ʻOkú Ke Manatuʻi?
Kuó ke houngaʻia ʻi hono lau ʻa e ngaahi ʻīsiu fakamuimui ʻo e Taua Leʻo? Sai, sio angé pe ʻe lava ke ke tali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ení:
• Ko e hā ʻa e founga ʻe fā ʻoku ngāueʻaki ai ʻe he Ngaahi Konga Tohi Tapu Faka-Kalisi Kalisitiané ʻa e foʻi lea “fakatahaʻanga”?
ʻOku ngāueʻaki tefito ia ki he kulupu tuifio ʻo e kau Kalisitiane paní (ʻi he ngaahi konga tohi ʻe niʻihi ʻoku fakakau ki ai ʻa Kalaisi). ʻI he ngaahi taimi kehé, ko e fakatahaʻanga pe ‘siasi ʻa e ʻOtuá’ ʻoku ʻuhinga ia ki he kau Kalisitiane kotoa pē ʻoku nau moʻui ʻi ha taimi pau. ʻOku ngāueʻaki hono tolú ki he kau Kalisitiane kotoa pē ʻi ha feituʻu fakasiokālafi. Fakaʻosí, ko e foʻi leá ʻoku ngāueʻaki nai ia ki he faʻahinga ʻoku faʻuʻaki ha fakatahaʻanga fakalotofonua.—4/15, peesi 21-3.
• ʻE ngata ʻafē ʻa hono ui ʻa e kau Kalisitiane ki he ʻamanaki fakahēvaní?
ʻOku ʻikai ke ʻomai ʻe he Tohi Tapú ha tali papau. Ko e ui ko iá naʻe kamata ʻi he 33 T.S. pea hokohoko ai ʻo aʻu mai ki onopooni. Hili ʻa e 1935 naʻe liliu ʻa e ʻuhinga tefito ʻo e ngāue ngaohi-ākongá ki hono fakatahatahaʻi ʻo e fuʻu kakai lahí. Ko e niʻihi naʻa nau papitaiso hili ʻa e 1935, kuo fakamoʻoni ʻe he laumālie māʻoniʻoní kia kinautolu ʻoku nau maʻu ʻa e ʻamanaki fakahēvaní, ko ia heʻikai lava ai ke tau fokotuʻu ha ʻaho pau ki he ngataʻanga ʻo e ui ko iá. Ko e faʻahinga moʻoni kuo paní ʻoku ʻikai te nau maʻu lahi ange ʻe kinautolu ʻa e laumālie ʻo e ʻOtuá, pea ʻoku ʻikai ke nau ʻamanekina hano tokangaʻi makehe kinautolu. Ko e hā pē ʻenau ʻamanakí, ʻoku fiemaʻu ki he kau Kalisitiané ke nau faitōnunga pea hanganaki fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá.—5/1, peesi 30-1.
• ʻI hono fai ʻe Sēfita ʻene tukumoʻuí, naʻá ne mateuteu ke foaki ʻa hono ʻofefiné ko ha feilaulau tutu ki he ʻOtuá?
ʻIkai. Naʻe ʻuhinga ʻa Sēfitá te ne līʻoa ʻa e tokotaha te ne fetaulaki mo iá ke ngāue maʻataʻatā maʻá e ʻOtuá, ko ha fokotuʻutuʻu ʻi he Lao ʻa Mōsesé. (1 Samiuela 2:22) ʻI he fai ki he tukumoʻuí, ko e ʻofefine ʻo Sēfitá naʻá ne ngāue ai pē ʻi he tāpanekalé, ko ha feilaulau lahi koeʻuhí naʻe ʻuhinga iá heʻikai ʻaupito te ne mali.—5/15, peesi 9-10.
• Ko e hā ʻa e ngafa naʻe fakahoko ʻe he tohi lauʻi pēsí ʻi he muʻaki lotu faka-Kalisitiané?
ʻOku hā ngali naʻe meimei ke ngāueʻaki pē ʻe he kau Kalisitiané ʻa e haʻingá, pe takainga tohí, ʻo aʻu ki he ngataʻanga nai ʻo e ʻuluaki senituli T.S. Lolotonga ʻa e senituli hokó, naʻe ʻi ai ha fāinga ʻi he vahaʻa ʻo e kau poupou ʻo e tohi lauʻi pēsí pea mo e kau poupou ʻo e takainga tohí. ʻOku tui ʻa e kau mataotaó ko hono ngāueʻaki ʻe he kau Kalisitiané ʻa e tohi lauʻi pēsí naʻá ne fakahoko ha ngafa mahuʻinga ʻi hono talilahiá.—6/1, peesi 14-15.
• Ko e hā ʻa e Tohimāhina Kēselí?
Ko ha kiʻi lauʻi maka lahe ia naʻe maʻu hake ʻi he 1908 ʻi he feituʻu keliʻanga ʻi he kolo ko Kēseli. ʻOku tui ʻa e tokolahi naʻe tohi ʻe ha kiʻi tamasiʻi ako ʻi he lauʻi maká ko e konga ʻo haʻane ngāue fakaako. ʻOku fakamatalaʻi ʻi he lauʻi maká ha fakamatala faingofua ʻo ha taʻu fakaengoue, pe ko ʻene viló, ʻo kamata ʻi he utu-taʻu ʻi he māhina ʻoku fehoanaki mo Sepitema/ʻOkatopa, pea ʻoku lave ai ki he ngaahi fua mo e ngaahi ngāue fakaengoue kehekehe.—6/15, peesi 8.
• Ko e hā e ʻuhinga ʻo e faiangahala ki he laumālie māʻoniʻoní?
ʻOku ala malava ke faiangahala ki he laumālie māʻoniʻoni ʻo Sihová, ko ha angahala ʻa ia ʻe ʻikai fakamolemoleʻi. (Mātiu 12:31) ʻOku fakapapauʻi ʻe he ʻOtuá pe kuo tau fai ha angahala ʻe ʻikai ala fakamolemoleʻi, pea ʻe lava ke ne toʻo hono laumālié meia kitautolu. (Sāme 51:11) Kapau ʻoku tau mamahi lahi ʻi ha angahala, ʻoku ngalingali ʻoku tau fakatomala moʻoni pea ko ia kuo ʻikai ke tau faiangahala ai ki he laumālié.—7/15, peesi 16-17.
• Koeʻuhi naʻá ne feohi ki muʻa mo Tēvita, ko e hā naʻe ʻeke ange ai ʻe Tuʻi Saula pe ko e foha ʻo hai ʻa Tēvitá? (1 Samiuela 16:22; 17:58)
Naʻe ʻikai ke mahuʻingaʻia pē ʻa Saula ʻi hono ʻiloʻi ʻa e hingoa ʻo e tamai ʻa Tēvitá. ʻI heʻene sio kia Tēvita ko ha tokotaha tui mo loto-toʻa ʻa ia ne toki ʻosi ʻene ikunaʻi ʻa Kolaiaté, naʻe loto ʻa Saula ke ne ʻiloʻi pe ko e faʻahinga tangata fēfē naʻá ne ʻohake ha tamasiʻi peheé. Mahalo pē naʻe ʻi he fakakaukau ʻa Saulá ke tānaki mai ʻa Sese pe ko e ngaahi mēmipa kehe ʻi hono fāmilí ki he kau taú.—8/1, peesi 31.