Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2012
w12 11/15 p. 26-30
Fefakamolemoleʻaki Loto-Lelei
“Hokohoko atu ʻa e fekātakiʻaki mo e fefakamolemoleʻaki loto-lelei.”—KOL. 3:13.
1, 2. Ko e hā ʻoku feʻungamālie ai ke fakakaukau ki hoʻo loto-lelei ke fakamolemolé?
ʻOKU fakamafeia kitautolu ʻe he Folofola tohi ʻa Sihová ke tau ako ki he anga ʻo ʻene vakai ki he angahalá pea mo e anga ʻo ʻene fakafeangai ʻi he taimi ʻoku tau faiangahala aí. ʻOku toe fakahaaʻi mai ʻi Heʻene Folofolá ʻa e meʻa lahi fekauʻaki mo e fakamolemolé. ʻI he kupu ki muʻá, naʻa tau tokangataha ai ki he anga hono maʻu ʻe he ngaahi fakakaukau ʻa Tēvita mo Manasé ʻa e fakamolemole ʻa Sihová. Ko ʻena fakaʻiseʻisa mo loto-lavea moʻoni ʻi he meʻa kuó na faí naʻe taki atu ai kinaua ke na vetehia, liʻaki ʻena ngaahi tōʻonga fulikivanú, pea fakatomala moʻoni. Ko ia ai, naʻe fakafoki ʻe Sihova kinaua ki heʻene hōifuá.
2 Tau sivisiviʻi angé ʻa e fakamolemolé mei ha tafaʻaki kehe. ʻOkú ke pehē naʻe mei fēfē hoʻo ongoʻi fekauʻaki mo Manasé kapau naʻe kau ha taha ho kāingá ʻi he kau maʻukovia taʻehalaiá? Naʻá ke mei malava ke fakamolemoleʻi ʻa Manase? Ko ha fehuʻi feʻungamālie ia ʻi he ʻahó ni koeʻuhí he ʻoku tau moʻui ʻi ha māmani maumau-lao, fakamālohi mo siokita. Ko ia ko e hā ka fie fakatupulekina ai ʻe ha Kalisitiane ha fakakaukau fakamolemole? Pea kapau ʻokú ke tofanga ʻi ha fakatupu-ʻita mai pe ko ha fakamaau taʻetotonu, ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi koe ke hanganaki mapuleʻi hoʻo ngaahi ongoʻí, fakafeangai hangē ko ia ʻe fiemaʻu ʻe Sihova koe ke ke faí, pea loto-lelei ke fakamolemole?
ʻUHINGA ʻOKU TAU FIEMAʻU AI KE FAKAMOLEMOLÉ
3-5. (a) Ko e hā ʻa e talanoa fakatātā naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ke tokoniʻi hono kau fanongó ke nau fakakaukau fekauʻaki mo e fiemaʻu ke fakamolemolé? (e) Ko e hā ʻa e poini ʻo e talanoa fakatātā ʻa Sīsū ʻoku hiki ʻi he Mātiu 18:21-35?
3 ʻOku totonu ke tau loto-lelei ke fakamolemoleʻi ʻa e faʻahinga ʻoku nau faihala maí—tatau ai pē pe ko e kau mēmipa ʻo e fakatahaʻanga Kalisitiané pe ʻikai—kapau ʻoku fiemaʻu ke tau tauhi maʻu ha ngaahi vahaʻangatae melino mo e ngaahi mēmipa ʻo e fāmilí, ngaahi kaungāmeʻá, kaungāfaʻahinga ʻo e tangatá mo Sihova. ʻOku fakahaaʻi ʻi he Folofolá ko ha loto-lelei ke fakamolemoleʻi ʻa e niʻihi kehé tatau ai pē pe ko e hā hono tuʻo lahi ʻenau faihala maí ko ha fiemaʻu faka-Kalisitiane ia. Koeʻuhí ke fakatātaaʻi ʻa e ʻuhinga lelei ʻo e fiemaʻu ko ení, naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ha talanoa fakatātā fekauʻaki mo ha tamaioʻeiki naʻe ʻi ai hano moʻua.
4 Naʻe moʻuaʻaki ʻe he tamaioʻeikí ki hono ʻeikí ʻa e tatau ʻo ha vāhenga ha tokotaha leipa ki he ʻaho ʻe 60,000,000; ka, naʻe kaniseli ʻa e moʻuá ia ʻe hono ʻeikí. Hili iá, naʻe ʻalu ʻa e tamaioʻeikí ʻo ʻilo ha kaungātamaioʻeiki naʻá ne moʻua ange kiate ia ha paʻanga naʻe feʻunga mo e vāhenga ʻi he ʻaho ʻe 100 pē. Naʻe kōlenga ʻa e tokotaha moʻuá ki ha kātaki, ka ko e tamaioʻeiki kuo fakamolemoleʻi hono fuʻu moʻuá kuó ne ʻai hono kaungā-tamaioʻeikí ke lī ki he pilīsoné. Ko e tōʻonga ko iá naʻe fakaʻitaʻi ai hona ʻeikí. “ʻIkai ne totonu ke ke meesi foki mo koe ki ho kaungā-tamaioʻeikí ʻo hangē ko ʻeku meesi atu kiate koé?” ko e ʻeke ia ʻa e ʻeikí. “ʻI he meʻa ko iá, naʻe langaʻi ai ʻa e houhau ʻa hono ʻeikí, ʻo ne ʻave [ʻa e tamaioʻeiki taʻefakamolemolé] ki he kau selá kae ʻoua kuó ne totongi kotoa ʻa e meʻa naʻá ne moʻuaʻakí.”—Māt. 18:21-34.
Ko e hā ʻa e poini ʻo e talanoa fakatātā naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsuú?
5 Ko e hā ʻa e poini naʻe fai ai ʻe Sīsū ʻa e talanoa fakatātā ko ení? Ko ʻene fakamulitukú naʻe pehē: “ʻE fakafeangai foki ʻa ʻeku Tamai fakahēvaní kiate kimoutolu ʻi he founga tatau pē kapau heʻikai te mou taki taha fakamolemoleʻi ʻa hono tokouá mei homou lotó.” (Māt. 18:35) ʻOku māʻalaʻala ʻa e poini ʻa Sīsuú. Ko e ngaahi angahala kuo tau fai lolotonga ha moʻui taʻehaohaoa ʻoku ʻomai ai ʻa e fakamoʻoni ʻoku tau taʻemalava ʻaupito ke aʻusia ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa Sihová. Ka, ʻokú ne loto-lelei ke fakamolemoleʻi kitautolu pea fakangaloʻi ʻa e ngaahi fehālaaki ki muʻá, hangē ko e laú. Ko ia ai, ko ha taha pē ʻoku holi ke kaumeʻa mo Sihova ʻokú ne moʻuaʻaki ke fakamolemoleʻi ʻa e ngaahi tōnounou ʻa hono kaungāfaʻahinga ʻo e tangatá. Pe hangē ko ia naʻe leaʻaki ʻe Sīsū ʻi he Malanga ʻi he Moʻungá: “Kapau te mou fakamolemoleʻi ʻa e ngaahi faihala ʻa e kakaí, ʻe fakamolemoleʻi foki kimoutolu ʻe hoʻomou Tamai fakahēvaní; he ka ʻikai ke mou fakamolemoleʻi ʻa e ngaahi faihala ʻa e kakaí, ʻe ʻikai foki ke fakamolemoleʻi ʻe hoʻomou Tamaí ʻa hoʻomou ngaahi faihalá.”—Māt. 6:14, 15.
6. Ko e hā ʻoku ʻikai ke faʻa faingofua ai ke fakamolemolé?
6 ‘ʻOku ongo lelei kotoa ia ʻi he anga ʻo e fakakaukaú,’ ko hoʻo laú nai ia, ‘ka ʻoku faingofua ange ngutú he tuhú.’ ʻOku pehē iá koeʻuhí ko e ngaahi fakafeangai ki ha ngaahi faihala maí ʻoku faʻa fakatupu-ʻita. ʻE ongoʻi nai ʻe ha taha ʻa e ʻita, ongoʻi lavakiʻi, holi ki he fakamaau totonú pe naʻa mo e faisāuní. Ko hono moʻoní, ʻoku ongoʻi ʻe he niʻihi ʻe ʻikai ʻaupito te nau malava ke fakamolemoleʻi ʻa e tokotaha faihalá. Kapau ʻokú ke ongoʻi pehē, ʻe lava fēfē ke ke fakatupulekina ʻa e fakakaukau fakamolemole ʻoku fiemaʻu ʻe Sihová?
ʻANALAISO HOʻO NGAAHI ONGOʻÍ
7, 8. Ko e hā ʻe lava ke ne tokoniʻi koe ke tali ha founga faʻa fakamolemole kapau kuo fakalotomamahiʻi koe ʻe he tōʻonga taʻeʻofa ʻa e niʻihi kehé?
7 Ko e ngaahi tali fakatupu-ʻita ki he ngaahi faihala moʻoni pe fakamahamahaló ʻe lava ke fuʻu mālohi. Fakakaukau ki he fakafeangai ko eni ʻa ha talavou, hangē ko ia naʻe fakamatalaʻi ʻi ha ako ki he ʻitá: “Tuʻo taha . . . ʻi ha ʻita fakapoʻuli, naʻá ku mavahe mei ʻapi ʻo fakapapauʻi ʻe ʻikai ʻaupito te u toe foki. Ko ha ʻaho māfana fakalata ia, pea naʻá ku luelue mamaʻo ʻi ha ngaahi hala fakaʻofoʻofa, ʻo aʻu ʻo fakanonga mo fakafiemālie māmālie au ʻe he lōngonoa mo e fakaʻofoʻofá, pea hili ha ngaahi houa naʻá ku foki ʻi he ongoʻi fakatomala pea meimei ʻosi ʻeku ʻitá.” Hangē ko ia ʻoku fakatātaaʻi ʻi he hokosia ko ení, ko hoʻo tuku ha taimi ke nonga hifo ai pea vakai anga-mokomoko ki he tuʻungá ʻe tokoniʻi nai ai koe ke fakaʻehiʻehi mei hono fai ha tali ʻi ha founga taʻefakamolemole ʻa ia te ke fakaʻiseʻisa nai ai ʻamui.—Saame 4:4; Pal. 14:29; Sēm. 1:19, 20.
8 Kae fēfē leva, kapau ʻoku kei ʻi ai ha ongoʻi tamaki? Feinga ke fakapapauʻi ʻa e ʻuhinga ʻokú ke loto-mamahi aí. ʻOku ʻuhinga iá koeʻuhí kuo fai atu ha fakafeangai ʻikai lelei, mahalo ko ha anga-kovi? Pe koeʻuhí ʻokú ke ongoʻi ko e tokotaha kehé ʻokú ne feinga vavale ke fakalotomamahiʻi koe? Naʻe mātuʻaki kovi moʻoni ʻene tōʻongá? Ko hono ʻanalaiso pea mahinoʻi ʻa e ʻuhinga hoʻo fakafeangaí ʻe fakaʻatā ai koe ke ke fakakaukau ki he meʻa ʻe hoko ko e tali lelei taha mo Fakatohitapú. (Lau ʻa ePalōveepi 15:28;17:27.) Ko e fakaʻuhinga peheé ʻe tokoniʻi nai ai koe ke ke tokanga lahi ange ki he ngaahi foʻi moʻoní pea loto-lelei ke fakamolemole. ʻI hono ohi ha fakakaukau peheé, neongo ʻe faingataʻa nai, ʻokú ke fakaʻatā ai ʻa e folofola ʻa e ʻOtuá ke ne sivisiviʻi ʻa e “ngaahi fakakaukau mo e ngaahi taumuʻa ʻo [ho] lotó” pea tataki koe ʻi he faʻifaʻitaki ki he fakakaukau faʻa fakamolemole ʻa Sihová.—Hep. 4:12.
ʻOKU TOTONU KE KE LOTO-MAMAHI AI?
9, 10. (a) ʻE anga-fēfē nai haʻo fakafeangai ki ha faihala mai ʻokú ke ongoʻi? (e) ʻE lava fēfē hanga ʻe he ohi ʻo ha laumālie lelei mo faʻa fakamolemolé ʻo liliu hoʻo vakai ki he moʻuí?
9 Ko e ngaahi tuʻunga lahi ʻi he moʻuí ʻokú ne fakatupunga ʻa e ngaahi feangainga tamaki. Hangē ko ení, lolotonga haʻo fakaʻuli ʻi hoʻo meʻalelé, ʻokú ke mei fepaki nai mo ha kā ʻe taha. ʻE fēfē haʻo fakafeangai? Kuó ke ʻosi lau fekauʻaki mo ha ngaahi meʻa fekauʻaki mo e ʻita ʻi he halá ʻa ia naʻe hoko ai ha taha ʻo ʻita lahi ʻo ne ʻohofi ai ʻa e fakaʻuli ʻe tahá. Kae kehe, ʻi he tuʻunga ko ha Kalisitiané, ʻe ʻikai ʻaupito te ke loto ke fai ha meʻa pehē.
10 He lelei ange ē ke tuku ha taimi ke ʻanalaiso ai ʻa e ngaahi meʻá. Mahalo ʻe kiʻi tukuakiʻi koe ki he meʻa naʻe hokó koeʻuhí naʻe fakahohaʻasi koe ʻi ha faʻahinga founga. Pe naʻe ʻi ai nai ha palopalema fakamīsini ki he meʻalele ʻa e fakaʻuli ʻe tahá. Ko e poini ʻo e tuʻunga ko ení ʻe lava ke tau fakasiʻisiʻi ʻa e ʻitá, loto-mamahí, mo e ngaahi ongoʻi tamaki kehé ʻaki ʻa e mahinoʻi, ʻikai tomuʻa fehiʻa, pea mo ha loto-lelei ke fakamolemole. “ʻOua naʻa ʻoho ho loto ke ʻita,” ko e lau ia ʻa e Koheleti 7:9, “he ko e ʻita ʻoku ne ngaohi hono nofoʻanga ʻi he fatafata ʻo e sesele.” ʻOua ʻe fuʻu loto-mamahi ʻi he ngaahi meʻá. ʻI he ngaahi taimi lahi, ko e meʻa te tau fakakaukau nai ko ha faihala ʻosi fakakaukauʻi mai ʻoku ʻikai pehē ia; ko ha ola pē ia ʻo e taʻehaohaoa pe ko ha taʻefemahinoʻaki. Feinga ke hoko ʻo ʻoua ʻe tomuʻa fehiʻa ʻi he fekauʻaki mo e meʻa ʻoku hā ko ha ngaahi tōʻonga pe ngaahi lea taʻeʻofá, pea hoko ʻo loto-lelei ke fakamolemole tuʻunga ʻi he ʻofa. Te ke hoko ʻo fiefia ange kapau te ke lavameʻa.—Lau ʻa e1 Pita 4:8.
‘FAKATAUANGE KE FOKI MAI HOʻOMOU MELINÓ KIATE KIMOUTOLU’
11. Ko e ngaahi feangainga ʻa e kakaí ki he ongoongo leleí ʻoku totonu ke ne ʻohake ʻa e tali ko e hā ʻiate kitautolu ʻi he tuʻunga ko e kau fanongonongo ʻo e Puleʻangá?
11 ʻE lava fēfē ke ke tauhi maʻu ʻa e mapuleʻi-kitá kapau ʻoku anga-kovi atu ha taha kiate koe lolotonga hoʻo kau ʻi he ngāue fakamalangá? ʻI he taimi naʻe fekauʻi atu ai ʻe Sīsū ʻa e kau malanga ʻe toko 70, naʻá ne tala ange ke nau talamonū ange ha melino ki he fale kotoa te nau ʻaʻahi ki aí. “Kapau ʻe ʻi ai ha kaumeʻa ʻo e melinó ai, ʻe toka hoʻomou melinó ʻiate ia,” ko e lea ia ʻa Sīsuú. “Ka ʻo kapau ʻe ʻikai, ʻe toe foki mai ia kiate kimoutolu.” (Luke 10:1, 5, 6) ʻOku tau fiefia ʻi he tali lelei ʻe he kakaí ʻetau ngāue fakafaifekaú, he te nau maʻu ʻaonga leva mei he pōpoaki ʻoku tau talaki atú. Kae kehe, ʻi he taimi ʻe niʻihi, ko e talí ʻoku ʻikai pē ha melino. Ko e hā leva? Naʻe pehē ʻe Sīsū ko e melino naʻa tau talamonū ʻaki ki he ʻapí ʻoku totonu ke nofo maʻu ia ʻia kitautolu. Kae kehe, ʻoku totonu ke tau malava ʻo mavahe mei he matapā taki taha ʻoku melino hotau lotó, tatau ai pē pe ko e hā ʻa e fakafeangai mai ʻa e kakaí. Kapau te tau tali ki ha fakatupu-ʻita ʻaki ʻa e loto-mamahi, ʻe ʻikai lava ke tau tauhi maʻu ʻetau melinó.
12. Fakatatau ki he ngaahi lea ʻa Paula ʻi he ʻEfesō 4:31, 32, ʻoku totonu ke fēfē ʻetau tōʻongá?
12 Feinga ke tauhi maʻu hoʻo melinó ʻi he ngaahi tuʻunga kotoa pē, ʻikai ʻi he ngāue fakafaifekau faka-Kalisitiané pē. Ko e anga-mahení, ko e loto-lelei ke fakamolemoleʻi ʻa e niʻihi kehé ʻoku ʻikai ʻuhinga iá kuo pau ke ke tali ʻenau tōʻonga koví pe fakasiʻisiʻi ai ʻa e maumau ʻokú ne faí. Ka, ko e fakamolemolé ʻoku ʻuhingá ke tukuange atu ha faʻahinga loto-mamahi ʻi ha ngaahi ʻuhinga hala pea tauhi maʻu hoʻo melinó tonu. ʻI he nōfoʻi he ngaahi fakakaukau tamakí pea hanganaki fakakaukau ki hono ngaohikoviʻi kinautolú, ʻoku tuku ai ʻe he kakai ʻe niʻihi ʻa e tōʻonga ʻa e niʻihi kehé ke ne kaihaʻasia ʻenau fiefiá. ʻOua e tuku ke puleʻi koe ʻe he ngaahi fakakaukau peheé. Manatuʻi heʻikai lava ke ke fiefia ʻi he taimi ʻokú ke tukulotoa ai ʻa e loto-mamahí. Ko ia ai, hoko ʻo faʻa fakamolemole.—Lau ʻa eʻEfesō 4:31, 32.
FAKAFEANGAI ʻI HA FOUNGA ʻOKU FAKAHŌIFUA KIA SIHOVA
13. (a) ʻOku anga-fēfē hanga ʻe ha Kalisitiane ʻo ‘fokotuʻu ha ngaahi malalaʻi afi kakaha’ ʻi he ʻulu hono filí? (e) Ko e hā nai e ola ʻo ha tali anga-malū ki ha fakatupu-ʻita?
13 ʻE ʻi ai nai e ngaahi taimi te ke ongoʻi ai te ke lava ʻo tokoniʻi ha taha kuó ne faihala kiate koe ke ne mahinoʻi ʻa e ngaahi tuʻunga faka-Kalisitiané. Naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá: “ʻO kapau ʻoku fiekaia ho filí, fafanga ia; kapau ʻokú ne fieinua, ʻoange ha meʻa ke ne inu; he ʻi he fai ʻo e meʻá ni te ke fokotuʻu ai ha ngaahi malalaʻi afi kakaha ki hono ʻulú. ʻOua naʻa tuku ke ikunaʻi koe ʻe he koví, ka ke hanganaki ikunaʻi ʻa e koví ʻaki ʻa e leleí.” (Loma 12:20, 21) ʻI hoʻo anga-ʻofa ʻi he fehangahangai mo e fakatupu-ʻitá, te ke fakavaivaiʻi ai naʻa mo e ngaahi fakakaukau mālohi tahá pea ʻohake ʻa e meʻa lelei ʻi he kakaí. ʻI hono fakahāhā ʻa e mahino, kaungāongoʻi—naʻa mo e manavaʻofa—ki he tokotaha faihalá, te ke malava nai ai ke tokoniʻi ia ke ne ako ʻa e ngaahi moʻoni Fakatohitapú. Tatau ai pē pe ko e hā ʻa e tuʻungá, ko ha tali anga-malū ʻoku ʻoatu ai ki he tokotaha tāutaha ha faingamālie ke fakakaukau ki ho ʻulungaanga leleí.—1 Pita 2:12; 3:16.
14. Tatau ai pē pe kuo kovi fēfē ʻa e fakafeangai atu ha taha, ko e hā ʻoku totonu ai ke ke fakaʻehiʻehi mei hono tukulotoa ʻa e loto-mamahí?
14 ʻI ha ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi, ʻe taʻefeʻunga nai ke feohi mo ha kakai pau. ʻE kau heni ʻa e faʻahinga naʻa nau hoko ko e konga ki muʻa ʻo e fakatahaʻangá ka naʻa nau faiangahala, taʻefakatomala, pea tuʻusi. Kapau kuo fakalotomamahiʻi koe ʻe ha taha pehē, ʻe fuʻu faingataʻa nai ke fakamolemoleʻi ia neongo kapau ʻokú ne fakatomala, koeʻuhi ko e ngaahi kafo fakaeongó ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e taimi ia kae toki sai. ʻI he malumalu ʻo e ngaahi tuʻunga peheé, te ke hanganaki kole nai kia Sihova ke tokoniʻi koe ke fakatupulekina ha laumālie faʻa fakamolemole ki he tokotaha faihala fakatomalá. He ko ē, ʻe lava fēfē ke ke ʻilo ʻa e meʻa ʻoku ʻi he loto ʻo e tokotaha kehé? ʻOku ʻafioʻi ia ʻe Sihova. ʻOkú ne sivi ʻa e ngaahi hehema loloto ʻa ha taha pea ʻokú ne anga-kātaki ki he kau faihalá. (Saame 7:9; Pal. 17:3) Ko e ʻuhinga ia ʻoku pehē ai ʻi he Folofolá: “ʻOua ʻe fetongi ʻa e koví ʻaki ʻa e kovi ki ha taha. Feinga ke fai ʻa e meʻa ʻoku lelei ʻi he anga ʻo e vakai ki ai ʻa e tangata kotoa pē. ʻO ka ala lava, ʻo fakatatau ki he lahi taha ʻo hoʻomou malavá, mou nofo melino mo e tangata kotoa pē. ʻOua te mou faisāuni maʻamoutolu, siʻi faʻahinga ʻofeina, kae tuku ia ki he houhaú; he kuo tohi: ‘ʻOku ʻaʻaku ʻa e sāuní; te u fai ʻe au ʻa e totongi fakafokí, ko e folofola ia ʻa Sihová.’” (Loma 12:17-19) ʻE lava ke ke fakahalaiaʻi totonu ʻa e tokotaha ʻe tahá? ʻIkai. (Māt. 7:1, 2) Ka ʻoku lava ke ke falala-pau ko e fakamaau totonú ʻoku ʻi he ongo toʻukupu ia ʻo e ʻOtuá.
15. Ko e hā ʻa e mahino fekauʻaki mo e kau faihalá ʻoku totonu ke ne ueʻi ʻetau fakakaukau kia kinautolú?
15 Kapau ʻokú ke ongoʻi kuó ke hoko ʻo maʻukovia ʻi ha fakamaau taʻetotonu pea ʻoku faingataʻa ke fakamolemoleʻi ha tokotaha faihala kuó ne fakatomala, ʻe lelei ke ʻiloʻi ko e tokotaha faihalá foki ko ha tokotaha maʻukovia mo ia. ʻOkú ne toe tofanga foki mo ia ʻi he ngaahi nunuʻa ʻo e taʻehaohaoa tukufakaholó. (Loma 3:23) ʻOku ongoʻi manavaʻofa ʻa Sihova ki he faʻahinga taʻehaohaoa kotoa ʻo e tangatá. Ko ia ai, ʻoku feʻungamālie ke lotu maʻá e tokotaha faihalá. Ngalingali ʻe ʻikai te tau hokohoko atu ʻa e ʻita ki he tokotaha ko ia ʻoku tau lotu fekauʻaki mo iá. Pea ʻoku totonu ke tau fakaʻehiʻehi mei he tukulotoa ʻa e loto-mamahí naʻa mo e ki he faʻahinga ʻoku anga-kovi maí ʻoku hā mahino ia mei he ngaahi lea ʻa Sīsū: “Hokohoko atu hoʻomou ʻofa ki homou ngaahi filí pea lotu maʻanautolu ʻoku nau fakatangaʻi kimoutolú.”—Māt. 5:44.
16, 17. ʻOku totonu ke fēfē haʻo tali ʻi he taimi ʻoku fakamāuʻi ai ʻe he kau mātuʻa Kalisitiané ha tokotaha-angahala ʻoku fakatomala, pea ko e hā hono ʻuhingá?
16 Fakatatau ki he finangalo ʻo Sihová, ko e kau mātuʻa Kalisitiané kuo tuku ki ai ʻa e fatongia ʻo e ngāue ki he ngaahi keisi faihala ʻi he fakatahaʻangá. ʻOku ʻikai ke maʻu ʻe he fanga tokoua ko ení ʻa e vavanga fakalūkufua ʻoku maʻu ʻe he ʻOtuá, ka ko ʻenau taumuʻá ke ʻai ʻenau filí ke fehoanaki mo e fakahinohino kuo ʻomai ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá ʻi he malumalu ʻo e tataki ʻa e laumālie māʻoniʻoní. Ko ia ai, ko e meʻa ʻoku fili ʻi he ngaahi meʻa pehē hili ʻa e kumi ki he tokoni ʻa Sihova ʻi he lotú ʻe tapua atu ai ʻa e anga ʻo ʻene vakaí.—Māt. 18:18.
Ko e loto-lelei ke fakamolemolé ko ha fiemaʻu faka-Kalisitiane ia
17 Ko e taimi eni ʻoku mahuʻinga ai ʻa e mateakí. Te ke fakamolemoleʻi pea fakapapauʻi hoʻo ʻofa ki he faʻahinga kuo fakamāuʻi ʻoku nau fakatomalá? (2 Kol. 2:5-8) ʻE ʻikai nai ke faingofua eni, tautautefito kapau ko koe ʻa e tokotaha maʻukovia ʻi he faihalá pe ʻokú ke kāinga mo ha tokotaha maʻukovia. Kae kehe, ʻi hono tuku hoʻo falalá kia Sihova pea ki heʻene founga ʻo e fakafeangai ki he ngaahi meʻá fakafou ʻi he fakatahaʻangá, te ke ngāue fakapotopoto ai. Te ke fakahāhā ai ʻokú ke mātuʻaki fakamolemole loto-lelei.—Pal. 3:5, 6.
18. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻaonga ʻe lava ke ke hokosia koeʻuhí ko e faʻa fakamolemole loto-leleí?
18 ʻOku ʻiloʻi ʻe he kau mataotao ki he moʻui lelei fakaʻatamaí ʻa e ngaahi ʻaonga ʻo e hoko ʻo loto-lelei ke fakamolemolé. ʻOku hanga ʻe he faʻa fakamolemolé ʻo tukuange atu pea aʻu ʻo fakavaivaiʻi ʻa e ngaahi ongoʻi kukuta ʻokú ne fakatupunga ʻa e mahamahakí, pea ʻokú ne fakatupulekina ʻa e ngaahi vahaʻangatae lelei ange mo fiefia ange. Fakafaikehekeheʻi ia mo e ngaahi fakamole ʻo ha ʻikai loto-lelei ke fakamolemole—ko e mahamahaki, ngaahi vahaʻangatae kuo motuhia, loto-mafasia, pea faingataʻa ʻa e fetuʻutakí. Ka ko e tāpuaki mahuʻinga taha ʻo e hoko ʻo loto-lelei ke fakamolemolé ko ha vahaʻangatae lelei mo ʻetau Tamai fakahēvaní, ʻa Sihova.—Lau ʻa eKolose 3:12-14.