Utu ʻa e Ngaahi Tāpuaki Fakafou ʻi he Tuʻi ʻa e ʻOtuá ʻOku Tataki ʻe he Laumālié!
“ʻOku nofo hifo ki ai ʻa e Laumalie ʻo Sihova.”—AI. 11:2.
1. Ko e hā ʻa e hohaʻa kuo leaʻaki ʻe he niʻihi fekauʻaki mo e ngaahi palopalema ʻa e māmaní?
“ʻI HA māmani ʻoku moveuveu fakapolitikale, fakasōsiale mo fakaeʻātakai, ʻe lava fēfē ke matuʻuaki ʻe he matakali ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ha toe taʻu ʻe 100?” Ko e meʻa ia naʻe ʻeke ʻe he tokotaha ako fīsiki ki he ngaahi fetuʻú ko Stephen Hawking ʻi he 2006. Naʻe fakamatala ha kupu ʻi he pepa ko e New Statesman: “Kuo teʻeki ke mau lava ʻo fakangata ʻa e masivá pe fokotuʻu ha melino ʻi he māmaní. ʻI hono kehé, ʻoku hā ngali ʻoku mau lavameʻa moʻoni kimautolu ʻi ha tuʻunga fehangahangai tofu pē. ʻOku ʻikai koeʻuhí ʻoku teʻeki ke mau fai ha feinga. Kuo mau feinga ʻi he tafaʻaki kotoa pē mei he founga hono puleʻi ʻa e meʻa fakaʻekonōmiká ki he founga hono fakalele tauʻatāina ʻa e ngaahi meʻa fakaʻekonōmiká; mei hono fokotuʻu ʻa e Kautaha ʻa e Ngaahi Puleʻangá ki hono faʻu ʻa e ngaahi meʻatau ʻātomi ke taʻofiʻaki e taú. Kuo mau fai ʻa e ngaahi tau lahi ‘ko e ngaahi tau ke fakangata ʻa e tau’ ʻi he tui ʻoku mau ʻiloʻi ʻa e founga ke fakangata ai ʻa e taú.”
2. ʻE anga-fēfē ʻa e vavé ni ke fakahāhā ʻe Sihova ʻa hono tuʻunga-hau totonu ki he māmaní?
2 Ko e ngaahi fakamatala peheé ʻoku ʻikai ke fakaʻohovale ia ki he kau sevāniti ʻa Sihová. ʻOku tala mai ʻe he Tohi Tapú naʻe ʻikai fakatupu ʻa e tangatá ke nau pule pē kia kinautolu. (Sel. 10:23) Ko Sihova pē tokotaha ʻa hotau Hau totonú. ʻI heʻene peheé, ʻokú ne maʻu ʻa e totonu ke fokotuʻu ʻa e ngaahi tuʻunga maʻatautolu, ke fakapapauʻi ʻa e taumuʻa ʻoku totonu ke tau maʻu ʻi heʻetau moʻuí, pea ke tataki kitautolu ki he taumuʻa ko iá. ʻIkai ko ia pē, kuo vavé ni ke ne ngāueʻaki hono mafaí ke fakangata ʻa e ngaahi feinga taʻelavameʻa ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ke pule pē fakaekinautolú. ʻI he taimi tatau, te ne fakaʻauha ʻa e faʻahinga kotoa ʻa ia ko ʻenau talitekeʻi ʻa hono tuʻunga-hau totonú ʻe ʻai ai ʻa e tangatá ke nau pōpula ai pē ki he angahalá, ki he taʻehaohaoá, pea ki he “ʻotua ʻo e tuʻu ko eni,” ʻa Sētane ko e Tēvoló.—2 Kol. 4:4.
3. Ko e hā naʻe tomuʻa tala ʻe ʻAisea fekauʻaki mo e Mīsaiá?
3 ʻI he māmani foʻou Palataisí, ʻe fakahāhā ai ʻa e tuʻunga-hau anga-ʻofa ʻa Sihová ki he faʻahinga ʻo e tangatá fakafou ʻi he Puleʻanga faka-Mīsaiá. (Tan. 7:13, 14) Fekauʻaki mo hono Tuʻí, naʻe kikite ʻa ʻAisea: “ʻE fisiki mai ha lito mei he sinoʻiʻakau ʻo Sese, pea ʻe fua ha huli mei hono aka. Pea ʻoku nofo hifo ki ai ʻa e Laumalie ʻo Sihova, ʻa e laumalie ʻo e poto mo e ʻilomeʻa, ʻa e laumalie ʻo e faleʻi mo e mafai, ʻa e laumalie ʻo e ʻiloʻi ʻo Sihova mo e ʻapasia ki ai.” (Ai. 11:1, 2) Ko e hā e ngaahi founga pau kuo ʻai ai ʻe he laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá ke taau ʻa e “lito mei he sinoʻiʻakau ʻo Sese”—ʻa Sīsū Kalaisi—ke pule ki he faʻahinga ʻo e tangatá? Ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki ʻe tupu mei heʻene pulé? Pea ko e hā kuo pau ke tau fai ke utu ai ʻa e ngaahi tāpuaki ko iá?
Taau Fakaʻotua ke Pule
4-6. Ko e hā ʻa e ʻilo mātuʻaki mahuʻinga te ne ʻai ke malava ʻa Sīsū ʻo ngāue ko ha Tuʻi, Taulaʻeiki Lahi, mo e Fakamaau poto mo manavaʻofá?
4 ʻOku fiemaʻu ʻe Sihova ʻa e kakai ʻoku pule ki aí ke nau tupu ʻo aʻu ki he haohaoá ʻi he malumalu ʻo e tataki ʻa e tokotaha ʻa ia ko ha Tuʻi, Taulaʻeiki Lahi, mo e Fakamaau poto mo manavaʻofa moʻoni. Ko e ʻuhinga ia naʻe fili ai ʻe he ʻOtuá ʻa Sīsū Kalaisi, ʻa ia naʻá ne taau fakafou ʻi he laumālie māʻoniʻoní ki he ngaahi fatongia mahuʻinga lahi ko iá. Fakakaukau ki he niʻihi ʻo e ngaahi ʻuhinga ʻe fakahoko haohaoa ai ʻe Sīsū ʻa hono ngaahi fatongia kuo vaheʻi ange ʻe he ʻOtuá.
5 ʻOku maʻu ʻe Sīsū ʻa e ʻilo fakaikiiki taha ki he ʻOtuá. Ko e ʻAlo tofu-pē-taha-ne-fakatupú kuó ne ʻiloʻi ʻa e Tamaí ʻo fuoloa ange ia ʻi ha toe taha kehe, ngalingali ʻi he ngaahi taʻu ʻe laui piliona. Lolotonga ʻa e taimi ko iá, naʻe maʻu ʻe Sīsū ha ʻilo fakaʻāuliliki ʻo Sihova ʻa ia naʻe malava ke fakamatalaʻi ai ko e “Imisi ia ʻo e ʻOtua ko e Taʻehamai.” (Kol. 1:15) Naʻe pehē ʻe Sīsū tonu: “Ko ia kuo ne mātā au, kuo ne mātā ʻa e Tamai.”—Sione 14:9.
6 ʻI he hoko atu kia Sihová, ko Sīsū ʻokú ne maʻu ʻa e ʻilo fakalūkufua taha ki he kotoa ʻo e fakatupú, ʻo kau ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. ʻOku fakalea ʻi he Kolose 1:16, 17: “Naʻe tefito kiate ia [ʻAlo ʻo e ʻOtuá] ʻa e ngaohi ʻo e meʻa kotoa pe, ʻa e meʻa ʻi he langi mo e meʻa ʻi mamani, ʻa e meʻa hamai mo e meʻa taʻehamai, . . . pea ko e muʻa ʻa ʻEne ʻAfio kae kimui ʻa e meʻa kotoa pe, pea ʻoku femaʻumaʻutaki ʻiate ia ʻa e meʻa kotoa pe.” Fakakaukau atu pē fekauʻaki mo ia! Ko Sīsū ʻi hono tuʻunga ko e “tufunga lahi” ʻa e ʻOtuá, naʻá ne kau ʻi he ngaahi tafaʻaki kehe kotoa pē ʻo e fakatupú. Ko ia ai, ʻokú ne mahinoʻi ʻa e fakaikiiki kotoa pē ʻo e ʻunivēsí fakakātoa, mei he fanga kiʻi pātikolo ʻātomi valevale tahá ki he ʻuto fakaofo ʻo e tangatá. ʻIo, ko Kalaisi moʻoni ʻa e fakasino ʻo e potó!—Pal. 8:12, 22, 30, 31.
7, 8. Naʻe anga-fēfē hono tokoniʻi ʻe he laumālie ʻo e ʻOtuá ʻa Sīsū ʻi heʻene ngāue fakafaifekaú?
7 Naʻe paniʻaki ʻa Sīsū ʻa e laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá. “Oku iate au ae Laumalie o Jihova,” ko e lea ia ʻa Sīsuú, “koeuhi kuo ne fakanofo au keu malaga aki ae ogoogolelei ki he majiva; kuo ne fekau au ke fakamoui ae loto mafeji, ke malaga aki ae huhui ki he kau bobula, moe fakaa oe kui, ke veteage akinautolu kuo lavea, ke malaga aki ae taʻu lelei o Jihova.” (Luke 4:18, 19, PM) ʻI he taimi naʻe papitaiso ai ʻa Sīsuú, ʻoku hā mahino naʻe ʻai ia ʻe he laumālie māʻoniʻoní ke ne lāuʻilo ki he ngaahi meʻa kuó ne ako lolotonga ʻa ʻene ʻi ai ki muʻa ke hoko ko e tangatá, kau ai ʻa e meʻa naʻe fiemaʻu ʻe he ʻOtuá kiate ia ke ne fakahoko lolotonga ʻa ʻene ngāue fakafaifekau he māmaní ʻi he tuʻunga ko e Mīsaiá.—Lau ʻa e Aisea 42:1; Luke 3:21, 22; Sione 12:50.
8 Koeʻuhi naʻe fakaivia ia ʻe he laumālie māʻoniʻoní pea naʻá ne haohaoa ʻi he sino mo e ʻatamai, ko Sīsuú naʻe ʻikai ngata pē ʻi heʻene hoko ko e moʻungaʻi tangata lahi taha kuo moʻui ʻi he māmaní kae pehē foki ko ia ʻa e Faiako lahi tahá. Ko hono moʻoní, ko ʻene kau fanongó naʻa nau ‘ofo i he ene akonakí.’ (Mt. 7:28, PM) Ko e meʻa ʻe taha, naʻe malava ʻa Sīsū ke ngāue ki he ngaahi tupuʻanga tefito ʻo e ngaahi palopalema ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá—ko e angahalá, taʻehaohaoá, mo e taʻeʻilo fakalaumālié. Pehē foki, naʻá ne malava ke sio ki he tuʻunga moʻoni naʻe ʻi ai ʻa e loto ʻo e kakaí pea naʻá ne fai ʻa e meʻa ʻo fakatatau ki ai.—Mt. 9:4; Sione 1:48 (1:47, PM).
9. ʻOku anga-fēfē hono fakaleleiʻi hoʻo tuipau kia Sīsū ʻi hono tuʻunga ko e Pulé ʻi he fakalaulauloto ki heʻene ngaahi hokosia ʻi he māmaní?
9 Naʻe moʻui ʻa Sīsū ko ha tangata. Ko ʻene hokosia tonu ʻi he tuʻunga ko ha tangatá pea mo ʻene feohi vāofi mo e kakai taʻehaohaoá naʻe tokoni lahi ia ke taau ai ʻa Sīsū ʻi hono tuʻunga ko e Tuʻí. Naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “Naʻe pau ke fakatatau ai [ʻa Sīsū] mo hono ngaahi tokoua ʻi he meʻa kotoa pe, koeʻuhi ke ne hoko ko ha taulaʻeiki-lahi ʻoku ʻofangofua mo lototō, ke ne tokanga ki heʻenau ngaahi meʻa mo e ʻOtua, koeʻuhi ke ne fai ʻa e fakalelei ʻi he angahala ʻa e kakai. He ko e meʻa kuo ne mamahi ai ʻe ia ʻi hono ʻahiʻahiʻi, ʻoku ne lava ke tokoni ai kiate kinautolu ʻoku ʻahiʻahiʻi.” (Hep. 2:17, 18) Koeʻuhi naʻe “ʻahiʻahiʻi” ʻa Sīsū, ʻoku lava ke ne kaungāmamahi mo e faʻahinga ʻoku nau hokosia ʻa e ʻahiʻahí. Ko e manavaʻofa ʻa Sīsuú naʻe fakahaaʻi mahino ia ʻi he lolotonga ʻa ʻene ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní. Ko e kau puké, ko e kau faingataʻaʻia fakaesinó, ko e faʻahinga lōmekiná—naʻa mo e fānaú—naʻa nau ongoʻi tauʻatāina ke fakaofiofi kiate ia. (Mk. 5:22-24, 38-42; 10:14-16) Ko e anga-vaivaí mo e fiekaia fakalaumālié naʻe tohoakiʻi foki kinautolu kiate ia. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e kau pōlepolé, ko e hīkisiá mo e faʻahinga naʻe ‘ʻikai ʻiate kinautolu ʻa e ʻofa ki he ʻOtuá,’ naʻa nau talitekeʻi, fehiʻanekinaʻi, mo fakafepakiʻi ia.—Sione 5:40-42; 11:47-53.
10. ʻI he founga lahi fē naʻe fakamoʻoniʻi ai ʻe Sīsū ʻa ʻene ʻofa kia kitautolú?
10 Naʻe foaki ʻe Sīsū ʻene moʻuí maʻatautolu. Mahalo ko e fakamoʻoni lahi taha ʻo e feʻungamālie ʻa Sīsū ki he tuʻunga ko e Pulé ko ʻene loto-lelei ke pekia maʻatautolu. (Lau ʻa e Sāme 40:6-10.) “Talaʻehai ʻoku ai ha ʻofa ʻa ha taha ʻe lahi ʻi he ʻofa ko é,” ko e lea ia ʻa Kalaisí, “ke ne liʻaki ʻene moʻui koeʻuhi ko hono ngaahi kaumeʻa.” (Sione 15:13) ʻIo, ʻi he ʻikai hangē ko e kau pule fakaetangata taʻehaohaoá, ʻa ia ʻoku nau faʻa moʻui fakatuʻumālie mei he koloa ʻa e faʻahinga ʻoku nau pule ki aí, naʻe foaki ʻe Sīsū ʻa ʻene moʻuí tonu maʻá e faʻahinga ʻo e tangatá.—Mt. 20:28.
Fakaivia Ke Ne Ngāueʻaki ʻa e Huhuʻí
11. Ko e hā ʻoku lava ai ke tau falala pau kakato kia Sīsū ʻi hono tuʻunga ko hotau Tokotaha-Huhuʻí?
11 He feʻungamālie ē ʻa e hoko ʻa Sīsū ʻi hono tuʻunga ko e Taulaʻeiki Lahí ko e tokotaha ia ke ne takimuʻa ʻi hono ngāueʻaki kia kitautolu ʻa e ngaahi ʻaonga ʻo ʻene feilaulau huhuʻí! Ko e moʻoni, lolotonga ʻa ʻene ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní, naʻe tomuʻa fakaʻali mai ai ʻe Sīsū kia kitautolu ʻa e meʻa te ne fai ʻi he tuʻunga ko hotau Tokotaha-Huhuʻí lolotonga ʻa ʻene pule Taʻu ʻe Afé, ʻa ia ʻe lava ke tau maʻu kapau ʻoku tau faitōnunga. Naʻá ne fakamoʻui ʻa e puké mo e faingataʻaʻia fakaesinó, fokotuʻu ʻa e maté, fafanga ʻa e fuʻu tokolahi, pea aʻu ʻo ne puleʻi ʻa e ngaahi ʻelemēniti ʻo natulá. (Mt. 8:26; 14:14-21; Luke 7:14, 15) ʻIkai ngata aí, naʻá ne fai ʻa e ngaahi meʻá ni, ʻo ʻikai koeʻuhí ke fusiakiʻi mai ʻaki ʻa e tokangá ki hono mafaí mo e mālohí, ka ke fakahāhā ʻa ʻene manavaʻofá mo ʻene ʻofá. “ʻOku ou loto pe,” ko ʻene lea ia ki ha kilia naʻá ne kōlenga kiate ia ki ha fakamoʻui. (Mk. 1:40, 41) ʻE fakahāhā ʻe Sīsū ʻa e manavaʻofa tatau ko iá lolotonga ʻa ʻene Pule Taʻu ʻe Afé—ka ʻi ha tuʻunga fakalūkufua.
12. ʻE fēfē hono fakahoko ʻa e Aisea 11:9?
12 Ko Kalaisi mo hono kaungāpulé te nau toe hokohoko atu ʻa e polokalama ako fakalaumālie ʻa ia naʻe kamataʻi ʻe Sīsū ʻi he taʻu nai ʻe 2,000 kuohilí. Ko ia ko e ngaahi lea ʻi he Aisea 11:9 ʻe fakahoko: “ʻE fonu ʻa mamani ʻi he ʻiloʻi ʻo Sihova, ʻo hange ko e mafola ʻa e vai ʻi he tahi.” Ko e ako fakaʻotua ko iá ʻoku ʻikai ha veiveiua ʻe kau ai ʻa e fakahinohino ki he founga ke tokangaʻiʻaki ʻa e māmaní mo hono ngaahi meʻamoʻui taʻefaʻalauá, hangē ko ia naʻe muʻaki fekau kia ʻĀtama ke ne faí. ʻI he ngataʻanga ʻo e taʻu ʻe 1,000, ko e muʻaki taumuʻa ʻa e ʻOtuá hangē ko ia kuo fakahaaʻi ʻi he Senesi 1:28 ʻe ʻosi pau ke fakahoko, pea ko e feilaulau huhuʻí ʻe ʻosi pau ke ngāueʻaki kakato.
Fakaivia ke Fakamaau
13. Naʻe anga-fēfē hono fakahāhā ʻe Sīsū ʻa ʻene ʻofa ki he māʻoniʻoní?
13 Ko Kalaisi ʻa e “toko taha kuo poloʻi ʻe he ʻOtua, ko e Fakamāu ʻo e kau moʻui mo e kau pekia.” (Ng. 10:42) He fakafiemālie leva ē ke ʻiloʻi ko Sīsuú ʻoku taʻefaʻaʻauha, ko e māʻoniʻoní mo e faitōnungá ʻoku hangē ia ko ha leta ʻoku haʻi maʻu ʻi hono noʻotanga valá! (Ai. 11:5) Naʻá ne fakahāhā ha fehiʻa ki he mānumanú, mālualoí, mo e ngaahi kovi kehe, pea naʻá ne valokiʻi ʻa e faʻahinga naʻa nau ongonoa ki he faingataʻaʻia ʻa e niʻihi kehé. (Mt. 23:1-8, 25-28; Mk. 3:5) ʻIkai ngata aí, naʻe fakahaaʻi ʻe Sīsū naʻe ʻikai ke kākaaʻi ia ʻe he ngaahi fōtunga hāmai ʻi tuʻá, “he naʻa ne meaʻi ʻiate ia pe ʻa e meʻa ʻoku ʻi he tangata.”—Sione 2:25.
14. ʻOku fakahāhā ʻi he founga fē ʻe Sīsū ʻa ʻene ʻofa ki he māʻoniʻoní mo e fakamaau totonú he taimí ni, pea ko e hā ʻoku totonu ke tau ʻeke hifo kia kitautolú?
14 ʻOku hokohoko atu ʻa Sīsū hono fakahāhā ʻene ʻofa ki he māʻoniʻoní mo e fakamaau totonú ʻaki ʻene tokangaʻi ʻa e feingangāue fakamalanga mo fakafaiako lahi taha ʻi he hisitōlia ʻo e māmaní. ʻOku ʻikai ha tangata, ʻikai ha puleʻanga fakaetangata, pea ʻikai ha laumālie fulikivanu ʻe lava ke ne taʻofi ʻa e ngāue ko ení mei hono fakahoko ki he fiemālie kakato ʻa e ʻOtuá. Ko ia ai, ʻe lava ke tau falala pau fakaʻaufuli ʻi he taimi ʻe ʻosi ai ʻa ʻĀmaketoné, ʻe pau ke ikuna ai ʻa e fakamaau totonu fakaʻotuá. (Lau ʻa e Aisea 11:4; Mātiu 16:27.) ʻEke hifo kiate koe: ‘ʻOku ou tapua atu ʻa e fakakaukau ʻa Sīsū ki he kakaí ʻi heʻeku ngāue fakafaifekaú? ʻOku ou ʻoatu kia Sihova ʻeku lelei tahá ʻo tatau ai pē kapau ko hoku tuʻunga moʻui leleí pe fakafoʻituituí ʻe fakangatangata nai ai ʻa e meʻa ʻe lava ke u faí?’
15. Ko hono manatuʻi ʻa e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi kitautolu ke tau ʻoatu ai ki he ʻOtuá ʻetau lelei tahá?
15 ʻE tokoniʻi kitautolu ke ngāue ʻaufuatō ki he ʻOtuá kapau te tau manatuʻi ko e ngāue fakamalangá ko ʻene ngāue. Naʻá ne fekauʻi ia; ʻokú ne tataki ia fakafou ʻi hono ʻAló; pea fakafou ʻi he laumālie māʻoniʻoní ʻokú ne fakaivia ʻa e faʻahinga ʻoku kau ki aí. ʻOkú ke koloaʻaki ʻa e monū ʻokú ke maʻu ko e ngāue ʻi he tuʻunga ko e kaungāngāue ʻo e ʻOtuá fakataha mo hono ʻAlo ʻoku tataki ʻe he laumālié? Ko hai ha toe taha tuku kehe ʻa Sihova ʻe lava ke ne ueʻi ʻa e kakai laka hake he toko fitu milioná, ko e tokolahi tahá ʻoku vakai ki ai ko e kau ‘taʻekolisi mo taʻemaʻu tuʻunga,’ ke nau vahevahe atu ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá ki he kakai ʻi he fonua ʻe 236?—Ng. 4:13.
Fakafou ʻIa Kalaisi, Ke Ke Maʻu Tāpuaki Ai!
16. Ko e Senesi 22:18 ʻoku fakahuʻunga ai ʻa e hā fekauʻaki mo e tāpuaki ʻa e ʻOtuá?
16 Naʻe tala ʻe Sihova kia ʻĒpalahame: “Ko ho hako ʻe monuʻia ai ʻa e ngaahi puleʻanga ʻo mamani; koeʻuhiā kuo ke tuitala ki heʻeku lea.” (Sen. 22:18) ʻOku fakahuʻunga ení ko e faʻahinga houngaʻiá ʻe lava ke nau fakatuʻotuʻa atu ʻi he tuipau ki he ngaahi tāpuaki ʻe ʻomai ʻe he Hako faka-Mīsaiá. Pea ʻoku nau ngāue longomoʻui he ʻahó ni fakataha mo e fakakaukau atu ki he ngaahi tāpuaki ko iá.
17, 18. Ko e hā ʻa e talaʻofa ʻa Sihova ʻoku tau lau ʻi he Teutalonome 28:2, pea ko e hā ʻene ʻuhinga kia kitautolú?
17 Ki he hako fakaekakano ʻo ʻĒpalahamé, ʻa e puleʻanga ʻIsilelí, naʻe folofola ki ai ʻa e ʻOtuá ʻi he taimi ʻe taha: “ʻE toki toupili mai kiate koe ʻa e ngaahi monu ni ko e ni [kuo fokotuʻu he fuakava Laó], pea te nau maʻu koe, ʻo kapau te ke fakaongo ki he leʻo ʻo Sihova ko ho ʻOtua.” (Teu. 28:2) ʻOku lava ke leaʻaki ʻa e meʻa tatau ki he kau sevāniti ʻa e ʻOtuá he ʻaho ní. Kapau ʻokú ke fakaʻamua ʻa e tāpuaki ʻa Sihová “fakaongo” ki hono leʻó. Ko ʻene ngaahi tāpuakí leva ‘ʻe toupili mai kiate koe pea te nau maʻu koe.’ Kae kehe, ko e hā ʻoku kau ki he “fakaongo”?
18 ʻOku kau moʻoni ki he fakaongó ʻa e tokanga ki he meʻa ʻoku leaʻaki ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá pea mo e meʻakai fakalaumālie ko ia ʻokú ne tokonaki maí. (Mt. 24:45) ʻOku toe ʻuhinga iá ko e talangofua ki he ʻOtuá mo hono ʻAló. Naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻOku ʻikai ko ia pe ʻoku ne lau mai, ʻEī, ʻEī, te ne hū ki he Puleʻanga ʻo Hevani; ka ko ia ʻoku ne fai ʻa e finangalo ʻo ʻeku Tamai ʻoku ʻi Hevani.” (Mt. 7:21) Pea ko e fanongo ki he ʻOtuá ʻoku ʻuhingá ko ʻete moʻulaloa loto-lelei ki he fokotuʻutuʻu kuó ne fokotuʻú, ko e fakatahaʻanga Kalisitiané fakataha mo e kau mātuʻa kuo fakanofó, ko e ‘ngaahi meʻaʻofa ko e kau tangata.’—Ef. 4:8.
19. ʻE lava fēfē ke tau ʻi ha tuʻunga ke maʻu ha tāpuaki?
19 ʻOku ʻi he lotolotonga ʻo e ‘ngaahi meʻaʻofa ko e kau tangata’ ko iá ʻa e ngaahi mēmipa ʻo e Kulupu Pulé, ʻa ia ʻoku nau ngāue ko e kau fakafofonga ki he fakatahaʻanga Kalisitiané kotoa. (Ng. 15:2, 6) Ko hono moʻoní, ko ʻetau fakakaukau ki he fanga tokoua fakalaumālie ʻo Kalaisí ko ha meʻa tefito ia ʻa ia ʻe fakapapauʻi ai ʻa e founga ʻe fakamāuʻi ai kitautolu ʻi he lolotonga ʻa e mamahi lahi ka hoko maí. (Mt. 25:34-40) Ko ia ai, ko e tafaʻaki ʻe taha ʻo e founga ʻe lava ke tau maʻu ai ha tāpuakí ko ʻetau fai ʻa e poupou mateaki ki he faʻahinga pani ʻa e ʻOtuá.
20. (a) Ko e hā ha fatongia tefito ʻo e ‘ngaahi meʻaʻofa ko e kau tangatá’? (e) ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻoku tau houngaʻia ʻi he fanga tokoua ko ení?
20 Ko e ‘ngaahi meʻaʻofa ko e kau tangatá’ ʻoku toe kau ai e ngaahi mēmipa ʻo e ngaahi kōmiti vaʻá, kau ʻovasia fefonongaʻaki, mo e kau mātuʻa ʻi he fakatahaʻangá—ko kinautolu kotoa kuo fakanofo ʻe he laumālie māʻoniʻoní. (Ng. 20:28) Ko e fatongia tefito ʻo e fanga tokoua ko ení ke langa hake ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá “kaeʻoua ke . . . aʻusia kotoa pe ʻa e tui taha mo e ʻilo taha ki he ʻAlo ʻo e ʻOtua, ke aʻusia ʻa e tangata haohaoa, ke aʻusia ʻa e fua, ko e lahi ʻo e kakato ʻa Kalaisi.” (Ef. 4:13) Ko ia ai, ʻi he hangē ko e toenga ʻo kitautolú, ʻoku nau taʻehaohaoa. Neongo ia, ʻoku faitāpuekina kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau tali houngaʻia ai ʻa ʻenau tataki anga-ʻofá.—Hep. 13:7, 17.
21. Ko e hā ʻoku fiemaʻu fakavavevave ai kia kitautolu ke tau talangofua ki he ʻAlo ʻo e ʻOtuá?
21 Kuo vavé ni ke ngāue mai ʻa Kalaisi ki he fokotuʻutuʻu fulikivanu ʻa Sētané. ʻI he taimi ʻe hoko ai iá, ko ʻetau moʻuí ʻe ʻi he toʻukupu ʻo Sīsuú, he kuo fakamafaiʻi ia ʻe he ʻOtuá ke ne tataki ʻa e “fuu kakai” lahi ne tomuʻa talá ki he “gaahi matavai moui.” (Fkh. 7:9, 16, 17, PM) Ko ia ai, tau fai ʻetau lelei tahá he taimí ni ke fakamoʻulaloa loto-lelei mo loto-houngaʻia ki he Tuʻi ʻa Sihova ʻoku tataki ʻe he laumālié.
Ko e Hā Naʻá Ke Ako mei he . . .
• Aisea 11:1-5?
• Ngāue 10:42?
• Senesi 22:18?
[Fakatātā ʻi he peesi 17]
Ko e manavaʻofa ʻa Sīsuú naʻe hā mahino ia ʻi he taimi naʻá ne fokotuʻu hake ai ʻa e ʻofefine ʻo Sailosí
[Fakatātā ʻi he peesi 18]
ʻOku tokangaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e feingangāue fakamalanga lahi taha ʻi he hisitōliá