LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w99 8/15 p. 30-31
  • Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Nofo Malí—Ko ha Meʻaʻofa mei ha ʻOtua ʻOfa
    Tauhi Kimoutolu ʻi he ʻOfa ʻa e ʻOtuá
  • Ko e Teuteu ki ha Nofo Mali Lavameʻa
    Ko e Fakapulipuli ʻo e Fāmili Fiefiá
  • Nofo Malí—Ko ha Meʻaʻofa mei he ʻOtuá
    Founga ke Nofo Maʻu Ai ʻi he ʻOfa ʻa e ʻOtuá
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
w99 8/15 p. 30-31

Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí

ʻOku totonu ke mafatukituki fēfē ʻa e vakai ʻa e kau Kalisitiané ki ha fakamaʻu ke mali?

Ko ha fakamaʻu ke mali ko ha tupuʻanga ia ki ha fiefia, ka ko ha toe meʻa ia ʻoku mafatukituki. ʻOku totonu ke ʻoua naʻa fakamaʻamaʻaʻi ʻe ha Kalisitiane matuʻotuʻa ha fakamaʻu, ʻo ongoʻi te ne malava ʻi ha faʻahinga taimi pē ke fakangata tuʻungaʻa pē ia. Ko e vahaʻa taimi ʻo e fakamaʻú ko ha toe taimi ia ki he ongo meʻá ke na maheni lelei ange ai ki muʻa pea fai e malí.

ʻI he lāulea ki he kaveinga ko ení, ʻoku fiemaʻu ke tau fakatokangaʻi ko e ngaahi anga fakasōsiale fakafonua fekauʻaki mo e malí, pea mo e ngaahi sitepu ʻoku taki atu ki aí, ʻoku mātuʻaki faikehekehe lahi ia ʻi he ngaahi feituʻu mo e ngaahi taimi kehekehe. ʻOku fakatātaaʻi ʻe he Tohitapú ʻa e meʻá ni.

Ko e ongo ʻofefine ʻo Loté, ʻa ia “ʻoku teʻeki ke na ʻilo ha tangata,” naʻá na fakamaʻu nai ʻi ha tuʻunga, ki ha ongo tangata ʻi he fonuá. Ko e ‘ongo foha-ʻi-he-fono ʻo Loté naʻá na teu mali mo hono ongo ʻofefiné,’ ka ʻoku ʻikai ke tala mai ʻe he Tohitapú ia kiate kitautolu ʻa e ʻuhinga mo e founga naʻe fakahoko ai ʻa e fakamaʻú. Naʻe ʻosi lalahi nai ʻa e ongo ʻofefiné? Naʻá na maʻu ha ngafa tefito ʻi hono fili pe ko hai te na mali mo iá? Naʻá na hoko ʻo fakamaʻú ʻi hano fai ha faʻahinga sitepu fakahāhā? ʻOku ʻikai ke tau ʻilo ia ʻe kitautolu. (Senesi 19:​8-14, NW) ʻOku tau ʻilo ʻe kitautolu naʻe fai ʻe Sēkope tonu haʻane aleapau mo e tamai ʻa Lesielí ke mali mo Lesieli hili haʻane ngāue ki ai ʻi ha taʻu ʻe fitu. Neongo naʻe lea ʻa Sēkope fekauʻaki mo Lesieli ko “hoku uaifi,” naʻe ʻikai haʻana fehokotaki fakasino lolotonga ʻa e ngaahi taʻu ko iá. (Senesi 29:​18-21) Ko ha toe fakatātā ʻe taha, ʻi he ki muʻa ke ne lava ʻo mali mo e ʻofefine ʻo Saulá, naʻe pau ke ikunaʻi ʻe Tēvita ʻa e kau Filisitiá. ʻI heʻene aʻusia ʻa e fiemaʻu ʻa Saulá, naʻe lava leva ke mali ʻa Tēvita mo hono ʻofefiné, ʻa Maikale. (1 Samiuela 18:​20-28) Ko e “ngaahi fakamaʻu” ko iá naʻe kehe ē mei hē pea mo ia ʻoku anga-maheniʻaki ʻi he ngaahi fonua lahi ʻi he ʻahó ni.

Naʻe ʻi he Lao ʻa Mōsesé ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni fekauʻaki mo e malí pea mo e fakamaʻú. Ko e fakatātaá, naʻe lava ʻe ha tangata ke ne maʻu ʻo laka hake ʻi he uaifi ʻe tahá; naʻá ne malava ke maʻu ha vete ʻi ha ngaahi ʻuhinga kehekehe, neongo ʻene mahino naʻe ʻikai malava ia ki ha uaifi. (Ekisoto 22:​16, 17; Teutalonome 24:​1-4) Ko ha tangata kuó ne kākaaʻi ha finemui taupoʻou teʻeki fakamaʻu, naʻe pau ke mali ia mo ia kapau ʻe loto ki ai ʻa e tamai ʻa e fefiné, pea naʻe ʻikai ʻaupito lava ke veteʻi ia ʻe he tangatá. (Teutalonome 22:​28, 29) ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi lao kehe ʻoku ngāueʻaki ʻi he nofo malí, hangē ko ia ko e taimi naʻe pau ke fai ai ʻa e fakaʻehiʻehi mei he fehokotaki fakasinó. (Livitiko 12:​2, 5; 15:24; 18:19) Ko e hā ʻa e ngaahi tuʻutuʻuni naʻe fekauʻaki mo e fakamaʻú?

Naʻe maʻu ʻe ha fefine ʻIsileli kuo fakamaʻu ʻa e tuʻunga fakalao ʻoku kehe ia mei he tuʻunga ko ia ʻo ha fefine teʻeki fakamaʻu; ʻi he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi naʻe lau ia kuo ʻosi mali. (Teutalonome 22:​23-29; Mātiu 1:​18, 19) Naʻe ʻikai malava ke fakamaʻu pe mali ʻa e kau ʻIsilelí ki he ngaahi kāinga pau. ʻOku meimei ko e faʻahingá ni ko e ngaahi kāinga ʻi he toto, ka ko e ngaahi fakamaʻu mo e ngaahi mali ia ʻe niʻihi naʻe tapui ia koeʻuhi ko e ngaahi totonu tukufakaholó. (Levitiko 18:​6-​20; sio ki he The Watchtower ʻo Maʻasi 15, 1978, peesi 25-28.) ʻOku hā mahino ko e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá naʻe pau ke ʻoua te nau vakai fakamaʻamaʻa ki he fakamaʻú.

Ko e kau ʻIsilelí naʻa nau ʻi he malumalu kotoa ʻo e ngaahi tuʻutuʻuni pehē ʻo e Laó, ka ko e kau Kalisitiané ʻoku ʻikai te nau ʻi he malumalu kinautolu ʻo e Lao ko iá, ʻo kau ai hono ngaahi tuʻutuʻuni fekauʻaki mo e fakamaʻú pe malí. (Loma 7:​4, 6; Efeso 2:​15; Hepelu 8:​6, 13) Ko hono moʻoní, naʻe akoʻi ʻe Sīsū ko e sīpinga faka-Kalisitiane fekauʻaki mo e malí ʻoku kehe ia mei he tuʻunga ʻo e Laó. (Mātiu 19:​3-9) Neongo ia, naʻe ʻikai te ne fakasiʻisiʻia ʻe ia ʻa e mafatukituki ʻo e malí, pea pehē ki he fakamaʻú. Ko ia, fēfē leva ʻa e kaveinga ia ʻoku fai ki ai e lāuleá, ʻa e fakamaʻu ʻi he haʻohaʻonga ʻo e kau Kalisitiané?

ʻI he ngaahi fonua lahi ʻoku fai ʻe he faʻahinga tāutahá ia ʻa e fili pē ʻanautolu pe ko hai te nau mali mo iá. ʻI he taimi pē kuo fai ai ʻe ha tangata mo ha fefine ha palōmesi ke na mali, kuo lau leva kinaua ia kuó na fakamaʻu. ʻOku ʻikai faʻa toe fiemaʻu, ha toe sitepu fakahāhā ke fokotuʻuʻaki ʻa e fakamaʻú. Ko e moʻoni, ʻoku anga-maheniʻaki ʻi he ngaahi feituʻu ʻe niʻihi ke ʻoange ʻe he tangatá ki hono uaifi-ka-hokó ha foʻi mama ke fakahaaʻiʻaki ʻena fakamaʻú. Pe ko e anga-maheniʻaki ʻa hono fakahā ʻa e fakamaʻú ki he ngaahi kāingá mo e ngaahi kaumeʻá, ʻo fai ia ʻi he kai fakafāmilí pe ko ha kiʻi fakatahataha tokosiʻi. Ko e ngaahi fili fakafoʻituitui eni ia, ʻikai ko e ngaahi fiemaʻu Fakatohitapu. Ko e meʻa ʻokú ne fakahoko ʻa e fakamaʻú ko e felotoi ʻoku fai ʻe he ongo meʻá.a

ʻOku totonu ki ha Kalisitiane ke ʻoua ʻe fakavave ki he faisoó, fakamaʻú, pe malí. ʻOku mau pulusi ʻa e fakamatala makatuʻunga faka-Tohitapu ʻa ia ʻe lava ke tokoni ki he faʻahinga tāutaha teʻeki malí ke fakapapauʻi pe ʻoku fakapotopoto ke kamata ha faisō pe ko e laka atu ʻi ha ngaahi sitepu ʻo aʻu ki ha fakamaʻu pe ko e mali.b Ko ha kī tefito ʻo e akonakí, ko ha nofo mali faka-Kalisitiane, ko e meʻa ia ʻoku tuʻuloa.​—Senesi 2:24; Maake 10:​6-9.

Ko e ongo Kalisitiané ʻoku totonu ke na feʻilongaki lelei ʻaupito ki muʻa ke na kamata fakakaukau fekauʻaki mo e fakamaʻú. ʻE lava ke taki taha ʻeke hifo, ‘ʻOku ou fakapapauʻi moʻoni ʻa e tuʻunga fakalaumālie mo e līʻoa ʻa e tokotaha ko ē ki he ʻOtuá? ʻE lava ke u sioloto atu ʻoku ou tauhi fakataha mo e tokotaha ko iá ki he ʻOtuá ʻi he kotoa ʻo ʻema moʻuí? Kuó ma ʻosi fefakaeʻaʻaki feʻunga homa ngaahi ʻulungāngá taki taha? ʻOku ou loto-falala te ma hoko ʻo feongoongoi tuʻuloa? Kuó ma ʻosi ʻilo feʻunga ki he ngaahi tōʻonga ki muʻa mo e ngaahi tuʻunga lolotonga ʻo e tokotaha taki taha?’

Ko ʻene fakamaʻu pē ha ongo Kalisitiane, ʻoku totonu leva kiate kinaua pea mo e niʻihi kehé ke ʻamanekina ko e mali pē ʻe hoko maí. Naʻe ekinaki mai ʻa Sīsū: “Io be hoo mou io; mo Ikai be hoo mou ikai.” (Mātiu 5:​37, PM, fakaʻītali ʻamautolu.) Ko e kau Kalisitiane ʻoku nau hoko ʻo fakamaʻú ʻoku totonu ko ʻenau ʻuhingá ia. Kae kehe, ʻi ha tuʻunga hāhāmolofia, ko ha Kalisitiane kuo fakamaʻu te ne toki ʻilo nai ʻoku ʻi ai ha meʻa mafatukituki naʻe ʻikai ʻohake, pe naʻe fūfuuʻi ia ki muʻa ʻi he fai ʻo e fakamaʻú. Mahalo pē nai ko ha foʻi moʻoni ʻoku ʻiloʻi fekauʻaki mo e moʻui ki muʻa ʻa e tokotaha ko ē, ʻo aʻu pē ki ha ngaahi tōʻonga faihia pe ʻulungaanga taʻetaau. Ko e Kalisitiane ʻokú ne hoko ʻo ʻilo ki he meʻá ni kuo pau ke ne fakapapauʻi ʻa e meʻa ke faí. Mahalo pē ʻe lāulea fakaʻāuliliki ʻa e ongo meʻá ki ai peá na loto-lelei ke hoko atu pē ʻena fakamaʻú. Pe te na fakatou fakapapauʻi nai ke fakangata ā ʻa e fakamaʻú. Neongo ko e fai peheé ko e meʻa fakaekinaua pē​—ʻo ʻikai ko ha meʻa ke kaunoa ai, pe feinga ke fakamahaloʻi, pe fakamāuʻi ʻe he niʻihi kehé​—ko ha fili ia ʻoku mātuʻaki mafatukituki ʻaupito. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e tokotaha ko ia ʻokú ne ʻilo ʻa e ʻīsiu mafatukituki ko iá te ne ongoʻi fakafoʻituitui nai ʻoku ueʻi ia ke ne fakangata ʻa e fakamaʻú, neongo ai pē kapau ko e tokotaha ia ko ē ʻoku loto ia ke hoko atu pē.​—Sio ki he “Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí” ʻi he The Watchtower ʻo Sune 15, 1975.

ʻOku ʻi ai ʻa e ʻuhinga lelei ki hono fakaleleiʻi ʻa e ngaahi ʻīsiu peheé ki muʻa ia ke fai ʻa e malí. Naʻe pehē ʻe Sīsū ko e ʻuhinga Fakatohitapu pē taha ki ha vete te ne fakaʻatā ai ha taha ke toe mali, ko e por·neiʹa, ʻa ia ko e fehokotaki fakasino taʻetaau ʻi he tafaʻaki ʻo e hoa mali ʻe tahá. (Mātiu 5:​32; 19:9) Naʻe ʻikai te ne pehē ʻe ia ko ha mali fakalao ʻe lava pē ke fakangata ʻaki ha vete kapau ʻoku ʻilo ʻe ha taha ha palopalema pe faihala mamafa naʻe fai ia ki muʻa ʻi he malí.

Ko e fakatātaá, ʻi he ʻaho ʻo Sīsuú naʻe mātuʻaki malavangofua ke maʻu ha taha ʻe he kiliá. Kapau naʻe ʻilo ʻe ha husepāniti Siu ko hono hoá (naʻe ʻiloʻi pe taʻeʻiloʻi) naʻe kilia ʻi he taimi naʻá na mali aí, naʻá ne maʻu nai ha makatuʻunga ke fai ai ha vete? Ko ha Siu ʻi he malumalu ʻo e Laó naʻe malava ke ne fai ha vete, ka naʻe ʻikai pehē ʻe Sīsū ia naʻe feʻungamālie eni ia ki hono kau muimuí. Fakakaukau atu ki ha ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi ʻi onopooni. Ko ha tangata kuo maʻu ʻe he sifilisí, fefulofulai e kupu fakafanaú, HIV, pe ko ha mahaki pipihi fakatuʻutāmaki kehe, te ne mali nai ʻo ʻikai fakaeʻa ʻa e foʻi moʻoni ko iá. Mahalo naʻe maʻu iá ʻi he pihia fakafou ʻi he fehokotaki fakasino taʻetaau ki muʻa pe ʻi he lolotonga ʻo e fakamaʻú. ʻI hono toki ʻilo ki mui ʻe he uaifí fekauʻaki mo hono puké pe ko hono tuʻunga taʻetaau ki muʻá (ʻo aʻu ki he taʻemalava ke fakafanaú pe paʻá), ʻoku ʻikai liliu ai ʻa e foʻi moʻoni ko ia ko kinauá kuó na mali he taimí ni. Ko ha moʻui palakū ki muʻa ʻi he malí ʻoku ʻikai ko ha makatuʻunga Fakatohitapu ia ke fakangata ai ha nofo mali ʻo hangē pē ko ha ʻosi maʻu ʻe he fefine ia ha faʻahinga mahaki, pe naʻa mo hano fūfuuʻi ʻo ha feitama ki ha tangata kehe ʻi heʻene malí. Kuó na ʻosi mali he taimí ni pea kuó na fepalōmesiʻaki.

Ko e moʻoni, ko e ngaahi tuʻunga fakamamahi peheé ʻoku hāhāmolofia, ka ko e ngaahi fakatātā ko ení ʻoku totonu ke ne toe fakamamafaʻi ʻa e poini tefitó: Ko e fakamaʻú ʻoku ʻikai ko ha meʻa ke fakamaʻamaʻaʻi. Ki muʻa pea ʻi he lolotonga ʻo ha fakamaʻu, ʻoku totonu ke feinga ʻa e kau Kalisitiané ke nau feʻilongaki lelei. ʻOku totonu ke nau faitotonu fekauʻaki mo e meʻa ko ia ʻoku fiemaʻu mai ʻe he faʻahi ʻe tahá ke ʻiló, pe maʻu ʻa e totonu ke ʻiló. (ʻI he ngaahi fonua ʻe niʻihi ko e ngaahi hoa malí ʻoku fiemaʻu fakalao ia ke fai hano sivi fakafalemahaki ki muʻa ʻi he malí. ʻE fiemaʻu nai ʻe he niʻihi ia ha sivi pehē ki haʻanau fiemaʻu pē ʻanautolu.) Ko ia ko e fiefia mo e mafatukituki ʻo ha fakamaʻu ʻe hoko ia ko ha taumuʻa lāngilangiʻia ʻi he ngaʻunu atu ko ia ʻa e ongo meʻá ki ha tuʻunga fiefia mo mafatukituki ange ʻo e nofo malí.​—Palovepi 5:​18, 19; Efeso 5:​33.

[Fakamatala ʻi lalo]

a ʻI he ngaahi sōsaieti ʻe niʻihi ʻoku kei fokotuʻutuʻu pē ʻe he ngaahi mātuʻá ia ʻa e fakamaʻu ʻa ʻenau fānaú. ʻE fai nai eni ia ʻi ha taimi lahi ki muʻa ʻoku teʻeki ai ke ʻi ha tuʻunga ʻa e ongo meʻá ia ke na mali. Ka ʻi he taimi ko ení ia, kuo ʻosi mahino ia kuó na fakamaʻu, pe kuó na fepalōmesiʻaki, ka ʻoku teʻeki ai ke na mali kinaua.

b Sio ki he Questions Young People Ask​​—Answers That Work, vahe 28-32, pea mo e The Secret of Family Happiness, vahe 2, naʻe pulusi ʻe he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share