Ngaahi Fehuʻi mei he Kau Lautohí
ʻI he Hepelu 2:14 (NW), ko e hā ʻoku ui ai ʻa Sētane ko e “tokotaha ʻokú ne maʻu ʻa e founga ke fakatupunga ʻa e maté”?
Ke fakanounoú, naʻe ʻuhinga ʻa Paulá ko Sētané te ne lava, ʻiate ia pē pe fakafou ʻi heʻene kau fakafofongá, ke fakatupunga ʻa e mate fakaesino ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá. ʻI he fehoanaki mo e meʻa ko iá, naʻe ui ʻe Sīsū ʻa Sētane ‘ko e tamate-tangata mei he kamataʻangá.’—Sione 8:44.
ʻE malanga hake ha taʻefemahinoʻaki ʻi he Hepelu 2:14 koeʻuhi ko e founga ʻo hono liliu ia ʻe he ngaahi liliu ʻe niʻihi, ʻo pehē ʻoku maʻu ʻe Sētane ʻa e ‘mālohi ʻo e maté’ pe “mālohi ki he maté.” (PF, PM, Revised Standard; New International Version; Jerusalem Bible) Ko e ngaahi liliu peheé ʻe lava ke ne ʻai ia ke hā ʻoku maʻu ʻe Sētane ha malava taʻefakangatangata ke tāmateʻi ha taha pē ʻokú ne fili. Kae kehe, ʻoku hā mahino ʻoku ʻikai ko e tuʻungá ia. Kapau ko ia, ngalingali ne mei tafiʻi ʻosi atu ʻe ia he kuohilí pē ʻa e kau lotu ʻa Sihová mei he funga ʻo māmaní.—Senesi 3:15.
Ko e fakalea faka-Kalisi ʻoku liliu ko e “mālohi ki he maté” ʻi he ngaahi liliu ʻe niʻihi mo e “founga ke fakatupunga ʻa e maté” ʻi he New World Translation ko e “kraʹtos tou tha·naʹtou.” Ko e “kraʹtos tou tha·naʹtou” ko e faʻunga ia ʻo e fakalea ʻoku ʻuhinga ko e “mate.” Ko e kraʹtos ʻoku ʻuhinga tefito ia ko e “ivi, mālohi, māfimafi.” Fakatatau ki he Theological Dictionary of the New Testament, ʻokú ne fakahaaʻi “ʻa e ʻi ai mo e fakahuʻuhuʻu ʻo e ivi pe mālohi kae ʻikai ko hono ngāueʻaki.” Ko ia ai, ʻi he Hepelu 2:14, ʻoku ʻikai ʻuhinga ai ʻa Paula ia ʻoku maʻu ʻe Sētané ʻa e mālohi fakaʻaufuli ki he maté. Ka, ʻokú ne tuhuʻi mai ʻa e malava pe ala malava ʻa Sētane ke fakatupunga ʻa e maté.
ʻOku anga-fēfē hono ngāueʻaki ʻe Sētane “ʻa e founga ke fakatupunga ʻa e maté”? ʻI he tohi ʻa Siopé, ʻoku tau lau ai ha meʻa naʻe hoko naʻe hangē nai ʻoku ngali kehé. ʻOku pehē ʻe he fakamatalá naʻe ngāueʻaki ʻe Sētane ha matangi lahi ke ‘fakatupunga ʻa e mate’ ʻa e fānau ʻa Siopé. Kae kehe, fakatokangaʻi, naʻe malava pē ʻa Sētane ke fai eni ʻi he fakaʻatā ʻe he ʻOtuá, ʻa ia naʻe ʻoange koeʻuhí naʻe fakapapauʻi ai ha ʻīsiu mātuʻaki mahuʻinga. (Siope 1:12, 18, 19) Ko e moʻoni, naʻe ʻikai malava ʻa Sētane ke ne tāmateʻi ʻa Siope tonu. Ko e ngofua ia ki aí naʻe taʻofi. (Siope 2:6) ʻOku fakahaaʻi ʻe he meʻá ni, neongo ʻi he taimi ʻe niʻihi, kuo malava ai ʻa Sētane ke fakatupunga ʻa e mate ʻa e faʻahinga faitōnunga ʻo e tangatá, ʻoku ʻikai fiemaʻu ke tau manavahē te ne lava ke toʻo faʻiteliha pē ʻetau moʻuí.
Kuo toe fakatupunga foki ʻe Sētane ʻa e maté fakafou ʻi he ngaahi fakafofonga fakaetangata. Ko ia ai, kuo mate ʻa e kau Kalisitiane tokolahi ko ʻenau tuí, kuo fakapoongi ʻa e niʻihi ʻe ha fuʻu kakai kuo ʻita pe ko e fakapoongi taʻetotonu ʻe he ngaahi tuʻutuʻuni ʻa e kau ʻōfisa fakapuleʻangá pe kau fakamaau taʻefaitotonú.—Fakahā 2:13.
ʻIkai ko ia pē, kuo fakatupunga he taimi ʻe niʻihi ʻe Sētane ʻa e maté ʻaki hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi vaivaiʻanga fakaetangatá. ʻI muʻa ʻi he ngaahi ʻaho ʻo ʻIsilelí, naʻe faleʻi ʻe he palōfita ko Pēlamí ʻa e kau Mōapé ke nau fakataueleʻi ʻa e kau ʻIsilelí “ke fai hala kia Sihova.” (Nomipa 31:16) Naʻe iku ia ki he mate ʻa e kau ʻIsileli laka hake he toko 23,000. (Nomipa 25:9; 1 Kolinito 10:8) ʻOku pehē ʻa e tō ʻi he ʻahó ni ʻa e niʻihi ki he “ngaahi tuʻutuʻuni kākā” ʻa Sētané pea ʻoku tauheleʻi kinautolu ki he ʻulungaanga taʻetaau pe ngaahi tōʻonga taʻefakaʻotua kehe. (Efeso 6:11) Ko e moʻoni, ko e faʻahinga peheé ʻoku ʻikai faʻa mole leva ʻenau moʻuí. Ka ʻoku nau ʻi he tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻo e mole ʻa e moʻui taʻengatá, pea ʻi he founga ko iá ʻoku fakatupunga ai ʻe Sētane ʻenau maté.
Neongo ʻoku tau ʻiloʻi ʻa e ala malava ko ia ʻa Sētane ke fakatupunga ʻa e faingataʻá, ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke tau manavahē tōtuʻa kiate ia. ʻI he taimi naʻe pehē ai ʻe Paula naʻe maʻu ʻe Sētane ʻa e founga ke fakatupunga ʻa e maté, naʻá ne toe pehē naʻe pekia ʻa Kalaisi koeʻuhi ke ne “fakakaʻanga [ʻa Sētane] . . . Pea ke ne fakatauʻataina ʻa e faʻahinga ko ia kotoa pe kuo nau moʻui ʻaki ʻa e nofo popula, heʻenau manavahe ki he mate.” (Hepelu 2:14, 15) ʻIo, naʻe totongi ʻe Sīsū ʻa e huhuʻí pea fakatauʻatāinaʻi ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻoku tuí mei he pōpula ki he angahalá mo e maté.—2 Timote 1:10.
Ko e moʻoni, ko e meʻa fakatupu fifili ke fakakaukau ʻoku maʻu ʻe Sētane ʻa e founga ke fakatupunga ai ʻa e maté, ka ʻoku tau falala pau ʻe malava ʻe Sihova ke tatala ha faʻahinga faingataʻa pē ko e fakatupunga ʻe Sētane mo ʻene kau fakafofongá. ʻOku fakapapauʻi mai ʻe Sihova kia kitautolu ʻe hanga ʻe Sīsū ko ia kuo toetuʻú ʻo “holoki ʻa e ngaahi ngaue ʻa e Tevolo.” (1 Sione 3:8) ʻI he mālohi ʻo Sihová, ʻe fokotuʻu ai ʻe Sīsū ʻa e kau maté pea fakangata ai ʻa e maté. (Sione 5:28, 29) ʻE faai atu pē, ʻe hanga ʻe Sīsū ʻo fakaeʻa mahino ʻa e ngataʻanga ʻo e mālohi ʻo Sētané ʻaki hono tuku ia ki he luo taʻeʻiai hano takelé. ʻOku fakahalaiaʻi fakaʻosi leva ai ʻa Sētane ki he fakaʻauha taʻengata.—Fakahā 20:1-10.