Ke Toka Teuteu ʻa Koe ki he ʻAho ʻo Sihová
“Ke toka teuteu ʻa kimoutolu foki: he ko e hoko mai ʻa e Fanautama ʻa Tangata ʻe fai ʻi ha taimi ʻoku ʻikai te mou ʻamanaki ai kiate ia.”—MĀTIU 24:44.
1. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau tokanga fekauʻaki mo e ʻaho ʻo Sihová?
ʻE HOKO ia ko ha ʻaho ʻo e tau mo e houhau lahi, ʻo e loto-mamahi lahi mo e faingataʻaʻia lahi, ʻo e poʻuli mo e maomaonganoa. Ko e “ʻaho lahi mo fakalilifu” ʻo Sihová kuo pau ke hoko mai ia ki he ngaahi meʻa ʻo e fokotuʻutuʻu fulikivanu ko ʻení, ʻo hangē tofu pē ko hono lōmekina ʻe he Lōmakí ʻa e māmani fulikivanu ʻi he ʻaho ʻo Noá. ʻE ʻikai ha hao mei ai. Neongo ia, “ko ia ʻoku tautapa ki he huafa ʻo Sihova ʻe fakahaofi.” (Sioeli 2:30-32; Emosi 5:18-20) ʻE fakaʻauha ʻe he ʻOtuá ʻa hono ngaahi filí pea fakahaofi ʻene kakaí. ʻAki ʻa e ongoʻi ʻo e fakavavevavé, ʻoku fanongonongo ʻe he palōfita ko Sēfanaiá: “Oku ofi ae aho lahi o Jihova, io, oku ofi ia, bea oku fakatootoo mai aubito.” (Sefanaia 1:14, PM) ʻE fakahoko mai leva ʻafē ʻa e fakamaau fakaʻotua ko ʻení?
2, 3. Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ke tau teuʻi kitautolu ki he ʻaho ʻo Sihová?
2 “Ka ko e meʻa ki he ʻaho ko ia mo hono houa, ʻoku ʻikai ha taha ʻoku ʻilo ki ai; ʻio, pe ko e kau angelo ʻi he langi; pea naʻa mo e ʻAlo ʻoku ʻikai; ngata pe ʻi he Tamai toko taha,” ko e lea ia ʻa Sīsuú. (Mātiu 24:36) Koeʻuhi ʻoku ʻikai ke tau ʻilo ʻa e taimi tonu matemateé, ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ke tau tokanga ki he ngaahi lea ʻo ʻetau konga tohi fakataʻu ki he 2004: “Ke mou leʻo . . . Ke toka teuteu ʻa kimoutolu.”—Mātiu 24:42, 44.
3 ʻI hono fakahaaʻi ʻa e anga hono fakatahatahaʻi fakafokifā ʻo e faʻahinga ko ia ʻoku mateuteu ke haó lolotonga ia ʻa hono siʻaki atu ʻa e niʻihi kehé, naʻe pehē ʻe Sīsū: “ʻEne tokaange ha ongo meʻa te na ʻi he ngoue; ʻe ʻave ʻa e taha, kae tuku ʻa e taha. ʻEne tokaange ha ongo fafine ʻoku fai ʻena momosi koane; ʻe ʻave ʻa e taha kae tuku ʻa e taha.” (Mātiu 24:40, 41) ʻI he taimi tauhaʻa ko iá, ko e hā hotau tuʻunga fakafoʻituitui ʻe ʻi aí? Te tau mateuteu, pe ʻe fakaʻohovale hono maʻu kitautolu ʻe he ʻaho ko iá? ʻOku fakatuʻunga lahi ia ʻi he ngaahi tuʻunga ʻoku tau ʻi ai he taimi ní. Ke fakamoʻoniʻi ʻoku tau toka teuteu ki he ʻaho ʻo Sihová ʻoku fiemaʻu ia ai ke tau fakaʻehiʻehi mei ha faʻahinga fakakaukau ʻoku mafolalahia he ʻahó ni, ke tau talitekeʻi ʻa e tō ki ha faʻahinga tuʻunga fakalaumālie makehe, pea ke tau fakamamaʻo mei ha ngaahi founga moʻui pau.
Fakaʻehiʻehi mei ha Fakakaukau Fakataʻetaʻehohaʻa
4. Ko e hā ʻa e faʻahinga fakakaukau naʻe maʻu ʻe he kakai ʻi he ʻaho ʻo Noá?
4 Fakakaukau atu ki he ngaahi ʻaho ʻo Noá. “Ko tui naʻe ngaue ai ʻa Noa, ʻi hono valokia ki ha ngaahi meʻa kuo teʻeki hamai; pea ʻi heʻene manavahe ki ai, naʻa ne faʻu ʻa e Aake moʻo fakamoʻui hono ʻapi,” ko e lau ia ʻa e Tohitapú. (Hepelu 11:7) Ko e ʻaʻaké naʻe anga kehe mo mātuʻaki ala fakatokangaʻi. ʻIkai ngata aí, ko Noá “naʻa ne malangaʻaki ʻa e maʻoniʻoni.” (2 Pita 2:5) Naʻe ʻikai ke hanga ʻe he ngāue fakaelanga ʻa Noá pe ko ʻene malangá ʻo ueʻi ʻa e kakai ʻo hono ʻahó ke nau fai ha meʻa. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí naʻa nau “kai mo inu, ʻo nau maʻu uaifi mo maʻu husepaniti.” Ko e faʻahinga ko ia naʻe malanga ki ai ʻa Noá naʻa nau mātuʻaki femoʻuekina ʻi he ngaahi meʻa fakafoʻituituí mo e ngaahi mālié ʻo “ʻikai te nau ʻaloʻiloa kaeʻoua ke hoko mai ʻa e Lomaki, ʻo ʻave kinautolu fulipe.”—Mātiu 24:38, 39.
5. Ko e hā ʻa e fakakaukau naʻe maʻu ʻe he kau nofo ʻo Sōtomá ʻi he ʻaho ʻo Loté?
5 Naʻe pehē pē ʻi he ngaahi ʻaho ʻo Loté. ʻOku tala mai ʻe he ngaahi Konga Tohitapú kiate kitautolu: “Naʻa nau kai, naʻa nau inu, naʻa nau fakatau mai, naʻa nau fakatau atu, naʻa nau tō taʻu, naʻa nau langa fale; ka ʻi he ʻaho ko ia naʻe hu atu ai ʻa Lote mei Sotoma, ne fakaʻuha hifo ʻa e afi mo e sulifa mei langi, ʻo fakaʻauha kinautolu fulipe.” (Luke 17:28, 29) ʻI he hili ʻa e fakatokanga ʻa e ongo ʻāngeló kia Lote ʻo fekauʻaki mo e fakaʻauha naʻe tuʻunuku maí, naʻá ne lea ki hono ongo foha-ʻi-he-fonó ʻo fekauʻaki mo e meʻa ʻe hokó. Neongo ia, ʻi heʻena vakai ki aí, “naʻe hange ko haʻane fakahua.”—Senesi 19:14.
6. Ko e hā ʻa e fakakaukau kuo pau ke tau fakaʻehiʻehi mei aí?
6 Hangē pē ko ia ʻi he ngaahi ʻaho ʻo Noa mo Loté, ʻe pehē “foki ʻa e hoko mai ʻa e Fanautama ʻa Tangata,” ko e lea ia ʻa Sīsuú. (Mātiu 24:39; Luke 17:30) Ko e moʻoni, ko e māʻunga fakakaukau ʻa e tokolahi ʻi he ʻahó ni ko e fakakaukau taʻehohaʻá. Kuo pau ke tau maluʻi kitautolu mei hano tākiekina ʻe ha fakakaukau pehē. ʻOku ʻikai ha meʻa ia ʻe hala ʻi hono maʻu ʻa e meʻakai leleí pea mo e inu fakafuofuá. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko e malí ko ha fokotuʻutuʻu ia ʻa e ʻOtuá. Kae kehe, kapau kuo hoko ʻa e ngaahi meʻa peheé ia ko e meʻa mahuʻinga taha pē ia ʻi heʻetau moʻuí pea kuo tekeʻi ki tafaʻaki ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié ia, ʻoku tau mateuteu fakafoʻituitui ki he ʻaho fakamanavahē ʻo Sihová?
7. Ko e hā ʻa e fehuʻi mahuʻinga ʻoku totonu ke tau ʻeke ki muʻa ke tau fakahoko ha faʻahinga ngāué, pea ko e hā hono ʻuhingá?
7 “Kuo fakanounou ʻa e kuonga,” ko e lea ia ʻa e ʻapositolo ko Paulá. “Ke ʻilonga ʻa e maʻu uaifi, ke nau hange ʻoku ʻikai te nau maʻu.” (1 Kolinito 7:29-31) Ko ha taimi fakangatangata pē ʻoku kei toe kiate kitautolu ke fakaʻosi ai ʻetau ngāue fakamalanga ʻo e Puleʻangá kuo tuku mai ʻe he ʻOtuá. (Mātiu 24:14) Naʻe enginaki mai ʻa Paula ʻo aʻu ki he faʻahinga ʻoku malí ke ʻoua te nau nōfoʻi pē ʻi honau hoá ʻo nau ʻai ai ʻa e ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá ke fika ua ia ʻi heʻenau moʻuí. ʻOku hā mahino, ko e hehema fakaefakakaukau naʻe fokotuʻu mai heni ʻe Paulá ko e fehangahangai ia ʻo e taʻehohaʻá. Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Ka mou fuofua kumi ae buleaga oe Otua, mo ene maonioni.” (Mātiu 6:33, PM) ʻI hono fai ha faʻahinga fili, pe ki muʻa ke fakahoko ha faʻahinga ngāue, ko e fehuʻi mahuʻinga ʻeni ʻoku totonu ke ʻeké, ‘ʻE anga-fēfē ʻa e kaunga ʻa e meʻá ni ki heʻeku hanganaki fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻo e Puleʻangá ʻi heʻeku moʻuí?’
8. Kapau kuo hoko ʻa e ngaahi meʻa fakaʻaho ʻo e moʻuí ko ʻetau tokanga tefitó ia, ko e hā ʻoku totonu ke tau faí?
8 Fēfē kapau ʻoku tau fakatokangaʻi kuo tau ʻosi kau kitautolu ʻi he ngaahi meʻa fakaʻaho anga-maheni ʻo e moʻuí ʻo aʻu ki ha tuʻunga ʻoku kāsia ai ʻa e ngaahi meʻa fakalaumālié ia? ʻOku ʻi ai ha kiʻi kehe ʻi heʻetau founga moʻuí pea mo e founga moʻui ʻa hotau ngaahi kaungāʻapi ko ia ʻoku ʻikai te nau maʻu ʻa e ʻilo totonu ʻo e ngaahi Konga Tohitapú pea ʻoku ʻikai ko ha kau fanongonongo ʻo e Puleʻangá? Kapau ko e tuʻungá ia, ʻoku fiemaʻu leva ke tau fai ha lotu fekauʻaki mo e meʻá ni. ʻOku malava ʻe Sihova ke ne fakaivia kitautolu ke tau maʻu ʻa e tuʻunga fakaefakakaukau totonú. (Loma 15:5; Filipai 3:15) ʻOku malava ke ne tokoniʻi kitautolu ke tau hanganaki fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻo e Puleʻangá, ke fai ʻa e meʻa ʻoku tonú, pea ke fakahoko hotau ngafa kiate iá.—Loma 12:2; 2 Kolinito 13:7.
Talitekeʻi ʻa e Tulemohe Fakalaumālié
9. Fakatatau ki he Fakahā 16:14-16, ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke talitekeʻi ʻa e tulemohe fakalaumālié?
9 Ko e kikite tonu ʻoku lāulea fekauʻaki mo e “tau ʻo e ʻaho lahi ʻo e ʻOtua Aoniu” ka hoko mai ʻi ʻĀmaketoné ʻoku fakatokanga mai ai ʻoku ʻi ai ʻa e niʻihi ʻoku ʻikai nai te nau hanganaki ʻāʻā. “Vakai ʻoku ou ʻalu atu hangē ha kaihaʻa,” ko e lea ia ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. “Monuʻiaā ka ko ia ʻoku ʻā ʻo leʻo, pea ʻoku tauhi hono ngaahi kofu; telia naʻa ne laka telefua, pea nau mamata ki hono maʻanga.” (Fakahā 16:14-16) Ko e ngaahi kofu tuʻa naʻe lave ki ai hení ʻoku ʻuhinga ia ki he meʻa ʻokú ne fakaʻilongaʻi kitautolu ko e Kau Fakamoʻoni Kalisitiane ʻa Sihová. ʻOku kau ki heni ʻetau ngāue ʻi he tuʻunga ko e kau fanongonongo ʻo e Puleʻangá pea mo hotau ʻulungaanga faka-Kalisitiané. Kapau ʻoku tau tēkina ki he tuʻunga ʻikai longomoʻui hangē ha mohé, ʻe toʻo atu nai ai hotau fakaʻilonga ko e Kalisitiané. Ko e meʻa fakamā ia mo fakatuʻutāmaki. Kuo pau ke tau talitekeʻi ʻa e tō ki ha tuʻunga ʻo e tulemohe pe tōʻohi fakalaumālié. ʻE lava fēfē ke tau talitekeʻi ha hehema pehē?
10. Ko e hā ʻe tokoniʻi ai kitautolu ʻe he lau Tohitapu fakaʻahó ke tau hanganaki ʻāʻā fakalaumālié?
10 ʻOku toutou fakamamafaʻi ʻe he Tohitapú ʻa e fiemaʻu ke hanganaki ʻāʻā mo hanganaki fakakaukau leleí. Ko e fakatātaá, ʻoku fakamanatu mai kiate kitautolu ʻe he ngaahi fakamatala Kōsipelí: “Mou leʻo” (Mātiu 24:42; 25:13; Maake 13:35, 37); “ke toka teuteu ʻa kimoutolu” (Mātiu 24:44); “mou tokanga, mou ʻā pē” (Maake 13:33); “ke mou toka teuteu” (Luke 12:40). ʻI he hili hono fakahā ko e ʻaho ʻo Sihová ʻe hoko taʻeʻamanekina mai ia ki he māmani ko ʻení, ʻoku naʻinaʻi ʻa e ʻapositolo ko Paulá ki hono kaungātuí: “Ke oua naa mohe akitautolu, o hage koe niihi; ka tau leo bea tau fakabotoboto [“fakakaukau lelei,” NW].” (1 Tesalonaika 5:6, PM) ʻI he tohi fakamuimui ʻo e Tohitapú, ʻoku fakamamafaʻi mai ai ʻe Kalaisi Sīsū kuo fakalāngilangiʻí ʻa e fakafokifā ʻo ʻene hoko maí, ʻo pehē: “ʻOku vave ʻeku ʻalu atu.” (Fakahā 3:11; 22:7, 12, 20) Ko e tokolahi ʻo e kau palōfita Hepeluú naʻa nau toe fakamatala mo fakatokanga fekauʻaki mo e ʻaho lahi ʻo e fakamaau ʻa Sihová. (Aisea 2:12, 17; Selemaia 30:7; Sioeli 2:11; Sefanaia 3:8) Ko hono lau fakaʻaho ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá, ʻa e Tohitapú, pea fakakaukauloto atu ki he meʻa ʻoku tau laú ko ha tokoni lelei ia ki he hanganaki ʻāʻā fakalaumālié.
11. Ko e hā ʻoku mātuʻaki fiemaʻu ai ʻa e ako Tohitapu fakafoʻituituí ki he ʻāʻā fakalaumālié?
11 ʻIo, ko ha fakaueʻiloto lahi ē ki heʻetau ʻāʻā fakalaumālié ka ko e ako fakafoʻituitui tōtōivi ʻo e ngaahi Konga Tohitapú ʻo ngāueʻaki ʻa e ngaahi tohi makatuʻunga ʻi he Tohitapú kuo tokonaki mai ʻe he “tamaioeiki agatonu mo boto”! (Mātiu 24:45-47, PM) Kae kehe, ke maʻu ha ngaahi ʻaonga mei he ako fakafoʻituituí, kuo pau ke fai hokohoko ia mo tuʻumaʻu. (Hepelu 5:14–6:3) Kuo pau ke tau maʻu tuʻumaʻu ʻa e meʻakai fakalaumālie fefeka. Ko hono maʻu ha taimi ki ai ʻi he ʻahó ni mo e kuonga ní ʻe hoko nai ia ko ha pole. (Efeso 5:15, 16) Kae kehe, ʻoku ʻikai ke feʻunga ʻa hono lau pē ʻa e Tohitapú mo e ngaahi tohi Fakatohitapú ʻi haʻane toki faingamālié. Ko e ako fakafoʻituitui tuʻumaʻú ʻoku mātuʻaki fiemaʻu ia kapau ʻoku tau fie nofoʻaki ‘moʻui lelei ʻi he tuí’ mo hanganaki ʻāʻaá.—Taitusi 1:13.
12. ʻOku anga-fēfē hono tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi fakataha faka-Kalisitiané, ngaahi ʻasemipilií, mo e ngaahi fakataha-lahí ke tau faitau mo e tulemohe fakalaumālié?
12 Ko e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané, ngaahi ʻasemipilií, mo e ngaahi fakataha-lahí ʻoku nau toe tokoniʻi kitautolu ke tau faitau mo e tulemohe fakalaumālié. Anga-fēfē? Fakafou ʻi he fakahinohino ʻoku tau maʻú. ʻI he ngaahi fakatahatahá ni, ʻikai ʻoku fakamanatuʻi tuʻumaʻu mai ai kiate kitautolu ʻa e ofi ʻa e ʻaho ʻo Sihová? Ko e ngaahi fakataha faka-Kalisitiane fakauiké ʻoku toe tokonaki mai ai ʻa e ngaahi faingamālie ke tau ‘fefakaʻaiʻaiʻaki ʻa kitautolu ki he feʻofaʻakí mo e ngaue leleí.’ Ko e fakaʻaiʻai, pe langaʻi peheé, ʻoku tokoni ia ki he ʻāʻā fakalaumālié. ʻOku ʻikai ha ofo, ʻoku fekauʻi mai kitautolu ke tau fakatahataha maʻu pē ʻi heʻetau “sio ki he fakaofiofi mai ʻa e ʻaho.”—Hepelu 10:24, 25.
13. ʻOku anga-fēfē hono tokoniʻi kitautolu ʻe he ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané ke tau hanganaki ʻāʻā fakalaumālié?
13 ʻOku toe tokoniʻi kitautolu ke tau hanganaki ʻāʻā ʻi heʻetau kau ʻaufuatō ʻi he ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané. Ko e hā ʻa e founga ʻe toe lelei ange ki hono tauhi maʻu ʻi he fakakaukaú ʻa e ngaahi fakaʻilonga ʻo e ngaahi taimí pea mo honau ʻuhingá ka ko e talanoa ki he niʻihi kehé ʻo fekauʻaki mo kinautolú? Pea ʻi heʻetau sio ki he faʻahinga ko ia ʻoku tau ako Tohitapu mo iá ʻoku nau fai ha fakalakalaka pea kamata ke ngāue ki he meʻa ʻoku nau akó, ʻoku fakalahi ai ʻetau ongoʻi ʻa e fakavavevavé. “Teuteu homou ʻatamaí ki he ngāué,” ko e lea ia ʻa e ʻapositolo ko Pitá, “mou hanganaki fakakaukau lelei fakaʻaufuli.” (1 Pita 1:13, NW) Ko e “tupulekina maʻu ai pe ʻi he ngaue ʻa e ʻEiki” ko ha faitoʻo lelei ia ki he tōʻohi fakalaumālié.—1 Kolinito 15:58.
Fakaʻehiʻehi mei he Ngaahi Founga Moʻui Fakatuʻutāmaki Fakalaumālié
14. Hangē ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻi he Luke 21:34-36, ko e hā ʻa e ngaahi founga moʻui ʻoku fakatokanga ki ai ʻa Sīsuú?
14 ʻI heʻene kikite lahi fekauʻaki mo e fakaʻilonga ʻo ʻene ʻi aí, naʻe ʻomai ai ʻe Sīsū ʻa e toe fakatokanga ʻe taha. Naʻá ne pehē: “Mou lamasi kimoutolu, naʻa ʻiloange ʻe mafatukituki homou loto, ko e meʻa ʻi he faʻa kai, mo e faʻa inu, mo e faʻa lotomoʻua ki he moʻui ni, pea lapasi kimoutolu ʻe he ʻaho ko ia ʻo hangē ko ha hele puna: he te ne hoko ki he kakai kotoa pe ʻi heʻenau nofo pe ʻi he funga ʻo māmani kotoa. Ka mou ʻā pe, mo lotu ʻi he taimi kotoa pe, koeʻuhi ke mou lava ke hao mei he ngāhi meʻa ko ia fulipe ʻoku ene ke hoko; pea ke tuʻu ʻi he ʻao ʻo e Fanautama ʻa Tangata.” (Luke 21:34-36) Naʻe fakamatalaʻi totonu ʻe Sīsū ʻa e ngaahi founga moʻui ʻoku tuli ki ai ʻa e kakaí fakalūkufua: ko e maʻu ʻo fuʻu hulu ʻa e meʻakaí, konaá, pea mo ha founga ʻo e moʻuí ʻokú ne ʻomai ʻa e ngaahi loto-moʻuá.
15. Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau fakaʻehiʻehi mei hono maʻu ʻo fuʻu hulu ʻa e meʻakaí mo e inú?
15 Ko e kai ʻo fuʻu lahí mo e inu lahí ʻoku ʻikai ke fehoanaki ia mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻa e Tohitapú pea ʻoku fiemaʻu ke fakaʻehiʻehi mei ai. “ʻOua te ke ului ki he kau kai kava; ʻa e faʻahinga ʻoku hulu ʻenau kai kanomate,” ko e lau ia ʻa e Tohitapú. (Palovepi 23:20) Kae kehe, ke aʻu ia ki ha tuʻunga fakatuʻutāmakí, ko e kaí mo e inú ʻoku ʻikai fiemaʻu ke aʻu ki he tuʻunga ko iá. ʻOku malava ke ne ʻai ʻe ia kita ke te tulemohe mo fakapikopiko ki muʻa ʻaupito pē ia ai. “Oku holi ae laumalie oe fakabikobiko,” ko e lau ia ʻa e palōveepi ʻi he Tohitapú, “ka oku ikai te ne maʻu ha mea.” (Palovepi 13:4, PM) ʻOku loto nai ha tokotaha pehē ke ne fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá, ka ʻoku kei tuʻu taʻefakahoko pē ʻene holi ko iá koeʻuhi ko hono tukunoaʻí.
16. ʻE lava fēfē ke tau fakaʻehiʻehi mei he hoko ʻo fakamafasiaʻi ʻe he ngaahi loto-moʻua fekauʻaki mo hotau fāmilí?
16 Ko e hā ʻa e ngaahi loto-moʻua ʻo e moʻuí naʻe fakatokanga ʻa Sīsū ʻo kau ki aí? ʻOku kau ai ʻa e ngaahi loto-hohaʻa fakafoʻituitui, ko e tokonaki ki he fāmilí, mo e ngaahi alā meʻa pehē. He taʻefakapotopoto ē ke fakaʻatā ʻa e ngaahi meʻá ni ke ne fakamafasiaʻi kitautolu! “Kohai ia iate kimoutolu e faa fakaloloa jii ki he ene moui i he ene tokaga ki ai?” ko e fehuʻi ia ʻa Sīsuú. Naʻá ne naʻinaʻi ki heʻene kau fanongó: “Oua naa mou tokaga, o behe, Koeha te tau kai? be, Koeha te tau inu? be, Te tau kofu aki ae ha? (He oku kumi e he Jenitaile ki he gaahi mea ni kotoabe:) he oku ilo e hoo mou Tamai i he lagi oku mou majiva i he gaahi mea ni kotoabe.” Ko hono fakamuʻomuʻa ʻa e ngaahi meʻa ʻo e Puleʻangá ʻi heʻetau moʻuí pea maʻu ʻa e loto-falala ʻe tokonaki mai ʻa Sihova maʻatautolú ʻe mapuleʻi ai ʻa e ngaahi loto-moʻuá pea tokoniʻi kitautolu ke tau nofoʻaki ʻāʻā.—Mātiu 6:25-34, PM.
17. ʻE lava fēfē ke fakatupunga ʻe he tuli ki he ngaahi meʻa fakamatelié ʻa e loto-moʻuá?
17 ʻOku toe fakatupunga nai ʻe he tuli ki he ngaahi meʻa fakamatelié ʻa e loto-moʻuá. Ko e fakatātaá, ʻoku fakafihiʻi ʻe he niʻihi ʻenau moʻuí ʻaki ʻa e moʻui ʻo laka ia ʻi he meʻa ʻoku nau maʻú. Kuo fakataueleʻi ʻa e niʻihi kehe ia ʻe he ngaahi palani ke hoko ʻo tuʻumālie vavé pea mo e ngaahi ʻinivesi fakaepaʻanga taʻepaú. Ki he niʻihi, ʻoku hoko ko ha tauhele ʻa hono ʻai ʻo e ako fakamāmaní ko ha founga ia ke lavameʻa fakaepaʻanga aí. Ko hono moʻoní, ʻe ʻaonga nai ha tuʻunga makehe ʻo e akó ki hono maʻu ha ngāue. Kae kehe, ko hono moʻoní, ko e tuli mole taimi lahi ko ia ke maʻu ha tuʻunga fakaako māʻolunga angé, kuo hoko ai ʻa e niʻihi ʻo ʻi he tuʻunga maumau fakalaumālie. Ko ha tuʻunga fakatuʻutāmaki lahi ē ke ʻi ai ʻi he ofi mai ʻa e ʻaho ʻo Sihová! ʻOku fakatokanga mai ʻa e Tohitapú: “Ko kinautolu kuo pau honau loto ke koloaʻia, ʻoku nau to ki he ʻahiʻahi, mo e tauhele, mo e ngaahi holi kehekehe, ʻa ia ʻoku fakasesele pea ko e meʻa ʻoku te lavea ai; ko e faʻahinga meʻa ʻoku nau lomekina ʻa e kakai ki he ʻauha mo e malaʻia.”—1 Timote 6:9.
18. Ke fakaʻehiʻehi mei he hoko ʻo tohoakiʻi ki ha founga moʻui tuli ki he meʻa fakamatelié, ko e hā ʻa e malava kuo pau ke tau fakatupulekiná?
18 Ko e meʻa ʻoku mātuʻaki fiemaʻu ke ʻoua ʻe hoko ʻo tohoakiʻi ai ki ha founga moʻui tuli ki he meʻa fakamatelié ko hono fakatupulekina ʻa e malava ke fakafaikehekeheʻi ʻa e tonú mo e halá ʻi he taimi ʻoku fai ai ha ngaahi fili. Ko e malava ko ʻení ʻoku fakatupulaki ia ʻe he maʻu tuʻumaʻu ʻo e ‘meʻakai malohi ʻoku ʻanautolu ʻoku matuʻotuʻá’ pea ʻi hono ‘ʻai hotau ngaahi ongoʻangá ke akoʻi fakafou ʻi hono ngāueʻaki.’ (Hepelu 5:13, 14) Ko hono fakapapauʻi “ʻa e ngaahi meʻa ʻoku lelei lahi” ʻi hono fokotuʻu ʻa e ngaahi meʻa ke fakamuʻomuʻá te ne toe maluʻi kitautolu mei hono fai ha ngaahi fili hala.—Filipai 1:10.
19. Kapau ʻoku tau ʻilo ʻoku siʻi ʻaupito ʻa e taimi ʻoku tau maʻu ki he ngaahi ngāue fakalaumālié, ko e hā ʻoku totonu ke tau faí?
19 ʻOku malava ʻe ha founga moʻui tuli ki he meʻa fakamatelié ʻo fakakuihi kitautolu, ʻo tuku mai pē ʻa e kiʻi taimi siʻisiʻi pe ʻikai ha taimi ia ki he ngaahi ngāue fakalaumālié. ʻE malava fēfē ke tau sivisiviʻi kitautolu pea fakaʻehiʻehi mei he hoko ʻo tauheleʻi ʻe ha founga moʻui pehē? ʻOku fiemaʻu ke tau fakakaukau faʻa lotu ki he founga pea ki hono lahi ʻe malava ke tau fakafaingofuaʻi ai ʻetau moʻuí. Naʻe pehē ʻe Tuʻi Solomone ʻo ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá: “Oku fiemalie ae mohe ae tagata gaue, ne ogo be oku jii be oku lahi a ene kai: ka koe lahi oe mea ae koloaia koia oku ikai ke nau faa mohe ai.” (Koheleti 5:12, PM) ʻOku hanga ʻe hono tokangaʻi ʻo e ngaahi koloa fakamatelie ʻoku ʻikai fiemaʻú ʻo fakaʻauha ʻa e konga lahi ʻo hotau taimí mo e iví? Ko e lahi ange ʻo e meʻa ʻoku tau maʻú, ko e lahi ange ia ʻo e fiemaʻu ke tau tauhi, maluʻi, mo tokangaʻí. ʻIkai ʻe hoko ko e lelei kiate kitautolu ke fakafaingofuaʻi ʻetau moʻuí ʻaki hono fakaʻatā kitautolu mei he ngaahi koloa ʻe niʻihi?
ʻI he Meʻa Kotoa Pē, Fakamoʻoniʻi ʻOkú Ke Toka Teuteu
20, 21. (a) Ko e hā ʻa e fakapapau ʻoku ʻomai ʻe he ʻapositolo ko Pitá ʻo fekauʻaki mo e ʻaho ʻo Sihová? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa ke fai pea mo e ngaahi ngāue kuo pau ke tau hokohoko atu hono fakahokó ʻi heʻetau toka teuteu ki he ʻaho ʻo Sihová?
20 Ne ngata ʻa e taimi ki he māmani ʻo e ʻaho ʻo Noá, pea ʻe ngata ia ki he fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi meʻa lolotongá. ʻOku fakapapauʻi mai ʻe he ʻapositolo ko Pitá kiate kitautolu: “E hoko ae aho oe Eiki o hage ha kaihaa i he bo; aia e mole ai ae gaahi lagi i he logoaa lahi, bea e vela o auha ae gaahi tefitoʻi mea, bea koe fonua foki moe gaahi gaue oku i ai e vela o oji ia.” ʻE ʻikai ha ngaahi langi fakaefakatātā—ngaahi founga-pule fulikivanú—pe ko ha fonua fakaefakatātā—ko e faʻahinga ʻo e tangata ʻoku mavahe mei he ʻOtuá—ʻe hao ʻi he kakaha ʻo e houhau vela ʻa e ʻOtuá. ʻI hono fakahaaʻi ʻa e founga ʻe malava ke tau toka teuteu ai ki he ʻaho ko iá, ʻoku kalanga ʻa Pita: “Koia i he ene bau be ke auha ae gaahi mea ni kotoabe, koeha ae aga oku tāu mo kimoutolu i he ulugaaga maonioni moe aga[līʻoa] faka-Otua; O amanaki mo holi atu ki he hoko mai oe aho oe Otua.”—2 Pita 3:10-12, PM.
21 Ko ʻetau maʻu tuʻumaʻu ʻa e ngaahi fakataha faka-Kalisitiané pea kau ʻi he malangaʻi ʻo e ongoongo leleí ʻoku kau ia ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi ngāue ʻo e anga-līʻoa fakaʻotuá. ʻOfa ke tau fakahoko kinaua ʻaki ʻa e līʻoa loto-moʻoni ki he ʻOtuá lolotonga ʻetau tatali anga-kātaki atu ki he ʻaho lahi ʻo Sihová. Tau ‘hagahaga fai be koeuhi ke ilo [ʻe he ʻOtuá] kitautolu oku tau melino tae ha ila, mo taehalaia.’—2 Pita 3:14, PM.
ʻOkú Ke Manatuʻi?
• Ko e hā ʻoku totonu ai ke tau toka teuteu ki he ʻaho ʻo Sihová?
• Kapau kuo hoko ʻa e ngaahi ngāue anga-maheni ʻi he moʻuí ko ʻetau tokanga tefitó ia, ko e hā ʻoku totonu ke tau faí?
• Ko e hā te ne tokoniʻi kitautolu ke tau talitekeʻi ʻa e tulemohe fakalaumālié?
• Ko e hā ʻa e ngaahi founga moʻui fakatuʻutāmaki kuo pau ke tau fakaʻehiʻehi mei aí, pea ʻe anga-fēfē?
[Fakatātā ʻi he peesi 20, 21]
Ko e kakai ʻi he ʻaho ʻo Noá naʻe ʻikai te nau ʻaloʻiloa ʻa e fakamaau naʻe tuʻunuku maí—ʻokú ke pehē?
[Fakatātā ʻi he peesi 23]
ʻE lava ke ke fakafaingofuaʻi hoʻo moʻuí ke maʻu ha taimi lahi ange ki he ngaahi ngāue fakalaumālié?