LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • w96 4/1 p. 27-32
  • “Mou Fakamalo kia Jihova”!

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • “Mou Fakamalo kia Jihova”!
  • Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1996
  • Kaveinga Tokoni
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • Vakai ki he Tuʻi Faka-Mīsaiá!
  • ʻOku Hoko Fēfē Mai “ʻa e Ngataʻanga”?
  • Ko ha Taimi ke Fakahīkihikiʻi Ai ʻa Iaa
  • Fakahīkihikiʻi ʻa e Tuʻi ʻo ʻItānití!
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1996
  • Ko e Fakahaofi ʻi he Fakahā Mai ʻa Sīsū Kalaisí
    Pulusinga Ako Taua Leʻo
  • “Vakai! ʻOku Ou Fakafoʻou ʻa e Meʻa Kotoa Pe”
    “Vakai! ʻOku Ou Fakafoʻou ʻa e Meʻa Kotoa Pe”
  • Ko e Hā ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá?
    Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú?
Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1996
w96 4/1 p. 27-32

“Mou Fakamalo kia Jihova”!

“Ke fakamalo [“fakahīkihiki,” NW] kia Jihova ae mea kotoabe oku mānava.”—SĀME 150:​6, PM.

1, 2. (a) Naʻe lahi fēfē ʻa e lakalakaimonū ʻa e lotu faka-Kalisitiane moʻoní ʻi he ʻuluaki senitulí? (e) Ko e hā ʻa e fakatokanga tokamuʻa naʻe fai ki he kau ʻaposetoló? (f) Naʻe anga-fēfē ʻa e tupu ʻa e tafoki mei he moʻoní?

NAʻE fokotuʻutuʻu maau ʻe Sīsū ʻa ʻene kau ākongá ki he fakatahaʻanga Kalisitiane, ʻa ia naʻe lakalakaimonū ʻi he ʻuluaki senitulí. Neongo ʻa e fakafepaki fakamamahi fakalotú, ko e “kosipeli . . . ne malangaʻaki ki he meʻa moʻui kotoa pe ʻi he lalo langi.” (Kolose 1:23) Ka ʻi he hili ʻa e mate ʻa e kau ʻaposetolo ʻa Sīsū Kalaisí, naʻe langaʻi fakafufū ʻe Sētane ʻa e tafoki mei he moʻoní.

2 Naʻe ʻosi fai ha muʻaki fakatokanga ki he kau ʻaposetoló ʻo fekauʻaki mo e meʻá ni. Ko e fakatātaá, naʻe tala ʻe Paula ki he kau mātuʻa mei ʻEfesoó: “Koia ke mou vakai kiate kimoutolu, bea moe faga sibi kotoabe, aia kuo fakanofo akimoutolu e he Laumalie Maonioni ko hono kau tauhi, ke mou fafaga ae jiaji ae Otua, aia naa ne fakatau aki hono taataa. He oku ou ilo eni, ka hili eku alu, e haʻu kiate kimoutolu ae faga uolofi fakamalohi, bea e ikai te nau mamae ki he faga sibi. Bea e tubu foki iate kimoutolu ae kau tagata, te nau ako aki ae mea fakahala, ke tohoaki ae kau akoga ke muimui kiate kinautolu.” (Ngāue 20:​28-30, PM; sio foki ki he 2 Pita 2:​1-3; 1 Sione 2:​18, 19.) Ko ia, ʻi he senituli hono faá, naʻe kamata ai ʻa e lotu faka-Kalisitiane tafoki mei he moʻoní ke fāʻūtaha mo ngāue fakataha mo e ʻEmipaea Lomá. ʻI he hili ha ngaahi senituli ʻe niʻihi mei ai naʻe hoko leva ʻa e ʻEmipaea Loma Toputapú, ʻo fehokotaki mo e tuʻi tapu ʻo Lomá, ʻo hoko ʻo pule ki ha konga lahi ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá. ʻI he faai atu ʻa e taimí, naʻe fakafepakiʻi ʻe he Lotu Palotisani Fakafoʻoú ʻa e ngaahi fiemaʻu lahi fau anga-fulikivanu ʻa e Siasi Katoliká, ka naʻe ʻikai te ne malava ke toe fakafoki mai ʻa e lotu faka-Kalisitiane moʻoní.

3. (a) ʻAnefē pea naʻe anga-fēfē ʻa hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí ki he meʻamoʻui kotoa pē? (e) Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa naʻe ʻamanekina ʻo makatuʻunga ʻi he Tohitapú naʻe fakahoko ʻi he 1914?

3 Ka neongo ia, ʻi he fakaofiofi ke ngata ʻa e senituli hono 19, naʻe toe femoʻuekina ai ha kulupu loto-totonu ʻo e kau ako Tohitapu ʻi hono malangaʻi mo fakaaʻu atu ki he ‘meʻa moʻui kotoa pe ʻi he lalo langí ʻa e ʻamanaki fakakosipelí.’ Fakatuʻunga ʻi heʻenau ako ʻa e kikite ʻa e Tohitapú, naʻe tuhu mai ai ʻa e kulupú ni ʻo lahi hake he taʻu ʻe 30 ki he 1914 te ne fakaʻilongaʻi ʻa e ngataʻanga ʻo e “ngaahi kuonga ʻo e Senitaile,” ko ha vahaʻa taimi ko e “fituʻi kuonga,” pe taʻu ʻe 2,520, ʻa ia naʻe kamata mei hono fakaʻauha ʻo Selusalema ʻi he 607 K.M. (Luke 21:24; Tāniela 4:​16) ʻI he moʻoni ʻa e ngaahi meʻa naʻa nau ʻamanekiná, naʻe fakamoʻoniʻi ko e 1914 ko ha liliuʻanga ia ʻi he ngaahi meʻa ʻa e tangatá ʻi he māmaní. Naʻe hoko foki mo e ngaahi meʻa fakahisitōlia ʻi hēvani. Naʻe toki fokotuʻu ai ʻe he Tuʻi ʻo ʻitānití ʻa hono kaungā-Tuʻí, ko Sīsū Kalaisi, ki he taloni fakahēvaní, ʻo teuteu ai ki hono fakamaʻa atu mei he funga māmaní ʻa e fulikivanu kotoa pē pea mo toe fokotuʻu ʻa e Palataisí.​—Sāme 2:​6, 8, 9; 110:​1, 2, 5.

Vakai ki he Tuʻi Faka-Mīsaiá!

4. Naʻe anga-fēfē ʻa e ngāue ʻa Sīsū ʻo fehoanaki mo e ʻuhinga ʻo hono hingoa ko Maikelí?

4 ʻI he 1914 naʻe kamata ai ʻa e Tuʻi Faka-Mīsaiá ni, ʻa Sīsū, ke ne ngāue. ʻOku toe ui ia ʻi he Tohitapú ko Maikeli, ʻoku ʻuhingá “Ko Hai ʻOku Tatau mo e ʻOtuá?,” he ʻokú ne taumuʻa ki hono fakatonuhiaʻi ʻa e tuʻunga-hau ʻo Sihová. Hangē ko ia naʻe hiki ʻia Fakahā 12:​7-​12, naʻe fakamatalaʻi ai ʻi he vīsone ʻe he ʻaposetolo ko Sioné ʻa e meʻa ʻe hokó: “Naʻe hoko ha tau ʻi he langi: ko Maikeli mo ʻene kau ʻangelo naʻa nau fai tau mo e Talakoni, pea naʻe tau ʻa e Talakoni mo ʻene kau ʻangelo aʻana, ka naʻe ʻikai te nau lava; ʻio, naʻe ʻikai kei maʻu hanau potu ʻi he langi. Pea naʻe kapusi ʻa e Talakoni lahi, ʻa ia ko e Ngata ʻo ono ʻaho, ʻa e toko taha ʻoku ui ko e Tevolo mo Setane, ʻa e toko taha ʻoku ne kākāʻi ʻa mamani kātoa: naʻe li ia ki mamani, pea li mo ia ʻene kau ʻangelo.” Ko ha tō lahi moʻoni ē!

5, 6. (a) ʻI he hili ʻa e 1914, ko e hā ʻa e fanongonongo fakatupu fiefia naʻe fai mai mei hēvaní? (e) ʻOku anga-fēfē ʻa e fehoanaki ʻa e Mātiu 24:​3-​13 mo e meʻá ni?

5 Naʻe ongo leʻo-lahi leva ha leʻo ʻi hēvani ʻo fanongonongo mai: “Kuo hoko ʻeni ʻa e fakamoʻui, mo e malohi, mo e puleʻanga ʻo hotau ʻOtua, pea mo e pule ʻa ʻEne Kalaisi: he kuo kapusi ʻa e tukuaki ʻo hotau kainga, ʻa ia ʻoku ne tukuakiʻi kinautolu ʻi he ʻao ʻo hotau ʻOtua, ʻi he ʻaho mo e po. Ka naʻa nau [kau Kalisitiane anga-tonú] ikuna ia ko e meʻa ʻi he taʻataʻa ʻo e Lami [Kalaisi Sīsū], mo e lea ʻo e fakamoʻoni naʻa nau fai: pea naʻe ʻikai te nau mamae ki heʻenau moʻui ʻo aʻu ki heʻenau mate.” ʻOku ʻuhinga ʻeni ki hono fakahaofi ʻo e kau tauhi anga-haohaoá, ʻa ia kuo nau ngāueʻi ʻa e tui ki he mahuʻinga ʻo e feilaulau huhuʻi ʻa Sīsuú.​—Palōvepi 10:2; 2 Pita 2:9.

6 Naʻe hoko atu ʻa e leʻo lahi ʻi hēvaní ʻa hono fanongonongó: “Ko ia mou fiefia ʻa e ngaahi langi, mo kimoutolu ʻoku nofo tapanekale ʻi ai. Ka ʻoiaue ʻa e fonua mo e tahi! He kuo hoko hifo ʻa e Tevolo kiate kimoua, ʻoku ne ʻita lahi, ko ʻene ʻilo, ʻoku toesiʻi pe hono taimi.” Ko e “ʻoiaue” ko ia naʻe kikiteʻi ki he māmaní kuo hā ia ʻi he ngaahi tau ʻa e māmaní, ngaahi hongé, ngaahi mahaki fakaʻauhá, ngaahi mofuiké, mo e maumau-laó ʻa ia kuo nau fakahohaʻasi ʻa e māmaní ʻi he senituli ko ʻení. Hangē ko ia ʻoku fakamatala ki ai ʻa Mātiu 24:​3-​13, naʻe tala ki muʻa ʻe Sīsū ʻe hoko ʻa e ngaahi meʻá ni ko e konga ia ʻo e ‘fakaʻilonga ʻo e fakaʻosi ʻo e kuongá.’ Hangē pē ko ia naʻe kikiteʻí, talu mei he 1914 kuo hokosia ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ʻi he māmaní ʻa e ʻoiauē taʻefakatataua ʻi he hisitōlia kotoa ki muʻa ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá.

7. Ko e hā ʻoku fai fakavavevave ai ʻa e malanga ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová?

7 ʻI he kuonga ko ʻeni ʻo e ʻoiauē koeʻuhi ko Sētané, ʻoku lava ke maʻu ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ha ʻamanaki ki he kahaʻú? ʻIo, he ʻoku pehē ʻi he Mātiu 12:21 ʻo fekauʻaki mo Sīsū: “Pea ʻe falala ʻa e Senitaile ki hono huafa”! Ko e ngaahi tuʻunga fakalotomafasia ʻi he lotolotonga ʻo e ngaahi puleʻangá ʻoku ʻikai ke ngata pē ʻi heʻenau fakahaaʻi ‘ʻa e fakaʻilonga ʻo e fakaʻosi ʻo e kuongá’ ka ʻoku toe pehē foki ki he ‘fakaʻilonga ʻo e ʻi ai ʻa Sīsū’ ʻi he tuʻunga ko e Tuʻi fakahēvani ʻo e Puleʻanga Faka-Mīsaiá. ʻI he fekauʻaki mo e Puleʻanga ko iá, naʻe toe pehē ʻe Sīsū: “Pea ʻe ʻoua ke fanongonongo ki mamani katoa ʻa e ongoongolelei ko eni ʻo e puleʻanga, ke ai ha fakamatala ki he ngāhi kakai kotoa pe, pea toki hoko ʻa e ngataʻanga.” (Mātiu 24:14) Ko e hā ʻa e kakai ʻe taha ʻi he māmaní he ʻahó ni ʻoku nau malangaʻi ʻa e ʻamanaki fisifisimuʻa fekauʻaki mo e pule ʻa e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá? Ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová! ʻI he fakavavevave, ʻoku nau fanongonongo fakahāhā ai pea mei he fale ki he fale ko e Puleʻanga ʻo e māʻoniʻoni mo e melino ʻa e ʻOtuá ʻoku teu ke ne puleʻi mo fakalele ʻa e ngaahi meʻa ʻi he māmaní. ʻOkú ke kau ʻi he ngāue fakafaifekau ko ʻení? ʻOku ʻikai ke ʻi ai ha toe monū lahi ange ai ʻe malava ke ke maʻu!​—2 Tīmote 4:​2, 5.

ʻOku Hoko Fēfē Mai “ʻa e Ngataʻanga”?

8, 9. (a) Naʻe anga-fēfē ʻa e kamata ʻa e fakamāú “mei he ʻapi ʻo e ʻOtua”? (e) Kuo anga-fēfē hono maumauʻi ʻe Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane ʻa e Folofola ʻa e ʻOtuá?

8 Kuo hū atu ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ki ha vahaʻa taimi ʻo e fakamaau. ʻOku fakahā mai kiate kitautolu ʻi he 1 Pita 4:​17 naʻe kamata ʻa e fakamaau ko iá “mei he ʻapi ʻo e ʻOtua”​—ko ha fakamaau ʻo e ngaahi kautaha kuo taku ko e Kalisitiané ʻa ia kuo hā mahino talu mei he kamata ʻa e “ngaahi ʻaho fakamui” ʻaki ʻa e tāmate tokolahi ʻi he Tau I ʻa Māmani he lolotonga ʻo e 1914-​1918. Kuo fēfē ʻa Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane ʻi he fakamaau ko ʻení? Sai, fakakaukau atu ki he tuʻu ʻa e ngaahi siasí ʻo poupouʻi ʻa e ngaahi taú talu mei he 1914. ʻIkai ʻoku ʻilonga ʻi he haʻa faifekaú “ʻa e toto ʻo e ngaahi laumalie ʻo siʻi masiva taʻehalaia” ko ia naʻa nau malangaʻi ke kau ki he ngaahi laine ʻo e taú?​—Selemaia 2:​34.

9 Fakatatau ki he Mātiu 26:​52, naʻe fakahā ʻe Sīsū: “ʻIlonga kinautolu ʻoku ala ki he heletā te nau mate heletā.” He moʻoni lahi ē ko e meʻá ni ʻi heʻene hoko ʻi he ngaahi tau ʻo e senituli ko ʻení! Kuo fakaʻaiʻai ʻe he haʻa faifekaú ʻa e kau talavoú ke nau tāmateʻi tavale ʻa e kau talavou kehé, ʻo aʻu pē ki he faʻahinga ʻoku nau ʻi he lotu tatau​—ʻo tāmateʻi ʻe he Katolika ʻa e Katolika pea tāmateʻi ʻe he Palotisani ʻa e Palotisani. Kuo ʻohake ʻa e mateakiʻi fonuá ʻo māʻolunga ange ia ʻi he ʻOtuá mo Kalaisi. Ki muí ni mai, ʻi he ngaahi fonua ʻAfilika ʻe niʻihi, kuo fokotuʻu ai ʻa e ngaahi nofo fakaefaʻahingá ia ʻo muʻomuʻa ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e Tohitapú. ʻI Luanitā, ʻa ia ko e tokolahi taha aí ko e kau Katolika, ʻoku ʻikai toe siʻi hifo ʻi he vaeua miliona naʻe tāmateʻi ʻi he kē fakaefaʻahingá. Naʻe fakahā moʻoni ʻe he tuʻi tapú ʻi he nusipepa ʻa e Vatikanó ko e L’Osservatore Romano: “Ko ha fakaʻauha fakaefaʻahinga ʻeni naʻe faʻufaʻu fakalelei, ʻa ia ko e meʻa pango ia he ʻoku toe kaunga ki ai ʻa e kau Katoliká.”​—Fakafehoanaki mo ʻAisea 59:​2, 3; Maika 4:​3, 5.

10. Ko e hā ʻa e fakamaau ʻe fakahoko ʻe Sihova ki he lotu loí?

10 ʻOku fēfē ʻa e fakakaukau atu ʻa e Tuʻi ʻo ʻitānití ki he ngaahi lotu ʻoku nau fakaʻaiʻai ʻa e tangatá ke fetāmateʻaki pē pe ʻoku nau nofo noa pē lolotonga ia ʻoku tāmateʻi ʻe he kau mēmipa ʻo ʻenau tākangá ʻa e kau mēmipa kehé? ʻI he fekauʻaki mo Pāpilone ko e Lahí, ko e fokotuʻutuʻu ʻi māmani lahi ʻo e lotu loí, ʻoku talamai ʻi he Fakahā 18:​21, 24 (PM) kiate kitautolu: “Nae too e ha agelo malohi ae maka o hage ha fuu maka momoji, o ne li ia ki he tahi, o ne behe, E behe a hono li malohi hifo ae kolo lahi koia ko Babilone, bea e ikai aubito kei iloʻi ia. Bea nae ilo iate ia ae toto oe kau balofita, moe kakai maonioni, mo kinautolu kotoabe nae tamateʻi i he fuga o mamani.”

11. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa fakalilifu kuo hoko ʻi Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané?

11 ʻI hono fakahoko ʻo e kikite ʻa e Tohitapú, ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi meʻa fakalilifu kuo hoko ʻi Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane. (Fakafehoanaki mo Selemaia 5:​30, 31; 23:14.) ʻOku hoko lahi pē ʻeni koeʻuhi ko e fakangofua tavale mei he haʻa faifekaú, ʻoku fonu ai ʻenau ngaahi tākangá ʻi he ʻulungaanga taʻetaaú. ʻI he ʻIunaite Seteté, ʻa ia ʻoku taku ko ha fonua Kalisitiané, ʻoku meimei ko e vaeua ʻo e ngaahi malí kotoa ʻoku iku ki he vete. ʻOku lahi fau ʻa e feitama ʻi he taʻu hongofulu tupú pea pehē ki he faka-Sōtomá ʻi he lotolotonga ʻo e kau mēmipa ʻo e siasí. ʻOku pāʻusiʻi fakamalaʻia ʻe he kau pātelé ʻa e fānau iikí​—pea ʻoku ʻikai ke tuʻo siʻi pē ʻene hokó. Kuo pehē ko e ngaahi totongi fakaefakamaauʻanga ʻi he ngaahi hopo ko ʻení ʻe totongi nai ai ʻe he Siasi Katolika ʻi he ʻIunaite Seteté ha paʻanga ʻe taha piliona ʻi loto ʻi ha taʻu ʻe hongofulu. Kuo ʻikai ke tokanga ʻa Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane ia ki he fakatokanga ʻa e ʻaposetolo ko Paulá ʻoku hā ʻi he 1 Kolinitō 6:​9, 10: “Ta ʻoku ʻikai te mou ʻilo ʻapē, ka ʻilonga ha niʻihi ʻoku ngaue taʻetotonu, ʻe ʻikai hanau tofiʻa ʻi he Puleʻanga ʻo e ʻOtua? ʻOua naʻa tuku ke kākāʻi kimoutolu: ʻoku ʻikai ha feʻauaki, pe ha lotu ki he aitoli, pe ha tono ʻunoho, pe ha moʻui fakapelepele, pe ha fai faka-Sotoma, pe ha kaihaʻa, pe ha manumanu, pe ha faʻa konā, pe ha kapekape, pe ha fai fakamalohi, te ne maʻu tofiʻa ʻi he Puleʻanga ʻo e ʻOtua.”

12. (a) ʻE anga-fēfē ʻa e ngāue mai ʻa e Tuʻi ʻo ʻitānití ʻo fakafepaki ki Pāpilone ko e Lahí? (e) ʻI hono kehe ʻaupito mei Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiané, ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻe hiva ai ʻa e kakai ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi hiva “Haleluia”?

12 Kuo vavé ni, ki he Tuʻi ʻo ʻitānití, ko Sihova, ke ne ngāue ʻo fakafou mai ʻi heʻene ʻEikitau Lahí, ko Kalaisi Sīsū, ke tuku ange mai ʻa e fuʻu mamahi lahí. ʻUluakí, ko Puleʻanga-Haʻa-Kalisitiane mo e ngaahi vaʻa kehe kotoa ʻo Pāpilone ko e Lahí ʻe faingataʻaʻia ʻi hono fakahoko ki ai ʻa e fakamaau ʻa Sihová. (Fakahā 17:​16, 17) Kuo nau fakahaaʻi ko kinautolú ʻoku ʻikai te nau taau mo e fakamoʻui kuo tokonaki ʻe Sihova ʻo fakafou mai ʻi he feilaulau huhuʻi ʻa Sīsuú. Kuo nau taʻetokaʻi ʻa e huafa māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá. (Fakafehoanaki mo ʻIsikeli 39:7.) Ko ha manuki lahi ē he ʻoku nau hiva “Haleluia” ʻi honau ngaahi fuʻu fale lotu masani mo molumalú! ʻOku nau toʻo ʻa e huafa maʻongoʻonga ʻo Sihová mei heʻenau ngaahi liliu Tohitapú ka ʻoku hā ʻoku ʻikai te nau fakatokangaʻi ʻa e moʻoniʻi meʻa ko ia ko e “Haleluia” ʻoku ʻuhingá ko e “Fakahīkihiki kia Iaa” ko e fakanounou ia ʻo e “Sihova.” ʻOku feʻungamālie, ʻa hono lēkooti ʻe he Fakahā 19:​1-6 ʻa e ngaahi hiva “Haleluia” ʻoku vavé ni ke hivaʻaki ʻi hono kātoangaʻi ʻa hono fakahoko ʻa e fakamaau ʻa e ʻOtuá ki Pāpilone ko e Lahí.

13, 14. (a) Ko e hā leva ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga ʻe hoko maí? (e) Ko e hā ʻa e ola fakafiefia ki he faʻahinga ʻo e tangata ʻoku manavahē-ʻOtuá?

13 Ko hono hoko ʻi he fakahokohokó ko e ‘hoko mai’ ʻa Sīsū ke tala mo fakahoko ʻa e fakamaau ki he ngaahi puleʻangá mo e ngaahi kakai. Naʻá ne kikiteʻi ʻe ia tonu: “Ka ʻo ka ʻiloange ʻe hoko mai ʻa e Fanautama ʻa Tangata [Kalaisi Sīsū], kuo ne ʻai hono nāunau, pea haʻofia ia ʻe he kau angelo kotoa pe, te ne toki nofo ʻi hono taloni [fakamaau] langilangiʻia: pea ʻe fakatahataha ki hono ʻao ʻa e ngāhi kakai [ʻi he māmaní] kotoa pe; pea te ne vaheʻi kinautolu, ʻo hange ʻoku vaheʻi ʻe ha tauhisipi ʻa e fanga sipi mei he fanga kosi: pea te ne fokotuʻu ʻa e fanga sipi mei hono toʻomataʻu, ka ko e fanga kosi mei hono toʻohema. Pea ʻe toki folofola ʻe he Tuʻi kiate kinautolu ʻi hono toʻomataʻu, Omi kimoutolu, ʻa e faʻahinga kuo fakamonuʻia ʻe heʻeku Tamai, ʻo mou hoko ki he puleʻanga kuo toka teuteu moʻomoutolu talu e tanu pou ʻo mamani.” (Mātiu 25:​31-34) ʻOku hoko atu ʻa e veesi 46 ʻo lave ki he kalasi ko e fanga kosí “ʻe ʻalu atu ʻa kinautolu ni ki he tautea taʻengata: ka ko e fai lelei ki he moʻui taʻengata.”

14 ʻOku fakamatala ʻa e tohi ʻa Fakahā ʻi he Tohitapú ki he founga ʻe heka mai ai ʻi he taimi ko iá ke faitau ʻi ʻĀmaketone ʻa e “TUʻI ʻO E NGAAHI TUʻI MO E ʻEIKI ʻO E NGAAHI ʻEIKI,” ko hotau ʻEiki fakahēvani, ko Sīsū Kalaisí, ʻo fakaʻauha ʻa e ngaahi ʻelemēniti fakapolitikale mo e fakakōmesiale ʻo e fokotuʻutuʻu ʻa Sētané. Ko ia ai, ʻe hanga ʻe Kalaisi ʻo huaʻi hifo ʻa e “houhau ʻo e tuputamaki ʻa e ʻOtua Aoniu” ki he tofiʻa fakamāmani fakakātoa ʻo Sētané. ʻI he “mole ʻa e ngaahi meʻa muʻa” ko ʻení, ʻe taki atu leva ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻoku manavahe-ʻOtuá ki he maama foʻou lāngilangiʻiá ʻa ia ʻe hanga ai ʻe he ʻOtuá ʻo “holoholo ʻa e loʻimata kotoa pē mei honau mata.”​—Fakahā 19:​11-​16; 21:​3-5.

Ko ha Taimi ke Fakahīkihikiʻi Ai ʻa Iaa

15, 16. (a) Ko e hā ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ai ke tau tokanga ki he lea fakaekikite ʻa Sihová? (e) Ko e hā ʻoku fakahā mai ʻe he kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló kuo pau ke tau fai kae fakamoʻui kitautolú, pea ko e hā hono ʻuhinga ʻeni ʻi he ʻahó ni ki he fuʻu kakai tokolahí?

15 ʻOku ofí ni ʻa e ʻaho ki hono fakahoko ʻa e fakamāú! Ko ia ai, ʻoku lelei ke tau tokanga ki he lea fakaekikite ʻa e Tuʻi ʻo ʻitānití. Ki he faʻahinga ʻoku nau kei ʻefihia ʻi he ngaahi akonaki mo e ngaahi tōʻonga ʻa e lotu loí, ʻoku fanongonongo atu ha leʻo fakahēvani: “Hiki meiate ia, ʻe hoku kakai, ke ʻoua naʻa mou kau ʻi heʻene hia, pea ʻinasi ʻi hono tautea.” Ka ko fē kuo pau ke ō ki ai ʻa e kau holá? ʻOku taha pē ʻa e moʻoní, ko ia ai ʻoku taha pē ʻa e lotu moʻoní. (Fakahā 18:4; Sione 8:​31, 32; 14:​6; 17:3) Ko ʻetau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ʻoku fakatuʻunga ia ʻi hono maʻu ʻa e lotu moʻoni ko iá pea talangofua ki hono ʻOtuá. ʻOku tataki kitautolu ʻe he Tohitapú kiate ia ʻi he Sāme 83:​18 (PM), ʻa ia ʻoku pehē hono laú: “Ko koe, ko ho huafa oou ko Jihova, koe Fugani Maoluga i mamani kotoabe.”

16 Kae kehe, ʻoku ʻikai ke ngata pē ʻi hono fiemaʻu ke tau ʻilo ʻa e huafa ʻo e Tuʻi ʻo ʻitānití. ʻOku fiemaʻu ke tau ako ʻa e Tohitapú pea ako ʻo fekauʻaki mo hono ngaahi ʻulungaanga maʻongoʻongá mo ʻene ngaahi taumuʻá. ʻI he hili iá ʻoku fiemaʻu leva ke tau fai hono finangalo ki he taimi lolotonga ní, ʻo hangē ko ia ʻoku hā ʻia Loma 10:​9-13. Naʻe hiki ʻe he ʻaposetolo ko Paulá mei he tohi fakamānavaʻi ʻa e ongo palōfitá pea fakaʻosiʻaki: “ʻIlonga ʻa ia ʻe tautapa ki he huafa ʻo e ʻEiki [“Sihová,” NW] ʻe fakamoʻui.” (Sioeli 2:​32, PM; Sēfanaia 3:9) ʻE fakamoʻui? ʻIo, he ʻoku ʻi ai ʻa e fuʻu kakai tokolahi he ʻahó ni ʻoku nau ngāueʻi ʻa e tui ki he tokonaki huhuʻi ʻa Sihova ʻo fakafou mai ʻia Kalaisí ʻe fakahaofi atu mei he fuʻu mamahi lahi ʻoku tuʻunuku maí, ʻi he taimi ʻe fakahoko ai ʻa e fakamaau ki he māmani fulikivanu ʻa Sētané.​—Fakahā 7:​9, 10, 14.

17. Ko e hā ʻa e ʻamanaki maʻongoʻonga ʻoku totonu ke ne ueʻi kitautolu ke tau kau he taimí ni ʻi hono  hivaʻaki ʻa e hiva ʻa Mōsesé pea mo e hiva ʻa e Lamí?

17 Ko e hā ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ki he faʻahinga ʻoku nau ʻamanaki ke hao moʻui atú? Ke tau kau he taimí ni ʻi hono hivaʻaki ʻa e hiva ʻa Mōsesé mo e hiva ʻa e Lamí, ʻo fakahīkihikiʻi ʻa e Tuʻi ʻo ʻitānití ʻi he fakatuʻamelie atu ki heʻene ikuná. ʻOku tau fai ʻeni ʻaki ʻetau tala ki he niʻihi kehé ʻa ʻene ngaahi taumuʻa lāngilangiʻiá. ʻI he fakalakalaka ʻa ʻetau maʻu ʻa e mahino ki he Tohitapú, ʻoku tau fakatapui ʻetau moʻuí ki he Tuʻi ʻo ʻitānití. ʻE iku atu ia ki heʻetau moʻui ʻo laui ʻitāniti ʻi he malumalu ʻo e fokotuʻutuʻu ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻe he Tuʻi māfimafí ni, ʻo hangē ko ia ʻoku hā ʻia ʻAisea 65:​17, 18: “Vakai, ʻoku ou fakatupu ha ngaahi langi foʻou [Puleʻanga Faka-Mīsaia ʻo Sīsuú] mo ha fonua foʻou [ko ha sōsaieti foʻou ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá]: pea ʻe ʻikai manatua ʻa e ʻuluaki, pea ʻe ʻikai te nau hake ʻi he loto ʻo ha taha. ʻIkai, ka mou fiefia mo tomeʻe ʻo taʻengata, ʻi he meʻa ʻoku ou fakatupu.”

18, 19. (a) ʻOku totonu ke ueʻi kitautolu ʻe he ngaahi lea ʻa Tēvita ʻi he Sāme 145 ke tau fai ʻa e hā? (e) Ko e hā ʻoku malava ke tau ʻamanekina ʻi he tui pau ki he toʻukupu ʻo Sihová?

18 Naʻe fakamatalaʻi ʻe he tokotaha-tohi-sāme ko Tēvitá ʻa e Tuʻi ʻo ʻitānití ʻi he ngaahi leá ni: “ʻOku lahi ʻa Sihova, pea fungani hono fakamaloa; pea ko hono lahi ʻoku taʻemahakulea.” (Sāme 145:3) Ko hono lahí ʻoku taʻemafakatotoloa ʻo hangē pē ko e ngaahi ngataʻanga ʻo e vavaá mo ʻitānití! (Loma 11:33) Lolotonga ʻetau hokohoko atu ke maʻu ʻa e ʻilo ki hotau Tokotaha-Fakatupú pea mo ʻene tokonaki huhuʻi fakafou ʻi hono ʻAló, ko Kalaisi Sīsuú, te tau fiemaʻu ke tau fakahīkihikiʻi hotau Tuʻi taʻengatá ke toe lahi ange. Te tau fiemaʻu ke fai ʻa e meʻa ʻo hangē ko ia ʻoku fakaeʻa mai ʻe he Sāme 145:​11-13: “ʻOku nau talanoa ki he langilangi ʻo ho puleʻanga, mo nau aʻau ho fakangeingei na. Ke fakaʻilo ʻene fai fakangeingei ki he hakoʻi tangata, mo e naunau ʻo e teunga ʻo hono puleʻanga. Ko ho puleʻanga ko e puleʻanga ʻo e ngaahi kuonga kotoa, pea ko ho hau ʻoku fai mei he toʻutangata ki he toʻutangata.”

19 ʻOku malava ke tau ʻamanekina ʻi he tui pau ʻe fakahoko moʻoni ʻe hotau ʻOtuá ʻa ʻene talaʻofá: “ʻOku ke folahi ho nima, pea ke fakamakona ʻa e holi ʻa e meʻa moʻui kotoa.” ʻE taki fakaalaala atu kitautolu ʻi he ngataʻanga ʻo e ngaahi ʻaho fakaʻosí ni ʻe he Tuʻi ʻo ʻitānití, he ʻoku fakapapauʻi mai ʻe Tēvita kiate kitautolu: “ʻOku tauhi ʻe Sihova ʻa e kakai ʻoku ʻofa kiate ia: ka ko e kau angahala te ne fakaʻauha.”​—Sāme 145:​16, 20.

20. ʻE anga-fēfē hoʻo tali ki he fakaafe ʻa e Tuʻi ʻo ʻitānití, ʻo hangē ko ia ʻoku fakaongo mai ʻi he ngaahi sāme fakamuimui ʻe nimá?

20 Ko e ngaahi sāme taki taha ʻe nima fakamuimui ʻi he Tohitapú ʻoku kamata mo fakaʻosiʻaki ha fakaafe ko e “Haleluia.” Ko ia, ʻoku fakaafeʻi mai kitautolu ʻe he Sāme 146 (PM): “Mou fakamalo kia Jihova. Fakamalo kia Jihova, E hoku laumalie. Teu fakamalo kia Jihova i he eku kei moui: teu hiva fakamalo ki hoku Otua i he lolotoga o eku moui.” Te ke tali ʻa e ui ko iá? Ko hono moʻoní, te ke fiemaʻu ke ke fakahīkihikiʻi ia! ʻOfa ke ke ʻi he lotolotonga ʻo e faʻahinga naʻe fakamatalaʻi ʻi he Sāme 148:​12, 13 (PM): “Ae kau tagata talavou, moe kau taahine; ae kau mātua, moe fānau: Ke nau fakamalo ki he hufa o Jihova: he ko hono huafa pe oku maoluga; mo hono nāunāu oku maoluga hake ia i mamani moe lagi.” ʻOfa ke tau tali ʻaki ʻa e lotó kotoa ʻa e fakaafé ni: “Mou fakamalo kia Jihova.” ʻI he faaitaha, ʻai ke tau fakahīkihikiʻi ʻa e Tuʻi ʻo ʻitānití!

Ko e Hā Haʻo Fakamatala?

◻ Ko e hā naʻe tomuʻa fakatokanga ki ai ʻa e ʻaposetolo ʻa Sīsuú?

◻ Kamata ʻi he 1914, ko e hā ʻa e ngaahi ngāue fakapapau kuo hokó?

◻ Ko e hā ʻa e ngaahi fakamaau ʻoku teu fakahoko ʻe Sihová?

◻ Ko e hā ʻoku hoko ai ʻa e taimi ko ʻení ko e taimi mahuʻinga lahi taha ia ke fakahīkihikiʻi ai ʻa e Tuʻi ʻo ʻitānití?

[Puha ʻi he peesi 31]

Ko e Kuonga Fakamamahi ʻEni ʻo e Hohaʻa-Tuʻu

Ko e kuonga hohaʻa-tuʻu naʻe aata mai ʻi he kamata ʻa e senituli hono 20 kuo fakamoʻoniʻi ʻe he tokolahi. Ko e fakatātaá, ʻi he talateu ʻo e tohi ko e Pandaemonium, naʻe fai ʻe he Fakafofonga Sēnatu U.S. ko Daniel Patrick Moynihan, naʻe pulusi ʻi he 1993, naʻe ʻi ai ha fakamatala ai ki he “fakamamahi ʻo e 1914” ʻoku pehē hono laú: “Naʻe hoko ha tau pea naʻe liliu ai ʻa e māmaní​—fakaʻaufuli. ʻOku ʻi he māmaní he ʻahó ni ʻa e ngaahi vahevahe fakafonua pē ʻe valu ʻa ia naʻe ʻi ai ʻi he 1914 pea kuo teʻeki ai ke ʻi ai hanau founga pule kuo liliu ʻaki ha fakamālohi talu mei he taimi ko iá. . . . Fekauʻaki mo e toenga ʻo e ngaahi vahevahe fakafonua ʻe 170 nai ʻoku kuonga taha mo kinautolú, ʻoku ʻi ai ʻa e niʻihi ia ʻoku teʻeki ke nau fetaulaki kinautolu mo ha hohaʻa-tuʻu pehē he ko e toki fokotuʻu hake pē ʻeni honau vahefonuá.” Ko e moʻoni, kuo fakamoʻoniʻi ʻe he kuonga talu mei he 1914 ʻa e lahi fau ʻa e ngaahi meʻa fakamamahi ʻoku hokó!

Naʻe pulusi foki ʻi he 1993 ʻa e tohi ko e Out of Control​—Global Turmoil on the Eve of the Twenty-First Century. Ko e tokotaha-faʻutohí ko Zbigniew Brzezinski, ko e taki ia ki muʻa ʻo e U.S. National Security Council. Ko ʻene tohí ʻeni: “Ko e kamataʻanga ʻo e senituli hono uofulú naʻe fakavīkivikiʻi ʻi he ngaahi fakamatala lahi ko e kamataʻanga moʻoni ia ʻo e Kuonga ʻo e Fakakaukau ʻo Mahinó. . . . ʻI hono kehe ʻaupito mei hono talaʻofá, naʻe hoko ʻa e senituli hono uofulú ia ko e senituli lingitoto lahi taha mo tāufehiʻa lahi taha, ko ha senituli ʻo e fakaʻamanaki ʻa e kau politikí pea mo e ngaahi tāmate fakalilifu. Naʻe faʻufaʻu ʻa e anga-fakamamahí ʻo aʻu ki ha tuʻunga taʻefakatataua, naʻe faʻufaʻu mo hono tāmateʻi ha fuʻu kakai tokolahi ʻaupito. Ko e faikehekehe ʻi he vahaʻa ʻo e feinga ʻa e saienisí ki ha leleí pea mo e tuʻunga kovi fakapolitikale naʻe hoko moʻoni maí ʻoku fakatupu moʻutāfuʻua. Naʻe teʻeki ʻaupito ke hoko ha tāmate fakalūkufua pehē ia ki muʻa ʻi he hisitōliá, naʻe teʻeki ai ʻaupito ke hoko ha fakaʻauha lahi fau pehē ia ʻo e moʻuí, naʻe teʻeki ʻaupito ke hoko ha feinga tāfataha pehē ia ki muʻa ʻo makatuʻunga ʻi he ngaahi taumuʻa fieʻeiki mo taʻeʻuhinga pehē ke fakaʻauha ʻa e tangatá.” He toki meʻa moʻoni ia!

[Fakatātā ʻi he peesi 29]

Naʻe lī hifo ʻe Maikeli ʻa Sētane mo ʻene ngaahi kongakaú ki he māmaní ʻi he 1914

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share