May

Akhristu a mu nyengu ya akutumika nawu angukwaskika ndi nja yeniyi. Tikayika cha kuti mitu ya mabanja yafipanga mtima kuti yisaniriyengi wuli chakurya mabanja ngawu. Nanga achinyamata wo akhumbanga kusazgiyaku uteŵeti wawu, kumbi nawu angukwaskika? Achinyamata yaŵa, atenere kuti awonanga kuti akhumbika kulindizgapu dankha mpaka po nja yamaliya kuti achiti venivi. Chinanga kuti angukumana ndi masuzgu ngenanga, Akhristu yaŵa angukunthiyapu. Yiwu angulutirizga kupharazga mu nthowa zakupambanapambana. Ndipu akondwanga kugaŵana vinthu vawu ndi Akhristu anyawu a ku Yudeya. (Machi. 11:​29, 30) Wo angupaskika chovyu angujiwone ŵija mo Yehova waŵawovyiyanga. (Mate. 6:​31-33) Yiwu anguyanjana ukongwa ndi Akhristu anyawu wo anguŵawovya. Akhristu wo angupereka vinthu, kweniso wo anguchigwiraku ntchitu yakugaŵa vinthu, angukondwa ukongwa chifukwa chakuŵa ndi mtima wakupaska.—Machi. 20:35. w23.04 16 ¶12-13

Nyengu zinyaki, Yehova wamuka mapempheru nga ŵanthu ŵaki mwakugwiriskiya ntchitu ŵanthu wo aleka kumusopa kuti aŵawovyi. Mwakuyeruzgiyapu, wangugwiriskiya ntchitu Fumu Aritazekisisi kuti yizomerezi Nehemiya kuti wawere ku Yerusalemu kuti wakawovyi pa ntchitu yakuzengaso tawuni yeniyi. (Nehe. 2:​3-6) Mazuŵa nganu napu, Yehova wangagwiriskiya ntchitu ŵanthu wo aleka kumusopa kuti atiwovyi. Ndi nyengu zosi cha po mapempheru ngidu ngamukika mu nthowa zapade. Kweni vo Yehova wamuka ndivu tikhumbikiya kuti tilutirizgi kuja akugomezgeka kwa Awusefwi akuchanya. Mwaviyo, muwonesesengi mo Yehova wamukiya mapempheru nginu. Nyengu ndi nyengu mukhumbika kuŵanaŵaniya mo Yehova wamukiya mapempheru nginu. (Sali. 66:​19, 20) Tilongo kuti te ndi chivwanu mwakupemphera ŵaka kwaku Yehova pe cha kweni mwakuzomereza kuti Yehova wamuka mapempheru ngidu mu nthowa yo isi taŵanaŵanangaku cha.—Ahe. 11:6. w23.05 11 ¶13; 12 ¶15-16

Pa nyengu yo tajiperekanga kwaku Yehova, tingumulayizga kuti timuteŵetiyengi kweniso tichitengi khumbu laki. Titenere kufiska layizgu lidu. Kufiska vo tikumulayizga Yehova ndi mphingu cha. Ve viyo chifukwa Yehova wakutilenga kuti tichitengi khumbu laki. (Chivu. 4:11) Iyu wakutilenga ndi khumbu lakuti timuziŵi ndi kumusopa kweniso wakutilenga mu chikozgu chaki. Mwaviyo, tifiska kuja nayu pa ubwezi wakukho ndipuso tikondwa kuchita khumbu laki. Kusazgapu yapa, asani tichita khumbu laku Chiuta ndi kuyezga mwana waki, ‘tisisipulika.’ (Mate. 11:​28-30) Mwaviyo lutirizgani kumuyanja ukongwa Yehova. Mungachita venivi asani mulunguruka vinthu vosi vamampha vo iyu wakuchitiyani kweniso vitumbiku vo iyu wakusungiyani. Asani mutimuyanja ukongwa Chiuta, vingasuzga cha kuti mumuvwiyengi. (1 Yoha. 5:3) Yesu wangufiska kuchita khumbu laku Chiuta chifukwa wapemphanga Yehova kuti wamuwovyi ndipu wanguŵika maŵanaŵanu ngaki ngosi pa mphotu yaki. (Ahe. 5:7; 12:2) Nge Yesu, mupemphengi Yehova kuti wakuwovyeni ndipu muŵanaŵaniyengi umoyu wa muyaya wo iyu wakulayizgani. w23.08 27-28 ¶4-5

Tosi titanja ŵanthu akuzikira. Chifukwa wuli? Titiŵapaska ulemu ŵanthu wo alindizga chinthu chinyaki kwambula kutimbanyizgika. Tiwonga kuti ŵanthu anyaki achita nasi vinthu mwakuzikira pa nyengu yo tanangisa vinthu. Ndipu tiwonga ukongwa kuti munthu yo watisambizanga Bayibolu wazikiranga nasi po tasuzgikanga kusambira, kuzomera pamwenga kugwiriskiya ntchitu fundu za mu Bayibolu. Chakukhumbika ukongwa ntchakuti, titimuwonga ukongwa Yehova Chiuta chifukwa wazikira nasi! Chinanga kuti titanja ŵanthu akuzikira, kweni kanandi isi vititisuzga kulongo jalidu lenili. Mwakuyeruzgiyapu, vititisuzga kuzikira asani te pa mzeri kuchipatala kuti tilonde munkhwala. Tingakwiya ukongwa asani ŵanthu anyaki atiyamba. Ndipu nyengu zinyaki, vingatisuzga kulutirizga kulindizga charu chifya cho Yehova wakutilayizga. Mwaviyo, tikhumbika kuja akuzikira muvakuchita vidu vosi. w23.08 20 ¶1-2

Kumbukani kuti Yehova wangukambiya Gidiyoni kuti waweze asilikali anyaki wosi ku nyumba. Panyaki watenere kuti wangujifumba kuti: ‘Kumbi tikhumbika kuchita nadi venivi? Kumbi venivi, viwovyengi nadi?’ Kweni Gidiyoni wanguvwiya ŵaka. Mazuŵa nganu, ŵara atezga Gidiyoni mwakuvwiya chechosi cho gulu laku Yehova laŵakambiya kuti achiti. (Ahe. 13:17) Gidiyoni wanguvwiya Yehova chinanga kuti wachitanga mantha kweniso kuti uteŵeti wo wangupaskika wenga wakofya. (Ŵeru. 9:17) Yehova wati wamusimikiziya, Gidiyoni wangukayikiya cha kuti Chiuta wamuwovyengi kuvikiliya ŵanthu Ŵaki. Ŵara wo aja muvyaru vo ntchitu yidu yikukanizika, ayezga Gidiyoni. Mwachiganga yiwu achitiska maunganu kweniso kupharazga chinanga kuti angamangika, kufumbika mafumbu, ntchitu yo agwira yingaŵamaliya pamwenga angaŵachitiya vinthu vinyaki vankhaza. Pa chisuzgu chikulu, ŵara azamukhumbika kuchita chiganga kuvwiya ulongozgi wo azamulonde chinanga kuti venivi vingaziŵika umoyu wawu pangozi. w23.06 5-6 ¶12-13

Yehova wakuwonesesa kuti vinthu vamampha vo Yehoyiyada wanguchita vilembeki mu Bayibolu kuti isi tisambirepu kanthu. (Aro. 15:4) Ndipu Yehoyiyada wati wafwa, iyu wangupaskika ulemu wapade chifukwa wanguŵikika “mu Tawuni yaku Davidi limoza ndi mafumu, chifukwa wanguchita vinthu vamampha mu Isirayeli, kweniso wanguchitiya vamampha Chiuta wauneneska ndi nyumba Yaki.” (2 Mbiri 24:​15, 16) Nkhani yaku Yehoyiyada yingatiwovya tosi kuti tiwopengi Chiuta. Ŵara Achikhristu angayezga Yehoyiyada mwakusaniya nthowa zakuvikiliya mbereri zaku Chiuta. (Machi. 20:28) Akhristu akukota angasambira kwaku Yehoyiyada kuti asani atopa Yehova kweniso alutirizga kuja akugomezgeka, iyu wangaŵagwiriskiya ntchitu kuti wafiski khumbu Laki. Akhristu achinyamata angasambirapu kanthu pa mo Yehova wanguchitiya vinthu ndi Yehoyiyada, ndipu angamuyezga asani atumbika abali ndi azichi akukota, ukongwa wo ateŵete Yehova kwa vyaka vinandi. (Nthanthi 16:31) Tiyeni tosi tiwovyengi mwakugomezgeka ŵanthu “wo alongozga” mwa kuŵavwiya.—Ahe. 13:17. w23.06 17 ¶14-15

Asani mwe pa maunganu mukhumbika kuchita vinthu mwazeru pa nkhani yakusoska kaŵikaŵi. Asani tisoska kaŵikaŵi, tingachichizga mubali yo walongozga kuti wasoskengi isi pe chinanga kuti anyaki ŵechendamukepu. Venivi vingagongowesa anyaki kusoska manja kuti amukengepu. (Waku. 3:7) Asani apharazgi anandi asoska manja, tingamuka kaŵikaŵi cha nge mo tikhumbiya. Nyengu zinyaki yo wachitiska, wangatisoska ndi kutisoska so cha. Venivi vakuguŵisa, kweni tingaŵanaŵananga kuti watititinkha cha asani waleka kutisoska. (Waku. 7:9) Asani mwaŵavi mwaŵi wakumukapu kaŵikaŵi nge mo yimwi mukhumbiya, mungachita umampha kuvwisiya mwakuphwere asani anyinu amukapu. Ndipu pavuli pa maunganu, awongeni chifukwa cha ndemanga zo apereka. Abali ndi azichi ŵinu angachiskika asani mwaŵawonga nge mo atingi achiskikiyengi asani mungupereka ndemanga. w23.04 23-24 ¶14-16

Musambirengi kweniso kulunguruka Mazu ngaku Chiuta. Chimiti chituwa cha asani misisi yaki yikusere ukongwa pasi. Mwaviyo, asani te ndi chivwanu chanthazi mwaku Yehova tingadewezeka cha. Asani chimiti chikuwa, misisi yaki yisere ukongwa pasi ndipuso yithaza. Asani tisambira kweniso kulunguruka Mazu ngaku Chiuta, chivwanu chidu chikho ndipu tikayikiya cha kuti nthowa zaku Chiuta zamampha ukongwa. (Ako. 2:​6, 7) Muŵanaŵaniyengi mo ulongozgi waku Yehova unguwovye kweniso kuvikiliya ateŵeti ŵaki kuvuli. Mwakuyeruzgiyapu, mu chiwona cho Ezekiyeli wanguwona, wawonesesanga mwakuphwere mo mungelu wapimiyanga nyumba yakusopiyamu. Chiwona chenichi, chingukholeska chivwanu chaku Ezekiyeli, ndipu chititisambiza mo tingalondore fundu zaku Yehova zakukwaskana ndi kusopa kwauneneska. (Ezeki. 40:​1-4; 43:​10-12) Isi nasi tiyanduwa asani tisaniya nyengu yakukwana yakusambiriya kweniso kulunguruka pa vinthu vandimba va mu Mazu ngaku Chiuta. Tingaŵa ndi mtima wakukho, kung’anamuwa kumuthemba ukongwa Yehova.—Sali. 112:7. w23.07 18 ¶15-16

Mu Bayibolu mwe ŵanthu anandi a vakuwoniyapu vamampha wo achinyamata angaŵayezga. Anthulumi ŵenaŵa ayanjanga Chiuta ndipu aphweriyanga ŵanthu Ŵaki mu nthowa zakupambanapambana. Mu banja mwinu kweniso mu mpingu wo muwungana mungasaniyamu abali akukhwima mwauzimu wo mungaŵayezga. (Ahe. 13:7) Kusazgiyapu yapa, Yesu Khristu ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa. (1 Petu. 2:21) Muchisambira vakuwoniyapu va ŵanthu ŵenaŵa, ŵanaŵaniyani mijalidu yawu yamampha. (Ahe. 12:​1, 2) Pavuli paki, wonani mo mungaŵayezge. Munthu yo we ndi lusu lakuŵanaŵana, waŵanaŵaniyapu dankha mwakuphwere wechendasankhi vo wakhumba kuchita. Mwaviyo, yesesani kusambira mo mungachitiya venivi kweniso lutirizgani kulongo lusu lenili. Chakwamba, musambirengi fundu za mu Bayibolu kweniso muŵanaŵaniyengi chifukwa cho fundu zenizi zilili zakovya. Pavuli paki mugwiriskiyengi ntchitu fundu zenizo kuti zikuwovyeni kusankha vinthu vo vingakondwesa Yehova. (Sali. 119:9) Venivi vikuwovyeningi ukongwa kuti muje Mkhristu wakukhwima mwauzimu.—Nthanthi 2:​11, 12; Ahe. 5:14. w23.12 24-25 ¶4-5

Apapi angasambiza ŵana ŵawu mo angamukiya mwakuzika asani ŵanthu asuska vo agomezga. (Yako. 3:13) Apapi anyaki ayesere mo angachitiya venivi pakusopa kwa pabanja. Yiwu aŵanaŵaniya nkhani zo ŵana ŵawu angakumana nazu ku sukulu, akambiskana kweniso ayesere mo angamukiya ndipuso atiŵasambiza mo angazikonkhoske mwakuzika kweniso mwalusu. Kuyesere limu kungaŵawovya Akhristu kusimikiza kuti vo agomezga vauneneska kweniso kukonkhoske ŵanthu anyaki vifukwa vo agomezge fundu zo. Nkhani za pa jw.org zakuti “Zimene Achinyamata Amazifunsa” ze ndi chigaŵa chakuti zoti achinyamata achite. Nkhani zenizi zitovya achinyamata kuti asimikizengi kuti vo agomezga vauneneska kweniso kunozgeke mo angamukiya mafumbu mwakuzika kweniso mwambula kusuzga. Asani tisambira nge banja nkhani zenizi, tosi tingaziŵa mo tingavikiliya vo tigomezga mwakuzika kweniso mwalusu. w23.09 17 ¶10; 18 ¶15-16

Kumbi mukujiŵikiyapu chilatu chauzimu kweni vingukusuzgani kuchifiska? Asani ndi viyo mwe mwija cha. Mwakuyeruzgiyapu, Philip wakhumbanga kuti waperekengi mapempheru ngamampha kweniso kuti wapempherengi kaŵikaŵi kwaku Yehova. Kweni iyu watondekanga kusaniya nyengu yakupemphere. Chilatu chaku Erika chenga chakuti wachelerengi pa unganu wakunozgeke uteŵeti, kweni wafikanga mbwenu mwakuswera. Asani pasonu panu mutondeka kufiska chilatu chinyaki mungagongowanga cha. Kuti munthu wafiski chilatu chipusu pangakhumbika so nyengu kweniso kufwiyapu. Chifukwa chakuti mukhumbisiska kufiska chilatu chinu, vilongo kuti muwona kuti ubwezi winu ndi Yehova ngwakukhumbika ukongwa kweniso mukhumba kuti mumupaski vinthu vamampha. Yehova wakondwa ndi vo muyesesa kuchita. Ndipu iyu wakhaza kuti muchiti vinthu vo mungatondeka kufiska cha. (Sali. 103:14; Mika 6:8) Mwaviyo, asani musankha chilatu muwonesesengi kuti musankha chilatu chakuti mungachifiska. w23.05 26 ¶1-2

Ŵanthu achiganga nyengu zinyaki achita mantha, kweni azomereza cha kuti mantha ngaŵatondekesi kuchita cho ntchakwenere. Daniyeli wenga mnyamata wachiganga ukongwa. Iyu wasambiranga vo achimi aku Chiuta angulemba kusazgapu mauchimi ngaku Yeremiya. Kutuliya mu vo wasambiranga, Daniyeli wanguziŵa kuti ukapolu wo Ayuda anguja ku Babiloni kwa nyengu yitali wenga pafupi kumala. (Dani. 9:2) Daniyeli wanguwona mazu ngaku Yehova ngachifiskika. Venivi vingumuchiska kuti wamuthembengi ukongwa Yehova ndipu ŵanthu wo athemba ukongwa Chiuta aja ndi chiganga ukongwa. (Yeruzgiyani ndi Aroma 8:​32, 37-39.) Chakukhumbika ukongwa ntchakuti Daniyeli wapempheranga kwa Awisi a kuchanya kaŵikaŵi. (Dani. 6:10) Iyu wangusumuwa maubudi ngaki kwaku Yehova kweniso wangumukambiya mo wavwiyanga. Kusazgapu yapa, Daniyeli wangupempha chovyu. (Dani. 9:​4, 5, 19) Mwakuyanana ndi tosi isi, Daniyeli wanguwa ndi chiganga cha. Mumalu mwaki, iyu wanguja ndi jalidu lenili chifukwa chakuti wasambiranga, wapempheranga kweniso wathembanga Yehova. w23.08 3 ¶4; 4 ¶7

Asani tivwiya ŵaraŵara amazaza, tiyanduwa taŵesi kweniso anyidu. Mu nthowa wuli? Chakwamba tikhwecha chilangu cho chiperekeka ku ŵanthu ambula kuvwiya dangu. (Aro. 13:​1, 4) Asani tivwiya ŵaraŵara amazaza, yiwu awona kuti Akaboni aku Yehova mbanthu akuvwiya. Mwakuyeruzgiyapu, vyaka vinandi vo vajumpha, ku Nigeria, asilikali angusere mu Nyumba ya Ufumu pa nyengu ya unganu wa mpingu ndipu apenjangamu ŵanthu wo achitanga viwoneseru vakukana kupereka msonkhu. Kweni mura wa asilikali wangukambiya asilikali wo kuti atuwemu ndipu wanguti: “Nyengu zosi Akaboni aku Yehova apereka msonkhu.” Asani muvwiya marangu, mutovya kuti mbiri ya Akaboni aku Yehova yije yamampha ndipu venivi vingaziwovya abali ndi azichi ŵidu zuŵa linyaki. w23.10 9 ¶13

Ateŵeti aku Yehova anandi aja achilindizga umaliru wa charu chiheni ichi kwa nyengu yitali. Ŵanthu angawona kuti Chiuta waswera kufiska vo wakulayizga. Kweni Yehova waziŵa mo ateŵeti ŵaki avwiya. Ndipu iyu wangusimikiziya mchimi Habakuku kuti: “Pakuti chiwona chilindizga nyengu yaki yakuŵikika, chitchimbiriya ku umaliru waki, ndipu chitondekengi cha. Chinanga kuti chingaswera, lutirizga kuchilindizga! Pakuti chizengi kwambula kutondeka. Chiswerengi cha!” (Haba. 2:3) Kumbi vo Chiuta wangukamba pa lemba ili vakwaskanga Habakuku pe? Pamwenga nasi vititikwaska mazuŵa nganu? Yehova wangukambiya wakutumika Paulo kuti wakambiyi Akhristu wo alindizga charu chifya mazu ngenanga. (Ahe. 10: 37) Mwaviyo, tingasimikiza kuti layizgu laku Yehova lakuti wazakutitaska lazamufiskika nadi chinanga kuti lingawoneka kuti liswera. Ndipu layizgu lenili ‘lizengi kwambula kutondeka. Liswerengi cha!’ w23.04 30 ¶16

Ayisirayeli anandi angukana ukaboni wakuwoneke limu wakuti Yehova wagwiriskiyanga ntchitu Mozesi. (Nume. 14:​10, 11) Mwakuwerezawereza yiwu akananga kuzomereza kuti Yehova wagwiriskiyanga ntchitu Mozesi kuti waŵalongozgengi. Chifukwa cha venivi Yehova wanguŵazomereza cha kusere mu Charu Chakulayizgika. (Nume. 14:30) Kweni Ayisirayeli anyaki avwiyanga ulongozgi waku Yehova. Mwakuyeruzgiyapu, Yehova wangukamba kuti: “Kalebe . . . walutirizga kundilondo ndi mtima wosi.” (Nume. 14:24) Chiuta wangumutumbika Kalebe ndipu wangumuzomereza kuti wasankhi malu ngo wakhumba kuchija mucharu cha Kanani. (Yoswa 14:​12-14) Ayisirayeli wo anguzomerezeka kusere mu Charu Chakulayizgika nawu so angulongo chakuwoniyapu chamampha pa nkhani yakulondo ulongozgi waku Yehova. Yoswa wati wasere mumalu mwaku Mozesi kuti walongozgengi Ayisirayeli, yiwu “amutumbikanga ukongwa mu mazuŵa ngosi nga umoyu waki.” (Yoswa 4:14) Chifukwa cha venivi Yehova wanguŵatumbika ndipu wanguŵasereza mucharu cho wanguŵalayizga.—Yoswa 21:​43, 44. w24.02 21 ¶6-7

Nge mo dokotala wangaziŵiya mo mtima widu ututiya mwakuko ŵaka pajanja, nasi tingaziŵa asani titanja ukongwa Chiuta mwakuwona mo titanjiya Akhristu anyidu. Asani taziŵa kuti titiŵayanja viŵi cha abali ndi azichi ŵidu nge mo tachitiyanga kali, ndikuti Chiuta nayu taleka kumwanja ukongwa. Kweni asani nyengu zosi titanja Akhristu anyidu, mbukaboni wakuti titimuyanja ukongwa Chiuta. Asani taleka kuŵayanja ukongwa abali ndi azichi ŵidu ndikuti pe suzgu. Chifukwa wuli? Chifukwa venivi vingalongo kuti ubwezi widu ndi Yehova we umampha cha. Wakutumika Yohane wakuyikamba mwakuvwika umampha fundu yeniyi. Iyu wanguti: “Munthu yo waleka kwanja mubali waki yo watimuwona, wangamuyanja cha Chiuta yo waleka kumuwona.” (1 Yoha. 4:20) Kumbi tisambiranjipu penapa? Yehova wangatiyanja pija asani ‘titanjana.’—1 Yoha. 4:​7-9, 11. w23.11 8 ¶3; 9 ¶5-6

Pa nyengu yo Fumu Yehowashi yenga yinamana, yasankhanga umampha vinthu. Chifukwa chakuti Yehowashi wengavi awisi, wagwiriskiyanga ntchitu ulongozgi wo wapaskikanga ndi Yehoyiyada yo wenga Wasembi Mura wakugomezgeka. Wasembi mwenuyu, wamulunguchizganga nge kuti ndi mwana waki chayiyu. Chifukwa chakulondo ulongozgi waku Yehoyiyada, Yehowashi wanguteŵete Yehova kweniso wanguwovya ŵanthu kuti nawu amuteŵetiyengi. Yehowashi wanguwonesesa so kuti nyumba yakusopiyamu yaku Yehova yanozgeka so. (2 Mbiri 24:​1, 2, 4, 13, 14) Asani musambizika kuti muyanjengi Yehova kweniso kugwiriskiya ntchitu fundu zaki pa umoyu winu, ndikuti mupaskika mphasu yakuzirwa ukongwa. (Nthanthi 2:​1, 10-12) Apapi angasambiza ŵana ŵawu mu nthowa zinandi. Asani mugwiriskiya ntchitu ulongozgi wa mu Malemba wo apapi ŵinu atikupaskani ndikuti muŵakondwesengi. Ndipu chakukhumbika ukongwa ntchakuti mukondwesengi Chiuta kweniso mujengi nayu pa ubwezi wakukho. (Nthanthi 22:6; 23:​15, 24) Venivi ndi vifukwa vakuvwika vakuyezge vo Yehowashi wanguchita pa nyengu yo wenga munamana. w23.09 8-9 ¶3-5

Yehova walayizga kuti wavwisiyengi mapempheru ngidu. Chiuta widu watanja ateŵeti ŵaki akugomezgeka, mwaviyo nyengu zosi wavwisiya mapempheru ngawu. (Sali. 10:17; 37:28) Kweni venivi ving’anamuwapu cha kuti iyu watipaskengi chechosi cho tapempha. Tikhumbika kulindizga charu chifya kuti tizilonde vinthu vinyaki vo tipempha pasonu panu. Yehova waŵanaŵaniya khumbu laki wachivwisiya mapempheru ngidu. (Yesa. 55:​8, 9) Chinthu chimoza cho iyu wakhumba ntchakuti charu chapasi chizizazi ndi ŵanthu akuvwiya ulamuliru waki. Kweni Satana wakamba kuti ŵanthu vinthu vingaŵayende umampha asani atijilamuliya ŵija. (Gene. 3:​1-5) Kuti Yehova walongo kuti Satana ngwaboza, wazomereza kuti ŵanthu ajilamuliyengi ŵija. Kweni ulamuliru wa ŵanthu ndiwu uchitiska kuti tikumanengi ndi masuzgu nganandi mazuŵa nganu. (Waku. 8:9) Tiziŵa kuti pasonu panu Yehova watuzgengepu masuzgu ngosi cha. w23.11 21 ¶4-5

Yehova wangulayizga kuti kuziya mwaku Abrahamu “mitundu yinandi” yazamutumbikika. Kweni chinanga mphanyengu yo Abrahamu wenga ndi vyaka 100 kweniso muwolu waki Sara wenga ndi vyaka 90, mwana yo angulayizgika wenga wechendaweku mbwenu. Ku ŵanthu vawonekanga nge kuti vingachitika cha kuti Abrahamu ndi Sara abali mwana. Yapa Abrahamu wanguyeseka nadi. Chinanga kuti venga viyo, “iyu wenga ndi chilindizga kweniso chivwanu kuti wazamuja wusewu wa mitundu yinandi ya ŵanthu.” (Aro. 4:​18, 19) Pakumaliya, vo Abrahamu walindizganga vinguchitika nadi. Iyu wangubala mwana zina laki Isaki, mwana yo wangumulindizga kwa nyengu yitali. (Aro. 4:​20-22) Nasi Chiuta wangatiyanja ndipu wangatiwona kuti te arunji kweniso mabwezi ngaki nge mo wanguchitiya ndi Abrahamu. Ndipu venivi ndivu Paulo wangukamba po wangulemba kuti: “Mazu ngakuti ‘wangumuwona’ ngangulembeke [Abrahamu] pe cha, kweni ngakulembeke so isi, taŵanthu wo wazakutiwona kuti te arunji chifukwa cha kugomezga mwaku Iyu yo wakuyuska Yesu.” (Aro. 4:​23, 24) Nge Abrahamu, tikhumbika kuja ndi chivwanu, kuchita vinthu vamampha kweniso kugomezga ukongwa kuti Yehova wazamufiska vosi vo wakutilayizga. w23.12 7 ¶16-17

Asani mwakumana ndi mayeseru ngo ngatikuchitiskani kuti muchitengi mantha, kumbukani kuti Yehova wawona mayeseru ngo mukumana nangu kweniso mo muvwiya mumtima. Mwakuyeruzgiyapu, iyu wawonanga ŵaka mo Ayisirayeli asuzgikiyanga cha ku Ijipiti kweni waziŵanga so ‘umampha mo yiwu apwetekekiyanga.’ (Eki. 3:7) Asani mukumana ndi mayeseru ngakulu, panyaki mungawona cha mo Yehova watikuwovyiyani. Sonu kumbi mukhumbika kuchitanji? Mupempheni Yehova kuti wakuwovyeni kuziŵa mo watikuwovyiyani. (2 Mafu. 6:​15-17) Pavuli paki jifumbeni kuti: Kumbi pa maunganu pakambika nkhani pamwenga ndemanga yinyaki yo yandichiska? Kumbi ndachiskikapu ndi nkhani ya mu buku, vidiyo pamwenga sumu yinyaki? Kumbi munthu munyaki wandikambiyapu fundu pamwenga lemba lakuchiska? Tingaluwa mo abali ndi azichi ŵidu atitiyanjiya kweniso mo tichiskikiya ndi mazu ngaku Chiuta. Kweni zenizi ndi mphasu zakuzirwa ukongwa zakutuliya kwaku Yehova. (Yesa. 65:13; Mariko 10:​29, 30) Zilongo kuti Yehova watikuŵanaŵaniyani. (Yesa. 49:​14-16) Kweniso zilongo kuti mungamuthemba ukongwa Yehova. w24.01 4-5 ¶9-10

Wati waja kamanavi kuti wawere kuchanya, Yesu wangukumbusa akusambira ŵaki ntchitu yo angupaskika yakupharazga vakukwaskana ndi iyu “mu Yerusalemu, mu Yudeya mosi ndi mu Samariya mpaka kuvigaŵa vakutali ukongwa va charu chapasi.” (Machi. 1:8; Luka 24:​46-48) Pati pajumpha kanyengu kamanavi, alongozgi achiyuda angumanga wakutumika Peturo ndi Yohane ndikuza nawu ku Mphara Yikulu ya Milandu. Yiwu angulamula anthulumi akugomezgeka ŵenaŵa kuti aleki kupharazga ndipuso anguŵawofyeza. (Machi. 4:​18, 21) Peturo ndi Yohane angukamba kuti: “Yeruzgani mwija asani ntchakwenere pa masu paku Chiuta, kuvwiya yimwi pamwenga kuvwiya Chiuta. Kweni isi tilekengepu cha kulongoro vinthu vo tikuwona ndi kuvwa.” (Machi. 4:​19, 20) Peturo ndi Yohane ŵati afwatulika, akusambira angupemphera kwaku Yehova mwakukweza ndipu anguŵika maŵanaŵanu ngawu ngosi pakuchita khumbu laki. Yehova wangumuka pempheru lawu lakutuwa pasi pa mtima.—Machi. 4: 31. w23.05 5 ¶11-12

Yehova ndi Mwana waki ajaliya limoza kwa nyengu yitali ukongwa kuluska munthu weyosi. Ndipu kwa vyaka mabiliyoni nganandi vo ajaliya limoza kuchanya, aja pa ubwezi wakukho kweniso atanjana ukongwa. Mphakuvwika kuti Yehova wangukonkhoska mo watimuyanjiya Yesu nge mo likambiya lemba la zuŵa la msanawale. Yehova watingi wakambengi ŵaka kuti ‘Munthu uyu ndiyu watindikondwesa.’ Kweni iyu wakhumbanga kuti isi tiziŵi kuti watimuyanja ukongwa Yesu. Mwaviyo wangumudana kuti, “Mwana wangu, mweniyo nditanja.” Yehova wamuyanjanga ukongwa Yesu chifukwa chakuti wangukhumbisiska kupereka umoyu waki. (Aefe. 1:7) Ndipu Yesu wakayikiyanga cha kuti Awisi atimuyanja. Chanju chaku Yehova paku Yesu chenga chayichu mwakuti wachitanga kusimikiza venivi mumtima mwaki. Ndipu mwakuwerezawereza wangukambiya ŵanthu kuti Awisi atimuyanja.—Yoha. 3:35; 10:17; 17:24. w24.01 28 ¶8

Tiyeruzgiyi kuti munthu munyaki yo mutimuyanja ukongwa wakamba vinthu viheni vakukwaskana ndi yimwi. Muziŵa kuti vo wakamba vaboza kweni ŵanthu anyaki ativigomezga. Ndipu chakupweteka ukongwa ntchakuti ŵanthu wo atamba kuwandisa boza lo, mwakuti ŵanthu anyaki anandi nawu so atiligomezga. Kumbi mungavwa wuli? Kanandi, vinthu vaboza vo munthu yo wakamba vingakuŵaŵani ukongwa. Chakuyeruzgiyapu ichi chingatiwovya kuvwisa mo Yehova wanguvwiya mbiri yaki yati yanangika. Mungelu yumoza wangukambiya Heva boza lakukwaskana ndi Yehova. Heva wangugomezga boza lo. Chifukwa cha boza lenili, Adamu ndi Heva angugarukiya Yehova ndipu ŵanthu wosi akubuda kweniso atufwa. (Gene. 3:​1-6; Aro. 5:12) Masuzgu ngosi ngo tiwona mucharu ichi nge nyifwa, nkhondu kweniso masuzgu nganyaki ngakwamba chifukwa cha maboza ngo Satana wakuwandisa. Kumbi Yehova watuvwa kuŵaŵa mumtima chifukwa cha maboza ngenanga kweniso masuzgu ngo ngakwamba chifukwa cha maboza ngenanga? Hinya. Chinanga kuti ve viyo, Yehova ngwakukwiya cha pamwenga so kusunga vifukwa. Mumalu mwaki, iyu walutirizga kuja “Chiuta walikondwa.”—1 Timo. 1:11. w24.02 8 ¶1-2

Kumbi yimwi mungamuyezga wuli Yosefi? Mungasankhiya limu sonu vo mwazamuchita asani mwakumana ndi mayeseru. Sambirani kukana mwaliŵi vinthu vo Yehova watinkha kweniso mungaviŵanaŵaniyanga cha. (Sali. 97:10; 119:165) Asani mwachita viyo, mungazithera cha asani mwakumana ndi mayeseru chifukwa mwazamuja kuti mwaziŵiya limu vo mungachita. Panyaki vingaŵa kuti muziŵa kuti mukusaniya uneneska ndipu mukhumba kuteŵete Yehova ndi mtima winu wosi. Kweni pe chinthu chinyaki cho chitikutondekesani kuti mujipereki kwaku Yehova ndi kubatizika. Asani ve viyo, mungachita vo Fumu Davidi yinguchita. Mungapempha Yehova kuti: “Ndifufuzeni yimwi Chiuta, ndipu ziŵani mtima wangu. Ndisandeni ndipu ziŵani maŵanaŵanu ngangu ngo ngatindifipiska mtima. Wonanimu mwaku ini asani mwe nthowa yeyosi yiheni, ndipu ndilongozgeni mu nthowa yamuyaya.” (Sali. 139:​23, 24) Pempheru lenili lilongo kuti mupenja kuti Yehova wakuwovyeni kweniso kuti mufwiyapu kuti mufiski chilatu chinu cha kujipereka ndi kubatizika. Ndipu Yehova watumbika wo “atimupenja ndi mtima wosi.”—Ahe. 11:6. w24.03 6 ¶13-15

Wasembi mura wamiyanga ŵanthu wosi pa masu paku Chiuta. Wasembi mura wakwamba wa Ayisirayeli wenga Aroni ndipu wangusankhika ndi Yehova pa nyengu yo apatuliyanga chihema. Nge mo wakutumika Paulo wangukonkhoske, “anandi wo aŵanga pa udindu nge asembi aserenga mumalu mwa ŵanthu anyaki chifukwa chakuti nyifwa yaŵatondekesanga kulutirizga kuŵa asembi.” (Ahe. 7:​23-26) Ndipuso chifukwa chakuti asembi ŵara ŵenaŵa ŵenga ambula kufikapu, yiwu akhumbikanga kupereka sembi za maubudi ngawu. Uku nkhupambana kukulu ko kulipu pakati pa asembi ŵara ŵa Ayisirayeli ndi Wasembi Mura ukongwa Yesu Khristu. Nge Wasembi Mura widu, Yesu Khristu ndi “mteŵeti . . . wa hema launeneska lo likujinthika ndi Yehova, munthu cha.” (Ahe. 8:​1, 2) Paulo wangukonkhoska kuti “pakuti [Yesu] walutirizgengi kuŵa ndi umoyu mpaka muyaya, palivi munthu yo wangasere mumalu mwaki nge wasembi.” Paulo wangukamba so kuti Yesu ‘ngwambula kufipiskika, ngwakupambana ndi ŵanthu akubuda,’ kweniso mwakupambana ndi asembi ŵara a mu nyengu ya Ayisirayeli, “iyu wakhumbika cha kupereka sembi zuŵa lelosi” chifukwa cha maubudi ngaki. w23.10 26 ¶8-9

Mazu ngakuti “kuchanya kwakali” ngang’anamuwa maboma ngandali ngo ngalongozgeka ndi Satana ndi viŵanda vaki. (Mate. 4:​8, 9; 1 Yoha. 5:19) Mu Bayibolu mazu ngakuti “charu chapasi,” ngangamiya ŵanthu wo aja pacharu chapasi. (Gene. 11:1; Sali. 96:1) Mwaviyo, mazu ngakuti “charu chapasi chakali,” ngang’anamuwa ŵanthu wo achita vinthu viheni mazuŵa nganu. Yehova wazamunozga ŵaka “kuchanya” ndi “charu chapasi” vo vilipu sonu cha, kweni wazakuvituzgiyapu limu. Pavuli paki, wazisengi “kuchanya kufya ndi charu chapasi chifya,” kung’anamuwa boma lifya lo lazamulamuliya ŵanthu arunji. Venivi ving’anamuwa kuti Yehova wazamunozga charu kuti chije chifya ndipuso wazamuchitiska kuti ŵanthu aje akufikapu. Nge mo Yesaya wangukambiya limu, charu chosi chazamuja nge munda wa Edeni. Iyu wazamuchitiska so kuti taŵanthu tije ŵafya chifukwa wazakutichizgiya limu ku matenda ngosi. Pa nyengu yeniyo akupunduka, ambula kuwona ndipuso ŵanthu wo ŵe ndi suzgu lakuvwa azamuchizgika. Ndipu akufwa nawu azamuyuskika.—Yesa. 25:8; 35:​1-7. w23.11 4 ¶9-10

“Chisuzgu chikulu” chazamukwamba mwamabuchibuchi. (Mate. 24:21) Kweni chisuzgu chikulu chipambana ukongwa ndi masoka ngachilengedu nganandi, chifukwa chakuti tiziŵa kuti chituza. Vyaka pafufupi 2,000 vo vajumpha, Yesu wangutcheŵeska akusambira ŵaki kuti anozgeke zuŵa lenili. Asani isi tinozgeke pasonu panu, vazakutisuzga cha kukunthiyapu kweniso kovya ŵanthu anyaki kuti akunthiyepu. (Luka 21:36) Tazamukhumbika kukunthiyapu kuti tivwiyi Yehova kweniso kumugomezga kuti wativikiliyengi. Kumbi tazamuchita wuli asani abali ŵidu aluza katundu wawu munyaki pamwenga katundu wawu yosi? (Haba. 3:​17, 18) Tazamukhumbika kuŵalongo lisungu kuti tiŵawovyi. Kumbi tazamuchita wuli asani tazamukhumbika kuja limoza ndi abali ndi azichi anandi chifukwa chakuti vyaru vo vakoliyana vatiyukiya? (Ezeki. 38:​10-12) Tazamukhumbika kuŵayanja ukongwa kuti tiŵawovyi pa nyengu yakusuzga yeniyi. w23.07 2 ¶2-3

Ŵanthu akutorana angasambira vinandi kwaku Akula ndi Purisila, banja lo Akhristu anandi a mu nyengu ya akutumika aliyanjanga. (Aro. 16:​3, 4) Yiwu agwiriyanga limoza ntchitu, kupharazga kweniso kuwovya ŵanthu anyaki. (Machi. 18:​2, 3, 24-26) Ndipu peposi po Bayibolu lizumbuwa zina laku Akula ndi Purisila, nyengu zosi litiŵazumbuliya pamoza. Kumbi ŵanthu akutorana angamuyezga wuli Akula ndi Purisila? Ŵanaŵaniyani vinthu vinandi vo yimwi ndi munthu yo mukutorana nayu mungachita. Mungachita umampha kuti vinthu venivi muvichitiyi limoza mumalu mwakuti weyosi wachitiyi pakuyija. Mwakuyeruzgiyapu, Akula ndi Purisila apharazgiyanga limoza. Kumbi yimwi namwi mupharazgiya limoza nge banja? Akula ndi Purisila agwiriyanga so ntchitu limoza. Vingachitika kuti yimwi ndi munthu yo mukutorana nayu mugwira ntchitu yakuyanana cha. Kweni wuli kugwiriya limoza ntchitu zapakhomu? (Waku. 4:9) Asani mutovyana kugwira ntchitu, vitovya kuti mukoliyanengi ukongwa kweniso muja ndi mwaŵi wakukambiskana. w23.05 22-23 ¶10-12

Weyosi wachita mantha nyengu zinyaki. Mwakuyeruzgiyapu, pa nyengu yo Fumu Sauli yakhumbanga kubaya Davidi, iyu wanguthaŵiya mutawuni ya Afilisiti ku Gati. Akishi fumu ya ku Gati, yinguziŵa kuti Davidi wenga msilikali wanthazi yo wangubaya Afilisiti “masawuzandi nganandi.” Mwaviyo, Davidi “wangumuwopa ukongwa.” (1 Samu. 21:​10-12) Iyu wafipanga mtima kuti Akishi wamubayengi. Kumbi ntchinthu wuli cho chinguwovya Davidi kumalana ndi mantha ngo wenga nangu? Mu Salimo 56, Davidi wakonkhoska mo wavwiyanga pa nyengu yo wenga ku Gati. Salimo lenili, likonkhoska mwakuvwika umampha chifukwa cho Davidi wachitiyanga mantha kweniso vo vingumuwovya kuti waleki kuchita mantha. Pa nyengu yo Davidi wachitanga mantha, wathembanga Yehova. (Sali. 56:​1-3, 11) Iyu wenga ndi vifukwa vakuvwika vakuthembe Yehova. Yehova wangumuwovya Davidi kuchita chinthu chinyaki chachilendu. Davidi wangwamba kuchita vinthu nge munthu wakufuntha. Chifukwa cha venivi, mumalu mwakuti Akishi wamubayi, wangumuleka ŵaka ndipu Davidi wangusaniya mwaŵi wakuthaŵiya.—1 Samu. 21:13–22:1. w24.01 2 ¶1-3

Kumbi mbayani wo azumbulika mu lemba la msanawale? Mbakusankhika wo ayuskikiya kuchanya! Mwaviyo, asani wakusankhika wakumaliya wazitoleke kuchanya kukumaliya kwa chisuzgu chikulu, chinthu chakwamba cho yiwu amuchita nkhuchita nkhondu. Kweni asani ayuskikiya kuchanya, azamuteŵete limoza ndi Khristu ndipuso angelu ŵaki akupaturika. Ndipu azamuchita nkhondu yakumaliya yakulimbana ndi arwani aku Chiuta. Ŵanaŵaniyani fundu iyi: Akhristu akusankhika anyaki wo ŵeche pacharu chapasi mbakukota ndipu anyaki atama. Kweni asani ayuskikiya kuchanya, amuja vakulengeka vauzimu vanthazi kweniso vambula kufwa ndipu azamuchita nkhondu limoza ndi Yesu Khristu, Mura wa Nkhondu. Asani nkhondu ya Aramagedoni yazijumphapu, yiwu limoza ndi Yesu azamuwovya ŵanthu kuja akufikapu. Tikayika cha kuti pa nyengu iyi, yiwu azakuŵawovya ukongwa abali ndi azichi ŵawu kutuliya kuchanya, kuluska mo aŵawovyiyanga pacharu chapasi pa nyengu yo ŵenga ambula kufikapu. w24.02 6-7 ¶15-16

Ŵanthu anyaki wo mbakunozgeka kujipereka kwaku Yehova ndipuso kubatizika achita vidazi. Yiwu angajifumba kuti, ‘Wuli asani pavuli pakuti ndabatizika mbwenu ndachita ubudi ukulu ndipu ndasezgeka?’ Asani mutopa venivi, ziŵani kuti Yehova wakupaskeningi chechosi cho mukhumbikiya “ndi chilatu chakuti muyendengi nge mo [iyu] wakhumbiya, kuti mumukondwesengi ukongwa.” (Ako. 1:10) Iyu wakupaskeningi so nthazi kuti muchitengi cho ntchakwenere. Iyu wawovyapu ŵanthu anandi kuti achitengi vinthu vakwenere. (1 Akori. 10:13) Ndichu chifukwa chaki mu mpingu wachikhristu musezgeka ŵaka ŵanthu amanavi. Yehova watovya ŵanthu ŵaki kuti alutirizgi kuja akugomezgeka. Munthu weyosi wambula kufikapu wayeseka kuti wachiti vinthu viheni. (Yako. 1:14) Kweni mukhumbika kusankha mwija vo mungachita asani muyeseka. Fundu njakuti mbudindu winu kusankha mo mungachitiya vinthu pa umoyu winu. Ŵanthu anyaki akamba kuti tingafiska cha kujiko pa vo tichita kweniso mo tivwiya. w24.03 5 ¶11-12