LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w93 7/1 p. 12-17
  • Ko e Ako ʻOku ʻi Ai ha Taumuʻa

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Ko e Ako ʻOku ʻi Ai ha Taumuʻa
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1993
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Ngaahi Poto ʻOku Fiemaʻu Kae Hoko ko e Kau Faifekau Ola Lelei
  • Ngaahi ʻAonga ʻo e Ako Leleí
  • Ako Feʻunga
  • Ko e Vakai Mafamafatatau ki he Akó
  • Fatu ʻa e Fakamolé
  • Ko e Kakai Ako ʻOku Fāʻūtaha
  • Ko e Akó​—Ngāueʻaki Ia ke Fakahīkihikiʻi ʻa Sihova
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1996
  • ʻOku Totonu ke ʻAlu ʻa ʻEku Tamá ki he Akó?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2003
  • Ngaahi Mātuʻa—Ko e Hā ʻa e Kahaʻu ʻOku Mou Fiemaʻu ki Hoʻomou Fānaú?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—2005
  • Kau Talavou ʻOku Nau Manatuʻi Hono Tokotaha-Fakatupú
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1996
Sio ki he Me‘a Lahi Ange
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1993
w93 7/1 p. 12-17

Ko e Ako ʻOku ʻi Ai ha Taumuʻa

“Akonakiʻi ae agatonu, bea e tubulekina ai a ene ilo.”​—PALOVEPI 9:9, PM.

1. Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku ʻamanekina ʻe Sihova mei heʻene kau sevānití ʻo fekauʻaki mo e ʻiló?

KO SIHOVÁ “ko e ʻOtua ʻo e ʻilo.” (1 Sāmiuela 2:​3, NW) ʻOkú ne akoʻi ʻene kau sevānití. Naʻe kikiteʻi ʻe Mōsese ʻe pehē ʻe he kakaí ʻo kau ki he kakai ʻIsilelí: “Koe mooni koe buleaga lahi ni koe kakai boto mo faa ilo.” (Teutalōnome 4:​6, PM) ʻOku totonu foki ki he kau Kalisitiane moʻoní ke nau maʻu ha ʻilo lahi. ʻOku fiemaʻu ke nau hoko ko e kau ako mātuʻaki lelei ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá. Naʻe tohi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻi heʻene fakahā ʻa e taumuʻa ʻo e ako ko iá: “Ko kimaua foki . . . ʻoku ʻikai tuku ʻema hufia kimoutolu, mo ʻema kolenga ke mou potopotoʻi ʻi he ʻilo ki hono finangalo, ko e meʻa ʻi he poto kehekehe mo e ʻilo kehekehe ʻoku mei he Laumalie; koeʻuhi ke tāu hoʻomou laka pea mo e ʻEiki, ʻo huʻu ki he meʻa kotoa pe te ne hōifua ai; ʻo mou fakatupu fua, ko e ngaahi ngaue lelei kehekehe; mo mou tupulekina ko e meʻa ʻi he ʻilo ki he ʻOtua.”​—Kolose 1:​9, 10.

2. (a) Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu ki ha taha kae malava ke maʻu ʻa e ʻilo kānokato ʻo e ʻOtuá? (e) Ko e hā ʻa e meʻa kuo fai ʻe he Kulupu Pule ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻo kau ki he meʻá ni?

2 Ko e ako ʻi he taumuʻa ke maʻu ha ʻilo kānokato ʻo e ʻOtuá mo ʻene ngaahi taumuʻá ʻoku fiemaʻu ke ʻi ai ha faʻahinga tuʻunga fakaako. Ka ʻoku ʻi ai ʻa e kakai tokolahi kuo nau maʻu ʻa e ʻilo ʻo e moʻoni ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá ʻoku nau nofo ʻi ha ngaahi fonua ʻa ia ʻoku siʻisiʻi pe ʻikai ke ʻi ai ha faingamālie ke maʻu ha ako totonu fakaemāmani. Naʻa nau faingatāmaki. Ke lavaʻi ʻa e palopalema ko ʻení, kuo laui taʻu lahi hono fai ʻe he Kulupu Pule ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ʻa e fakahinohino, ʻo pehē, ka fiemaʻu, ʻoku totonu ke fai ʻa e ako ke lau tohi ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi fakatahaʻangá. Lahi ange he taʻu ʻe 30 kuo hilí, naʻe pulusi ai ʻe he nusipepa ʻi Pelēsila ko e Diário de Mogi ʻa e kupu “Ko e Faitau ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ki he Taʻemalava Ke Lau Tohí.” Naʻe pehē ai: “ʻOku kamata ha tokotaha faiako taukei . . . ke faiako ʻi he kātaki ki he niʻihi kehe ke lau tohi mo tohi. . . . Ko e kau akó, koeʻuhi ko e ngaahi meʻa ʻokú ne ueʻi kinautolu ke hoko ko e kau faifekau ʻa e ʻOtuá, kuo pau ke nau feinga ke fakatupu ʻa e ʻilo ki he leá koeʻuhi ka nau malava ʻo malanga.” Ko ia, kuo laui afe ʻa e kakai ʻi he māmani kātoa kuo nau malava ke hoko ko e kau ako lelei ʻo e Folofola ʻa e ʻOtuá. Naʻa nau kau ki he tuʻunga ako ko ʻení mo ʻi ai ʻa e taumuʻa māʻolunga ʻi heʻenau fakakaukaú.

Ngaahi Poto ʻOku Fiemaʻu Kae Hoko ko e Kau Faifekau Ola Lelei

3, 4. (a) Ko e hā ʻoku mahuʻingaʻia ai ʻa e kau Kalisitiane moʻoní ʻi he akó? (e) Ko e hā ʻa e tuʻunga naʻe ʻi ʻIsileli, pea ko e hā ʻa e tuʻunga fakaako ʻoku ʻikai ala tuku mei he lotolotonga ʻo ʻetau ngaahi fakatahaʻangá ʻi he ʻahó ni?

3 Ko e kau Kalisitiane moʻoní ʻoku nau mahuʻingaʻia ke ako, ʻo ʻikai ko ʻenau saiʻia pē ke ako, ka koeʻuhi ke nau hoko ko e kau sevāniti ola lelei ange ʻa Sihova. Naʻe ʻomai ʻe Kalaisi ki he kau Kalisitiane kotoa pē ʻa e ngāue ke “ngaohi ʻa e ngāhi kakai kotoa pe ko ʻeku kau ako, . . . mo e akoʻi kinautolu ke tauhi ʻa e ngāhi meʻa kotoa pe kuo u tuʻutuʻuni atu.” (Mātiu 28:​19, 20) Ke akoʻi ha niʻihi, ko kinautolu ʻoku faiakó kuo pau ke nau ʻuluaki ako, pea ʻoku fiemaʻu heni ʻa e ngaahi founga lelei ki he akó. Kuo pau ke nau maʻu ʻa e malava ke sivisivi fakalelei ʻa e ngaahi konga Tohitapú. (Ngāue 17:11) Ke fakahoko honau fatongia kuo maʻú, ʻoku toe fiemaʻu kiate kinautolu ke nau malava ʻo lau tohi lelei.​—Vakai kia Hapakuke 2:2; 1 Tīmote 4:13.

4 Hangē ko ia naʻa tau vakai ki ai ʻi he kupu ki muʻá, ʻoku ʻi ai ʻa e ʻuhinga lelei ke tui naʻa mo e fānau ʻi ʻIsileli ʻo e kuo hilí naʻa nau poto he lau tohí mo e tohí. (Fakamaau 8:14; ʻAisea 10:19) ʻOku fiemaʻu ki he kau faifekau Kalisitiane ʻo e ʻaho ní ke nau hiki ha ngaahi nouti ke maʻa mo lelei ʻi heʻenau ngāue fakamoʻoni mei he fale ki he falé. ʻOku nau fai ʻa e ngaahi tohi, lolotonga ʻa e fakatahá ʻoku nau hiki ʻa e ngaahi nouti, mo fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau akó. ʻOku fiemaʻu ki he ngaahi meʻá ni kotoa ʻa e tohinima lelei. Ko e tauhi ʻo e ngaahi lekooti ʻi he loto fakatahaʻanga Kalisitiané ʻoku fiemaʻu ki ai ke ʻi ai ha ʻilo tefito ki he fiká.

Ngaahi ʻAonga ʻo e Ako Leleí

5. (a) Ko e hā ʻa e tupuʻanga ʻo e foʻi lea ko e “ako” [school]? (e) Ko e hā ʻa e faingamālie ʻoku totonu ke puke leva ʻe he kau talavoú?

5 ʻOku fakatupu tokanga, ko e foʻi lea ko e “ako” [school], ʻoku mei he foʻi lea faka-Kalisi ko e skho·leʹ, ʻa ia ko hono ʻuluaki ʻuhingá ko e “taimi ʻatā” pe ko hono ngāueʻaki ʻa e taimi ʻataá ki ha ngāue mahuʻinga, hangē ko e akó. Ne hoko mai ki mui ke ui ʻaki ia ʻa e feituʻu ʻoku fai ai ʻa e akó. ʻOku fakahā heni, naʻe ʻi ai ʻa e taimi, ko e kalasi māʻolungá pē​—ʻi Kalisi mo e ngaahi fonua kehé​—naʻe ʻi ai honau taimi ʻatā ke ako. Naʻe nofo taʻe ʻilo pē ʻa e faʻahinga naʻe ngāué. ʻI he ʻahó ni, ʻi he ngaahi fonua lahi ʻoku fakaʻatā ai ki he fānaú mo e kau talavoú ha taimi ke ako. Ko e Kau Fakamoʻoni kei talavoú ʻoku totonu ke nau ngāueleleiʻaki ʻa e faingamālié ke hoko ko e kau sevāniti ʻa Sihova ʻoku maʻu ʻa e ʻilo mo alafua.​—ʻEfesō 5:​15, 16.

6, 7. (a) Ko e hā ʻa e ngaahi ʻaonga ʻo e ako totonú? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi founga ʻe ʻaonga ai ʻa e ako ki ha lea muli? (f) Ko e hā ʻa e tuʻunga he ʻahó ni ʻoku ʻi he lotolotonga ʻo e kau talavou tokolahi ʻi he ʻosi ʻenau akó?

6 Ko ha ʻilo tefito ki he hisitōliá, siokālafí, saienisí, mo e ngaahi meʻa peheé ʻe tokoni ia ki he Kau Fakamoʻoni kei talavoú ke hoko ko e kau faifekau fakakaukau mafamafatatau. ʻI heʻenau akó ʻe akoʻi ai kinautolu ʻo ʻikai ki he ngaahi kaveinga pē ka ko e founga foki ʻo e akó. ʻOku ʻikai ke ngata leva ʻa e ako ʻa e kau Kalisitiané ʻi heʻenau nofo mei he akoʻangá. Kaekehe, ko e meʻa ʻoku nau maʻu mei heʻenau akó ʻe fakatuʻunga lahi pē ia ʻi he ʻilo ki he founga hono fai ʻo e akó. Ko e ako ʻi he ngaahi ʻapiakó mo e fakatahaʻangá foki ʻe tokoni kiate kinautolu ke nau fakatupu ʻa e mafai ke nau fakakaukau. (Palōvepi 5:​1, 2) ʻI he taimi ʻoku nau lau tohi aí ʻe toe lelei ange ʻenau fakatokanga meʻa ki he meʻa ʻoku mahuʻingá, mo e meʻa ʻoku totonu ke fakaʻilongaʻí mo fakamanatuʻí.

7 Ko e fakatātā, ko e ako ki ha lea muli, ʻe ʻikai ke ngata pē ʻi hono fakatupu ʻo e malava fakaefakakaukau ʻi he kau talavoú ka ʻe toe ʻai ai kinautolu ke lahi ange ʻenau ngāueʻaki ʻi he kautaha ʻa Sihová. ʻI he ngaahi vaʻa ʻe niʻihi ʻo e Watch Tower Society, ʻoku ʻi ai ʻa e faʻahinga ko e ngaahi tokoua kei talavou kuo nau ʻilo ʻoku ʻaonga ke nau poto he lea pe lau tohi faka-Pilitāniá. ʻIkai ko ia pē, ʻoku totonu ke feinga ʻa e kau faifekau Kalisitiane kotoa pē ke mahino lelei ʻa e lea naʻa nau tupu hake aí. ʻOku taau ke fakahā ʻa e ongoongo lelei ʻo e Puleʻangá ʻi he founga mahinongofua mo fakakalama totonu. ʻOku fakahā ʻe he ngaahi moʻoniʻi meʻa ʻi he māmaní ʻi he ʻahó ni, ʻi he ʻosi ʻa e ako ʻa e kau talavou tokolahi ʻoku nau kei faingataʻaʻia ʻi he tohí mo leatotonuʻaki ʻa e leá pea mo hano fai ha ngaahi fika faingofua pē; pea ʻoku siʻisiʻi ʻaupito ʻenau ʻilo ki he hisitōliá mo e siokālafí.

Ako Feʻunga

8. Ko e hā ʻa e ngaahi konga Tohitapu ʻoku kaunga ki he kaveinga ko e ako fakamāmaní mo e malava ʻa ha taha ke poupouʻi pē ia?

8 Ko ia ai, ʻoku hā ngali ko e taimi totonu ʻeni ke fakakaukau ki he tuʻunga faka-Kalisitiane ʻo kau ki he ako fakamāmaní. Ko e hā ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapu ʻoku kaunga ki he meʻá ni? ʻUluaki, ʻi he ngaahi fonua lahi ko e moʻulaloa totonu kia “Sisa” ʻoku ʻi ai ʻa e fiemaʻu ki he ngaahi mātuʻa Kalisitiané ke ʻave ʻenau fānaú ki he akó. (Maʻake 12:17; Taitusi 3:1) Pea ki he Kau Fakamoʻoni kei talavoú, ʻoku totonu ke nau manatuʻi ʻi heʻenau ngāue fakaakó ʻa e lau ʻi he tohi Kolose 3:23 ʻoku pehē: “ʻIlonga ha meʻa te mou fai, ngaue fie ngaue ki ai, he ko e ngaue ki he ʻEiki, ʻo ʻikai ki he kakai.” Ko e tefitoʻi moʻoni hono ua ʻoku kaunga ki aí, ʻoku totonu ki he kau Kalisitiané ke nau poupouʻi pē kinautolu neongo ʻoku nau hoko ko e kau faifekau taaimuʻa taimi-kakato. (2 Tesalonaika 3:​10-12) Kapau kuo mali ha taha, ʻoku totonu ki ha tangata ke ne malava ʻo tokonaki totonu ki hono uaifí pea mo ha fānau kuó na maʻu, pea mo ha toe kiʻi meʻa ke foaki kiate kinautolu ʻoku ʻi ai ha fiemaʻú pea ke poupouʻi ʻa e ngāue fakaemalanga fakalotofonuá pea ʻi māmani lahí.​—ʻEfesō 4:28; 1 Tīmote 5:8.

9, 10. (a) Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku hā ngali ko e meʻa ia ʻoku faʻa hoko ʻi he ngaahi fonua lahi? (e) Ko e hā ʻa e vāhenga ʻe fakakaukau nai ʻe ha faifekau taaimuʻa ko e vāhenga feʻunga?

9 Ko e hā ʻa e lahi ʻo e ako ʻoku fiemaʻu ki ha talavou Kalisitiane koeʻuhi ke ne aʻusia ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapu ko ení peá ne malava ʻo fai hono ngaahi fatongia faka-Kalisitiané? ʻOku kehekehe ia ʻi he fonua taki taha. Kaekehe, ʻoku hā ngali ko e tuʻunga fakalūkufua ʻi he ngaahi fonua lahi, ʻoku māʻolunga ange he taimí ni ʻa e tuʻunga ako ʻoku fiemaʻu ke maʻu ha vāhenga leleí ʻi he ngaahi taʻu ki muʻa atú. ʻOku fakahā mei he ngaahi fakamatala ʻoku maʻu mei he ngaahi vaʻa ʻo e Watch Tower Society ʻi he ngaahi konga kehekehe ʻo e māmaní ʻoku faingataʻa ʻi he ngaahi feituʻu lahi ke maʻu ha ngāue ʻi ha vāhenga lelei ʻi he ʻosi pē ʻa e akó ʻi ha tuʻunga siʻisiʻi ʻa ia ko e tuʻutuʻuni ʻa e laó pe ʻi he ngaahi fonua ʻe niʻihi ʻi he ʻosi ʻa e ako ʻi he kolisí.

10 Ko e hā hono ʻuhinga ʻo e “vāhenga lelei [decent]”? ʻOku ʻikai te ne fakahā ko e ngaahi ngāue ʻoku totongi māʻolunga ʻaupito. Ko e Webster’s Dictionary ʻokú ne hanga ʻo fakaikiiki ʻa e “lelei” ʻi he meʻá ni ko e “feʻunga, fakafiemālie.” Ko e fakatātā, ko e hā leva ʻe “feʻunga” kiate kinautolu ʻoku fakaʻamu ke hoko ko e kau faifekau taaimuʻa ʻo e ongoongo leleí? ʻOku faʻa fiemaʻu ki he faʻahinga ko ʻení ke ʻi ai haʻanau ngāue konga taimi ke “ʻoua naʻa fakamafasia” honau ngaahi tokouá pe ko honau fāmilí. (1 Tesalonaika 2:9) ʻE lava ke pehē ʻoku “feʻunga,” pe “fakafiemālie,” honau ngaahi vāhengá kapau ko e meʻa ʻoku nau maʻú te nau malava ʻo nofo feʻunga pea te nau kei maʻu hanau taimi mo ha mālohi feʻunga ke fakahoko ʻenau ngāue fakamalanga faka-Kalisitiané.

11. Ko e hā kuo tuku ai ʻe he kau talavou ʻe niʻihi ʻa e ngāue taaimuʻá, pea ko e hā ʻa e fehuʻi ʻoku malanga haké?

11 Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku faʻa hoko ʻi he ʻaho ní? Kuo toe fakahā ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi fonua ʻoku ʻi ai ʻa e kau talavou ʻoku lelei ʻenau taumuʻá kuo nau nofo mei he akó ʻi he ʻosi ʻo e feinga ako siʻisiʻi naʻe fiemaʻu fakalaó koeʻuhi ke nau hoko ko e kau taaimuʻa. ʻOku teʻeki ai ke nau taau pe malava ke maʻu ha poto ke fai ha ngāue. Kapau naʻe ʻikai ke tokoniʻi fakapaʻanga ʻe heʻenau ngaahi mātuʻá, naʻe pau ke nau kumi ha ngāue konga taimi. Naʻe ʻi ai ʻa e faʻahinga naʻe pau ke nau fai ha ngaahi ngāue ʻa ia ʻoku fiemaʻu ke nau ngāue ʻi ha taimi lahi ke maʻu ha paʻanga feʻunga ki heʻenau nofó. Pea ʻi heʻenau fuʻu helaʻiá, naʻa nau tuku ai ʻa e ngāue taaimuʻá. Ko e hā ʻa e meʻa te nau malava ke fai ke maʻu ai ha tokoni fakapaʻanga maʻanautolu ka nau toe foki ki he ngāue taaimuʻá?

Ko e Vakai Mafamafatatau ki he Akó

12. (a) Fekauʻaki mo e akó, ko e hā ʻa e ongo vakai tōtuʻa ʻe ua ke fakaʻehiʻehi mei ai ʻa e Kalisitiané? (e) Ki he kau sevāniti fakatapui ʻa Sihová mo ʻenau fānaú, ko e hā ʻa e taumuʻa ʻoku totonu ke fakahoko ai ʻa e ō ki he akó?

12 ʻE tokoni ha vakai mafamafatatau ki he akó. Ki he tokolahi ʻo e kau talavou ʻo e māmaní ko e akó ko e fakaʻilonga ʻo ha tuʻunga, ko ha faʻahinga meʻa ke ne tokoni ke nau ʻalu ai ki ʻolunga, ko e kī ki ha sīpinga moʻui maʻu koloa mo fakamatelie. Ki he niʻihi kehe, ko e akó ko ha meʻa ke fai fakavavevave ʻo ka malava. ʻOku ʻikai ke feʻunga ki he Kalisitiane moʻoní ʻa e ongo fakakaukau fakatouʻosi ko ení. Ka ko e hā leva ʻe lava ke ui ko ha “vakai mafamafatatau”? ʻOku totonu ki he kau Kalisitiané ke nau vakai ki he akó ko e founga ke ngāueʻaki ke aʻusia ha meʻa. ʻI he ngaahi ʻaho fakaʻosí ni, ko ʻenau taumuʻá ke fai tauhi kia Sihova ʻi he lahi taha pea pehē ki he ola lelei taha ʻe malavá. Kapau ko e fonua ʻoku nau nofo aí ʻe malava pē ai ke nau maʻu ha ngāue ʻi he hili ʻa e ako siʻisiʻí pe naʻa mo e ako kolisí pea maʻu ai ha vāhenga ʻe ʻikai feʻunga ke poupouʻi kinautolu ʻi he tuʻunga ko e kau taaimuʻá, ʻoku tonu nai ke fai ha fakakaukau ki ha toe fakalahi atu ʻo e akó. Ka ʻe fai ʻeni ʻo fakahangataha ʻa e taumuʻá ki he ngāue fakamalanga taimi-kakato.

13. (a) Naʻe malava fēfē ʻe ha tuofefine ʻe taha ʻi Filipaini ke ne hokohoko atu ʻene ngāue taaimuʻá lolotonga ia ʻokú ne kei fai hono ngaahi fatongia ki he fāmilí? (e) Ko e hā ʻa e fakatokanga ʻoku feʻungamālié?

13 ʻOku ʻi ai ʻa e faʻahinga kuo nau fai ʻa e ngaahi ako, ʻa ia ʻe fakaava ai kiate kinautolu ha ngaahi faingamālie ki ha ngāue ke toki kau pe toe foki ki he ngāue fakamalanga taimi-kakató. Naʻe ngāue ha tuofefine ʻi Filipaini ʻo tokonaki maʻá e fāmilí, ka naʻá ne fie hoko ko ha taaimuʻa. ʻOku fakamatala mai ʻe he vaʻá: “Naʻá ne malava ke fai ʻa e meʻá ni koeʻuhi naʻá ne toe fakalahi atu ʻa ʻene ako ke taau ai ʻo hoko ko ha ʻakauniteni.” Naʻe toe fakahā mei he vaʻa pē ko ʻení ʻo pehē: “ʻOku mau maʻu ha faʻahinga ʻoku nau ako pea ʻi he taimi tatau kuo nau malava ke fokotuʻutuʻu mo vahevahe ʻenau ngāué kae ngāue taaimuʻa. ʻOku nau faʻa hoko ko e kau malanga lelei ange ʻi heʻenau hoko ko e kau ako leleí, kapau heʻikai te nau fie faai ki ʻolunga ʻi he tuli ki he ngaahi meʻa fakamāmaní.” ʻOku totonu ke tau maʻu mei he konga fakaʻosi ʻo e fakamatalá ha meʻa ke fakakaukau ki ai. Kapau ʻoku hā ngalingali ʻoku fiemaʻu ki ha taha ke fai ha ako lahi ange, kuo pau ke ʻoua ʻe ngalo ʻiate ia ʻa e taumuʻa ʻo hono fai iá pe liliu ia ki ha taumuʻa fakamatelie.

14, 15. (a) Ko e hā ʻoku totonu ai ke ʻoua ʻe fokotuʻu ha lao fekauʻaki mo e akó? (e) Ko e hā ʻa e ako fakamāmani naʻe maʻu ʻe ha ngaahi tokoua faifatongia ʻe niʻihi pea ko e hā ʻa e lelei naʻa nau maʻu ʻo fetongiʻakí?

14 ʻI he ngaahi fonua ʻe niʻihi, ʻoku ʻi ai ha ngaahi kolisi ʻoku tokonaki mai ai ha ngaahi ako ngāue ke mateuteu ʻa e kau Kalisitiane kei talavoú ke maʻu ha poto pe pōtoʻi ngāue ʻi he taimi ʻoku ʻosi ai ʻa e akó. Naʻa mo e taimi ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha meʻa pehē, ʻi he ngaahi fonua ʻe niʻihi ʻoku ʻi ai ʻa e kau talavou ʻoku fakangatangata pē ʻenau akó ka ʻoku nau maʻu ha ngāue konga taimi ʻo nau malava ai ke maʻu ha meʻa feʻunga kae ngāue taaimuʻa. Ko ia ʻoku ʻikai ke totonu ke fokotuʻu ha ngaahi lao ke poupouʻi pe fakafepakiʻi ʻa e hoko atu ke fai ha ako.

15 ʻOku tokolahi ʻa e faʻahinga ʻoku nau ngāue ʻi he tuʻunga fatongia ko e kau ʻovasia fefonongaʻaki, ʻi he ʻuluʻi ʻōfisi ʻo e Sōsaietí, pe ʻi he taha ʻo e ngaahi vaʻá ko e faʻahinga naʻe fakangatangata pē ʻenau akó. Naʻa nau hoko ko e kau taaimuʻa angatonu, ʻo ʻikai ke tuku ʻenau ako ki he ngaahi meʻa, naʻa nau maʻu ʻa e ngaahi fakahinohino pea kuo tuku kiate kinautolu ha ngaahi fatongia lahi ange. Kuo ʻikai te nau fakaʻiseʻisa ʻi he meʻa ko ia naʻa nau fili ki aí. ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ko e niʻihi ʻo honau toʻú naʻa nau fili ke nau ō ʻo ako fakaʻunivēsiti pea kuo tuku ʻenau kei laka ki muʻa fakalaumālié, ʻo fakapōpulaʻi kinautolu ʻe he poto fakafilōsefa fakaʻauha tui mo e “poto ʻo e maama ko eni.”​—1 Kolinitō 1:​19-21; 3:​19, 20; Kolose 2:8.

Fatu ʻa e Fakamolé

16. (a) Ko hai ke ne fili pe ʻoku lelei ke toe hoko atu ʻa e akó, pea ko e hā ʻa e meʻa ʻoku totonu ke tauhi maʻu ʻi he fakakaukaú ko e meʻa mahuʻinga taha ia? (e) Ko e hā ʻoku totonu ke fai ha fakakaukau ki ai?

16 Ko hai ʻokú ne fili pe ʻoku totonu ki ha talavou Kalisitiane ke ne hoko atu ʻi he akó? ʻOku kaungatonu ki he meʻá ni ʻa e tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapu ki he tuʻunga-ʻulú. (1 Kolinitō 11:3; ʻEfesō 6:1) Fakatuʻunga ʻi he meʻá ni ʻoku pau ke fiemaʻu ʻe he ngaahi mātuʻá ke tataki ʻenau fānaú ʻi he fili ʻo kau ki he ngāue pe ko e poto pea pehē ki he lahi ʻo e ako ʻoku fiemaʻú. ʻI he ngaahi fonua lahi kuo pau ke fili he lolotonga ʻa e kei ako ʻi he kolisí ʻo kau ki he tuʻunga fakaakó mo e ngāué. Ko e taimi ia ʻoku fiemaʻu ai ki he ngaahi mātuʻa Kalisitiané mo e kau talavoú ke nau fekumi ki he tataki ʻa Sihová ki he fai ha fili ʻoku fakapotopotó, ʻo fakamuʻomuʻa ʻi he fakakaukaú ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻOku kehekehe ʻa e manako mo e malava ʻa e kau talavoú. Ko e ngaahi mātuʻa fakapotopotó te nau fakakaukauʻi ʻa e meʻá ni. Ko e ngaahi ngāue faitotonu kotoa pē ʻoku lelei, tatau ai pē pe ko ha ngāue ʻi tuʻa pe ko ha ngāue fakaʻōfisi. Neongo ʻoku fakamāʻolungaʻi ʻe he māmaní ʻa e ngāue fakaʻōfisí pea fakamāʻulaloʻi ʻa e ngāueʻaki ʻa e nimá, ka ʻoku ʻikai ke fai pehē ʻa e Tohitapú ia. (Ngāue 18:3) Ko ia ʻi he fili ha mātuʻa mo ha talavou Kalisitiane ʻi he hili ha fakakaukauʻi lelei ʻi he faʻa lotu ʻo kau ki he lelei pe kovi ʻo e hoko atu pe tuku ʻa e akó ʻi he hili ʻa e kolisí, ʻoku ʻikai totonu ke fakaangaʻi ia ʻe ha taha ʻi he fakatahaʻangá.

17. Ko e hā ʻa e ngaahi fili ʻoku fai ʻe he ngaahi mātuʻa Fakamoʻoni ʻe niʻihi ki heʻenau fānaú?

17 Kapau ʻoku fakahoko ʻe he ngaahi mātuʻa Kalisitiané honau fatongiá ʻo nau fili ki ha toe hoko atu ʻo e ako ʻa ʻenau fānaú he hili ʻa e kolisí, ʻoku nau maʻu ʻa e totonu ke fai pehē. Ko e vahaʻa taimi ʻo e ngaahi ako peheé ʻe kehekehe ʻo fakatatau ki he faʻahinga poto pe ngāue ʻoku fili ki aí. ʻI ha ngaahi ʻuhinga fakaepaʻanga pea koeʻuhi ke malava ʻe heʻenau fānaú ke kau ki he ngāue fakamalanga taimi-kakató ʻi he vave taha ʻe malavá, ʻoku tokolahi ʻa e ngaahi mātuʻa Kalisitiane kuo nau fili kiate kinautolu ha ngaahi polokalama ako taimi nounou ʻi he ngaahi apiako ko e akoʻanga ngāué. ʻI he ngaahi tuʻunga ʻe niʻihi ʻoku ʻi ai ʻa e kau talavou ʻoku fiemaʻu ke nau ako ngāue ki ha faʻahinga poto kae fakahanga maʻu pē ʻenau koló ki he ngāue kakato kia Sihová.

18. Kapau ʻe toe hoko atu ʻa e akó, ko e hā ʻa e meʻa ʻoku totonu ke manatuʻi maʻu pē?

18 Kapau ʻoku hoko atu ʻa e akó, ʻoku totonu ko e fakakaukaú ʻoku ʻikai ke ʻi ha tuʻunga ke ʻiloa fakaako pe ko e feinga ki ha tuʻunga ngeia fakamāmani. ʻOku totonu ke fili ʻa e ngaahi ako ke faí ʻaki ʻa e tokanga. Kuo fakamamafaʻi ʻi he makasini ko ʻení ʻa e fakatuʻutāmaki ʻo e ako māʻolunga angé, pea ʻoku totonu ke pehē, he ko e konga lahi ʻo e ako māʻolunga angé ʻoku fakafepaki ia ki he “akonaki haohaoa” ʻa e Tohitapú. (Taitusi 2:1; 1 Tīmote 6:​20, 21) ʻIkai ko ia pē, kae talu mei he ngaahi taʻu 1960 tupú, ʻoku lahi ʻa e ngaahi akoʻanga māʻolunga kuo hoko ia ko e tupuʻanga ʻo e maumau-lao mo e ʻulungaanga taʻetaau. Kuo mātuʻaki fakalotoʻi ʻe he “tamaioeiki agatonu mo boto” ke ʻoua ʻe hū ki he faʻahinga ʻātakai peheé. (Mātiu 24:​12, 45, PM) Kaekehe, kuo pau ke fakahā, ʻi he ngaahi ʻahó ni ʻoku fehangahangai ʻa e kau talavoú mo e ngaahi fakatuʻutāmaki pehē ni ʻi he ngaahi kolisi mo e ngaahi akoʻanga ngāue pea aʻu ki he ngaahi ngāueʻanga.​—1 Sione 5:19.a

19. (a) Ko e hā ʻa e toka teu ʻoku totonu ke fai ʻe kinautolu ʻoku nau fakakaukau ke fai ha ako lahi ange? (e) ʻOku fēfē hono ngāueleleiʻaki ʻe he faʻahinga honau tuʻunga fakaakó?

19 Kapau ʻe fili ke fai ha ako lahi ange, ʻe lelei ki ha Fakamoʻoni kei talavou ke fai ʻa e meʻá ni ka ne kei nofo pē ki ʻapi, kapau ʻe malava, kae malava ke kei hokohoko atu ʻa e ako faka-Kalisitiane maʻu pē, maʻu ʻa e ngaahi fakatahá, mo kau ki he ngāue fakamalangá. ʻI he kamataʻanga ʻo e akó ʻoku totonu ke tuʻu foki ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni faka-Tohitapú. ʻOku totonu ke toe manatuʻi naʻe nofo hopoate ʻa Tāniela mo hono kaungāmeʻa Hepelū ʻe toko tolú ʻi he taimi naʻe fakamālohiʻi ai kinautolu ke fai ha ngaahi ako ke toe lahi ange ʻi Pāpilone, ka naʻa nau hokohoko atu hono tauhi ʻenau angatonú. (Tāniela, vahe 1) Lolotonga hono fakamuʻomuʻa ʻa e meʻa fakalaumālié, ko e Kau Fakamoʻoni kei talavou ʻi ha ngaahi fonua ʻe niʻihi kuo nau fai ha ngaahi koosi ke teuteuʻi kinautolu ki ha ngāue konga taimi ko ha kau ʻakauniteni, fai ha ngāue ʻaki ʻa e nimá, kau faiako, kau liliu tohi, kau liliu lea, pe ngaahi poto kehe ke tokoniʻi feʻunga kinautolu ʻi heʻenau ngāue tefito ko e taaimuʻá. (Mātiu 6:33) Ko e faʻahinga ʻo e kau talavou ko ʻení kuo nau hoko ki mui mai ko e kau ʻovasia fefonongaʻaki pe kau ngāue pole ʻi Pēteli.

Ko e Kakai Ako ʻOku Fāʻūtaha

20. Ko e hā ʻa e faikehekehe fakamāmani ʻoku ʻikai ke ʻi ai hano tuʻunga ʻi he lotolotonga ʻo e kakai ʻa Sihová?

20 ʻI he lotolotonga ʻo e kakai ʻa Sihová, tatau ai pē pe ko ha taha ʻoku ngāue ʻōfisi, pe ngāue ʻi tuʻa, pe tokotaha ngoue, pe ko ha faʻahinga ngāue pē ke fai ha meʻa maʻá e niʻihi kehé, ʻoku fiemaʻu kotoa ke nau hoko ko e kau ako lelei ʻo e Tohitapú mo e kau faiako lelei. Ko e ngaahi poto ʻoku nau maʻu kotoa ʻi he lau tohí, ko e akó, mo e ngaahi poto fakafaiakó ʻokú ne toʻo atu ʻa e faikehekehe ʻa ia ʻoku fokotuʻu ʻe he māmaní ʻi he vahaʻa ʻo e kau ngāue ʻi tuʻá mo e kau ngāue fakaʻōfisí. ʻOku iku ki he fāʻūtaha mo e fefakaʻapaʻapaʻaki ʻa ia ʻoku tautefito ʻa ʻene hā ʻi he lotolotonga ʻo e kau ngāue pole ʻi he ngaahi ʻapi Pētelí mo e ngaahi ngāue langa ʻa e Watch Tower Society, ʻa ia ko e tuʻunga fakalaumālié ʻoku mahuʻinga taha mo fiemaʻu meiate kinautolu kātoa. Ko e feituʻu ʻeni ʻoku fiefia ai ʻa e kau ngāue fakaʻōfisi taukeí ʻi he ngāue fakataha mo e kau ngāue pōtoʻi ʻi tuʻá, ʻo nau fakahāhā kotoa ʻa e ʻofa mo e femahuʻingaʻiaʻaki ʻiate kinautolu.​—Sione 13:​34, 35; Filipai 2:​1-4.

21. Ko e hā ʻoku totonu ke fakataumuʻa ki ai ʻa e kau talavou Kalisitiané?

21 Ngaahi mātuʻa, tataki atu hoʻomou fānaú ki he kolo ko e hoko ko ha mēmipa ngāue ʻaonga ʻi he sōsaieti ʻo e māmani foʻoú! Kau talavou Kalisitiane, ngāueʻaki hoʻomou ngaahi faingamālie ki he akó mo e taumuʻa ke mou poto ai ke mou puke ke maʻu kakato hoʻomou ngaahi faingamālie ke fai tauhi kia Sihova! ʻI hoʻomou hoko ko e faʻahinga kuo akoʻí, ʻofa ke mou hoko kotoa ko e kau mēmipa ʻosi mateuteu lelei ʻo e sōsaieti fakateokalatí fakatouʻosi he taimí ni pea pehē ʻo taʻengata ʻi he ‘mamani foʻou’ kuo talaʻofa ʻe he ʻOtuá.​—2 Pita 3:13; ʻAisea 50:4; 54:13; 1 Kolinitō 2:13.

[Fakamatala ʻi lalo]

a Toe vakai ki he The Watchtower Sepitema 1, 1975, peesi 542-4.

Sivi Hoʻo Manatu

◻ Ko e hā ʻoku mahuʻingaʻia ai ʻa e kau Kalisitiane moʻoní ʻi he akó?

◻ Ko e hā ʻa e ngaahi fakakaukau tōtuʻa fekauʻaki mo e akó ʻe fakaʻehiʻehi mei ai ʻa e kau Kalisitiane moʻoní?

◻ Ko e hā ʻa e ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e toe hoko atu ʻo e akó ʻoku totonu ke fai ha fakakaukau ki ai, pea ko e hā ʻa e ngaahi toka teu ʻoku totonu ke faí?

◻ Ko e hā ʻa e faikehekehe fakamāmani ʻoku ʻikai ke ʻi ai hano tuʻunga ʻi he lotolotonga ʻo e kakai ʻa Sihová?

[Fakatātā ʻi he peesi 16]

Kapau ko e filí ia ke fai ha ako lahi ange, ʻoku totonu ke tupu ia mei he holi ke lelei ange ʻa e fai tauhi kia Sihová

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share