ʻOku Ikuna ʻa e Ngaahi Meʻa ʻOku Akoʻi mei he ʻOtuá
“Ka ʻe sio maʻu ho mata ki ho kau akonaki [“Faiako Maʻongoʻonga,” NW]. Pea ʻe fanongo ʻe ho telinga ki ha lea mei ho tuʻa, Ko eni ʻa e hala, fou ai.”—ʻAISEA 30:20, 21.
1. Ko e hā ʻoku totonu ai ʻa hono ui ʻa e ako meia Sihová ko e ako fakaʻotuá?
KO SIHOVA KO E ʻOTUÁ ko e Matavai ia ʻo e ako lelei taha ʻe lava ke maʻu ʻe ha taha. Te ne hoko ko ʻetau Faiako Maʻongoʻongá ʻo kapau te tau fanongo ʻi he taimi ʻokú ne lea mai aí, tautautefito ʻi heʻene lea ʻo fakafou mai ʻi heʻene Folofola Toputapú. (ʻAisea 30:20) ʻOku toe ui ia ʻe he potutohi Tohi Tapu faka-Hepeluú ko e “Otua Mafimafi.” (Sāme 50:1, PM) Ko ia ai, ko e ako meia Sihová ko e ako fakaʻotua.
2. ʻI he ʻuhinga fē ʻoku moʻoni ai ʻa e pehē ko e ʻOtuá pē ʻoku potó?
2 ʻOku laukauʻaki ʻe he māmaní ʻa hono ngaahi akoʻangá, ka ʻoku ʻikai ha taha ʻi he ngaahi akoʻangá ni ʻokú ne akoʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku mei he ʻOtuá. Ko hono moʻoní, ko e poto fakakātoa kuo maʻu ʻe he kakaí ʻi he faai mai ʻa e hisitōliá ko e kiʻi meʻa siʻisiʻi ia ʻi hono fakafehoanaki ia mo e fakahinohino fakaʻotua ʻoku makatuʻunga ʻi he poto taʻe fakangatangata ʻo Sihová. ʻOku pehē ʻi he Loma 16:27 ko e ʻOtuá pē ʻoku potó, pea ʻoku moʻoni eni ʻi he ʻuhinga ʻoku ʻia Sihova pē ʻa e poto maʻataʻataá.
3. Ko e hā ʻoku hoko ai ʻa Sīsū Kalaisi ko e faiako lahi taha ia kuo moʻui mai ʻi he māmaní?
3 Ko Sīsū Kalaisí, ko e ʻAlo ia ʻo e ʻOtuá, ko e faʻifaʻitakiʻanga haohaoa ia ʻo e potó pea ko e faiako lahi taha ia kuo moʻui mai ʻi he māmaní. Tā neʻineʻi pē ke pehē! ʻI he laui kuonga naʻe hoko ʻa Sihova ko ʻene Faiakó ia ʻi hēvani. Ko hono moʻoní, naʻe kamata ʻa hono akoʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi meʻá ʻi heʻene kamata ke akoʻi ʻa ʻene ʻuluaki fakatupú, ko hono ʻAlo tofu pē taha naʻe fakatupú. Ko ia ai, naʻe malava ke pehē ʻe Sīsū: “Kae hange tofu pē hoku ako ʻe he Tamai, ʻoku pehē ʻeku tala ʻa e ngaahi meʻa ko eni.” (Sione 8:28; Palōvepi 8:22, 30) Ko e ngaahi lea ʻa Kalaisi tonu ʻoku hiki ʻi he Tohi Tapú ʻoku nau tānaki mai ha meʻa lahi ki heʻetau ʻilo ʻo kau ki he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá. Pea ʻi hono akoʻi ʻe he kau Kalisitiane paní ʻa e ngaahi meʻa naʻe akoʻi ʻe Sīsuú, ʻoku nau talangofua ki heʻenau Faiako Maʻongoʻongá, ʻa ia ko hono finangaló ia ke ʻiloʻi “ʻa e poto faifio ʻa e ʻOtua” ʻo fakafou ʻi he fakatahaʻangá.—ʻEfesō 3:10, 11; 4:32 [5:1, PM]; Luke 6:40.
Ko e Kumi ki he Potó
4. Ko e hā ʻa e meʻa kuo leaʻaki ʻo kau ki he malava ʻa e ʻutó?
4 ʻOku fie maʻu ki hono maʻu ʻa e poto ko e ola ia ʻo e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻa hono ngāueʻaki tōtōivi ʻa ʻetau malava fakaefakakaukau kuo ʻomai mei he ʻOtuá. ʻOku malava ʻa e meʻá ni koeʻuhi ʻoku kāfakafa ʻa e malava ʻa e ʻuto ʻo e tangatá. ʻOku pehē ʻe he tohi ko e The Incredible Machine (Ko e Mīsini Fakaofó): “Naʻa mo e ngaahi komipiuta fihi lahi taha ʻe lava ke tau fakakaukau atu ki aí ʻoku nau masivesiva ʻi hono fakafehoanaki ia mo e tuʻunga fihi mo e liliu vave meimei taʻe fakangatangata ʻa e ʻuto ʻo e tangatá—ʻa e ngaahi meʻa ko ia ʻoku ʻai ke malavá ʻaki ʻa e founga fihi mo fakafuofua ko e ngaahi fakaʻilonga fakakemi mo e fakaʻuhilá. . . . Ko e ngaahi fakaʻilonga ʻe laui miliona ʻoku nau fou ʻi ho ʻutó ʻi ha faʻahinga taimi pē ʻoku nau ʻave ha fakamatala mātuʻaki lahi ʻaupito. ʻOku nau fakahā ha fakamatala ʻo kau ki he meʻa ʻoku hoko ʻi loto pea ʻi tuʻa ʻi ho sinó: ko e mingi ʻi ho louhiʻi vaʻé, pe ko e nanamu ʻo e kofí, pe ko e fakamatala fakakata ʻa ho kaumeʻa. ʻI hono ngāueʻaki mo hono sivisiviʻi ʻe he ngaahi fakaʻilonga kehé ʻa e fakamatalá, ʻoku nau fakatupu ʻa e ngaahi ongoʻi, manatu, fakakaukau pe ngaahi palani ʻa ia ʻoku nau taki atu ki ha fili ʻoku fai. ʻOku hoko leva ʻo tala ʻe he ngaahi fakaʻilonga mei ho ʻutó ki he ngaahi kupu kehe ʻo e sinó ʻa e meʻa ke faí: ʻemi ho louhiʻi vaʻé, inu ʻa e kofi, kata, pe fai ha toe tali fakakata. Lolotonga iá ʻoku toe tokangaʻi ʻe ho ʻutó ʻa hoʻo mānavá, meʻa ʻoku fai ʻe he totó, fua māfana ʻo e sinó, pea mo e ngaahi ngāue kehe ʻoku ʻikai ala tuku ʻoku ʻikai te ke ʻiloʻi. ʻOku fekau atu ʻe he ʻutó ʻa e ngaahi fekau ke ʻai ho sinó ke ngāue tuʻumaʻu mo lele lelei neongo ʻa e ngaahi liliu ʻoku hoko maʻu pē ʻi he ʻātakai ʻokú ke ʻi aí. ʻOkú ne toe teuteu ki he ngaahi meʻa ʻe fie maʻú.”—Peesi 326.
5. Ko e hā ʻa e potó ʻi he ʻuhinga faka-Tohitapú?
5 Neongo ʻoku ʻikai ha toe veiveiua ʻa e fakaofo ʻa e malava ʻa e ʻuto ʻo e tangatá, ka ko e hā ʻa e founga lelei taha ʻe lava ke tau ngāueʻaki ai ʻa e ʻatamaí? ʻOku ʻikai ke ngāueʻaki pē ʻi haʻatau nōfoʻi ʻo fakaongosia pē ʻi he ako ki ha lea, hisitōlia, saienisi, pe ko hono fakatatauʻi ʻa e ngaahi lotú. ʻOku totonu ke tau ngāueʻaki ʻa ʻetau malava fakaefakakaukaú ʻo tautautefito ʻi hono tali ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá. Ko e meʻa pē ia ʻoku iku atu ai ki he poto moʻoní. Ka ko e hā ʻa e poto moʻoní? ʻI he ʻuhinga ʻa e Tohi Tapú, ko e “potó” ʻokú ne fakamamafaʻi ʻa e fakakaukau fakapotopoto ʻoku makatuʻunga ʻi he ʻilo kānokano mo e mahino moʻoni. ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he potó ke tau lavameʻa ʻi hono ngāueʻaki ʻa e ʻiló mo e mahinó ke veteki ʻa e ngaahi palōpalema, ke fakaʻehiʻehi pe kalo mei he ngaahi fakatuʻutāmakí, ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé, pea ke lavaʻi ʻa e ngaahi taumuʻá. Ko e meʻa fakatupu tokangá, ʻoku fakafaikehekeheʻi ʻe he Tohi Tapú ʻa e potó mei he vale mo e vale-hioa—ko e ongo meʻa ʻoku pau ʻoku tau loto ke fakaʻehiʻehi mei ai.—Teutalōnome 32:6; Palōvepi 11:29; Koheleti 6:8.
Ko e Tohi Fakamatala Lahi ʻa Sihova
6. Ko e hā ʻa e meʻa kuo pau ke tau ngāueleleiʻaki ka tau malava ke fakahā ʻa e poto moʻoní?
6 ʻOku lahi ʻa e poto fakaemāmani ʻokú ne takatakai ʻiate kitautolú. (1 Kolinitō 3:18, 19) ʻOku fele ʻa e ngaahi ʻapi ako mo e ngaahi laipeli ʻi he māmani ko ení pea ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi tohi ʻe laui miliona ʻi ai! ʻOku fakahā ʻe he lahi ʻo e ngaahi tohi fakamatalá ni ʻa e ako ʻo kau ki he leá, fiká, saienisí, mo e ngaahi malaʻe kehe ʻo e ʻiló. Ka kuo tokonaki mai ʻe he Faiako Maʻongoʻongá ha tohi ʻokú ne lakasi ʻa e ngaahi tohi fakamatala kehe kotoá ni—ko ʻene Folofola ʻa ia kuo fakamānavaʻí, ko e Tohi Tapú. (2 Tīmote 3:16, 17) ʻOku tonu ia ʻo ʻikai ʻi heʻene lave pē ki he ngaahi kaveinga ʻo hangē ko e hisitōliá, siokālafí, mo e saienisi ʻo e ʻakaú, ka ʻoku toe tonu ia ʻi hono kikiteʻi ʻa e kahaʻú. ʻIkai ngata aí, ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke maʻu naʻa mo e taimí ni ʻa e moʻui fiefia mo mahu taha. Ko hono moʻoní, hangē tofu pē ko hono fie maʻu ki he kau ako ʻi ha ʻapi ako fakaemāmaní ke nau ngāueʻaki ʻa ʻenau ngaahi tohí, kuo pau ke tau hoko ʻo maheni lelei mo e Tohi Fakamatala lahi ʻa e ʻOtuá ka tau malava ke fakahā ʻa e poto moʻoní ʻi he tuʻunga ko e kakai “ko e kau akonekina ʻe he ʻOtua [ko Sihová].”—Sione 6:45.
7. Ko e hā ʻa e ʻuhinga te ke pehē ai ʻoku ʻikai feʻunga pē ʻa hono maʻu ʻa e ʻilo fakaeʻatamai ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻi he Tohi Tapú?
7 Ka ko e ʻilo fakaeʻatamai ki he Tohi Tapú ʻoku kehe ia mei he poto moʻoní pea mo e muimui ki he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá. Ke fakatātaaʻi ʻa e meʻá ni: ʻI he senituli 17 T.S., ko ha tangata Katolika naʻe fakahingoa ko Cornelius van der Steen naʻá ne feinga ke kau ki he kulupu fakalotu ko e Jesuit ka naʻe ʻikai ke tali ia koeʻuhi naʻá ne fuʻu pukupuku. ʻOku pehē ʻe Manfred Barthel ʻi heʻene tohi ko e The Jesuits—History and Legend of the Society of Jesus: “Naʻe fakahā ʻe he kōmití naʻa nau loto-lelei ke tuku ange ʻa e fie maʻu ki hono māʻolungá, kae makatuʻunga pē ʻi he pau ke ne ako ʻo maʻu loto ʻa e Tohi Tapú fakakātoa. ʻE ʻikai ke ʻaonga ke tala ʻa e talanoá ni kapau naʻe ʻikai ke aʻusia ʻe van der Steen ʻa e kole ʻafungi ko ʻení.” Ko ha toki feinga lahi ē naʻe fie maʻu kae ako ʻo maʻu loto ʻa e Tohi Tapú fakakātoa! Kae kehe, ʻoku pau ʻoku mahuʻinga lahi ange ke maʻu ʻa e mahino ki he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻi hono ako ʻo maʻu loto pē iá.
8. Ko e hā ʻa e meʻa te ne tokoniʻi kitautolu ke tau maʻu ʻa e ʻaonga mei he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá pea mo fakahā ʻa e poto moʻoní?
8 Kae kehe, ke tau maʻu ʻa e ʻaonga kakato mei he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá pea mo fakahā ʻa e poto moʻoní, kuo pau ke tau maʻu ʻa e ʻilo kānokano ʻo kau ki he Tohi Tapú. Kuo pau ke tākiekina foki kitautolu ʻe he laumālie māʻoniʻoní, pe ivi ngāue ʻo Sihová. ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe he meʻá ni ke tau ako ʻa e ngaahi moʻoni loloto, “ʻa e ngaahi loloto ʻo e ʻOtua.” (1 Kolinitō 2:10) Ko ia ai, ʻai ke tau tōtōivi ʻi hono ako ʻa e Tohi Fakamatala lahi ʻa Sihová pea lotu ʻo kole ki heʻene tatakí ʻo fakafou mai ʻi he laumālie māʻoniʻoní. ʻI he fehoanaki mo e Palōvepi 2:1-6, ʻai ke tau tokanga ki he potó, ofeʻi hotau ngaahi lotó ki he ʻiloʻiló, pea tangi ki he mahinó. ʻOku fie maʻu ke tau fai ʻeni ʻo hangē ko ʻetau kumi ki ha koloa fufū, he ʻi he fai peheé pē te tau toki “laveʻi [ai] ʻa e ʻapasia kia Sihova, pea maʻu ʻa e ʻiloʻi ʻo e ʻOtua.” Ko hono fai ha fakakaukau ki he ngaahi ikuna pea mo e ngaahi ʻaonga ʻoku maʻu mei he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá te ne fakalahi ʻetau loto-hounga ʻi he poto ʻoku ʻomai mei he ʻOtuá.
Ko e Mahino Fakalakalaka
9, 10. Ko e hā ʻa e meʻa naʻe folofola ki ai ʻa e ʻOtuá, ʻo hangē ko ia ʻoku hiki ʻi he Sēnesi 3:15, pea ko e hā ʻa e mahino totonu ʻo kau ki he ngaahi lea ko iá?
9 ʻOku ikuna ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻaki ʻene fakahoko ki he kakai ʻa Sihová ʻa e mahino fakalakalaka ʻo kau ki he Tohi Tapú. Hangē ko ʻení, kuo tau ako ʻo ʻilo ko Sētane ko e Tēvoló ʻa e toko taha naʻá ne lea ʻo fakafou mai ʻi he ngata ʻi ʻĪtení pea naʻá ne tukuakiʻi loi ʻo pehē naʻe loi ʻa e ʻOtuá ʻi Heʻene pehē ko e maté ko e tautea ia ki hono kai ʻa e fuaʻi ʻakau naʻe tapuí. Ka neongo ia, ʻoku tau ʻilo naʻe fakahoko ʻe he talangataʻa kia Sihova ko e ʻOtuá ʻa e maté ki he faʻahinga ʻo e tangatá. (Sēnesi 3:1-6; Loma 5:12) Ka, naʻe fakahā ʻe he ʻOtuá ʻoku ʻi ai ha ʻamanaki ki he kakaí ʻi heʻene folofola ki he ngatá, ʻa ia ko ʻene lea pē kia Sētane: “Te u ʻai ke mo fetāufehiʻa ʻaki, ʻa koe mo e fefine, pea ko ho hako mo hono hako; ʻe laiki ʻe ia ho ʻulu, pea te ke laiki ʻe koe ʻa hono muivaʻe.”—Sēnesi 3:15.
10 Naʻe kau ki he ngaahi lea ko ʻení ha meʻa fakapulipuli naʻe toki fakahā fakalakalaka ʻo fakafou mai ʻi he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá. Kuo akoʻi ʻe Sihova ʻa ʻene kakaí ko e kaveinga tefito ʻa e Tohi Tapú ko hono fakatonuhiaʻi ʻa hono tuʻunga-haú ʻo fakafou mai ʻi he Hakó, ko e hako ia ʻo ʻĒpalahame mo Tēvita ʻa ia ʻokú ne maʻu ʻa e totonu fakalao ki he pule ʻi he Puleʻangá. (Sēnesi 22:15-18; 2 Sāmiuela 7:12, 13; ʻIsikeli 21:25-27) Kuo akoʻi kitautolu ʻe heʻetau Faiako Maʻongoʻongá ʻo pehē ko Sīsū Kalaisí ko e Hako tefito ia ʻo e “fefine”, ko e kautaha fakaleveleva ʻa e ʻOtuá. (Kalētia 3:16) Neongo ʻa e ʻahiʻahi kotoa pē naʻe fakahoko ʻe Sētane kia Sīsuú, naʻá ne tauhi maʻu ʻene anga-tonú ʻo aʻu ki he maté—ko hono fakavolu ia ʻa e Hakó ʻi he muivaʻé. Kuo tau toe ako foki ʻo ʻilo ko e kaungāʻea ʻe toko 144,000 ki he Puleʻangá mei he faʻahinga ʻo e tangatá te nau kau mo Kalaisi ʻi hono laiki ʻa e ʻulu ʻo Sētané, “ʻa e Ngata ʻo onoʻaho.” (Fakahā 14:1-4; 20:2; Loma 16:20; Kalētia 3:29; ʻEfesō 3:4-6) Ko ha toki houngaʻia lahi ē ʻi heʻetau maʻu ʻa e ʻilo pehē ʻo kau ki he Folofola ʻa e ʻOtuá!
Ki he Maama Fakaofo ʻa e ʻOtuá
11. Ko e hā ʻoku malava ai ke pehē ʻoku ikuna ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻi hono ʻomai ʻa e kakaí ki he maama fakalaumālié?
11 ʻOku ikuna ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻi hono ʻomai ʻa e kakaí ki he maama fakalaumālié. Ko e meʻa ia kuo hoko ki he kau Kalisitiane paní ʻa ia ko hono fakahoko ia ʻo e 1 Pita 2:9: “Ka ko kimoutolu ko e haʻa fili, ko e tuʻunga taulaʻeiki fakatuʻi, ko e kakai tapu, ko e faʻahinga ʻoku maʻane meʻa tonu, koeʻuhiā ke mou ongoongoa atu ʻa e ngaahi lelei ʻo ʻEne ʻAfio, ʻa ia naʻa ne ui mai kimoutolu mei he poʻuli ki he maama fakaofo aʻana.” ʻI he ʻaho ní ʻoku toe maʻu ʻa e maama mei he ʻOtuá ʻe he “fuʻu kakai lahi” ʻa ia te nau moʻui taʻe ngata ʻi he māmani ko e palataisí. (Fakahā 7:9; Luke 23:43) ʻI hono akoʻi ʻe he ʻOtuá ʻene kakaí, ʻoku hoko ʻo moʻoni ai ʻa e Palōvepi 4:18: “He ko e ʻalunga ʻo haʻa faitotonu ʻoku hange ko e maama hengihengi, ʻa e fakautuutu ʻene maama ʻo aʻu ki he hoʻatā malie.” Ko e founga ako fakalakalaka ko ʻení ʻokú ne fakaleleiʻi ʻa ʻetau mahino ʻo kau ki he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá, ʻo hangē pē ko e laka ki muʻa ʻa e kau akó ʻi he tokoni lelei ʻa e faiakó ʻi heʻenau ako ki he kalamá, hisitōliá, pe ko ha toe meʻa kehe.
12, 13. Kuo maluʻi ʻe he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻa e kakai ʻa Sihová mei he ngaahi tuʻutāmaki fakatokāteline fē?
12 Ko e toe ikuna ʻe taha ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ko ʻene maluʻi ʻa e faʻahinga anga-fakatōkilalo ʻoku akoʻí mei he “gaahi akonaki oe kau tevolo.” (1 Tīmote 4:1, PM) ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, sio ki he Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané! ʻI he 1878, naʻe tohi ʻe he pīsope Katolika Loma ko John Henry Newman ʻo ne pehē: “Ko ia, ʻi he falala ki he mālohi ʻo e lotu faka-Kalisitiané ke ne talitekeʻi ʻa e hū ʻa e anga-fulikivanú, pea ke liliu ʻa e ngaahi meʻa mo e ngaahi tōʻonga ʻoku fekauʻaki mo e lotu ki he tēmenioó ki hono ngāueʻaki ʻi he meʻa fakaʻevangelioó, . . . talu mei he kuonga muʻá ko e kau pule ʻo e Siasí, naʻa nau mateuteu ʻo ka fie maʻu, ke nau tali, pe faʻifaʻitaki pe fakangofua ʻa e ngaahi ouau mo e tōʻonga ʻa e kakai he taimi ko iá, pea pehē foki mo e fakakaukau fakafilōsefa ʻa e faʻahinga naʻe ako leleí.” Naʻe tānaki atu ʻe Newman ʻo ne pehē ko e ngaahi meʻa ʻo hangē ko e vai toputapu ʻoku ngāueʻaki ʻe he pātelé, ko e kofu fakapātelé, mo e ngaahi ʻimisí “ko e tupu kotoa ia mei he lotu panganí, pea naʻe fakamāʻoniʻoniʻi ia ʻaki hono tali ia ki he Siasí.” ʻOku houngaʻia ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá ʻi he maluʻi kinautolu ʻe he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá mei he tafoki pehē mei he moʻoní. ʻOkú ne ikuʻi ʻa e faʻahinga meʻa fakatēmeniō kotoa pē.—Ngāue 19:20.
13 ʻOku ikuʻi ʻe he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻa e ngaahi fehālaaki fakalotú ʻi he founga kotoa pē. Ko e fakatātā, ʻi heʻetau hoko ko e kakai kuo akoʻi ʻe he ʻOtuá, ʻoku ʻikai te tau tui ki he Tolu-Tahaʻi-ʻOtuá ka ʻoku tau tali mo tui ko Sihova ʻa e Fungani Māʻolungá, ko Sīsū ko hono ʻAló ia, pea ko e laumālie māʻoniʻoní ko e ivi ngāue ia ʻo e ʻOtuá. ʻOku ʻikai te tau manavahē ki he afi ʻo helí, he ʻoku tau ʻilo ʻo fakatatau ki he Tohi Tapú ko helí ko e faʻitoka ia ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. Pea neongo ʻoku pehē ʻe he kau lotu loí ʻoku taʻe faʻa mate ʻa e soulú, ʻoku tau ʻilo ʻoku ʻikai ke ʻilo ha meʻa ʻe he kau maté. ʻOku lahi ʻa e ngaahi moʻoni ʻe lava ke tau fakahā ʻa ia naʻe maʻu ʻo fakafou mai ʻi he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá. Ko ha tāpuaki lahi ē ke tauʻatāina mei he haʻisia fakalaumālie ki Pāpilone ko e Lahí, ko e ʻemipaea ʻo e lotu loí ʻi māmani lahi!—Sione 8:31, 32; Fakahā 18:2, 4, 5.
14. Ko e hā ʻoku malava ai ki he kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ke nau hokohoko atu ʻenau ʻaʻeva ʻi he maama fakalaumālié?
14 Koeʻuhi ʻoku ikuʻi ʻe he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻa e fehālaaki fakalotú, ʻokú ne tokoniʻi ʻa e kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ke nau ʻaʻeva ʻi he maama fakalaumālié. ʻOku hangē ʻoku nau fanongo ki ha lea mei honau tuʻá, ʻoku pehē: “Ko eni ʻa e hala, fou ai.” (ʻAisea 30:21) ʻOku toe maluʻi ʻe he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻa ʻene kau sevānití mei he founga fakakaukau ʻoku halá. ʻI he fakatupu ʻe he “kau aposetolo loi” ʻa e ngaahi faingataʻaʻia ʻi he fakatahaʻanga ʻi Kolinitō, naʻe tohi ʻe he ʻaposetolo ko Paulá: “He ko e mahafu ʻo e tau ʻoku mau fai ʻoku ʻikai ko e koto kakano, ka ko e mahafu kuo oloi ʻe he ʻOtua moʻo holoki ʻo e ngaahi kolotau. ʻO mau holoki ʻaki ʻa e ngaahi fakakaukau, mo e maʻolunga kotoa pe ʻoku fokotuʻu ke taʻofi ʻa e ʻilo ki he ʻOtua; pea mau taki popula ʻa e feinga kotoa pe ʻa e loto ke Fakavaivai kia Kalaisi.” (2 Kolinitō 10:4, 5; 11:13-15) ʻOku holoki ʻa e ngaahi fakakaukau ʻoku fepaki mo e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻaki ʻa e fakahinohino ʻoku fai ʻi he anga-malū ʻi he fakatahaʻangá pea ʻi he malangaʻi ʻa e ongoongo leleí kiate kinautolu ʻi tuaʻaá.—2 Tīmote 2:24-26.
Lotu ʻi he Laumālie pea mo e Moʻoni
15, 16. ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa hono fai ʻa e lotu kia Sihová ʻi he laumālié pea mo e moʻoní?
15 ʻI he laka ki muʻa ʻa e ngāue ko hono malangaʻi ʻa e Puleʻangá, ʻoku ikuna ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻi hono fakahāhā ki he faʻahinga anga-vaivaí ʻa e founga ke lotu ai ki he ʻOtuá “ʻi laumālie mo fai ʻi moʻoni.” ʻI he veʻe vaikeli ʻo Sēkope ʻoku ofi ki he kolo ko Saiká, naʻe tala ai ʻe Sīsū ki he fefine Samēliá ʻoku malava ke ne tokonaki mai ʻa e vai ʻokú ne foaki mai ʻa e moʻui taʻe ngatá. Naʻá ne hoko atu ʻo pehē ʻi heʻene lave ki he kau Samēliá: “Ko kimoutolu ʻoku mou lotu ki he meʻa ʻoku ʻikai te mou ʻilo ki ai . . . Ka ʻoku ʻunu mai ha taimi—ʻio, kuo hoko ni—ʻa ia ko e kakai ʻoku lotu moʻoni te nau fai ʻi laumālie mo fai ʻi moʻoni ʻe nau lotu ki he Tamai: he ko e Tamai foki ʻoku ne kumi ʻa e faʻahinga ko ia, ʻakinautolu ʻoku matuaki lotu kiate ia.” (Sione 4:7-15, 21-23) Naʻe toki fakahā leva ʻe Sīsū ko e Mīsaiá ia.
16 Ka ʻoku malava fēfē ke tau fai ʻi laumālie ʻetau lotu ki he ʻOtuá? ʻAki hono fai ʻa e lotu maʻá mei he ngaahi loto ʻoku houngaʻia mo fonu ʻi he ʻofa ki he ʻOtuá ʻa ia ʻoku makatuʻunga ʻi he ʻilo kānokano ki heʻene Folofolá. ʻE lava ke tau fai ʻi moʻoni ʻetau lotu kiate Iá ʻaki ʻetau talitekeʻi ʻa e ngaahi loi fakalotú pea ʻi hono fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá, ʻo hangē ko ia ʻoku fakahā ʻi he Tohi Fakamatala lahi ʻa Sihová.
ʻOku Ikuʻi ʻa e Ngaahi ʻAhiʻahí pea mo e Māmaní
17. ʻI he founga fē ʻe lava ke ke fakamoʻoniʻi ai kuo tokoni ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ki he kau sevāniti ʻa Sihová ke nau fekuki mo e ngaahi ʻahiʻahí?
17 ʻI he fekuki ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá mo e ngaahi ʻahiʻahí, ʻoku toutou ikuna ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá. Fakakaukau atu ki he meʻá ni: ʻI he kamata ʻa e Tau II ʻa Māmaní, ʻi Sēpitema ʻo e 1939, naʻe fie maʻu ki he kau sevāniti ʻa Sihová ʻa e mahino makehe ki heʻene Tohi Fakamatala lahí. Ko e tokoni lahi ʻa e kupu ʻi he The Watchtower ʻo Nōvema 1, 1939, ʻa ia naʻá ne fakahā mahino ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻo kau ki he tuʻunga tuʻu ʻatā ʻa e kau Kalisitiané. (Sione 17:16) ʻI he founga meimei tatau, ʻi he konga ki muʻa ʻo e ngaahi taʻu 1960 tupú, ko e ngaahi kupu ʻi he The Watchtower ʻo kau ki he moʻulaloa fakangatangata ki he “kau maʻu mafai māʻolunga ange” fakapuleʻangá naʻe tokoni ki he kakai ʻa e ʻOtuá ke nau muimui ki he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻi he hoko ʻa e maveuveu ʻa e kakaí.—Loma 13:1-7, NW; Ngāue 5:29.
18. Naʻe fēfē ʻa e anga ʻo e fakakaukau ʻa e faʻahinga naʻa nau pehē ko e kau Kalisitiane kinautolú ʻi he senituli hono ua mo hono tolu ʻo Hotau Kuongá ʻo kau ki he fakafiefia ololaló, pea ko e hā ʻa e tokoni ʻoku tau maʻu mei he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻo fekauʻaki mo e meʻá ni ʻi he ʻahó ni?
18 ʻOku tokoniʻi kitautolu ʻe he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ke tau ikuʻi ʻa e ngaahi fakatauelé, ʻo hangē ko e fakatauele ke kumi ki he fakafiefia ololaló. Fakatokangaʻi ʻa e meʻa naʻe leaʻaki ʻe he faʻahinga naʻa nau pehē ko e kau Kalisitiane kinautolú ʻi he senituli hono ua mo hono tolu ʻo Hotau Kuongá. Naʻe tohi ʻe Tētuliane: “ʻOku ʻikai haʻatau kaunga ʻe taha, ʻi he lea, vakai, pe fanongo, ki he tuʻunga ngali vale ʻo e sākisí, ko e tuʻunga taʻe mā ʻo e fale faivá, pe ko e tuʻunga fakamālohi ʻo e faiʻanga sipoti ki he fai tau ʻo aʻu ki he maté.” Naʻe ʻeke ʻe ha toe toko taha faʻu-tohi ʻo e kuonga ko iá: “Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku fai ʻe ha Kalisitiane anga-tonu ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi fakafiefia ololaló ni, he ʻoku ʻikai totonu ke ne fakakaukau pē ki he anga-fulikivanú? Ko e hā te ne maʻu ai ha fiefia ʻi he ngaahi fakahāhā ʻo e holi koví?” Neongo naʻe moʻui ʻa e ongo faʻu-tohi ko ení ʻi he ngaahi taʻu ʻi he hili ʻa e kau Kalisitiane ʻo e ʻuluaki senitulí, ka naʻá na fakahalaiaʻi ʻa e ngaahi fakafiefia ololaló. ʻI he ʻahó ni, ʻoku tau maʻu mei he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻa e poto ke talitekeʻi ʻa e fakafiefia fakalieliá, taʻe taaú mo fakamālohí.
19. ʻI he founga fē ʻoku tokoniʻi ai kitautolu ʻe he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ke tau ikuʻi ʻa e māmaní?
19 Ko e muimui ki he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻokú ne tokoniʻi kitautolu ke tau ikuʻi ʻa e māmaní. ʻIo, ko hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei heʻetau Faiako Maʻongoʻongá ʻokú ne ʻai kitautolu ke ikuʻi ʻa e ngaahi tākiekina anga-fulikivanu ʻo e māmani ko eni, ʻoku ʻi he mafai ʻo Sētané. (2 Kolinitō 4:4; 1 Sione 5:19) ʻOku pehē ʻi he ʻEfesō 2:1-3 kuo ʻai ʻe he ʻOtuá ke tau moʻui neongo naʻa tau mate ʻi heʻetau ngaahi talangataʻá mo e angahalá ʻi heʻetau fou ai ʻi muʻa ʻi he ʻalunga ʻo e pule ʻo e mālohi ʻo e ʻataá. ʻOku tau fakamālō kia Sihova ʻi he tokoni ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ke tau ikuʻi ʻa e ngaahi holi fakamāmaní pea mo e laumālie ʻoku haʻu mei hono filí pea ko hotau fili foki—ko e toko taha kākā lahi, ko Sētane ko e Tēvoló!
20. Ko e hā ʻa e ongo fehuʻi ʻoku taau ke fai ha tokanga lahi ange ki ai?
20 Ko ia ai, ʻoku hā mahino ʻoku ikuna ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻi he ngaahi founga lahi. Ko hono moʻoní, ʻe hā ngali ʻikai ʻaupito malava ke lave ki heʻene ngaahi ikuná kotoa. ʻOku ʻi ai ʻene kaunga ki he moʻui ʻa e kakaí ʻi māmani lahi. Ka, ko e hā ʻa e meʻa ʻokú ne fai maʻaú? Ko e hā ʻa e kaunga ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ki hoʻo moʻuí?
Ko e Hā ʻa e Meʻa Kuó Ke Akó?
◻ Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e poto moʻoní?
◻ Ko e hā kuo fakahā fakalakalaka ʻe he ʻOtuá ʻo fekauʻaki mo e Sēnesi 3:15?
◻ ʻI he founga fē kuo ikuna ai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ʻi he fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakalaumālié?
◻ ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa hono fai ʻa e lotu ki he ʻOtuá ʻi he laumālié pea mo e moʻoní?
◻ ʻI he founga fē kuo tokoni ai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi mei he ʻOtuá ki he kau sevāniti ʻa Sihová ke nau ikuʻi ʻa e ngaahi ʻahiʻahí pea mo e māmaní?
[Fakatātā ʻi he peesi 10]
Naʻe tauhi maʻu ʻe Sīsū ʻa ʻene anga-tonú ʻo aʻu ki he maté—ko hono fakavolu ʻa e Hakó ʻi he muivaʻé