Tuʻu Maʻumaʻuluta ʻi he Tuí!
Ko e Ngaahi Meʻa Mahuʻinga Mei He ʻUluaki Pitá
KO E KAU FAKAMOʻONI ʻA SIHOVÁ ʻoku nau fehangahangai mo e ngaahi faingataʻa, pe ngaahi ʻahiʻahi kehekehe ʻo ʻenau tuí. ʻI he ngaahi fonua ʻe niʻihi, ko ʻenau ngāue fakamalanga ʻo e Puleʻangá ʻoku fai ia ʻi he fehangahangai mo e fakatanga lahi. Ko Sētane ko e Tēvoló ko e tupuʻanga ia ʻo e ngaahi meʻa ko ení pea mo e toe ngaahi feinga kehe ke fakaʻauha honau vahaʻangatae mo e ʻOtuá. Ka heʻikai ke siaʻa ia, koeʻuhi he ko Sihova ʻoku ne ʻai ke tuʻu maʻu ʻene kau sevānití—ʻio, ke maʻumaʻuluta ʻi he tuí.
Naʻe maʻu ʻe he ʻapositolo ko Pitá ʻa e faingamālie ke ne ‘fakakaukaua hono fanga tokoua’ ʻa ia naʻa nau “mafasia ʻi he ngaahi ʻahiʻahi lahi.” (Luke 22:32; 1 Pita 1:6, 7, PM) Ko e meʻa ia naʻá ne fai ʻi heʻene ʻuluaki tohí, ʻa ia naʻe tohi nai he 62-64 T.S. mei Pāpilone. ʻI heʻene tohí naʻe fai ai ʻe Pita ʻa hono akonakiʻi, fakafiemālieʻi, pea mo fakalototoʻaʻi ʻa e kau Siu mo e kau Senitaile Kalisitiané, ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau talitekeʻi ʻa e ngaahi ʻohofi ʻa Sētané pea nau tuʻu ʻo “maʻumaʻuluta he tui.” (1 Pita 1:1, 2; 5:8, 9) Koeʻuhi ʻoku toesiʻi pē ʻa e taimi ʻo e Tēvoló pea ko ʻene ngaahi ʻohó ʻoku fulikivanu, ʻoku moʻoni ʻe malava ke maʻu ha ʻaonga ʻe he kakai ʻa Sihová mei he ngaahi lea fakamānava ko eni ʻa Pitá.
ʻUlungaanga Fakatuʻunga ʻi he Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni Fakaʻotua
Tatau ai pē pe ʻoku tau maʻu ʻa e ʻamanaki fakahēvaní pe fakaemāmaní, ʻoku totonu ke ne tokoniʻi kitautolu ke tau kātakiʻi ʻa e ngaahi faingataʻá pea ngāue ʻi he founga fakaʻotuá. (1:1–2:12) Ko e ʻamanaki ki ha tofiʻa fakahēvaní ʻokú ne ueʻi ai ʻa e kau paní ke nau fiefia ʻi heʻenau fehangahangai mo e ngaahi faingataʻá, ʻa ia ʻoku hoko ke ne hanga ʻo siviʻi ʻenau tuí. ʻI he hoko ko ha fale fakalaumālie ʻoku langa ʻi he makatuʻunga ko Kalaisí, ʻoku nau foaki atu ʻa e ngaahi feilaulau fakalaumālie ʻoku fakahōifua ki he ʻOtuá pea ʻai ʻenau angafaí ʻi ha founga lelei ʻoku ʻomai ai ha fakalāngilangi kiate iá.
Ko ʻetau feangai mo hotau kaungātangatá ʻoku totonu ke puleʻi ʻe he ngaahi tefitoʻi moʻoni fakaʻotuá. (2:13–3:12) Naʻe fakahā ʻe Pita ʻoku totonu ke tau moʻulaloa ki he kau pule fakaetangatá. Ko e kau sevāniti tauhiʻapí naʻe fiemaʻu ke nau moʻulaloa ki honau ngaahi ʻeikí, pea mo e ngaahi uaifí ki honau ngaahi husepānití. Ko e ʻulungaanga fakaʻotua ʻo ha uaifi Kalisitiane te ne lava ʻo ikunaʻi nai hono husepāniti taʻetuí ki he tui moʻoní. Pea ko ha husepāniti tui ʻoku totonu ke ne ‘ʻoange ki hono uaifí ʻa e fakaʻapaʻapa ko ha hama vaivai.’ Ko e kau Kalisitiane kotoa pē ʻoku totonu ke nau fakahā ʻenau feongoʻiʻaki, pea maʻu mo e ʻofa uʻuuʻu fakaefakatokouá, ʻo fai ʻa ia pē ʻoku leleí, pea fetuli ki he melinó.
Ko e Faʻakātakí ʻOkú Ne ʻOmai ʻa e Ngaahi Tāpuaki
Ko e faʻakātaki loto-tōnunga ʻa e kau Kalisitiane moʻoní ʻi he ngaahi mamahí ʻe iku ai ki he ngaahi tāpuaki. (3:13–4:19) Kapau ʻoku tau mamahi koeʻuhi ko e māʻoniʻoní, ʻoku totonu ke tau fiefia. Koeʻuhi naʻe mamahi foki ʻa Kalaisi ʻi he kakano ke ne tataki kitautolu ki he ʻOtuá, ʻoku totonu ai ke ʻoua te tau kei moʻui ʻo fakatatau ki he ngaahi holi ʻa e kakanó. Kapau te tau kātakiʻi angatonu ʻa e ngaahi faingataʻá, te tau kau leva ʻi he fiefia lahi ʻi he fakahā mai ʻa Sīsuú. ʻI heʻetau fuesia ʻa e fakamamahí koeʻuhi ko e huafa ʻo Kalaisí, pe koeʻuhi ko ʻetau hoko ko ʻene kau ākongá, ʻoku totonu ke ne ʻai kitautolu ke tau fiefia koeʻuhi ʻoku fakamoʻoniʻi ai ʻoku tau maʻu ʻa e laumālie ʻo Sihová. Ko ia ʻi heʻetau mamahi ʻo fakatatau mo e finangalo ʻo e ʻOtuá, tau tuku kitautolu kiate ia pea tau hokohoko atu ʻa e faileleí.
ʻI he hoko ko e kau Kalisitiané, ʻoku fiemaʻu ke tau fakahoko loto-tōnunga ʻa hotau ngaahi fatongiá pea ke tau fakatōkilalo kitautolu ʻi he malumalu ʻo e nima māfimafi ʻo e ʻOtuá. (5:1-14) Kuo pau ke loto-fiefai ʻa hono tauhi ʻa e tākanga ʻa e ʻOtuá ʻe he kau mātuʻá, pea ko kitautolu kātoa ʻoku totonu ke tau lī atu hotau loto-moʻuá kia Sihova, he ʻoku tau ʻiloʻi ʻokú ne tokanga moʻoni mai kiate kitautolu. ʻOku fiemaʻu foki ke tau tuʻu ʻo fakafepaki ki he Tēvoló pea ʻoua ʻe teitei hoko ʻo loto-pepeu, he ʻoku tatau ʻa e ngaahi mamahi ʻoku inumia ʻe hotau fanga tokouá mo ia ʻoku tau maʻú. Manatuʻi maʻu pē ko e ʻOtua ko Sihová te ne fakakaukaua kitautolu pea te ne fakaivia kitautolu ke tau tuʻu maʻumaʻuluta ʻi he tuí.
[Puha/Fakatātā ʻi he peesi 21]
Ko e Teu Fakaefefiné: ʻI he akonaki ki he kau fefine Kalisitiané naʻe pehē ʻe Pita: “Pea ko e teu ʻo e faʻahinga ko ia ke ʻoua naʻa ko e teu ʻi tuʻa—ko e fi ʻo e ʻulu mo e ʻai ʻo e koula mo e tui ʻo e ngaahi kofu—ka ke nau teu ʻaki ʻa e tangata fufū ʻo e loto, ʻio, ʻaki ʻa e meʻa taʻe ʻauha ko e angavaivai mo e angamalū, ʻa ia ko e meʻa mahuʻinga ʻaupito ʻi he ʻafio ʻa e ʻOtua.” (1 Pita 3:3, 4) Lolotonga ʻo e ʻuluaki senituli T.S., naʻe faʻa ʻai ʻe he kau fefine panganí ke hulu ʻa e teu ʻo e ʻulu, ʻi hono fī honau ngaahi ʻulu loloá ki he ngaahi sīpinga ke fusi mai ʻaki ʻa e tokangá pea ʻai ʻa e ngaahi pine ʻulu koula ʻi honau ʻulú. ʻOku ngalingali, naʻe fai eni ʻe he tokolahi ke fusi mai ʻaki ʻa e tokangá—ko e meʻa taʻefeʻunga ia ki he kau Kalisitiané. (1 Tīmote 2:9, 10) Ka, ʻoku ʻikai ke hala ʻa e teu kotoa pē, he naʻe fakakau atu ʻe Pita ‘ʻa e ʻai ʻo e ngaahi kofu tuʻa’—ʻoku hā mahino ko e meʻa ʻoku mātuʻaki fiemaʻu. Naʻe toe ngāueʻaki ʻe he kau sevāniti ʻa e ʻOtuá ʻi he kuonga muʻá ʻa e ngaahi koloa meʻa teuteu. (Sēnesi 24:53; ʻEkisoto 3:22; 2 Sāmiuela 1:24; Selemaia 2:32; Luke 15:22) Kaekehe, ko ha fefine Kalisitiane te ne poto ia ʻi hono taʻofi mei hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi pine teuteu fakanikonikoʻí mo e ngaahi vala ʻoku fusi mai ʻaki ʻa e tokanga fakakakanó pea ʻoku totonu ke ngāue fakapotopotoʻaki ʻa e vali ʻo e matá. Ko e taumuʻa ʻo e akonaki fakaʻapositoló ni ko e fefiné ʻoku totonu ke ne fakamamafaʻi, ʻo ʻikai ko hono fōtunga hāmaí, ka ko e teu ʻi lotó. Ke ne fakaholomamata moʻoni ai, ʻoku totonu ke ne tui ʻa e vala ʻoku taau pea ke ne maʻu ʻa e anga ʻo ia ʻoku manavahē ki he ʻOtuá.—Palōvepi 31:30; Maika 6:8.
[Maʻuʻanga ʻo e Tā]
Israel Department of Antiquities and Museums; Israel Museum/David Harris