June

Yehova wangutumbika Akhristu a mu nyengu ya akutumika, panyengu yo akunthiyangapu masuzgu ngakupambanapambana. Yiwu atombozgekanga ndipu nyengu zinyaki venivi vachitikanga mwamabuchibuchi. Tiyeni tiwoni vo vinguchitikiya Baranaba kweniso wakutumika Paulo pa nyengu yo apharazganga ku Lusitara. Pakwamba, ŵanthu anguŵalonde umampha ndipu aŵavwisiyanga. Kweni nyengu yinyaki, akususka “angunyengere chigulu cha ŵanthu” mwakuti anyaki mwa ŵanthu wo aŵavwisiyanga angumuponya mya Paulo ndipu angumuleka we pafupi kufwa. (Machi. 14:19) Chinanga kuti venivi vinguŵachitikiya, Baranaba ndi Paulo, angulutirizga kuchipharazga kunyaki. Ntchinthu wuli cho chinguchitika chifukwa cha venivi? Yiwu anguwovya “ŵanthu anandiku kuti aje akusambira,” ndipu vo akambanga kweniso chakuwoniyapu chawu vinguchiska Akhristu anyawu. (Machi. 14:​21, 22) Anandi anguchiskika chifukwa chakuti Baranaba ndi Paulo anguleka cha kupharazga chinanga kuti angutombozgeka. Asani tileka cha kugwira ntchitu yo Yehova watituma kuti tichiti, iyu watitumbikengi. w23.04 16-17 ¶13-14

Fumu Davidi wenga ndi arwani anandi akofya pa umoyu waki, ndipu kanandi wapemphanga Yehova kuti wamuwovyi. Davidi yo wangulembaku buku la Masalimo, wangusimikiza kuti Yehova wanguvwa kweniso kumuka mapempheru ngaki. Namwi mungachita so viyo. Bayibolu lititisimikiziya kuti Yehova wangatipaska zeru kweniso nthazi kuti tikunthiyepu. Iyu wangagwiriskiya ntchitu abali kweniso azichi ŵidu pamwenga ŵanthu wo pasonu panu atimusopa cha kuti atiwovyi mu nthowa yinyaki. Chinanga kuti Yehova wangamuka cha mapempheru ngidu mu nthowa yo isi takhazanga, kweni tiziŵa kuti iyu wangamukengi. Iyu watipaskengi vinthu chayivu vo tikhumbika kweniso pa nyengu yo titivikhumbiya. Mwaviyo, lutirizgani kupemphera ndipuso mugomezgengi kuti Yehova watuvwa mapempheru nginu. Ndipu mungakayikanga cha kuti iyu wakuphweriyeningi sonu kweniso kuti mucharu chifya ‘chamoyu chechosi wazakuchipaska vo chikhumba mpaka kukhorwa.’—Sali. 145:16. w23.05 8 ¶4; 13 ¶17-18

Mungachita umampha kuŵikiyapu mtima pa vitumbiku vo mungasaniya asani mwafiska chilatu chinu. Kumbi yimwi mungaŵanaŵaniya vitumbiku wuli? Asani chilatu chinu ntchakuti muŵerengengi Bayibolu kweniso kupemphera, ŵanaŵaniyani mo chilatu cho chingakuwovyiyani kuti muje pa ubwezi wakukho ndi Yehova. (Sali. 145:​18, 19) Asani chilatu chinu ntchakuti muŵi ndi jalidu linyaki la chikhristu, ŵanaŵaniyani mo jalidu lenili lingakuwovyiyani kuti muje pa ubwezi wamampha ndi ŵanthu anyaki. (Ako. 3:14) Ndipu muwonengepu kaŵikaŵi po mukulemba. Kweniso muchezengi ndi ŵanthu wo angakuchiskani kuti mufiski chilatu chinu. (Nthanthi 13:20) Kweni uneneska ngwakuti nyengu zinyaki tosi tiŵavi mtima wakukhumbisiska. Kumbi venivi ving’anamuwa kuti tingafiska cha vilatu vidu? Awa ndimu viliri cha. Nasi tingafwiyapu kuti tifiski chilatu chidu chinanga kuti tilivi mtima wakukhumbisiska. Chinanga kuti ntchipusu cha kuchita viyo, kweni tingakondwa asani tafiska chilatu chidu. w23.05 27-28 ¶5-8

Kuziŵa kuti takumana ndi masuzgu chifukwa cha vinthu viheni vo isi tingusankha, kungatichitiska kuti tisumuwi maubudi ngidu, tinozgi vo tingunangisa kweniso tingaziwerezangapu so cha. Kuchita venivi kungatiwovya kuti tilutirizgi kutchimbiya maphara ngakuluta ku umoyu. Asani mukusankha uheni vinthu vinyaki, kumbi mutenere kuchitanji? Lekani kumaliya nyengu yinu kweniso nthazi zinu kuti mulongo kuti mungunanga chechosi cha pamwenga kujimba mlandu kweniso kumba mlandu ŵanthu anyaki chifukwa cha vo mukunangisa. Mumalu mwaki, zomerezani kuti mungunangisa ndipu yesesani kuchita vosi vo mungafiska kuti vinthu vikuyendiyeningi umampha pasonu panu. Asani mutijimba mulandu chifukwa cha chinthu chinyaki cho mukunangisa, pempherani kwaku Yehova, zomerezani vo mukunangisa kweniso mupempheni kuti iyu wakugowokiyeni. (Sali. 25:11; 51:​3, 4) Apepeseni wo mukuŵanangiya ndipu asani mphakwenere pemphani chovyu ku ŵara. (Yako. 5:​14, 15) Sambiranipu kanthu pa vo mukunangisa ndipu mungawerezangapu so cha. Asani mwachita viyo, mungasimikiza kuti Yehova wakulongoningi lisungu kweniso wakuwovyeningi.—Sali. 103:​8-13. w23.08 28-29 ¶8-9

Yehoyiyada wanguwovya Fumu Yehowashi kuja munthu wamampha. Chifukwa cha venivi, fumu yachinyamata yeniyi, yakhumbanga kukondwesa Yehova. Kweni Yehoyiyada wati wafwa, Yehowashi wangwamba kwende maŵanaŵanu nga alongozgi akugaruka. (2 Mbiri 24:​4, 17, 18) Chinanga kuti Yehova wanguguŵa ukongwa ndi venivi, kweni “wangulutirizga kutuma achimi pakati pawu kuti aŵaweze kwaku Yehova . . . , kweni yiwu angukana kuvwiya.” Yiwu angufika mpaka pakukana kuvwiya Zekariya mwana waku Yehoyiyada yo wenga mchimi waku Yehova, wasembi waki kweniso msiŵani waku Yehowashi. Fumu Yehowashi yinguchitiska kuti Zekariya wabayiki. (2 Mbiri 22:11; 24:​19-22) Yehowashi wangulutirizga cha kopa Yehova. Yehova wangukamba kuti: “Wo atindiyuyuwa naniso ndiŵayuyuwengi.” (1 Samu. 2:30) Gulu limanavi waka la asilikali a ku Siriya linguthereska “asilikali anandi” aku Yehowashi ndipu yiwu ‘angumupweteka ukongwa.’ (2 Mbiri 24:​24-25) Yehowashi wangubayika ndi ateŵeti ŵaki chifukwa chakubaya Zekariya. w23.06 18-19 ¶16-17

Wakutumika Paulo wangujaku kwa kanyengu ku Efeso ndipu wasambizanga ndi kupharazga uthenga wamampha. (Machi. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Iyu waŵayanjanga ukongwa abali a kwenuku ndipu wakhumbanga kuŵawovya kuti alutirizgi kuja akugomezgeka kwaku Yehova. Aefeso wo Paulo wanguŵalembe kalata agomezganga visambizu va chisopa chaboza ndipuso achitanga vinthu vamasenga. Tawuni ya Efeso yenga yakutchuka chifukwa cha ureŵi kweniso kuchita jalidu liheni mwambula soni. Kumalu ngakuchitiyaku masaza ndipuso ku maphwandu nga visopa, kanandi kwakambikanga nkhani zakutuka. (Aefe. 5:3) Ŵanthu anandi wo ajanga mutawuni ya Efeso “[anguleka] kuziŵa mijalidu yamampha.” Ndipu mu chineneru chakwambiriya mazu ngenanga ngang’anamuwa “kuleke limu kuvwa kuŵaŵa kwekosi” mumtima asani wachita chinthu chiheni. (Aefe. 4:​17-19) Ŵechendasambiri fundu zaku Yehova pa nkhani ya chamampha ndi chiheni, njuŵi yawu yaŵasuzganga cha asani achita vinthu viheni. Chifukwa cha venivi Paulo wangukamba kuti “maŵanaŵanu ngawu nge mu mdima, ndipu ŵe kutali ndi umoyu waku Chiuta.” Kweni Aefeso anyaki angulutirizga cha kuja mu mdima. w24.03 20 ¶2, 4; 21 ¶5-6

Gidiyoni wakhumbikanga kufwiyapu kuti wateŵete nge wakweruzga. Pa nyengu yo Amidiyani athaŵanga ndi usiku, Gidiyoni wanguŵatchimbiza kwambiya mu Dambu la Yezereli mpaka kuchifika ku Msinji wa Yorodani. (Ŵeru. 7:22) Kumbi Gidiyoni wangumaliya pa msinji wa Yorodani? Awa! Chinanga kuti anguvuka, iyu limoza ndi anthulumi 300 anguyambuka msinji wa Yorodani ndipu angulutirizga kutchimbiza arwani ŵawu. Pakumaliya anguŵasaniya Amidiyani ndipu anguŵathereska. (Ŵeru. 8:​4-12) Gidiyoni wangugomezga kuti Yehova wamupaskengi nthazi ndipu Yehova wangumuwovya nadi. (Ŵeru. 6:​14, 34) Gidiyoni ndi asilikali ŵaki angutchimbiza mafumu ngaŵi nga ku Midiyani wapasi. Ndipu mafumu ngenanga ngatenere kuti ngangukwera ngamira. (Ŵeru. 8:​12, 21) Kweni Chiuta wanguwovya Ayisirayeli kuti aŵako ndipu anguwina nkhondu. Ŵara nawu mazuŵa nganu, angathemba Yehova yo “wavuka cha pamwenga kulakatuka.” Iyu waŵapaskengi nthazi pa nyengu yo akhumbika chovyu.—Yesa. 40:​28, 29. w23.06 6 ¶14, 16

Tingasimikiza mtima kuti tinderezekengi cha chinanga kuti tingakumana ndi mayeseru nga mtundu wuli. Mwaviyo muthembengi Yehova. Tiyeni tikambiskani mo Baraki wanguthereske arwani ŵaki chifukwa cha kugomezga ulongozgi wakutuliya kwaku Yehova. Pa nyengu iyi, Ayisirayeli ŵenga akunozgeka cha kuluta ku nkhondu. Yiwu ŵengavi vidya vankhondu vakukwana. Kweni Yehova wangukambiya Baraki kuti waluti kuchichita nkhondu ndi Sisera mura wa nkhondu wa ku Kanani ndi asilikali ŵaki wo ŵenga ndi vidya vinandi. (Ŵeru. 5:8) Mchimi munthukazi Debora wangukambiya Baraki kuti wasikiyi ku chidika kuti wakachiti nkhondu ndi Sisera kweniso magaleta ngaki 900 nga asilikali a nkhondu. Kusikiya ku chidika kwatingi kuchitiskengi kuti Ayisirayeli asuzgiki kuchita nkhondu ndi asilikali akukwera pa magaleta. Chinanga kuti Baraki waziŵanga venivi, iyu wanguvwiya mbwenu. Asilikali a ku Isirayeli achisika mu Phiri la Tabori, Yehova wanguchitiska kuti kuwi vuwa yikulu ukongwa. Magaleta nga nkhondu ngaku Sisera nganguphata mumawulambwi ndipu Yehova wanguwovya Baraki kuti waŵathereski. (Ŵeru. 4:​1-7, 10, 13-16) Mwakuyana ŵaka, Yehova wangatiwovya kuti vinthu vitiyende umampha asani titimuthemba kweniso asani tithemba ulongozgi wo watitipaska kuziya mu gulu laki. w23.07 19 ¶17-18

Tikhumbika kuja akuzikira kuti tizilonde umoyu wamuyaya. Nge ateŵeti akugomezgeka a munyengu yakali, tikhumbika kulindizga mwakuzikira kuti Chiuta wafiski malayizgu ngaki. (Ahe. 6:​11, 12) Bayibolu lititiyeruzgiya ndi mlimi. (Yako. 5:​7, 8) Mlimi wafwiyapu kupanda kweniso kudiriya mbewu zaki, kweni waziŵa cha nyengu chayiyu yo mbewu zo zimeriyengi. Mwaviyo, mlimi walindizga mwakuzikira ndipu wakayikiya cha kuti wakololengi. Mwakuyanana ŵaka, nasi titangwanika kuchita vinthu vauzimu chinanga kuti ‘titiliziŵa cha zuŵa lo Ambuyafwi aziyengi.’ (Mate. 24:42) Tilindizga mwakuzikira ndipu tikayika cha kuti pa nyengu yaki, Yehova wazamufiska vosi vo wakulayizga. Asani tingatondeka kulongo kuti te akuzikira, tingavuka kulindizga ndipu kamana ndi kamana tingayamba kumuleka Yehova. Ndipuso tingayamba kupenjapenja vinthu vo tiŵanaŵana kuti vingachitiska kuti tikondwengi pasonu panu. Kweni asani te akuzikira, tingakunthiyapu mpaka pakumaliya ndipu tingazitaskika.—Mika 7:7. w23.08 22 ¶7

Asani tiyananisa uchimi wo we pa Daniyeli 2:​41-43 ndi mauchimi nganyaki ngo nge mu buku la Daniyeli ndi Chivumbuzi, tisimikiza kuti maphazi ngamiya Ulamuliru wa Britain ndi America wo ulamuliya pacharu chosi mazuŵa nganu. Pakukonkhoska vakukwaskana ndi ufumu wenuwu, Daniyeli wangukamba kuti, “vigaŵa vinyaki va ufumu wo vazamuja vanthazi kweni vinyaki vazamuja vambula nthazi.” Ntchifukwa wuli vigaŵa vinyaki vazamuja vambula nthazi? Chifukwa chakuti ŵanthu bweka wo ayeruzgikiya ndi dongu lakuwoloŵa, atiwutondekeska kuchita vinthu nge chisulu. Tisambira uneneska wakukhumbika ukongwa kutuwa ku chikozgu cho Daniyeli wanguchikonkhoska. Chakwamba, Ulamuliru wa Britain ndi America ulongo kuti we ndi nthazi mu nthowa zinyaki. Mwakuyeruzgiyapu, charu cha United States ndi Britain venga mu gulu la vyaru vo vinguwina Nkhondu Yakwamba ya Pacharu Chosi ndipuso Nkhondu Yachiŵi ya Pacharu Chosi. Kweni ŵanthu wo alamulika ndi ufumu wenuwu, achitiska kuti ufumu uwu uŵevi nthazi, ndipu alutirizgengi kuchita venivi. Chachiŵi, Ulamuliru wa Britain ndi America ndiwu wakumaliya kulamuliya pacharu chosi, Ufumu waku Chiuta wechendatuzgepu maufumu ngosi nga ŵanthu. w23.08 10-11 ¶12-13

Nyengu zinyaki Davidi wasuzgikanga maŵanaŵanu chifukwa cha masuzgu kweniso mayeseru ngo wakumananga nangu. (Sali. 18:​4, 5) Kweni iyu wasisipulikanga chifukwa chakuti Yehova wamuyanjanga kweniso kumuphwere. Yehova wangulongozge mubwezi waki yo wanguthamba ku “uteka wakubiriŵira” kweniso “kumalu ngakupumuliya ko kwe maji nganandi.” Venivi vinguchitiska kuti Davidi wasaniyi so nthazi kweniso walutirizgi kuteŵete Yehova. (Sali. 18:​28-32; 23:2) Mazuŵa nganu napu asani takumama ndi mayeseru kweniso masuzgu nganyaki, ‘timaliya limu cha chifukwa cha chanju chambula kumala chaku Yehova.’ (Chite. 3:22; Ako. 1:11) Kanandi umoyu waku Davidi waŵanga pa ngozi ndipu wenga ndi arwani ŵaki anandi anthazi. Kweni iyu wajivwanga kuti ngwakuvikilirika chifukwa chakuti Yehova wamuyanjanga. Davidi waziŵanga kuti Yehova wenayu pa suzgu yeyosi yo wangakumana nayu ndipu venivi vamusimikiziyanga kuti Yehova watimuyanja. Ndichu chifukwa chaki wangulemba kuti: “[Yehova] wangunditaska ku vinthu vosi vo ndawopanga.” (Sali. 34:4) Chinanga kuti nyengu zinyaki Davidi wachitanga mantha ukongwa, kweni iyu wamalananga ndi mantha ngenanga chifukwa chakuti waziŵanga kuti Yehova watimuyanja. w24.01 30 ¶15-17

Sambiranipu kanthu pa vo Yehowashi wangunangisa. Yehoyiyada wati wafwa, Yehowashi wangwamba kwanjana ndi ŵanthu aheni. (2 Mbiri 24:​17, 18) Iyu wangwamba kwende ulongozgi wa alongozgi a ku Yuda wo amuyanjanga cha Yehova. Mungazomereza kuti Yehowashi wakhumbikanga kuŵakhwecha ŵanthu ŵenaŵa chifukwa chakuti achitanga vinthu viheni. Kweni iyu wanguvwisiya ulongozgi wawu uheni. Ndipu musiŵani waki Zekariya wati wamuchenya, Yehowashi wangulamula kuti wabayiki. (2 Mbiri 24:​20, 21; Mate. 23:35) Kukamba uneneska, iyu wanguchita vinthu viheni ukongwa! Pakwamba, Yehowashi wenga fumu yakugomezgeka, kweni vachitima kuti wangugaruka kweniso wangwamba kubaya ŵanthu. Pakumaliya, Yehowashi wangubayika ndi ateŵeti ŵaki. (2 Mbiri 24:​22-25) Vinthu vatingi vifikengi yapa cha asani iyu wangulutirizga kuvwiya Yehova kweniso ŵanthu wo ayanjanga Yehova! w23.09 9 ¶6

Yesu waziŵanga so kuti wakutumika Peturo wangalutirizga kuja wakugomezgeka. Mwaviyo, mwachanju Yesu wangukambiya Peturo kuti: “Ungawopanga cha.” Chifukwa chakuti Yesu wamugomezganga Peturo, vingumuwovya ukongwa Peturo. Pati pajumpha nyengu, Peturo ndi mvurwa waki Andireya anguleka bizinesi yawu yakubaya somba ndipu angwamba kulondo Mesiya. Venivi vinguchitiska kuti Yehova waŵatumbiki ukongwa. (Mariko 1:​16-18) Peturo wanguwona vakuziziswa vinandi vakukondwesa pa nyengu yo wenga wakusambira waku Khristu. Iyu wanguwona Yesu wachichizga ŵanthu wo atamanga, wachituzga viŵanda kweniso kuyuska ŵanthu akufwa. (Mate. 8:​14-17; Mariko 5:​37, 41, 42) Peturo wanguwona so chiwona cho chalongonga kuti Yesu wazamuja Fumu ya Ufumu waku Chiuta. Ndipu iyu wanguluwa cha vo wanguwona pa zuŵa lenili. (Mariko 9:​1-8; 2 Petu. 1:​16-18) Kukamba uneneska Peturo watingi waviwonengi cha vinthu venivi asani wenga wakusambira waku Yesu cha. Tikayika cha kuti iyu wangukondwa ukongwa kuti wanguzomereza cha kuti kujiwona kuti ngwambula kwenere kuja wakusambira waku Yesu, kumutondekesi kulonde vitumbiku venivi! w23.09 21 ¶4-5

Mukalata yaki yakwamba, wakutumika Peturo wangugwiriskiya ntchitu mazu ngakuti “muyanjanengi ukongwa.” Chanju chaviyo, chiwundiya maubudi ngamanavi ŵaka cha, kweni chiwundiya “maubudi nganandi.” (1 Petu. 4:8) Panyaki Peturo wangukumbuka vo Yesu wangumusambiza pa nkhani yakugowoka. Pa nyengu yo Yesu wamusambizanga, Peturo watenere kuti wajiwonanga kuti wenga munthu wamampha ukongwa mwakuti wangusachiza kuti watenere kugowoke mubali waki “maulendu 7.” Kweni Yesu wangusambiza Peturo kweniso isi kuti titenere kugowoka “mpaka maulendu 77” kung’anamuwa kuti kugowoka kulivi mphaka. (Mate. 18:21) Asani vitikusuzgani kugwiriskiya ntchitu ulongozgi wenuwu, mungagongowanga cha! Ateŵeti wosi aku Yehova ambula kufikapu, nyengu yinyaki vinguŵasuzgapu kugowoka. Chakukhumbika ukongwa ntchakuti yimwi muchitepu kanthu kuti mugowoke mubali winu kweniso kuja nayu pachimangu. w23.09 29 ¶12

Yona wangulapa we mumoyu mwa chisomba, ndipu wakayikiyanga cha kuti Yehova wavwisiyengi pempheru laki ndipuso kuti waleki kukayika kuti Yehova wamuwovyengi. Pavuli paki, Yona wanguwere kumtunda ndipu wenga wakunozgeka kuchichita uteŵeti wo Yehova wangumutuma. (Yona 2:10–3:4) Asani mukumana ndi mayeseru, kumbi mufipa mtima mwakuti mutondeka kupemphera kwaku Yehova? Pamwenga muwona kuti mulivi nthazi kuti musambiri Bayibolu? Kumbukani kuti Yehova wavwisa umampha ukongwa masuzgu ngo mukumana nangu. Mwaviyo, chinanga mungapemphera pempheru lifupi, kukayika cha kuti Yehova wakupaskeningi vinthu chayivu vo mukhumbikiya. (Aefe. 3:20) Asani mutondeka kuŵerenga pamwenga kusambira Bayibolu chifukwa cha kutama, kuvuka pamwenga kufipa mtima mungachita umampha kuvwisiya Bayibolu pamwenga mabuku ngakukonkhoska Bayibolu ngakuchita kujambulika. Mungachita so umampha kuvwisiya sumu zidu pamwenga kuwonere mavidiyo pa jw.org. Yehova wakhumba kukupaskani nthazi ndipu wachitengi venivi asani mupemphera kwaku Iyu kweniso mupenja kwamuka kwa pempheru linu kutuliya mu Bayibolu kweniso mu mabuku ngidu. w23.10 13 ¶6; 14 ¶9

Chihema kweniso nyumba zakusopiyamu zo zinguzengeka ku Yerusalemu, zayanananga mukati mwaki. Mukati mwenga vipinda viŵi vo vaziŵikanga kuti “Malu Ngakupaturika” kweniso “Malu Ngakupaturika Ukongwa.” Ndipu ketani yo yenga pakati ndiyu yagaŵanga vipinda venivi. (Ahe. 9:​2-5; Eki. 26:​31-33) Mu Malu Ngakupaturika mwenga chakuŵikapu nyali chagolidi, guŵa la sembi lakuwotchiyapu vakununkhira ndipuso thebulu lakuŵikapu viŵandi vakulongo. “Asembi akusankhika” pe ndiwu azomerezekanga kusere mumalu ngenanga kuti achiti uteŵeti wawu wakupaturika. (Nume. 3:​3, 7, 10) Mu Malu Ngakupaturika Ukongwa mwenga bokosi la phanganu la golidi lo lamiyanga kuŵapu kwaku Yehova. (Eki. 25:​21, 22) Wasembi mura pe ndiyu wazomerezekanga kujumpha ketani ndi kusere mu Malu Ngakupaturika Ukongwa kamoza pachaka, pa Zuŵa Lakubenekere Maubudi. (Levi. 16:​2, 17) Iyu waserenga muchipinda chenichi ndi ndopa zanyama kuti wakabenekere maubudi ngaki kweniso nga mtundu wosi wa Ayisirayeli. Pati pajumpha nyengu Yehova wanguvumbuwa vo vinthu va muchihema vamiyanga.—Ahe. 9:​6-7. w23.10 27 ¶12

Mwakuwerezawereza, mu Mazu ngaku Chiuta tisaniyamu dangu lakuti “muyanjanengi.” (Yoha. 15:12; Aro. 13:8; 1 Ate. 4:9; 1 Petu. 1:22; 1 Yoha. 4:11) Kweni chanju chituliya mumtima ndipu palivi munthu yo wangawonamu. Kumbi tingalongo wuli kuti titanja abali ndi azichi ŵidu? Kuziya mu vo tikamba ndi kuchita. Pe nthowa zinandi zo tingalongore kuti titanja abali ndi azichi ŵidu. Mwakuyeruzgiyapu, Bayibolu likamba kuti: “Weyosi wakambengi uneneska ku munyaki.” (Zeka. 8:16) “Jani mwachimangu ndi anyinu.” (Mariko 9:50) “Pa kulongorana ulemu, mujengi panthazi.” (Aro. 12:10) “Londiyanani.” (Aro. 15:7) “Lutirizgani . . . kugowokiyana ndi mtima wosi.” (Ako. 3:13) “Lutirizgani kunyamuliyana mphingu.” (Aga. 6:2) “Lutirizgani kupembuzgana.” (1 Ate. 4:18) “Lutirizgani . . . kuzengana.” (1 Ate. 5:11) “Pempheriyanani.”—Yako. 5:16. w23.11 9 ¶7-8

Zuŵa lelosi tikhumbika kuja ndi chivwanu chakukho kuti tisankhi umampha vinthu pa umoyu widu. Mwakuyeruzgiyapu, tikhumbika kusankha umampha ŵanthu akucheza nawu, vakusangaluska, masambiru, nthengwa, kubala ŵana kweniso ntchitu. Tingachita umampha kujifumba kuti: ‘Kumbi vo ndisankha, vilongo kuti ndigomezga kuti charu ichi chituwengepu pambula kuswera yapa ndipu charu chifya chaku Chiuta chiserengi mumalu mwaki? Pamwenga ndichita vinthu nge ŵanthu wo agomezga kuti kulivi so umoyu unyaki?’ (Mate. 6:​19, 20; Luka 12:​16-21) Mwaviyo, asani te ndi chivwanu chakukho kuti charu chifya che pafupi ukongwa, tisankhengi umampha vinthu. Tikumana so ndi mayeseru ngo tingakhumbika chivwanu chakukho kuti tikunthiyepu. Tingatombozgeka, tingatama matenda ngakulu pamwenga tingakumana ndi vinthu vinyaki vo vingachitiska kuti tiwere vuli. Pakwamba, tingawona kuti tingafiska kukunthiyapu suzgu lo. Kweni asani mayeseru ngo ngalutiriya, tingakhumbika chivwanu chakukho kuti tikunthiyepu kweniso kuti tilutirizgi kuteŵete Yehova mwalikondwa.—1 Petu. 1:​6, 7. w23.04 27 ¶4-5

Yehova wakhumba kuti tichitengi vinthu mwakukoliyana ndi mapempheru ngidu. Mwakuyeruzgiyapu, mubali wangapempha Yehova kuti wamuwovyi kuti wakapemphi abwana ŵaki kuto ofu ku ntchitu ndi chilatu chakuti amuzomerezi kuluta ku unganu wachigaŵa. Kumbi Yehova wangamuka wuli pempheru laki? Yehova wangamupaska chiganga mubali yo, kuti wakakambiskani ndi bwana waki. Kweni mubali yo wakhumbika mbwenu kuchipempha kwa abwana ŵaki. Iyu wangakhumbika kuchita venivi mwakuwerezawereza. Panyaki iyu wangakhumbika kusinthana ndi munyaki mazuŵa ngakugwiriya ntchitu pamwenga wangakhumbika kuto ofu yambula kulipirika asani mphakwenere. Yehova wakhumba kuti timupemphengi mwakuwerezawereza. Yesu wangukamba kuti vinthu vinyaki vo tingapempha, tingapaskika nyengu yeniyo cha. (Luka 11:9) Mwaviyo, kuleka cha kupempha! Mupempherengi kutuliya pasi pa mtima kweniso mwakuwerezawereza. (Luka 18:​1-7) Asani tilutirizga kuchitita viyo tilongo Yehova kuti vinthu vo tipempha titivikhumba nadi. Kweniso tilongo kuti tigomezga kuti iyu wangatiwovya nadi. w23.11 22 ¶10-11

Yehova wangulayizga mubwezi waki Abrahamu kuti mitundu yosi ya pacharu chapasi yazamutumbikika kuziya mu mphapu yaki. (Gene. 15:5; 22:18) Chifukwa chakuti Abrahamu wamugomezganga ukongwa Chiuta iyu wangusimikiza kuti vo Chiuta wangulayizga vazamufiskika nadi. Chinanga kuti venga viyo, pa nyengu yo Abrahamu wenga ndi vyaka 100 kweniso muwolu waki wenga ndi vyaka 90, banja lakugomezgeka lenili lengavi mbwenu mwana. (Gene. 21:​1-7) Kweni Bayibolu likamba kuti: “[Abrahamu] wenga ndi chilindizga kweniso chivwanu kuti wazamuja wusewu wa mitundu yinandi ya ŵanthu . . . Iyu wagomezganga venivi chifukwa cha vo vingukambika.” (Aro. 4:18) Tiziŵa kuti vo Abrahamu walindizganga vingufiskika nadi. Iyu wangubala Isaki, mwana yo wangumulindizga kwa nyengu yitali. Ntchinthu wuli cho chinguwovya Abrahamu kusimikiza kuti Yehova wazamufiska layizgu laki? Chifukwa chakuti Abrahamu wenga pa ubwezi wakukho ndi Yehova, iyu “wasimikizanga ndi mtima wosi kuti Chiuta watondekengi cha kufiska vo wangumulayizga.” (Aro. 4:21) Yehova wangumuyanja Abrahamu ndipu wangukamba kuti ndi murunji chifukwa cha chivwanu chaki.—Yako. 2:23. w23.12 8 ¶1-2

Mubali wachinyamata yo ngwakuthembeka, waphwere ndi mtima wosi maudindu ngosi ngo we nangu. Tiyeni tikambiskani chakuwoniyapu chaku Yesu. Iyu watondekanga cha kuphwere maudindu ngaki. Wangufiska mauteŵeti ngosi ngo Yehova wangumupaska chinanga mphanyengu yo venga vakusuzga kuchita viyo. Iyu waŵayanjanga ŵanthu, ukongwa akusambira ŵaki ndipu wangupereka umoyu waki chifukwa chaku yiwu. (Yoha. 13:1) Namwi mungamuyezga Yesu ndipu mungachita venivi asani mutesesa kufiska uteŵeti wewosi wo mungapaskika. Asani muziŵa cha mo mungachitiya venivi, jiyuyuweni ndipu pemphani abali akukhwima kuti akuwovyeni. Mungakhorwanga cha ndi vinthu vimanavi ŵaka vo muchita pasonu panu. (Aro. 12:11) Mumalu mwaki, mufiskengi uteŵeti wo mwapaskika ndipu muchitengi “nge kuti muchitiya Yehova,” ŵanthu cha. (Ako. 3:23) Chifukwa chakuti kuti mwe ambula kufikapu, mujiyuyuwengi kweniso muzomerezengi vo mwanangisa.—Nthanthi 11:2. w23.12 26 ¶8

Tikondwa ukongwa asani tabatizika ndi kuja mu banja laku Yehova. Ndi mwaŵi ukulu ukongwa kuja pa ubwezi wakukho ndi Yehova ndipu tikoliyana ndi vo Davidi wangukamba kuti: “Ngwakukondwa munthu yo [yimwi Yehova] mwasankha ndi kuza nayu pafupi kuti wazije mumabalaza nginu.” (Sali. 65:4) Yehova wazomereza ŵanthu bweka cha kuja nayu pa ubwezi. Iyu wandere kufupi ndi ŵanthu wo alongo kuti akhumba kuja pa ubwezi wakukho ndi iyu. (Yako. 4:8) Asani mwajipereka kwaku Yehova ndi kubatizika, mungasimikiza kuti iyu “[wazakukupunguliyani] vitumbiku mpaka musoŵi pakuti muvisungi.” (Mala. 3:10; Yere. 17: 8) Ubatizu nkhwamba ŵaka kuteŵete Yehova. Muyesesengi kuti mulutirizgi kufiska layizgu linu kweniso kuti mulutirizgi kuja akugomezgeka chinanga mphanyengu yo mukumana ndi mayeseru. (Waku. 5:​4, 5) Nge wakusambira waku Yesu, muyesesengi kulondo chakuwoniyapu chaki ndipuso kulondo marangu ngaki mwakugomezgeka.—Mate. 28:​19, 20; 1 Petu. 2:21. w24.03 8 ¶1-3

Kweni wuli asani yimwi ndi munthu yo mukutorana nayu mukondwa cha kuchitiya vinthu limoza? Kumbi mungachita wuli? Ŵanaŵaniyani chakuwoniyapu cha motu. Motu utamba kamoza ndi kamoza cha kulilima. Mukhumbika kwamba dankha kuŵikangaku swanju pavuli paki vijiku. Mwakuyanana ŵaka, mungayambapu kucheza kwa maminiti ngamanavi ŵaka. Muwonesesengi kuti muchita vinthu vo mosi mukondwa navu. (Yako. 3:18) Asani mutamba ndi kuchita tinthu timanatimana, vingawovya kuti muyambi so kwanjana ukongwa. Ulemu ngwakukhumbika ukongwa mu nthengwa. Kuyanana ŵaka ndi kuphutiriya motu kuti ulutirizgi kunyeka. Kwambula kuwuphutiriya motu, ungaswera cha kuzimwa. Mwakuyanana ŵaka, asani ŵanthu akutorana aleka kupaskana ulemu, chanju chawu chingaswera cha kuzizira. Kweni asani munthulumi ndi munthukazi atesesa kupaskana ulemu, vitovya kuti alutirizgi kwanjana. Kumbukani kuti nkhani yagona pakuti yimwi muŵanaŵanengi ŵaka kuti mutimupaska ulemu cha kweni yagona pakuti iyu wajivwengi kuti mutimupaska ulemu. w23.05 22 ¶9; 24 ¶14-15

Bayibolu lilongo kuti nyengu zinyaki ateŵeti aku Chiuta akugomezgeka akumananga ndi masuzgu kweniso ambwambwanthiyanga chifukwa cha arwani ŵawu ndipuso vinthu vinyaki. (Sali. 18:4; 55:​1, 5) Mwakuyanana ŵaka, nasi tingasuskika ndi anyidu kusukulu, ku ntchitu, ŵanthu a mu banja lidu pamwenga ŵaraŵara aboma. Nyengu zinyaki tingawopa kuti tifwengi chifukwa cha matenda. Pa nyengu yeniyi, tingasoŵa pakuko. Kumbi Yehova wangatiwovya wuli asani vaŵa viyo? Iyu watitipembuzga kweniso kutisisipuwa. Mwaviyo, tipempherengi kwaku Yehova kaŵikaŵi kweniso kuŵerenga Mazu ngaki. (Sali. 77:​1, 12-14) Asani mwe ndi chiziŵiliza chenichi, pa nyengu yo mwakumana ndi masuzgu, ndikuti chinthu chakwamba cho chizengi mumaŵanaŵanu nginu nkhupemphera kwa Awusemwi akuchanya kuti akuwovyeni. Mukambiyeni Yehova vo vitikuchitiskani mantha kweniso kukufipiskani mtima. Zomerezani kuti walongoro namwi ndipuso kukupembuzgani kuziya mu Malemba.—Sali. 119:28. w24.01 24-25 ¶14-16

Kuja ndi mtima wakukhumbisiska nkhwakukhumbika ukongwa kuti munthu wafiski chilatu chaki. Asani mwe ndi mtima wakukhumbisiska kuti mufiski chilatu chinu mbwenu mufwiyengepu kuchifiska. Ndipu asani tikhumbisiska ukongwa, mbwenu tingafiska vilatu vidu. Kumbi mungachita wuli kuti mukhumbisiskengi kufiska chilatu chinu? Mupempherengi kuti muje ndi mtima wakukhumbisiska kufiska chilatu chinu. Yehova wangagwiriskiya ntchitu mzimu waki kuti muje ndi mtima wakukhumbisiska kufiska chilatu chinu. Nyengu zinyaki titijiŵikiya chilatu chifukwa tiziŵa kuti ndivu tikhumbika kuchita ndipu mbumampha kuchita viyo. Kweni nyengu zinyaki tingakhumbisiska cha kuchifiska. Mulungurukengi pa vo Yehova wakuchitiyani. (Sali. 143:5) Wakutumika Paulo wangulunguruka pa wezi ukulu wo Yehova wangumulongo ndipu venivi vingumuchiska kuti wafwiyepu kuteŵete Yehova. (1 Akori. 15:​9, 10; 1 Timo. 1:​12-14) Mwakuyanana ŵaka, asani mulunguruka pa vo Yehova wakuchitiyani, mbwenu mukhumbisiskengi kufiska chilatu chinu.—Sali. 116:12. w23.05 27 ¶3-5

Tikondwesa Awusefwi akuchanya asani tithamika zina lawu. (Sali. 119:108) Kumbi venivi ving’anamuwa kuti Chiuta wanthazizosi we nge ŵanthu ambula kufikapu wo akhumbisiska kuti ŵanthu aŵathamikengi chifukwa chakuti atijikayikiya? Awa. Asani tithamika Awusefwi akuchanya, tisuska boza linyaki lo Satana wangukamba lakukwaskana ndi isi. Satana wakamba kuti palivi munthu yo wangavikiliya zina laku Chiuta mwakugomezgeka. Iyu wakamba kuti palivi munthu yo wangalutirizga kuja wakugomezgeka kwaku Chiuta asani wayeseka. Ndipu wakamba so kuti tosi tingaleka kuteŵete Chiuta asani tiwona kuti vinthu vitiyendiyengi umampha asani tachita viyo. (Yobu 1:​9-11; 2:4) Kweni Yobu wangulutirizga kuja wakugomezgeka kwaku Chiuta ndipu wangulongo kuti Satana ngwaboza. Nanga yimwi? Weyosi waku isi we ndi mwaŵi wakuvikiliya zina la Awusefwi kweniso kuŵakondwesa mwakuŵateŵete mwakugomezgeka. (Nthanthi 27:11) Ndi mwaŵi ukulu ukongwa kuchita venivi. w24.02 8-9 ¶3-5

Mozesi ndi Yoswa ŵati ŵafwa, Yehova wangusankha akweruzga kuti alongozgengi ŵanthu ŵaki. Pavuli paki, Ayisirayeli ŵati ayamba kuja ndi mafumu, Yehova wangusankha achimi kuti alongozgengi ŵanthu ŵaki. Mafumu ngakugomezgeka ngavwiyanga vo achimi angakambiyanga. Mwakuyeruzgiyapu, Fumu Davidi yinguvwiya mchimi Natani wati wayichenya. (2 Samu. 12:​7, 13; 1 Mbiri 17:​3, 4) Fumu Yehosafati yingugwiriskiya ntchitu ulongozgi wo mchimi Yahaziyeli wanguyipaska ndipu yinguchiska ŵanthu a ku Yuda kuti ‘agomezgengi achimi aku Chiuta.’ (2 Mbiri 20:​14, 15) Fumu Hezekiya yati yasuzgika maŵanaŵanu, yingupempha mchimi Yesaya kuti wayiwovyi. (Yesa. 37:​1-6) Asani mafumu ngavwiya ulongozgi waku Yehova, iyu wangatumbikanga ndipu ŵanthu ŵaki ajanga mwakuvikilirika. (2 Mbiri 20:​29, 30; 32:22) Vawonekiyanga limu kuti Yehova wagwiriskiyanga ntchitu achimi ŵaki kuti walongozgengi ŵanthu ŵaki. w24.02 21 ¶8

Satana wakhumba kuti tichezengi ukongwa ndi ŵanthu wo angatitondekesa kuti tiyendiyengi fundu zaku Yehova. Kweni tikumbukengi kuti ŵanthu wo ticheza nawu, ndi wo ticheza nawu pamasu ndi pamasu pe cha. Tikhumbika cha kuja ndi maŵanaŵanu nga mucharu ichi ngakuti mbuheni cha kuchita mijalidu yiheni. Isi tiziŵa kuti kuchita viyo mbuheni. (Aefe. 4:​19, 20) Tingachita umampha kujifumba kuti: ‘Kumbi nditesesa kukhwecha kucheza ndi ŵanthu wo ndigwira nawu ntchitu, anyangu a mukilasi pamwenga ŵanthu anyaki wo aleka kutumbika fundu zaurunji zaku Yehova? Kumbi nditende fundu zaku Yehova chinanga kuti ŵanthu anyaki angakamba kuti nde wakukhwimisa vinthu?’ Nge mo palongore pa 2 Timote 2:​20-22, tikhumbika so kuphwere ukongwa pakusankha ŵanthu akucheza nawu mu mpingu wachikhristu. Titenere kuziŵa kuti anyaki angatiwovya cha kuti tilutirizgi kuja akugomezgeka kwaku Yehova. w24.03 22-23 ¶11-12

Kumbi mukuŵanaŵaniyapu kuti Yehova ndi munthu wa mtundu wuli? Chinanga kuti tingamuwona cha Yehova, kweni Bayibolu litimukonkhoska mu nthowa zakupambanapambana. Yehova wadanika kuti ndi “lumwi kweniso ntchishangu” ndipuso “motu wakupiriza.” (Sali. 84:11; Ahe. 12:29) Muchiwona cho Ezekiyeli wanguwona, wangukonkhoska Yehova kuti wawonekanga nge mwa wa safiro, chisulu chakuŵala kweniso chiŵingavuwa chakutowa ukongwa. (Ezeki. 1:​26-28) Chifukwa chakuti tingamuwona cha Yehova, vingatisuzga kugomezga kuti iyu watitiyanja. Ŵanthu anyaki vitiŵasuzga kugomezga kuti Yehova watiŵayanja chifukwa cha vinthu viheni vo vikuŵachitikiyapu. Yehova wavwisa mo tivwiya kweniso mo venivi vititikwaskiya. Kuti watiwovyi kumuziŵa umampha, wativumbuliya mo iyu waliri kuziya mu Mazu ngaki. Bayibolu likonkhoska kuti Yehova ntchanju. (1 Yoha. 4:8) Ndipu lenili ndilu jalidu laki likulu ukongwa. Chechosi cho iyu wachita watichichita chifukwa cha chanju. Chanju chaku Chiuta ntchikulu mwakuti watanja ŵanthu wosi kusazgapu wo atimuyanja cha.—Mate. 5:​44, 45. w24.01 26 ¶1-3

Yehova wangusankha Mozesi kuti walongozgi Ayisirayeli kutuwa ku Ijipiti. Kweniso nge ukaboni wakuoneka ndi masu, Iyu wanguŵapaska chipilala cha mtambu ndi msana kweniso chipilala cha motu ndi usiku. (Eki. 13:21) Mozesi wangulondo chipilala chenichi cho chingulongozge iyu kweniso Ayisirayeli ku Nyanja Yiyera. Kweni pavuli paki Ayijipiti ŵati aŵalondo, Ayisirayeli anguchita mantha ukongwa kuti aŵabayengi. Kweni ndimu venge cha. Yehova wanguchitiya dala kuŵalongozge kwenuku mwakugwiriskiya ntchitu Mozesi. (Eki. 14:2) Pavuli paki, Iyu wanguŵataska mu nthowa yakuziziswa ukongwa. (Eki. 14:​26-28) Kwa vyaka 40, Mozesi wangulutirizga kuthemba chipilala cha mtambu kuti chilongozgi ŵanthu aku Chiuta pa nyengu yo ajumphanga muchipululu. (Eki. 33:​7, 9, 10) Yehova walongoronga ndi Mozesi kutuliya muchipilala chenichi ndipu vo Yehova wamukambiya wakambiyanga Ayisirayeli. Ayisirayeli ŵenga ndi ukaboni wanthazi wakulongo kuti Yehova wagwiriskiyanga ntchitu Mozesi kuti waŵalongozgengi. w24.02 21 ¶4-5