CHIIYO 4
Kulichitila Zintu
KULICHITILA ZINTU KUSWAANIZYAANZI?
Bantu balichitila zintu balasyomeka. Balachita milimu njibapegwa alubo balayimaninsya muchiindi cheelede.
Bana balakonzya kwiiya kulichitila zintu nikuba kuti kabachili baniini. Bbuku litegwa Parenting Without Borders lyakaamba kuti: “Kuti bana baba amyeezi iili 15 balakonzya kuchita zintu nzibabuzigwa abazyali babo, nibaba amyeezi iili 18 ngabayanda kuchita zintu zichitwa abazyali babo. Mumasena miingi, bazyali batalisya kuyiisya bana babo kubeleka milimu yaang’anda nibaba aminyaka iili 5 kusika ku7. Nikuba kuti ngabachili baniini, balayikonzya kwiichita milimu eeyo.”
NKAMBOONZI KULICHITILA ZINTU NIKUYANDIKANA?
Mumasena miingi bachikula baleezya kuzwa amuunzi kuti bakakkale abalikke pesi ngabakachilwa mpawo ngababoola lubo kubazyali babo. Chiindi chiingi, eezi zilachitika akaambo kakuti bachikula ngateebakayiisigwa pe mbubeelede kubamba mali, kubeleka milimu yaang’anda akulichitila zintu abalikke.
Akaambo kazeezi, bazyali beelede kuyiisya bana babo kuti kabalichitila zintu kuchitila kuti bazookonzye nibazookomena. Bbuku litegwa How to Raise an Adult lyakaamba kuti: “Toyelede kukkala kuchitila bana bako zintu zyoonse nkaambo buumi buzoobayumina bazooba amyuunzi yabo.”
MBUKONZYA KUYIISYA BANA BAKO KULICHITILA ZINTU
Bape milimu yakuchita.
NZILYAAMBA BBAYIBBELE: “Mulimo uuli woonse uubelekwa canguzu ujanya mpindu.”—Tusimpi 14:23.
Bana baniini bayandisya kugwasya bazyali babo nibali kuchita imwi milimu. Ulakonzya kubelesya mweenya ooyu kwiinda mukubapa milimu yaang’anda kuti babeleke.
Bamwi bazyali tabayandi pe kuyiisya bana babo kulichitila zintu. Bamwi baamba kuti bana babo balaamilimu myiingi yakuchikolo njibeelede kuchita nkinkaako tabayandi kubayungizizya iimbi.
Pesi bana biingi bachita milimu yaang’anda balapasa kuchikolo nkaambo milimu yaang’anda iibayiisya kuzumina akubeleka milimu yoonse njibapegwa. Kuyungizya waawo, bbuku lyaambwa aajulu litegwa Parenting Without Borders lyakaamba kuti: “Kuti twaleka kuyiisya bana kulichitila zintu kabachili baniini, balakomena kabazi kuti kugwasya bamwi takuyandikani pe . . . Balazibila kuti zintu zyoonse banoochitilwa.”
Mbuuli mbukwaambwa aajulu, kubeleka milimu yaang’anda nkubachita bana kubayiisya kugwasya bamwi kutali kugwasigwa luzutu akupa bamwi kutali kupegwa luzutu. Kuti bana kababeleka milimu yaang’anda balaziba kuti kuli nzibalangililwa kuchita mumpuli akuti mbabo beelede kuzichita.
Gwasya bana bako kubona kuti kuli mapenzi aaba kuti babisya.
NZILYAAMBA BBAYIBBELE: “Koswiilila lulayo akuzumina kulaigwa, kutegwa ukabe musongo kumbele aamazuba.”—Tusimpi 19:20.
Kuti bana bako babisya, muchikozyano kuti mwanaako mulombe naakuti musimbi wajaya chintu chawumwi muntu utasisi pe. Bana balakonzya kuzumina akukumbila lulekelelo kuti babisya alubo balakonzya kubbadala kuti kakuyandikana.
Kuziba kuti bana beelede kulibambulwida kuti babisya kubagwasya
kuti kabasyomeka akuzumina kuti babisya
kuti batanoopi bamwi mulandu
kuti batanoowambi zilitamizyo
kuti kabakumbila lulekelelo kuti kakuyandikana