Fehuʻi mei he Kau Lautohí
Ko e hā ʻoku kehe ai ʻa e fakamatala ʻa Mātiu ki he tupu hake ʻa Sīsuú mei he fakamatala ʻa Luké?
Ko e fakamatala ʻa Mātiu ʻo kau ki he ʻaloʻi mo e tupu hake ʻa Sīsuú ʻoku kehe ia mei he fakamatala ʻa Luké, koeʻuhí ko e tokotaha-tohi taki taha ʻokú ne tokangataha pē ki he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi hokosia ʻa e tokotaha kehe.
Ko e ngaahi fakamatala ʻa Mātiú ʻoku fakahangataha ia ki he ngaahi meʻa fekauʻaki mo Siosifa. ʻOku fakamatala ai ki he fakafeangai ʻa Siosifa ʻi he taimi naʻá ne ʻiloʻi ai ʻa e feitama ʻa Melé, ko ʻene misi ʻa ia naʻe fakamatalaʻi ʻe ha ʻāngelo, pea mo e founga ʻo ʻene muimui ki he fakahinohino ʻa e ʻāngeló. (Māt. 1:19-25) ʻOku toe fakamatalaʻi ai ʻa e fakatokanga naʻe fai ʻe he ʻāngeló kia Siosifa ʻi ha misi ke ne hola ki ʻIsipite mo hono fāmilí pea mo ʻene talangofuá. Naʻe tala mai leva ʻe Mātiu naʻe ʻi ai ha toe misi ʻe taha ʻa Siosifa ʻa ia naʻe tala ange ai ʻe ha ʻāngelo kiate ia ke ne foki ki he fonua ko ʻIsilelí pea naʻá ne foki leva ʻo ne fili ke nofo mo hono fāmilí ʻi Nāsaleti. (Māt. 2:13, 14, 19-23) ʻI he ʻuluaki vahe ʻe ua ʻo e Kōsipeli ʻa Mātiú, ʻokú ne lave tuʻo valu ai ki he hingoa ʻo Siosifá, kae tuʻo fā pē kia Mele.
Kae kehe, ʻoku fakahangataha pē ʻa e fakamatala ʻa Luké kia Mele. ʻOku fakamatala ai ʻo kau ki he ʻaʻahi ʻa Kepaleli kia Melé, ko e ʻaʻahi ʻa Mele ki hono kāinga ko ʻIlisapesí, pea mo ʻene lea ʻo fakahīkihikiʻi ʻa Sihová. (Luke 1:26-56) ʻOku toe fakamatalaʻi ai ʻa e meʻa naʻe tala ange ʻe Simione kia Mele ʻo fekauʻaki mo e faingataʻaʻia ʻa Sīsū ʻi he kahaʻú. ʻOku fakamatala leva ʻa Luke ki he meʻa naʻe hoko ʻi he taimi naʻe ʻaʻahi ai ʻa Sīsū mo hono fāmilí ki he temipalé ʻi heʻene taʻu 12. Naʻa mo e fakamatala ko ení, ʻoku lave ai ʻa Luke ki he ngaahi lea ʻa Melé, kae ʻikai ko Siosifa, pea ʻokú ne tala mai ai naʻe ueʻi ʻa Mele ʻe he ngaahi meʻa ko eni naʻe hokó. (Luke 2:19, 34, 35, 48, 51) ʻI he ʻuluaki vahe ʻe ua ʻo e Kōsipeli ʻa Luké, ʻokú ne lave tuʻo 12 ai ki he hingoa ʻo Melé, kae tuʻo 3 pē ʻa Siosifa. Ko ia ʻoku fakahaaʻi mai ai kiate kitautolu ʻe Mātiu ʻa e meʻa lahi ange ʻo kau ki he fakakaukau ʻa Siosifá mo e meʻa naʻá ne faí. Kae kehe, ʻoku tokangataha pē ʻa Luke ki he ngaahi fakakaukau mo e ngaahi hokosia ʻa Melé.
Ko e laine fakafāmili ʻo Sīsuú ʻoku toe kehekehe ʻa hono fakahokohoko ʻi he ongo Kōsipelí. ʻOku fakahokohoko ʻe Mātiu ʻa e laine fakafāmili ʻo Siosifá pea fakahaaʻi ai ko Sīsuú, ʻa e foha ohi ʻo Siosifá, naʻá ne maʻu ʻa e totonu fakalao ki he tuʻunga-tuʻi ʻo Tēvitá. Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí ko Siosifa ko ha hako ia ʻo Tuʻi Tēvita fakafou ʻi he foha ʻo Tēvita ko Solomoné. (Māt. 1:6, 16) Kae kehe, ʻoku fakahokohoko ʻe Luke ʻa e laine fakafāmili ʻo Melé pea fakahaaʻi ai naʻe maʻu ʻe Sīsū ʻa e totonu fakanatula ki he tuʻunga-tuʻi ʻo Tēvitá “ʻo fakatatau ki he tukufakaholo fakaekakanó.” (Loma 1:3) Ko e hā hono ʻuhingá? Koeʻuhí ko Melé ko ha hako ia ʻo Tuʻi Tēvita fakafou ʻi he foha ʻo Tēvita ko Nētané. (Luke 3:31) Ka ko e hā naʻe ʻikai ke hiki ai ʻe Luke ʻa Mele ko e ʻofefine ʻo Hēlai, ʻa ʻene tamaí? Koeʻuhí ʻi he ngaahi lēkooti fakapuleʻangá ko e kau tangata pē ʻo ha fāmili naʻe fakakau aí. Ko ia ʻi hono hiki ʻe Luke ʻa Siosifá pea fakamatalaʻi ko e foha ʻo Hēlaí, naʻe mahinoʻi eni ʻe he kakaí ʻo ʻuhinga ko Siosifá, ko e foha-ʻi-he-fono ʻo Hēlai.—Luke 3:23.
Ko e fakahokohoko ʻo e laine fakafāmili ʻo Sīsuú ʻi he Kōsipeli ʻa Mātiu mo Luké ʻoku fakamoʻoniʻi ai ko Sīsū ʻa e Mīsaia naʻe talaʻofaʻaki mai ʻe he ʻOtuá. Ko e moʻoniʻi meʻa ko ia ʻo e hoko ʻa Sīsū ko e hako ʻo Tuʻi Tēvitá naʻe ʻiloa ʻaupito he naʻa mo e kau Fālesí mo e kau Sātusí naʻe ʻikai lava ke nau fakaʻikaiʻi ia. Ko e fakamatala ʻa Mātiu mo Luke ki he laine fakafāmili ʻo Sīsuú ʻoku fakaivimālohiʻi ai ʻetau tuí pea ʻoku ʻai ai kitautolu ke tau tuipau ko e toenga ʻo e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻOtuá ʻe hoko moʻoni.