomala loto-moʻoní pea mo ʻetau tui ki he huhuʻí, ʻoku fakamolemoleʻi ai ʻe he ʻOtuá ʻetau ngaahi angahalá. ʻOku lava ai ke tau maʻu ha konisēnisi lelei ʻi hono ʻaó.

8. Ko e hā ʻoku totonu ko e makatuʻunga ia ki hoʻo fili ke papitaisó?

⁸ Ko e hā ʻoku totonu ko e makatuʻunga ia ki hoʻo fili ke papitaisó? Koeʻuhi ko hoʻo ako fakalelei ʻa e Tohi Tapú, kuó ke ako ai ʻa e meʻa lahi fekauʻaki mo Sihova—ko hono ʻulungāngá mo ʻene ngaahi foungá. Ko e meʻa naʻá ke akó kuó ne ʻai ke ke loto-māfana pea ueʻi koe ke ʻofa lahi kiate ia. Ko hoʻo ʻofa kia Sihová kuo pau pē ko e makatuʻunga tefito ia ki hoʻo fili ke papitaisó.

9. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e papitaiso ʻi he huafa ʻo e Tamaí mo e ʻAló mo e laumālie māʻoniʻoní, hangē ko ia ʻoku hā ʻi he Mātiu 28:19, 20?

⁹ Ko hoʻo fili ke papitaisó ʻoku toe makatuʻunga ia ʻi he ngaahi moʻoni Fakatohitapu kuó ke talí. Fakakaukau ki he lea ʻa Sīsū ʻi heʻene ʻomai ʻa e fekau ke ngaohi ākongá. (Lau ʻa e Mātiu 28:19, 20.) Fakatatau kia Sīsū, ko e faʻahinga ʻoku papitaisó kuo pau ke fai ia “ʻi he huafa ʻo e Tamaí mo e ʻAló mo e laumālie māʻoniʻoní.” Naʻe ʻuhinga eni ki he hā? Kuo pau ke ke tui ʻaki ho lotó kotoa ki he ngaahi moʻoni Fakatohitapu fekauʻaki mo Sihova; ko hono ʻAló, ʻa Sīsū; mo e laumālie māʻoniʻoní. Ko e ngaahi moʻoni ko ení ʻoku mātuʻaki mālohi pea ʻoku lava ke maongo moʻoni ki ho lotó. (Hep. 4:12) Tau fakamanatu angé ha niʻihi ʻo kinautolu.

10-11. Ko e hā ʻa e ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e Tamaí kuó ke ako mo talí?

¹⁰ Fakakaukau atu angé ki he taimi naʻá ke ako ai ʻa e ngaahi moʻoni ko eni fekauʻaki mo e Tamaí: Ko hono “huafá ko Sihova,” ko ia ʻa e “Fungani Māʻolunga ʻi he māmaní kotoa,” ko ia toko taha pē ʻa e “ʻOtua moʻoni.” (Saame 83:18; ʻAi. 37:16) Ko ia ʻa hotau Tokotaha-Fakatupú, pea “ʻoku ʻa Sihova ʻa e fakamoʻuí.” (Saame 3:8; 36:9) Kuó ne fai ha tokonaki ke fakahaofi kitautolu mei he angahalá mo e maté pea kuó ne ʻomai ʻa e ʻamanaki ʻo e moʻui taʻengatá. (Sione 17:3) Ko hoʻo fakatapuí mo e papitaisó ʻe ʻiloʻi ai koe ko e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. (ʻAi. 43:10-12) Te ke hoko ko e konga ʻo ha fāmili ʻi māmani lahi ʻo e kau lotu ʻoku nau laukauʻaki ke uiʻaki ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá pea ʻai ke ʻiloʻi ia ʻe he niʻihi kehé.—Saame 86:12.

¹¹ He monū ē ko ia ke mahinoʻi ʻa e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo e Tamaí! ʻI hoʻo tali ʻa e ngaahi moʻoni mahuʻinga ko ení, ʻoku ueʻi koe ʻe ho lotó ke ke fakatapui kia Sihova pea papitaiso.

12-13. Ko e hā ʻa e ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e ʻAló kuó ke ako mo talí?

¹² Naʻe anga-fēfē hoʻo fakafeangai ʻi hoʻo ako ʻa e ngaahi moʻoni ko eni fekauʻaki mo e ʻAló? Ko Sīsū ʻa e tokotaha fika ua mahuʻinga taha ʻi he ʻunivēsí. Ko ia ʻa hotau Tokotaha-Huhuʻí. Naʻá ne foaki loto-lelei ʻene moʻuí maʻatautolu. ʻI heʻetau fakahaaʻi ʻi heʻetau tōʻongá ʻoku tau tui ki he huhuʻí, ʻoku lava ai ke fakamolemoleʻi ʻetau angahalá, fakatupulekina ha kaumeʻa mo e ʻOtuá pea maʻu ʻa e moʻui taʻengatá. (Sione 3:16) Ko Sīsū ʻa hotau Taulaʻeiki Lahí. ʻOkú ne loto ke tokoniʻi kitautolu ke maʻu ʻaonga mei he huhuʻí pea maʻu ha vahaʻangatae vāofi mo e ʻOtuá. (Hep. 4:15; 7:24, 25) ʻI he tuʻunga ko e Tuʻi ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ko ia ʻa e toko taha ʻe fakafou mai ai ʻe Sihova ʻa hono fakamāʻoniʻoniʻi ʻa hono huafá, fakangata ʻa e fulikivanú pea ʻomai ʻa e ngaahi tāpuaki taʻengata ʻi he Palataisi ka hoko maí. (Māt. 6:9, 10; Fkh. 11:15) Ko Sīsū ʻa hotau faʻifaʻitakiʻangá. (1 Pita 2:21) Naʻá ne fokotuʻu mai ha faʻifaʻitakiʻanga ʻi hono līʻoa ʻene moʻuí ki hono fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá.—Sione 4:34.

¹³ ʻI hoʻo tali ʻa e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he Tohi Tapú fekauʻaki mo Sīsuú, ʻokú ke hoko ai ʻo ʻofa ʻi he ʻAlo ʻofeina ʻo e ʻOtuá. Ko e ʻofa ko iá ʻokú ne ueʻi koe ke ngāueʻaki hoʻo moʻuí ke fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá, ʻo hangē ko Sīsuú. Ko hono olá, ʻoku ueʻi ai koe ke ke fakatapui kia Sihova pea papitaiso.

14-15. Ko e hā ʻa e ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e laumālie māʻoniʻoní kuó ke ako mo talí?

¹⁴ Naʻe fēfē hoʻo fakakaukau ʻi hoʻo ako ʻa e ngaahi moʻoni ko eni fekauʻaki mo e laumālie māʻoniʻoní? ʻOku ʻikai ko ha tokotaha ia, ka ko e ivi ngāue ʻo e ʻOtuá. Naʻe ngāueʻaki ʻe Sihova ʻa e laumālie māʻoniʻoní ke fakamānavaʻi ʻa hono hiki ʻa e Tohi Tapú, pea ʻoku tokoni ʻa e laumālié ke tau mahinoʻi mo ngāueʻaki ʻa e meʻa ʻoku tau lau aí. (Sione 14:26; 2 Pita 1:21) Fakafou ʻi he laumālie ʻo Sihová, ʻokú ne ʻomai kiate kitautolu ʻa e “mālohi ʻoku mahulu atu ia ʻi he tuʻunga anga-mahení.” (2 Kol. 4:7) ʻOku fakaivia kitautolu ʻe he laumālié ke malangaʻi ʻa e ongoongo leleí, tauʻi ʻa e fakatauelé, fekuki mo e fakalotosiʻí pea ikuʻi ʻa e ʻahiʻahí. ʻOku tokoniʻi ai kitautolu ke fakahāhā ʻa e ngaahi ʻulungaanga fakaʻofoʻofa ʻoku faʻuʻaki ʻa e “fua ʻo e laumālié.” (Kal. 5:22) ʻOku foaki tauʻatāina ʻe he ʻOtuá ʻa hono laumālié ki he faʻahinga ʻoku falala kiate ia pea kole loto-moʻoni ia kiate iá.—Luke 11:13.

¹⁵ He fakanonga ē mo fakafiemālie ke ʻiloʻi ko e kau lotu ʻa Sihová ʻoku lava ke nau falala ki he laumālie māʻoniʻoní ke tokoniʻi kinautolu ke tauhi ki he ʻOtuá! ʻI hoʻo tali ʻa e ngaahi moʻoni kuó ke ako fekauʻaki mo e laumālie māʻoniʻoní, ʻe ueʻi ai koe ke fakatapui ki he ʻOtuá pea papitaiso.

16. Ko e hā kuo tau ako mei he meʻa kuo tau lāulea mai ki aí?

¹⁶ ʻOkú ke fou ʻi ha sitepu mahuʻinga ʻi hoʻo fili ke ke fakatapui ki he ʻOtuá pea papitaiso. Hangē ko ia kuo tau akó, kuo pau ke ke loto-lelei ke tali ʻa e fakamole ʻoku kau ki aí—ʻa e ngaahi polé mo e feilaulaú. Ka ko e ngaahi tāpuakí ʻoku laka mamaʻo ange ia ʻi he fakamolé. Ko e papitaisó ʻe lava ke fakahaofi ai koe, pea ʻoku taki atu ia ki ha konisēnisi lelei ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá. Ko hoʻo fili ke papitaisó kuo pau ke makatuʻunga tefito ia ʻi hoʻo ʻofa kia Sihova ko e ʻOtuá. Kuo pau foki ke ke tui ʻaki ho lotó kotoa ki he ngaahi moʻoni kuó ke ako fekauʻaki mo e Tamaí, ʻAló mo e laumālie māʻoniʻoní. Hili ʻa e fakakaukau ki he meʻa kuo tau lāulea mai ki aí, ʻe anga-fēfē haʻo tali ʻa e fehuʻi, “ʻOku ou mateuteu ke papitaiso?”

MEʻA ʻOKU FIEMAʻU KE KE FAI KI MUʻA ʻI HE PAPITAISÓ

17. Ko e hā ʻa e ngaahi sitepu ʻe niʻihi ʻoku taki atu ki he papitaisó?

¹⁷ Kapau ʻokú ke ongoʻi ʻokú ke mateuteu ke papitaiso, ʻoku ʻikai ha veiveiua kuó ke fou ʻi he ngaahi sitepu lahi ke langa hake ha vahaʻangatae lelei mo Sihova.c Koeʻuhi ko hoʻo ako Tohi Tapu tuʻumaʻú, kuó ke hoko ai ʻo ʻiloʻi ʻa e meʻa lahi fekauʻaki mo Sihova mo Sīsū. Kuó ke fakatupulekina ʻa e tui. (Hep. 11:6) ʻOkú ke falala kakato ki he ngaahi talaʻofa ʻa Sihova ʻi he Tohi Tapú, pea ʻokú ke tuipau ko hoʻo tui ki he feilaulau ʻa Sīsuú ʻe lava ke fakahaofi ai koe mei he angahalá mo e maté. Kuó ke fakatomalaʻi ʻa hoʻo ngaahi angahalá; ʻokú ke ongoʻi fakaʻiseʻisa moʻoni ʻi he ngaahi fehālaaki kuó ke faí, pea kuó ke kole ʻa e fakamolemole ʻa Sihová. Kuó ke liliu hoʻo moʻuí; kuó ke siʻaki fakaʻaufuli hoʻo founga moʻui kovi ki muʻá pea kamata ke moʻui ʻi ha founga ʻoku fakahōifua ki he ʻOtuá. (Ngā. 3:19) ʻOkú ke vēkeveke ke tala ki he niʻihi kehé ʻa hoʻo tuí. Kuó ke taau ke hoko ko ha tokotaha malanga teʻeki papitaiso pea kamata malanga mo e fakatahaʻangá. (Māt. 24:14) ʻOku laukauʻaki koe ʻe Sihova ʻi hoʻo fou ʻi he ngaahi sitepu pau ko ení. Kuó ke ʻai ke fiefia lahi ʻa hono lotó.—Pal. 27:11.

18. Ko e hā mo ha toe meʻa ʻoku fiemaʻu ke ke fai ki muʻa ke lava ʻo ke papitaisó?

¹⁸ Ki muʻa ke ke papitaisó, ʻoku ʻi ai ʻa e fanga kiʻi meʻa ʻe niʻihi ʻoku fiemaʻu ke ke fai. Hangē ko ia naʻa tau ako ki ai ki muʻa angé, kuo pau ke ke fakatapui koe ki he ʻOtuá. Fakaofiofi kiate ia ʻi ha lotu fakafoʻituitui, loto-moʻoni pea palōmesi kiate ia te ke ngāueʻaki hoʻo moʻuí ke fai hono finangaló. (1 Pita 4:2) Pea fakahā leva ki he sea ʻo e kulupu ʻo e kau mātuʻá ʻokú ke loto ke papitaiso. Te ne kole leva ki ha kau mātuʻa ke fakataha mo koe. Kātaki ʻoua ʻe loto-moʻua fekauʻaki mo e fakataha mo kinautolú. Ko e siʻi fanga tokoua ko ení ʻoku ʻikai ha veiveiua ʻoku nau ʻosi ʻiloʻi koe pea ʻofa ʻiate koe. Te nau fakamanatu mo koe ʻa e ngaahi akonaki tefito mei he Tohi Tapú kuó ke ʻosi akó. ʻOku nau loto ke fakapapauʻi ʻokú ke mahinoʻi ʻa e ngaahi akonaki ko iá pea ʻokú ke lāuʻilo ki he mahuʻinga ʻo e fakatapuí mo e papitaisó. Kapau ʻoku nau loto-tatau ʻokú ke mateuteu, te nau fakahaaʻi atu kiate koe ʻe lava ke ke papitaiso ʻi he ʻasemipilī pe fakataha-lahi hokó.

MEʻA ʻOKU FIEMAʻU KE KE FAI HILI HOʻO PAPITAISÓ

19-20. Ko e hā ʻe fiemaʻu ke ke fai hili hoʻo papitaisó, pea ʻe lava fēfē ke ke fai ia?

¹⁹ ʻI hoʻo papitaisó pē, ko e hā ʻoku fiemaʻu ke ke faí?d Manatuʻi ko e fakatapuí ko ha fuakava pea ʻoku ʻamanekina ʻe Sihova ke ke tauhi ia. Ko ia hili hoʻo papitaisó, ʻoku fiemaʻu ke ke moʻui ʻo fehoanaki mo hoʻo fakatapuí. ʻE lava fēfē ke ke fai ia?

²⁰ Nofo ofi ki hoʻo fakatahaʻangá. ʻI he tuʻunga ko ha Kalisitiane ʻosi papitaiso, ʻokú ke hoko he taimí ni ko ha konga ʻo e “haʻohaʻonga . . . ʻo e fanga tokouá.” (1 Pita 2:17) Ko ho fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ʻi he fakatahaʻangá ʻa ho fāmili fakalaumālié. ʻI hono maʻu maʻu pē ʻa e ngaahi fakatahá, ʻe fakaivimālohiʻi ai hoʻo kaumeʻa mo kinautolú. Lau ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá pea fakalaulauloto ki ai ʻi he ʻaho kotoa. (Saame 1:1, 2) Hili hono lau ha konga mei he Tohi Tapú, vaheʻi ha taimi ke fakakaukauloto ai ki he meʻa kuó ke laú. Pea ʻe aʻu leva ki ho lotó ʻa e ngaahi foʻi folofolá. “Lotu maʻu ai pē.” (Māt. 26:41) Ko hoʻo ngaahi lotu loto-moʻoní ʻe tohoakiʻi ai koe ke ofi ange kia Sihova. “Hanganaki fuofua kumi ki he Puleʻangá.” (Māt. 6:33) ʻE lava ke ke fai ia ʻaki hono ʻai ʻa e ngāue fakamalangá ko e meʻa muʻomuʻa ia ʻi hoʻo moʻuí. ʻI he kau tuʻumaʻu ʻi he ngāue fakafaifekaú, te ke tauhi ai ke mālohi ai pē hoʻo tuí, pea te ke tokoniʻi nai ai ʻa e niʻihi kehé ke nau fou atu ʻi he hala ki he moʻui taʻengatá.—1 Tīm. 4:16.

21. Ko hoʻo papitaisó ʻe fakaava atu ai ʻa e hala ki he hā?

²¹ Ko e fili ke fakatapui koe kia Sihova pea papitaisó ʻa e fili mahuʻinga taha ʻe faifai ange ʻo ke faí. Ko e moʻoni ʻoku ʻi ai ʻa e fakamole ʻoku kau ki ai. ʻOku tuha ia mo e fakamolé? ʻAupito! Ko ha faingataʻa pē ʻokú ke fehangahangai nai mo ia ʻi he māmani motuʻa ko ení ʻoku “fakataimi pē mo maʻamaʻa.” (2 Kol. 4:17) ʻI hono kehé, ko hoʻo papitaisó ʻe fakaava atu ai ʻa e hala ki ha moʻui mohu ʻuhinga ange ʻi he taimí ni pea mo e “moʻui moʻoní” ka hoko mai. (1 Tīm. 6:19) Ko ia ai, fakakaukau fakalelei pea lotu fekauʻaki mo hoʻo tali ki he fehuʻi, “ʻOku ou mateuteu ke papitaiso?”