Ino Inga Ndaalwana Buti Mapenzi Aaboola Akaambo Kakukubuka?

“Kukubuka tacili cintu cikondelezya kubasimbi. Cilacisa, nditombe, cilanyonganya​—bunji bwazintu zijatikizya nkuko nzibi!”​—Oksana.

“Ndakalikkomene pele mukaindi kasyoonto, ndakausa. Tandizyi naa cilabacitikila basankwa, pele mebo cakandicitikila.”​—Brian

Kukubuka kulakondelezya pele alimwi kulayoosya. Mbuti mbomukonzya kulwana kulimvwa kuli boobu?

• Ino kukubuka ninzi?

• Kucinca kwamubili

• Kucinca mumizeezo

• Ncomukonzya kucita

Ino kukubuka ninzi?

Mubufwaafwi, kukubuka nkukomena kumubili alimwi amumizeezo. Aciimo eeci, mubili ulacinca cakufwambaana akupa muntu kuba muciimo cakucikonzya kuzyala.

Pele eeci tacaambi kuti ulilibambilide kuba muzyali. Muciindi caboobo, kukubuka ncitondezyo buyo cakuti wakomena, calo cikonzya kukupa kulibilika alimwi akuusa.

Mubuzyo: Akati kamyaka iitondezyedwe, nguuli mwaka ngokonzya kwaamba kuti muntu nayelede kukubuka?

• 8

• 9

• 10

• 11

• 12

• 13

• 14

• 15

• 16

Bwiinguzi: Mwaka uuli woonse akati kayeeyi muntu ulakonzya kukubuka.

Eeci caamba kuti toelede kulibilika kapati ikuti uyanda kukkwanya myaka iili 16 pele tonakubuka naa tonakkwanya myaka iili 10 pele wakakubuka kale. Kukubuka kulijisi ciindi cini cibikkidwe calo ncotakonzyi kucinca yebo omwini.

Kucinca kwamubili

Ambweni kucinca kulibonya kapati nkukomena cakufwambaana. Penzi ndyakuti, zibeela zyamubili wako tazikomeni aciindi comwe. Aboobo, toyelede kugambwa kuti kuli kwiindana kuliko kujatikizya mboyaabukomena. Kosyoma kuti mukuya kwaciindi, zintu ziyooba kabotu.

Kunze buyo aakukomena kuli azimbi zicinca akaambo kakukubuka.

Kubasankwa:

• Kukomena cinswe

• Kumena boya munkwaya, abbumbu alimwi akumeso

• Kucinca jwi

• Kubuka kwacinswe alimwi akusuba bwaalumi kuŋonzi

Kubasimbi:

• Kukomena nkolo

• Kumena boya munkwaya alimwi aabbumbu

• Kutalika kuunka kumwezi

Kubasankwa akubasimbi:

• Kanunko, ikaboola akaambo kankasaalo alimwi atuzunda.

  Muzeezo: Ulakonzya kukalesya kanunko kamubili kwiinda mukusamba abuzuba alimwi akubelesya mafwuta aanunkila.

• Mfwula, iziboola akaambo kadooti lipangwa amafwuta.

  Muzeezo: Nokuba kuti mfwula zilakatazya, kanji-kanji kusamba kumeso ansipa kulakonzya kugwasya.

Kucinca mumizeezo

Kukubuka kupa kuti muntu acince mbwayeeya alimwi ambwalimvwa. Mane buya ulakonzya kuba akabuko.

“Sunu ulalila, juunza ulikabotu. Wanyema, mpoonya mukaindi kasyoonto watyompwa kapati.”​—Oksana.

Ciindi nokubuka, bakubusi banji balafwa nsoni, cili mbuli kuti bantu boonse balabeebelela akubabeteka. Alimwi cilakunyemya kujatikizya mbowacinca mubili wako cakufwambaana!

“Nindakubuka, tiindakali kulibikkila maano alimwi ndakali kusama zisani zipati. Nokuba kuti ndakalizyi ikaambo mubili wangu ncowakali kucinca, ndakali kulimvwa bubi alimwi ansoni. Eeci cakali ceenzu kulindime.”​—Janice.

Ambweni kucinca kupati kwamumizeezo kucitika nkutalika kubabona munzila iindene bantu mbomwiindene zizo.

“Ndakaleka kuyeeya kuti basankwa boonse tabali kabotu. Pele nondakakubuka ndakatalika kubona kuti bamwi bali buyo kabotu alimwi akuti inga twasyabana ambabo. Mane buya, kuyanda kuzyiba kuti ‘ino uuyanda ndaba nguni,’ ngowakazooba mubandi uukkomanisya kapati.”​—Alexis.

Ciindi nobakubuka, bakubusi bamwi balatalika kunyomenena bantu mbobakozyenye limwi zizo. Ikuti eeci cacitika kulinduwe, utayeeyi ulaacilengwa cakuyanda koonana abantu mbokozyenye limwi zizo. Kanji-kanji kulimvwa boobo kulamana kwainda ciindi.

“Akaambo kakuciindizya kulyeezyanisya abasankwa bamwi, ndakatalika kubanyomenena. Pele mukuya kwaciindi, ndakatalika kubayanda basimbi. Kunyomenena basankwama lino kwakamana.”​—Alan.

Ncomukonzya kucita

• Amusole kutalika kuzibona munzila iili kabotu zintu. Mubwini, kukubuka kuyandika nkaambo kucinca mubili alimwi amumizeezo yanu. Mane buya mulakonzya kuyumizyigwa amajwi aasintembauzyo Davida aakuti: “Ndilengedwe munzila iigambya, mbotu kapati.”​—Intembauzyo 139:14.

• Mutanoolyeezyanisyi abamwi, alimwi mutanoobikkili maano kujatikizya mbouboneka mubili wanu. Bbaibbele lyaamba kuti: “Muntu ubona buyo zilibonya ameso, pele Jehova ubona zili mumoyo.”​—1 Samuele 16:7.

• Kamujana ciindi cakunyanyaasya mubili akulyookezya. Kuba aciindi ceelede cakoona kuyoomugwasya kuti mutanoonyemi-nyemi, mutanookatali alimwi akutyompwa.

• Kamwiikaka mizeezo iitali kabotu. Sena mubwini kuli umulangilila? Nokuba kuti bantu kuli nzyobaamba kujatikizya mbomukomena, mutababikkili maano. Bbaibbele lyaamba kuti: “Utaabikki kumoyo majwi oonse ngobaamba bantu.”​—Mukambausi 7:​21.

• Amwiiye kweendelezya mbomulimvwa mumakani aakoonana kutegwa mutanjili mumicito eeyo. Bbaibbele lyaamba kuti: “Amubutije bwaamu! . . . Kufwumbwa ooyo uucita bwaamu ubisizya mubili wakwe mwini.”​—1 Bakorinto 6:18.

• Amubandike abanyoko naa bauso naa muntu mupati ngomusyoma. Mubwini, kumatalikilo cilapa nsoni. Pele lulayo ndobayoomupa luyoomugwasya.​—Tusimpi 17:17.

Makani aamasimpe ngakuti: Kukubuka kulaabuyumuyumu. Nokuba boobo, kumupa coolwe cibotu cakukomena kutali buyo kumubili, pele alimwi amumizeezo akumuuya.​—1 Samuele 2:26.