LAIPELI Taua Le‘o ‘I HE ‘INITANETÍ
Taua Le‘o
LAIPELI ‘I HE ‘INITANETÍ
Faka-Tonga
ʻ
  • ʻ
  • ā
  • ē
  • ī
  • ō
  • ū
  • TOHI TAPU
  • ‘Ū TOHI
  • NGAAHI FAKATAHA
  • g18 Fika 1 p. 12-13
  • Taumuʻa ʻi he Moʻuí

‘Ikai ala ma‘u ha vitiō

Kātaki, ‘oku ‘ikai ma‘u ha vitiō.

  • Taumuʻa ʻi he Moʻuí
  • ʻĀ Hake!—2018
  • Fakamatala Meimei Tatau
  • ʻOku Malava ʻe he Tokotaha-Fakatupú ke Tānaki Mai ʻa e ʻUhinga ki Hoʻo Moʻuí
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1999
  • Naʻe Anga-Fēfē Kamata ʻa e Moʻuí?
    Fiefia ʻi he Moʻuí ʻo Taʻengata!—Ako Tohi Tapu Fetalanoaʻaki
  • ʻOku Hoamālie ʻa e Saienisí mo e Tohi Tapú?
    ʻĀ Hake!—2011
  • Ko Māmani—Ko e Hā ʻOku ʻi Heni Ai Iá?
    Ko e Taua Leʻo ʻOku Fanongonongo Ai ʻa e Puleʻanga ʻo Sihová—1998
ʻĀ Hake!—2018
g18 Fika 1 p. 12-13
Ko ha tangata ʻokú ne fakakaukauloto atu ki he taumuʻa ʻo ʻene moʻuí

ʻAʻEVA ʻI HE HALA ʻO E FIEFIÁ

Taumuʻa ʻi he Moʻuí

ʻOKU MAKEHE ʻA E TANGATÁ ʻI HE FOUNGA LAHI​—ʻOKU TAU TOHI, TĀ VALIVALI, FOʻU HA MEʻA, PEA FAKAKAUKAU KI HE NGAAHI FEHUʻI MAHUʻINGA ʻI HE MOʻUÍ: Ko e hā ʻoku ʻi ai ai ʻa e ʻunivēsí? Naʻe anga-fēfē ʻetau ʻi hení? Ko e hā ʻa e taumuʻa ʻo e moʻuí? Ko e hā ʻoku tuku tauhi mai ʻe he kahaʻú?

ʻOku fakaʻehiʻehi ʻa e niʻihi mei he ngaahi fehuʻi ko iá, ʻo pehē ko e ngaahi talí ʻoku fuʻu taukakapa fau ia. ʻOku pehē ʻe he niʻihi ko e ngaahi fehuʻi ko iá ʻoku taʻeʻaonga he ko e moʻuí ko e tupu pē mei he ʻevalūsioó. “ʻOku ʻikai ha ʻotua, ʻikai ha taumuʻa,” ko e lau ia ʻa ha palōfesa ʻi he hisitōliá mo e paiolosií ko William Provine. Naʻá ne toe pehē: “ʻOku ʻikai ʻaupito ha makatuʻunga ki he ngaahi tuʻunga ki he tonú mo e halá, ʻo halaʻatā ha ʻuhinga ʻo e moʻuí.”

Kae kehe, ʻoku vakai ʻa e niʻihi ki he fakakaukau taʻepau ko iá ʻoku ʻikai ala tali. ʻOku nau vakai ki ha ʻuniveesi ʻoku puleʻi ʻe he ngaahi lao fakafika tonu mātē mo ʻaonga. ʻOku nau ofoofo ʻi he tisaini fakaofo ʻo natulá, ʻa ia ʻoku feinga ʻa e tangatá ke faʻu ʻa e ngaahi meʻá ʻo fakatatau ki ai. Pea ko ʻenau hokosia fakaʻahó ʻoku fakahaaʻi ange ai ko e ngaahi tisaini fakaofo mo fihi ko iá ʻoku tuhu ki ha tokotaha ʻatamaiʻia, kae ʻikai ko ha ngaahi mālohi pē naʻe hokonoa.

Ko e fakaʻuhinga ko iá kuó ne ueʻi ʻa e kau tui ʻevalūsiō ʻe niʻihi ke nau toe vakaiʻi honau tuʻungá. Vakai ki he ongo fakatātā hokó.

TOKETĀ TAFA NEAVE KO ALEXEI MARNOV. “Ko e ngaahi ʻapiako ne u ʻalu ki aí naʻe akoʻi ai ʻa e fakaʻikaiʻi-ʻOtuá mo e ʻevalūsioó,” ko ʻene leá ia. “Naʻe lau ha taha pē ʻoku tui ʻOtua ʻokú ne taʻeʻilo.” Kae kehe, ʻi he 1990, naʻe liliu ʻene fakakaukaú.

“Ne u feinga ke mahinoʻi ʻa e ʻuhinga totonu ʻo e ngaahi meʻá,” ko ʻene leá ia, “ʻo kau ai ʻa e ʻuto ʻo e tangatá. Ko e ʻōkani fakaofo ko ení kuo feʻungamālie hono ui ko e faʻunga fihi taha ʻi he ʻunivēsí. Ka naʻe tisaini ʻa e foʻi ʻutó ke ne maʻu ʻa e ʻiló pea mate leva? Naʻe hā ngali taʻeʻuhinga eni. Ko ia ne u fifili: ‘Ko e hā ʻoku tau ʻi heni aí? Ko e hā ʻa e taumuʻa ʻo e moʻuí?’ Hili ʻa e fakakaukau fakamātoato ki ai, naʻá ku fakamulituku kuo pau pē ʻoku ʻi ai ha Tokotaha-Fakatupu.”

Ko e fekumi ki he taumuʻa ʻo e moʻuí naʻe taki atu ai ʻa Alexei ke sivisiviʻi ʻa e Tohi Tapú. Ki mui ai, ko hono uaifí, ko ha toketā naʻe fakaʻikaiʻi-ʻOtua foki mo ia, naʻá ne ako ʻa e Tohi Tapú, ʻi he kamatá ke fakamoʻoniʻi naʻe maʻuhala hono husepānití! Kae kehe, ʻi he taimí ni, ʻokú na fakatou tui mālohi ki he ʻOtuá pea mahinoʻi ʻene taumuʻa ki he faʻahinga ʻo e tangatá hangē ko ia ʻoku hā ʻi he Folofolá.

FAISAIENISI KO TOKETĀ HUABI YIN. Ko Huabi Yin naʻá ne ako fīsiki, pea ʻi he taʻu lahi, naʻá ne fekumi fekauʻaki mo e laʻaá.

“ʻI ha taimi pē ʻoku mau ako ai ki he ngaahi meʻa fakaofo ʻo natulá,” ko e lea ia ʻa Huabi, “ʻoku mau maʻu maʻu pē ha tuʻunga fokotuʻutuʻu maau māʻolunga, ko e ola ia ʻo e ngaahi lao tonu mātē. Ne u fifili, ‘Naʻe tupu mei fē ʻa e ngaahi lao ko ení?’ ‘Kapau ʻoku aʻu ē ki ha afi ʻoku fai ai ha kuki kuo pau ke tokangaʻi fakalelei, ko hai ʻoku ʻaʻana ʻa e lao ki hono puleʻi ʻa e laʻaá?’ Faai atu pē, naʻá ku fakamulituku ko e fuofua fakamatala ʻi he Tohi Tapú ʻa e tali totonu tahá: ‘ʻI he kamataʻangá naʻe fakatupu ʻe he ʻOtuá ʻa e langí mo e māmaní.’”​—Sēnesi 1:1.

Ko e moʻoni, kuo fakamaama mai ʻe he saienisí ʻa e tali ki he ngaahi fehuʻi ʻo e founga ʻoku hoko ai ʻa e ngaahi meʻá, hangē ko e: ʻOku anga-fēfē ngāue ʻa e ngaahi sela ʻo e ʻutó? Pea ʻoku anga-fēfē tuku ange mai ʻe he laʻaá ʻa e māfaná mo e māmá? Kae hangē ko ia naʻe ʻiloʻi ʻe Alexei mo Huabi, ʻoku ʻomai ʻe he Tohi Tapú ʻa e ʻuhinga ʻoku hoko ai ʻa e ngaahi meʻá: Ko e hā ʻoku ʻi ai ai ʻa e ʻunivēsí? Ko e hā ʻoku puleʻi ai ia ʻe he ngaahi laó? Pea ko e hā ʻoku tau ʻi ai aí?

ʻI he lave ki he māmaní, ʻoku pehē ʻe he Tohi Tapú: “[Ko e ʻOtuá] naʻe ʻikai te ne fakatupu ia ke hoko ko e koto taʻeʻaonga, ka naʻá ne faʻu ia ke nofoʻi.” (ʻAisea 45:18) ʻIo, ʻoku ʻi ai ʻa e taumuʻa ʻa e ʻOtuá ki he māmaní, pea ʻi he kupu hokó ʻe fakahaaʻi ai ko e taumuʻa ko iá ʻoku felāveʻi vāofi mo ʻetau ʻamanaki ki he kahaʻú.

POINI TEFITÓ

ʻNaʻe ʻikai ke fakatupu ʻe he ʻOtuá ʻa e māmaní ke hoko ko e koto taʻeʻaonga, ka naʻá ne faʻu ia ke nofoʻi.’​—ʻAisea 45:18.

“ʻOku tau fiemaʻu ha ʻuhinga ke tau moʻui ai”

“Ke hokohoko atu ʻa e moʻuí pea moʻui lelei fakaʻatamaí ʻoku tau fiemaʻu ha ʻuhinga ke tau moʻui ai,” ko e tohi ia ʻa William McDougall, ko ha palōfesa ki he ʻatamaí. ʻI ha tuʻunga meimei tatau, ko Carol Ryff, ko ha palōfesa foki mo ia ki he ʻatamaí, naʻá ne pehē ko e kakai ʻa ia ko ʻenau “moʻuí ʻoku ʻi ai hono taumuʻá ʻoku nau moʻui lelei ange​—kuo siʻisiʻi ange ai ʻa e malava ke nau puke [fakaʻatamaí] . . . , fakasiʻisiʻi hono maʻu kinautolu ʻe he mahaki mafú, fakaakeake lelei ange mei he pā kālavá . . . pea ko e moʻoni, ʻoku nau moʻui fuoloa ange.”

    ʻŪ Tohi Faka-Tonga (1987-2026)
    Hū ki Tu‘a
    Hū ki Loto
    • Faka-Tonga
    • Share
    • Sai‘ia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Makatu‘unga Hono Ngāue‘akí
    • Polisī Fakafo‘ituitui
    • Privacy Setting
    • JW.ORG
    • Hū ki Loto
    Share