Malifalensi Aamu Kabbuku Kamuswaangano Wabuumi Amulimo Wesu
SEPTEMBER 7-13
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | KULONGA 23-24
“Tamweelede Kutobela Buleya”
(Kulonga 23:1) “Toyelede kumwaya makani aakubeja. Utagwasyi sizibi kwiinda mukupa bumboni bwakubeja.
Sena Mulijisi Makani Aamasimpe?
Sena muli muntu ukkomanina kutuma ma e-mail alimwi amameseji kubalongwe banu? Kuti kacili boobo, ciindi nomwamvwa makani mapya muli sikapepele naa kumvwa cintu cimwi cakacitika, mulakonzya kulimvwa mbuli simubweza twaambo muli sikapepele walo uuyanda kuba muntu wakusaanguna kwaambila bantu makani aakkomanisya. Aboobo, kamutanatuma meseji naa e-mail, amulibuzye kuti: ‘Sena ndilisinizyide kuti makani ngondiyanda kumwaya ngamasimpe? Sena ndilijisi twaambo twamasimpe?’ Ikuti kamutasinizyide, cakutazyiba mulakonzya kumwaya makani aakubeja akati kabunyina bwesu. Ikuti naa mulaadooneka makani, mutaitumi meseji naa e-mail, amwiimwaye.
Kuli aimbi ntenda iiliko kwiinda mukufwambaana kutuma ma e-mail alimwi amameseji. Mumasi aamwi, mulimo wesu ulacitwa cakusisikizya naa kuti ulikasyidwe. Basikutukazya mumasi aali boobo acaali balakonzya kumwaya malipooti aalembedwe munzila yakukonga naa kutupa kutasyomana. Amubone cakacitika ku Soviet Union yakaindi. Bamapulisa baitwa kuti KGB, bakamwaya makani aakubeja aakuti bakwesu basyomeka bakaaba bantu ba Jehova. Bantu banji bakaasyoma makani aaya aakubeja, aboobo bakalizandula kumbunga ya Jehova. Eeco cilausisya kapati! Cikkomanisya ncakuti, mukuya kwaciindi banji bakajokela, pele bamwi bakaunkila limwi. Lusyomo lwabo lwanyonyooka mbuli bwato bwaloba mulwizi. (1Tim. 1:19) Mbuti mbotukonzya kweeleba ntenda iili boobo? Kwiinda mukutamwaya makani aakubeja naa ngotutazyi kuti ngamasimpe naa pe. Mutabi bafwuba-fwuba. Amusinizye kuti mulijisi twaambo twamasimpe.
(Kulonga 23:2) Toyelede kutobela buleya mukucita zibi, alimwi toyelede kuzimaanya mulandu mulubeta kwiinda mukupa bumboni bwakubeja kutegwa ukkomanisye buleya.
it-1 11 ¶3
Aroni
Cileelela kwaamba kuti muziindi zyoonse zyotatwe nzyaakabisya Aroni, kuboneka kuti talinguwe wakali kutalisya cibi eeco, pele kulibonya kuti walo wakali kuyungwa buyo akaambo kabukkale naa bantu ikucita citaluzi. Mucikozyanyo, mukulubizya kwakusaanguna, naakatobela njiisyo yaamba kuti: “Toyelede kutobela buleya mukucita zibi.” (Kul. 23:2) Nokuba boobo, izina lyakwe lyakabelesyegwa mu Magwalo munzila iili kabotu, alimwi ciindi Mwana wa Leza naakali anyika, wakatondezya kuti wakali kubulemeka bupaizi bwa Aroni.—Int. 115:10, 12; 118:3; 133:1, 2; 135:19; Mt. 5:17-19; 8:4.
(Kulonga 23:3) Toyelede kusalulula mumakani aajatikizya muntu mucete.
it-1 343 ¶5
Koofwaazya
Kutabeteka cabululami kwakali kwiimininwa aboofwaazi, alimwi Mulawo wakali kukasya kutambula cisinkamulomo, zipego naa kusalulula nkaambo zintu zili boobu zyakali kukonzya koofwaazya mubetesi alimwi akupa kuti atabeteki cakululama. “Cisinkamulomo cilakonzya kupa babetesi kutabeteka kabotu.” (Kul. 23:8) “Cisinkamulomo ciloofwaazya meso aabasongo.” (Dt. 16:19) Mubetesi, nokuba kuti mululami alimwi akuti muntu musongo, ulakonzya kubeteka cakutalulama acaali naa cakutazyiba akaambo kacipego ncaapegwa kuli baabo bajatikizyidwe mukaambo. Kuyungizya waawo, mulawo wa Leza ulaamba muntu mbwakonzya koofwaazigwa ikutali buyo azipego, pele alimwi akulanga bukkale bwamuntu, nowaamba kuti: “Utasalululi mucete akuyanda buyo muvwubi.” (Lev. 19:15) Aboobo, kulanga bukkale bwamuntu naa kuyanda kukkomanisya buleya, tiikwakeelede kupa mubetesi kuba kulubazu lwamuntu umwi mukukosola mulandu akaambo buyo kakuti muntu ooyo muvwubi.—Kul. 23:2, 3.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Kulonga 23:9) “Toyelede kupenzya mweenzu. Nywebo mulizyi mbocibede kuba mweenzu, nkaambo andinywe mwakali beenzu mucisi ca Egepita.
“Mutalubi Kusamausya Beenzu”
Muciindi cakubasinikizya buya bana Israyeli kuti kabalemeka bamuzwakule, Jehova wakabakulwaizya kuba alweetelelo. (Amubale Kulonga 23:9.) Bakalizyi ‘mbocakabede kuba mweenzu.’ Noliba leelyo kabatanaba bazike, ba Hebrayo bakali kunyansyigwa abana Egepita akaambo kamubala naa bukombi. (Matl. 43:32; 46:34; Kul. 1:11-14) Bana Israyeli tiibakali kukkala kabotu akaambo kakuti bakali beenzu, pele Jehova wakali kubalangila kuti kababona mweenzu ‘mbuli sicisinyina’ akati kabo.—Lev. 19:33, 34.
(Kulonga 23:20, 21) “Ndilakutumina mungelo kumbele lyako kutegwa akukwabilile munzila akukuleta mubusena mbondakubambila. 21 Umuswiilile akucita nzyatiikwaambile. Utamuzangili pe, nkaambo takamulekeleli milandu yanu, nkaambo zina lyangu lili mulinguwe.
it-2 393
Mikayeli
1. Ngomungelo uusalala alikke kunze lya Gabriyeli waambidwe zina mu Bbaibbele, alimwi alikke ngowaambwa kuti “silutwe wabangelo.” (Jud. 9) Ciindi cakusaanguna mpolijanika zina eeli muulugwalo lwa Daniele caandaano 10, mwalo Mikayeli mwapandululwa kuti “umwi wabasilutwe bapati”; wakaboola kuzoogwasya mungelo iwakali kukazyigwa kuli “silutwe wabwami bwacisi ca Persia.” Mikayeli wakaambwa kuti ‘ngusilutwe wabantu ba Daniele,’ “silutwe mupati ooyo wiimvwi kuti agwasye bantu [ba Daniele].” (Dan. 10:13, 20, 21; 12:1) Eeci citondezya kuti Mikayeli nguwakali kusololela bana Israyeli ciindi nobakali kwiinda munkanda. (Kul. 23:20, 21, 23; 32:34; 33:2) Cileelela kwaamba boobu akaambo kakuti ‘Mikayeli silutwe wabangelo wakaimpana a Diabolosi alimwi wakali kukazyanya anguwe kujatikizya mubili wa Musa.’—Jud. 9.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
Mibuzyo Yabasikubala
Sena Munakristo uleelede kupa mali aakulumba naa cipego kumubelesi wamfwulumende, naa kucita boobo inga kwabonwa kuti nkupa cisinkamulomo?
Kufwumbwa kubusena nkobakkala, Banakristo balasolekesya kutobela busongo bugwasya ikujatikizya bukkale bwakubusena ooko. Balizyi kuti, icintu cimwi cibonwa kuti cili kabotu alimwi ncamumulawo kubusena bumwi, cilakonzya kuti inga kacibonwa kuti taciluzi alimwi tacizumizyidwe kubusena bumbi. (Tusimpi 2:6-9) Aboobo, Munakristo lyoonse weelede kuyeeya kuti, kufwumbwa uuyanda kuba “mweenzu mutente lya [Jehova]” teelede kupa naa kutambula cisinkamulomo.—Intembauzyo 15:1, 5; Tusimpi 17:23.
Ino kupa cinsinkamulomo caamba nzi? Kweelana abbuku litegwa The World Book Encyclopedia, “kupa cinsinkamulomo caamba kupa cintu cimwi cibotu . . . kumuntu uuli mubweendelezi kutegwa asotoke malailile aajatikizya mulimo wakwe naa mulawo ikugwasya muntu ooyo iwapa cisinkamulomo.” Aboobo, tacikwe makani akubusena nkotukkala, ikuti twapa mali naa cipego kumubetesi naa kuli kapokola kutegwa ataciti zintu munzila iiluleme naa kumweendelezi kutegwa akulange buyo kulubizya nkotwacita, nkokuti twapa cisinkamulomo. Alimwi ncisinkamulomo kuti twapa cipego kutegwa tulanganizyigwe munzila yaalubazu, mbuli kuyanda kufwambaana kucitilwa zintu ciindi nokuli mulongo-longo naa kwiindila bamwi mumulaini. Kucita zintu munzila eeyi citondezya kuti tatubayandi bamwi.—Matayo 7:12; 22:39.
Pele sena ncisinkamulomo kuti twapa cipego naa mali aakulumba kumubelesi wamfwulumende kutegwa atucitile mulimo umwi ngotweelede kucitilwa kweelana amulawo naa kuti tweendelezyegwe kabotu? Mucikozyanyo, mumasena aamwi balupati-pati bamubweendelezi balakonzya kuwayawaya kulemba bana bacikolo, kubikka muntu mumalo naa kuganta mapepa aazumizya muntu kuunka kumasi aambi ccita mane bapegwa mali. Balakonzya kusumpya acaali kupa malaisensi aambi naa mapepa aambi aazumizya muntu kucita cintu cimwi ciindi mapepa aakaindi aleka kubeleka.
Cilengwa cakupa cipego naa mali alimwi ambobacibona bantu cilaindana-indana kweelana abusena. Kumasena ooko nkocili cilengwa buya kupa cipego naa mali, Banakristo bamwi balakonzya kulimvwa kuti inga tiikwaba kutyola njiisyo zyamu Bbaibbele kupa mali aakulumba kumubelesi wamfwumende akaambo kakubacitila mulimo uumwi. Mumasena aamwi, mali aali boobu abonwa kuti ncipego cakuyungizya amali masyoonto ngavwola mubelesi wamfwulumende. Kamuyeeyede kuti kuli kwiindana kuliko akati kakupa cipego cakulumba akaambo kamulimo ngotwacitilwa kweelana amulawo alimwi akupa cisinkamulomo kutegwa tucitilwe cintu citali camumulawo.
Kulubazu lumwi, ciindi nobalomba kucitilwa mulimo umwi kweelana amulawo, Bakamboni ba Jehova bamwi tabazumini kupa cipego kubeendelezi, kuli basikulanganya zintu izizwa kumasi aambi, naa bamwi buyo nokuba kuti kucita boobo ncilengwa buya. Akaambo kakuti Bakamboni balizyibidwe kumasena nkobakkala kuti tabaciti oobo akaambo kamanjezeezya aabo alimwi akaambo kakusyomeka, zimwi ziindi balacitilwa zintu zibotu eezyo bunji bwabantu nzyobacitilwa lilikke buyo kuti bapa cipego naa mali.—Tusimpi 10:9; Matayo 5:16.
Mubufwaafwi, mububelesi wa Jehova umwi aumwi weelede kulisalila ikupa cipego naa mali kutegwa acitilwe mulimo umwi ngwayelede kucitilwa kweelana amulawo naa kutegwa ateendelezyigwi bubi. Pele kwiinda zyoonse, weelede kucita cintu cikonzya kumupa kuba amanjezeezya mabotu, icitaleti masampu kuzina lya Jehova alimwi akutyompya bamwi.—Matayo 6:9; 1 Bakorinto 10:31-33; 2 Bakorinto 6:3; 1 Timoteyo 1:5.
SEPTEMBER 14-20
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | KULONGA 25-26
“Cintu Ciyandika Kapati Icakali Mutente Lyakukombela”
(Kulonga 25:9) Mweelede kupanga tente lyakukombela azibelesyo zyamumo, libe mbubonya mbuli mbonditiikutondezye.
it-1 165
Bbokesi lya Cizuminano
Mbolyakabede. Cintu cakusaanguna Jehova ncaakaambila Musa ciindi naakamulailila kuyaka tente lyakukombela, malailile aajatikizya mbolyakeelede kuba Bbokesi, nkaambo ncecintu ciyandika kapati icakali mutente lyakukombela alimwi amunkambi yoonse yabana Israyeli. Bbokesi lini lyakali kulampa tukokola tuli 2.5 mubulamfwu, tukokola tuli 1.5 mubwamba, alimwi atukokola tuli 1.5 kuya mujulu (c. 111 × 67 × 67 cm; 44 × 26 × 26 in.). Bbokesi eeli lyakapangidwe aamapulanga aamuunga, mpoonya mukati alimwi aanze lyakazilulwidwe aangolida iisalalisya. Kumane kwakapangidwe “moombe wangolida” iwakali “kuzinguluka mulomo wabbokesi.” Cibeela cabili ca Bbokesi, cakali civwunisyo candilyo, calo icakapangidwe aangolida yalo, ikutali buyo mapulanga aazilulwidwe ngolida, alimwi cakali kukkwana kabotu-kabotu abbokesi. Mpoonya atala aacivwunisyo eeci kwakali bakerubi bobilo bangolida balo ibakapangidwe kubelesya nsando. Umwi aumwi wakabikkidwe kumamanino aacivwunisyo kalangide mweenzinyina, kumane mitwe yabo yakalangide acivwunisyo mpoonya bakatandabikide mababa aabo atala ancico, kabavwumbilide Bbokesi. (Kul. 25:10, 11, 17-22; 37:6-9) Alimwi civwunisyo eeci cakali kwiitwa kuti “civwunisyo cabbokesi cakumanya zibi.”—Heb. 9:5.
(Kulonga 25:21) Uyoobikka civwunisyo atala aa Bbokesi, alimwi mu Bbokesi ukabikke Bumboni mbondiyookupa.
it-1 166 ¶2
Bbokesi lya Cizuminano
Bbokesi lyakali kubonwa kuti ncintu cisalala imwakali kuyobwedwa ziyeekezyo zisetekene naa bumboni, pele cintu cipati icakali mumo mabwe aabumboni naa Milawo Iili Kkumi. (Kul. 25:16) ‘Kabiya kangolida ikakajisi mana alimwi amusako wa Aroni iwakasonsa’ azyalo zyakabikkilizyigwa mu Bbokesi pele mukuya kwaciindi zyakagwisyigwa kalitanayakwa tempele lya Solomoni. (Heb. 9:4; Kul. 16:32-34; My. 17:10; 1Bam. 8:9; 2Mak. 5:10) Katanafwa Musa, wakapa bapaizi iba Levi kkopi ‘yabbuku lya Mulawo’ akubalailila kuti balibikke, ikutali mukati, pele ‘kumbali lyabbokesi lyacizuminano ca Jehova Leza wabo, . . . akubabeda kamboni.’—Dt. 31:24-26.
(Kulonga 25:22) Ndiyoolitondezya kulinduwe akwaambaula anduwe atala aacivwunisyo. Kuzwa akati kabakerubi ibali atala aabbokesi lya Bumboni, ndiyookupa malailile oonse ngoyelede kupa bana Israyeli.
it-1 166 ¶3
Bbokesi lya Cizuminano
Liliswaanganizyidwe akubako kwa Leza. Bbokesi lyakali kuswaanganizyigwa akubako kwa Leza kuzwa kaindi. Jehova wakasyomezya kuti: “Ndiyoolitondezya kulinduwe akwaambaula anduwe atala aacivwunisyo. Kuzwa akati kabakerubi ibali atala aabbokesi lya Bumboni.” “Mukkumbi ndiyoolibonya atala lyacivwunisyo.” (Kul. 25:22; Lev. 16:2) Samuele wakalemba kuti Jehova ‘ulikkede acuuno cakwe atala aabakerubi’ (1Sam. 4:4); aboobo bakerubi bakali ‘cikozyanyo cankalaki’ ya Jehova. (1Mak. 28:18) Aboobo, “kufwumbwa ciindi Musa naakali kunjila mutente lyakuswaanganina kuti aambaule a [Jehova], wakali kumvwa jwi lyaambaula anguwe atala aacivwunisyo cabbokesi lya Bumboni, wakali kwaambaula anguwe kuzwa akati kabakerubi bobilo.” (My. 7:89) Mukuya kwaciindi, Joshua a Mupaizi Mupati Finehasi abalo bakabuzya Jehova kumbele lya Bbokesi. (Jos. 7:6-10; Bab. 20:27, 28) Nokuba boobo, alikke mupaizi mupati nguwakali kunjila mu Busena Busalalisya akubona Bbokesi, ciindi comwe amwaka, ikutali kubandika a Jehova, pele ikucita zintu zyoonse izyakali kucitwa mu Buzuba Bwakumanya Milandu.—Lev. 16:2, 3, 13, 15, 17; Heb. 9:7.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Kulonga 25:20) Bakerubi beelede kutandabika mababa aabo obilo atala, kabavwumbilide civwunisyo amababa aabo, alimwi beelede kuti kabalangene. Masyu aabakerubi ayelede kulanga acivwunisyo.
it-1 432 ¶1
Bakerubi
Zifwanikiso zyabakerubi zyakalibikkilizyidwe muzibelesyo zyatente lyakukombela ilyakapangwa munkanda. Atala aacivwunisyo ca Bbokesi nkocili kumamanino kumwi akumwi, kwakabikkidwe bakerubi bobilo ibakapangidwe kubelesya ngolida iyakafwulidwe ansando. Bakalilangene mpoonya masyu aabo akalangide acivwunisyo mbuli kuti balakomba. Aumwi wakajisi mababa obilo aakatandabikide kuvwumbilila civwunisyo ikucikwabilila. (Kul. 25:10-21; 37:7-9) Alimwi, milembo yamutente lyakukombela acisitilizyo icakali kwaandaanya Busena Busalala alimwi a Busena Busalalisya zyakasumidwe zikozyanyo zyabakerubi.—Kul. 26:1, 31; 36:8, 35.
(Kulonga 25:30) Alimwi weelede kunoobikka zinkwa zyacitondezyo atebulu kumbele lyangu ciindi coonse.
it-2 936
Zinkwa Zyacitondezyo
Eezyi nzinkwa zibulungene izili 12 izyakabikkidwe atebulu ilyakali mu Busena Busalalisya ibwatente lyakukombela naa tempele, izyakali kucincwa akubikka zimbi zipya mu Sabata imwi aimwi. (Kul.35:13; 39:36; 1Bam. 7:48; 2Mak. 13:11; Neh. 10:32, 33) Ibbala lya Chihebrayo ilyaamba zinkwa zyacitondezyo lyakasandululwa kuti “zinkwa zyabusyu.” Bbala lyakuti “busyu” zimwi ziindi lyaamba “kulinguwe” (2Bam. 13:23), aboobo zinkwa zyacitondezyo zyakali kumbele lyabusyu bwa Jehova kacili cituuzyo icakaliko ciindi coonse kulinguwe. (Kul. 25:30) Zinkwa zyacitondezyo alimwi zyaambwa kuti “zinkwa zyakwiilika” (2Mak. 2:4), alimwi akuti “zinkwa zyacituuzyo” (Mk. 2:26).
SEPTEMBER 21-27
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | KULONGA 27-28
“Ncinzi Ncotukonzya Kwiiya Kujatikizya Zisani Zyabapaizi?”
(Kulonga 28:30) “Ubikke Urimu a Tumimu mukasani kabupaizi kaacamba kalubeta, zyeelede kuba acamba ca Aroni nanjila kumbele lya Jehova, alimwi Aroni weelede kutolelezya zibelesyo eezyi zyakubelesya mukubeteka bana Israyeli acamba cakwe kumbele lya Jehova lyoonse.
it-2 1143
Urimu a Tumimu
Bunji bwabasikubandika makani aamu Bbaibbele baamba kuti Urimu a Tumimu zyakali zisolo. Mu Bbaibbele lyabusanduluzi bwa James Moffatt kuli Kulonga 28:30, zyaambwa kuti “zisolo zisetekene.” Bamwi baamba kuti zyakajisi zibeela zyotatwe, comwe cakalembedwe bbala lyakuti “inzya,” cimwi lyakuti “peepe,” mpoonya cimbi tiicakalembedwe cintu cili coonse. Eezyi zyakali kubelesyegwa kujana bwiinguzi bwamubuzyo iwakali kulangwa-langwa, pele kuti kwaboola cibeela icatakalembedwe cintu cili coonse, nkokuti kwakanyina bwiinguzi ibwakali kujanika. Ibamwi bayeeya kuti ambweni akali mabwe obilo aapapalete, kaatuba kulubazu lumwi mpoonya kulubazu lumbi kaasiya. Ciindi afwuswa mujulu akuwa ansi, ikuti naa kulubazu nkwaatuba oonse obilo kwaboola atala, nkokuti caamba kuti “inzya,” ikuti naa kwaboola mabazu aasiya, nkokuti caamba kuti “peepe.” Mpoonya kuti kwaboola mbazu lisiya alimwi alituba nkokuti cakali kwaamba kuti kunyina bwiinguzi. Aciindi cimwi, ciindi Saulo naakabuzya kwiinda mumupaizi ikuti naa atalike alimwi kulwana ba Filisiti, kunyina naakajana bwiinguzi. Kayeeya kuti ambweni umwi wabaalumi bakwe wakacita cibi, wakapaila kuti: “O Leza wa Israyeli, kotupa bwiinguzi kwiinda mu Tumimu!” Kumane akati kabaabo ibakaliko cisolo cakawida Saulo a Jonatani; mpoonya kwakaumwa cisolo akati kabo bobilo. Mucibalo eeci, ikulomba kuti, “Kotupa bwiinguzi kwiinda mu Tumimu,” kulibonya kuti kwakaliindene akuuma cisolo, nokuba kuti kulakonzya kulibonya mbuli kuti kwakali kuswaangana kumwi akati kazintu eezyi zyobilo.—1Sam. 14:36-42.
(Kulonga 28:36) “Weelede kupanga mpande yangolida iisalalisya akulemba alinjiyo mbuli muntu mbwakonzya kulemba aciganto kuti: ‘Kusalala nkukwa Jehova.’
it-1 849 ¶3
Nkumo
Mupaizi Mupati muna Israyeli. Mu Israyeli, citambala camupaizi mupati mpocakali aankumo cakajisi mpande yangolida, “icitondezyo cisetekene cakulyaaba,” alo aakalembedwe “mbuli muntu mbwakonzya kulemba aciganto” majwi aakuti: “Kusalala nkukwa Jehova.” (Kul. 28:36-38; 39:30) Mbwaanga ngowakali mwiiminizi wabana Israyeli mubukombi bwa Jehova, mupaizi mupati wakeelede kubusalazya busena mpaakali kubelekela, alimwi majwi aaya aakalembedwe acitambala akali kuyeezya bana Israyeli boonse kujatikizya mbociyandika kusalala ciindi nobakali kucita mulimo wa Jehova. Alimwi cakali citondezyo cibotu icakali kwiiminina Mupaizi Mupati, Jesu Kristo, alimwi akwaabwa kwakwe a Jehova kumulimo ooyu wabupaizi walo uusumpula kusalala kwa Leza.—Heb. 7:26.
(Kulonga 28:42, 43) Alimwi ubasumine zibbudula zyamilembo mibotu kutegwa kabavwumba mantanda aabo. Zyeelede kuti kazizwa mucibuno kusikila muzibelo. 43 Aroni abana bakwe beelede kuti kabazisama nobanjila mutente lyakuswaanganina naa nobaunka kucipaililo kuti babeleke milimo mubusena busalala kutegwa batabisyi akufwa. Ooyu uyoomubeda mulawo walyoonse antoomwe alunyungu lwakwe luboola.
Amumulemeke Jehova Kwiinda Mukutondezya Bulemu
Cilayandika kapati kubikkila maano kukutondezya bulemu ciindi notukomba Jehova. Bbuku lya Mukambausi 5:1 lyaamba kuti: “Bamba kabotu kweenda kwako ciindi cakuya kuŋanda ya-Leza.” Musa alimwi a Joshua bakaambilwa kuti basamunune mpato zyabo nobakali mubusena busalala. (Kul. 3:5; Jos. 5:15) Bakeelede kucita boobu ikutondezya bulemu naa kuyoowa. Bapaizi bana Israyeli bakalaililwa kuti kabasama tubbudula mukati “twakusamika zinswe zyabo.” (Kul. 28:42, 43) Eeci cakali kupa kuti batatondezyi mubili aanze ciindi nobakali kubelekela kucipaililo. Mukwasyi woonse iwakajisi bapaizi wakeelede kutobela ceelelo eeci cabulemu.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Kulonga 28:15-21) “Weelede kwaambila sikusuma kuti asume kasani kabupaizi kaacamba kalubeta. Kasumwe mbuli kabaki kabupaizi, kubelesya ngolida, ntali yamubala wajulu, boya bwambelele bwamubala wacisombo, mulembo uusalala pyu alimwi amulembo uulukidwe kabotu. 16 Kapetwa ciindi comwe, zyooko zyakasani aaka zyone zyeelede kweelana, cisela cakakokola mubulamfwu acisela cakakokola mubwamba. 17 Weelede kubamba mizila yone yamabwe mulinkako. Mumuzila wakusaanguna ubikke bbwe lisalala pyu, lyatopazi alyaemalodi. 18 Mumuzila wabili ubikke bbwe lyanofeki, lyasafilo alyajasipa. 19 Mumuzila watatu ubikke bbwe lyaliguri, lyaagate alyamutusito. 20 Mumuzila wane ubikke bbwe lyakulusolito, lyaonikisi alyajade. Ayelede kubikkwa mutukkazikilo twangolida. 21 Mabwe ayelede kweendelana amazina aabana ba Israyeli bali 12. Abbwe limwi alimwi kweelede kulembwa zina mbuli ciganto, ibbwe limwi alimwi liiminine zina lyomwe akati kamisyobo iili 12.
w12 8/1 26 ¶1-3
Sena Mulizyi?
Ino mabwe mayandisi aakali akasani kabupaizi kaacamba kamupaizi mupati muna Israyeli akali kuzwa kuli?
Ciindi bana Israyeli nobakazwa mu Egepita akunjila munkanda, Leza wakabalailila kusuma kasani kabupaizi kaacamba. (Kulonga 28:15-21) Kasani aaka kakabikkidwe mabwe aasalala pyu, mabwe aatopazi, aaemalodi, aanofeki, aasafilo, aajasipa, aaliguri, aagate, aamutusito, aakulusolito, aaonikisi alimwi aajade. Sena mubwini bana Israyeli bakali kukonzya kwaajana mabwa aaya?
Kaindi, bantu bakali kwaakkomanina kapati mabwe mayandisi alimwi bakali kwaasambala. Mucikozyanyo, bana Egepita bansiku bakali kuula mabwe mayandisi kuzwa kumasi aakule kapati mbuli kucisi ciitwa kuti Iran mazuba aano, Afghanistan, alimwi ambweni aku India. Mumigodi yabana Egepita kwakali kujanika mabwe mayandisi amisyobo-misyobo. Beendelezi bana Egepita, bakalijisi nguzu zyakubweza mabwe muzilawo mobakali kweendelezya. Sinsiku Jobu wakapandulula bantu bamumazuba aakwe mbobakali kusya migodi alimwi anzila zyakwiinda kunsi aanyika kuyandaula zintu ziyandisi. Akati kazintu nzyobakali kusya ansi, kwakali mabwe mayandisi aasafilo alimwi aatopazi ngaakaamba Jobu cacigaminina.—Jobu 28:1-11, 19.
Cibalo ca Kulonga caamba kuti bana Israyeli “bakabweza mbono zyabana Egepita” ziyandisi ciindi nobakazwa munyika yabo. (Kulonga 12:35, 36) Aboobo kulalangilwa kuti bana Israyeli bakaajana ku Egepita mabwe mayandisi ngobakabelesya kubikka akasani kamupaizi mupati.
(Kulonga 28:38) Mpande eeyo inooli ankumo ya Aroni, alimwi unooli mukuli wakwe ikuti umwi wacita buteelede kujatikizya zintu zisalala, eezyo bana Israyeli nzyobasalazya ciindi nobazipa kazili zipego zisalala. Yeelede kuti kiili ankumo yakwe lyoonse kutegwa batambulike kuli Jehova.
it-1 1130 ¶2
Kusalala
Banyama Alimwi Azisyango. Bapoho bataanzi, bagutu alimwi ampongo bakali kubonwa kuti balasalala kuli Jehova alimwi tiibakeelede kunununwa. Bakeelede kutuulwa, alimwi nyama yabo yakeelede kupegwa kubapaizi basalazyidwe. (My. 18:17-19) Micelo mitaanzi alimwi acakkumi zyakali kusalala, mbubwenya mbuli zipaizyo zyoonse alimwi azipego zyoonse izyakasalazyigwa kuti kazibelesyegwa kutente lyakukombela. (Kul. 28:38) Zintu zyoonse izyakali kusalala kuli Jehova zyakalisetekene alimwi zyakali kulemekwa kapati, tiizyakali kubelesyegwa kumilimo iitasetekene. Cikozyanyo cimwi, mulawo uujatikizya kupa cakkumi. Kuti muntu wabikka cintu cimwi ambali kuti ncakkumi, mbuli wiiti, mpoonya walo naa umwi wamumukwasyi cakutazyiba wabweza wiiti ooyo umwi akuubelesya, muntu ooyo wakali kupegwa mulandu wakutyola mulawo wa Leza uujatikizya kulemeka zintu zisalala. Mulawo wakali kwaamba kuti muntu ooyo wakeelede kupa mugutu uutajisi kapenda kacili cipaizyo kutente lyakukombela. Kunze lyaboobo, wakeelede kubbadela mweelwe weelene aceeco ncaakabweza kubikkilizya a 20 pesenti. Aboobo, bulemu kujatikizya zintu zisalala izya Jehova bwakali kutondezyegwa.—Lev. 5:14-16.
SEPTEMBER 28–OCTOBER 4
MBONO IZILI MU JWI LYA LEZA | KULONGA 29-30
“Cakusanga Kuli Jehova”
(Kulonga 30:11, 12) Mpoonya Jehova wakaambila Musa kuti: 12 “Ciindi nobala mweelwe wabana Israyeli, umwi aumwi weelede kupa cinunuzyo cabuumi bwakwe kuli Jehova ciindi nobabalwa. Ceelede kuba boobu kutegwa kutabi mapenzi aakonzya kubasikila ciindi nobabalwa.
it-2 764-765
Kubalwa
Ku Sinai. Kweelana amulawo wa Jehova, kubalwa kwabantu kwakusaanguna kwakacitwa ciindi nobakali ku Sinai mumwezi wabili mumwaka wabili kuzwa nobakazwa mucisi ca Egepita. Kutegwa bagwasye Musa mumulimo ooyu wakubala bantu, kwakasalwa silutwe kuzwa mumusyobo umwi aumwi kutegwa kalanganya mulimo ooyu wakubala bantu bamumusyobo wakwe. Basankwa aaba boonse ibakali aamyaka iili 20 akuya kumbele ibakabalwa, tiibakabalwa buyo kuti baleelela mulimo wabusikalumamba, pele alimwi Mulawo wakali kwaamba kuti aabo ibakabalwa bakeelede kutela umwi aumwi cisela casyekeli ($1.10) kugwasyilizya mulimo watente lyakukombela. (Kul. 30:11-16; My. 1:1-16, 18, 19) Mweelwe wabantu boonse ibakabalwa wakali kusika ku 603,550, ikutabikkilizya aba Levi, balo ibatakajisi cikono munyika. Aaba tiibakali kupa mutelo watente lyakukombela alimwi tiibakeelede kubeleka mulimo wabusikalumamba.—My. 1:44-47; 2:32, 33; 18:20, 24.
(Kulonga 30:13-15) Nzyeezyi umwi aumwi iwabalwa nzyayelede kupa: cisela casyekeli kweelana acipimyo casyekeli lyamubusena busalala. Magera aali 20 aleelene asyekeli lyomwe. Cisela casyekeli ncakusanga kuli Jehova. 14 Kufwumbwa iwabalwa uujisi myaka iili 20 akwiindilila uyoopa cakusanga kuli Jehova. 15 Bavwubi tabeelede kupa ziindilila, abalo bacete tabeelede kulela acisela casyekeli nobapa cakusanga kuli Jehova cakumanya milandu kunununa maumi aanu.
it-1 502
Cakusanga
Zyakusanga zimwi zyakali kuyandika kweelana a Mulawo. Ciindi Musa naakababala bana Israyeli, mwaalumi umwi aumwi iwakajisi myaka yakuzyalwa iili 20 akuya kumbele, wakeelede kupa cinunuzyo cabuumi bwakwe, nkokuti “cisela casyekeli [ambweni $1.10] kweelana acipimyo casyekeli lyamubusena busalala.” Cakali “cakusanga kuli Jehova” ikumanya milandu kutegwa banunune maumi aabo alimwi akuti “abelesyegwe kumilimo yaatente lyakuswaanganina.” (Kul. 30:11-16) Kweelana ambwaakaamba Josephus, syaazibwene mumakani aakaindi mu Juda (The Jewish War, VII, 218 [vi, 6]), “mutelo uusetekene” ooyu, mukuya kwaciindi wakatalika kupegwa mwaka amwaka.—2Mak. 24:6-10; Mt. 17:24.
(Kulonga 30:16) Weelede kubweza mali aansiliva aakumanya milandu kubana Israyeli akwaapa kuti abelesyegwe kumilimo yaatente lyakuswaanganina, kutegwa abe ciibalusyo cabana Israyeli kuli Jehova, ikuti cibe cinunuzyo camaumi aanu.”
w11 11/1 12 ¶1-2
Sena Mulizyi?
Ino milimo yaatempele lya Jehova ku Jerusalemu yakali kugwasyilizyigwa buti?
Milimo yiindene-indene yaatempele yakali kulanganizyigwa kwiinda mumitelo, kwaambisya ikupa cakkumi. Pele kuli nzila azimbi izyakupa mitelo izyakali kubelesyegwa. Mucikozyanyo, ciindi nolyakali kuyakwa tente lyakukombela, Jehova wakalailila Musa kubwezelela cisela casyekeli yansiliva kumuna Israyeli umwi aumwi iwakabalwa kacili “cakusanga kuli Jehova.”—Kulonga 30:12-16.
Kuboneka kuti, cakazikuba cilengwa buya kumu Juda umwi aumwi kusanga mweelwe wamali aaya kauli mutelo watempele mwaka amwaka. Ooyu ngomutelo Jesu ngwaakaambila Petro kuti atele kwiinda mukubelesya kkobili lyakazwa mukanwa lyanswi.—Matayo 17:24-27.
Kuyandaula Mbono Zyakumuuya
(Kulonga 29:10) “Lino weelede kuleta mupoho kumbele lyatente lyakuswaanganina, alimwi Aroni abana bakwe beelede kubikka maanza aabo amutwe wamupoho.
it-1 1029 ¶4
Janza
Kubikka Maanza. Kunze lyakwaabelesya buyo kujata cintu cimwi, maanza akali kubikkwa amuntu naa acintu cimwi akaambo katwaambo twiindene-indene. Pele bunji bwaziindi eeci cakali kucitwa ikutondezya kuti muntu ooyo iwabikkwa maanza naa cintu icabikkwa maanza, catalika kubonwa munzila imwi yaalubazu. Ciindi nobakali kubikkwa bapaizi ikutalika mulimo wabo, Aroni abana bakwe bakabikka maanza aabo amutwe wamupoho alimwi aamitwe yabagutu bobilo ibacipaizyo, ikutondezya kuti banyama aaba bakali kunootuulilwa mbabo akaambo kakuba bapaizi ba Jehova Leza. (Kul. 29:10, 15, 19; Lev. 8:14, 18, 22) Ciindi naakasala Joshua kuba simulyazina wakwe kweelana ambwaakamulailila Leza, Musa wakabikka maanza aakwe ali Joshua, walo “iwakazwide muuya wabusongo” aboobo wakali kukonzya kubasololela kabotu bana Israyeli. (Dt. 34:9) Maanza akali kubikkwa abantu ciindi nobakali kulongezyegwa. (Matl. 48:14; Mk. 10:16) Jesu Kristo wakali kubajata, naa kubabikka maanza aakwe bantu bamwi mbaakaponya. (Mt. 8:3; Mk. 6:5; Lk. 13:13) Zimwi ziindi muuya uusalala wakali kupegwa ciindi baapostolo nobakali kubikka maanza aabo.—Mil. 8:14-20; 19:6.
(Kulonga 30:31-33) “Ubaambile bana Israyeli kuti, ‘Aaya ayoozumanana kuba mafwuta aakunanika aasalala kulindime mumazyalani aanu. 32 Taayelede kunanwa amuntu buyo pe, alimwi tamweelede kupanga cintu cili coonse icikozyenye angawo kwiinda mukubelesya zintu zibelesyegwa mukupanga mafwuta aaya. Mafwuta aaya ncintu cisalala. Ayoozumanana kusalala kulindinywe. 33 Kufwumbwa uupanga mafwuta aali mbuli yaaya akwaananika muntu uutazumizyidwe, weelede kujaigwa.’”
it-1 114 ¶1
Kunanikwa, Kunanika
Mu Mulawo Jehova ngwaakapede Musa, wakapandulula mbwaakeelede kupangwa mafwuta aakunanika. Akali kupangwa kwiinda mukubelesya zintu zyaalubazu mbuli muro, sinamoni uununkilila kabotu, kalamasi uununkilila kabotu, kkasiya, alimwi amafwuta aamaolifa. (Kul. 30:22-25) Aboobo cakali cibi cipati kuti umwi wapanga mafwuta aaya akwaananika muntu uutazumizyidwe. (Kul. 30:31-33) Munzila yamaambilambali, eeci cakali kutondezya mbokwakali kuyandika kapati alimwi ambokwakasetekene kusalwa kupegwa mulimo kwiinda mukunanikwa mafwuta aaya aakasetekene.
AMUSUNGWAALE MUMULIMO WAMUMUUNDA
Cikonzya Kugwasya Mikwasyi
Sena Ciindi Coonse Ceelede Kubelesyegwa Mukubandika Amukwasyi? Ciindi banabukwetene batajisi bana, amumikwasyi muli bana nobabandika makani aamu Bbaibbele, balayumizyanya. (Lom. 1:12) Banamukwasyi balakamantana. Aboobo, kubandika makani aamu Bbaibbele nceceelede kuba cintu cipati mukukomba kwamumukwasyi. Nokuba boobo, umwi aumwi ulakonzya kuba aciiyo cakwe mwini. Mucikozyanyo, banamukwasyi bamana kubandika inga bazumanana kabali antoomwe, pele umwi aumwi inga wazumanana kucita ciiyo ca Bbaibbele alikke naa kulibambila miswaangano naaba kubala mamagazini. Mikwasyi imwi isalide kuteebelela cipekupeku buzuba oobo.
Ino Mubandi Weelede Kweendelezyegwa Buti? Mubandi taweelede kuba wakubuzya akwiingula lyoonse. Kutegwa Kukomba Mumukwasyi kakukkomanisya, mikwasyi minji ijisi bubambe bucitwa mbuli miswaangano yamukati aansondo. Balaabana zibeela zyamibandi akuzicita munzila ziindene-iindene. Mucikozyanyo, balakonzya kubala Bbaibbele antoomwe, kulibambila cibeela camiswaangano, akucita zitondezyo zyambobakonzya kucita banookambauka. Apeeji 6 kuli nzila zikonzya kubelesyegwa.
Ino Bazyali Beelede Kukulwaizya Muuya Uuli Buti? Mukwasyi wanu ulakonzya kubikkila maano kwiiya kuti muuya kauli kabotu alimwi kauli waluyando. Zimwi ziindi mulakonzya kuyiila aanze. Mulakonzya kulyookezya. Mumwi mumikwasyi balalya twakulya bamanizya kwiiya. Nokuba kuti bazyali tababakalalili bana babo ciindi nobakomba mumukwasyi, beleede kujana ciindi cakubandika penzi lijisi bana. Nokuba boobo, inga cabota kuti twaambo tuusya nsoni twabandikwa kumbali buzuba bumbi amwana ujatikizidwe. Mbokunga tukomba Leza uukkomene, ciindi cakukomba mumukwasyi ceelede kukkomanisya kutali kupa butolo.—1 Ti. 1:11.
Kabbokesi ikali apeeji 6
Zikonzya Kutugwasya Kujatikizya Kukomba Kwamumukwasyi
Bbaibbele:
• Amubale cibeela ca Bbaibbele cansondo ansondo antoomwe. Muzibalo zimwi, umwi ulakonzya kubala cakuluula, mpoonya bambi balakonzya kubala majwi aakaambwa abantu baindene-indene.
• Amucite cisobano kuzwa mucibeela cakubala Bbaibbele.
• Umwi aumwi amumupede limwi zyaandaano zyamu Bbaibbele nzyatiikabalilelimwi, mpoonya akalembe mubuzyo omwe naa yobilo njayoojana mucibalo. Mwaakumana mweelede kuvwuntauzya mibuzyo eeyo antoomwe.
• Mvwiki amvwiki amulembe kakkaadi kajisi kapango kamu Bbaibbele alimwi amusole kukapeta kapango mumizeezo akukapandulula. Amupange tukkaadi tunji alimwi kamutwiinduluka mvwiki amvwiki kutegwa mubone naa ali ongaye magwalo ngomukonzya kuyeeya.
• Amuswiilile kubalwa kwa Bbaibbele lyakalekoodwa kumwi kamutobelezya mu Bbaibbele lyanu.
Miswaangano:
• Amulibambile antoomwe cibeela camiswaangano.
• Amwiiye nyimbo zya Bwami zitiikabelesyegwe mumvwiki iiboola.
• Ikuti umwi kajisi makani mu Cikolo Camulimo Weendelezyegwa a Leza naa citondezyo mu Muswaangano Wamulimo, amubandisyanye twaambo tukonzya kubelesyegwa naa kucita citondezyo kuli bamukwasyi.
Ziyandika Mumukwasyi:
• Amulange-lange twaambo tuli mubbuku lya Achinyamata Amafunsa mu chichewa naa lyakuti Mwiiyi Mupati.
• Amucite citondezyo mbuli mbwakonzya kucita mwana kupenzi ndyakonzya kujana kucikolo.
• Amucite citondezyo bana kabali mbobazyali abalo bazyali kabali mbabana. Bana bavwuntauzye makani aamwi bamana kucita boobo babandike abazyali.
Mulimo Wabukambausi:
• Amucite citondezyo kamulibambila nzyomuyakwaamba mumulimo wakukambauka.
• Amubandike mbaakani nzyomukonzya kulibikkila kutegwa muyungizye ciindi cakutola lubazu mumulimo wakukambauka lya Ciibalusyo naa nomulyookezya.
• Amupe ciindi cisyoonto kuli umwi aumwi cakuvwuntauzya mbwakonzya kwiingula mibuzyo njayeeyela kuswaanganya mumulimo wakukambauka, mwamana mucite citondezyo.
Nzila Azimwi:
• Amubale cibalo antoomwe kuzwa mumamagazini mapya.
• Banamukwasyi babalilelimwi cibalo cibakkomanisya kapati mumamagazini mapya mpoonya aumwi aambe nzyaakabala.
• Zimwi ziindi amutambe sikumwaya naa banabukwetene kumusangana aciindi nomukomba mumukwasyi alimwi mulakonzya kubabuzya-buzya.
• Amweebelele akubandika imwi yamavidiyo eesu.
• Amubandike antoomwe cibalo cakuti “Bakubusi Balabuzya” naa cakuti “Cibeela Cakwiinduluka Mumukwasyi” kuzwa mu Sinsimuka!
• Amubandike antoomwe cibalo cakuti “Amubayiisye Bana Banu” naa cakuti “Cibeela Cabakubusi” kuzwa mu Ngazi Yamulindizi.
• Amubale akubandika cibeela kuzwa mu Yearbook mpya naa bbuku lyakamwaigwa ino amuswaangano wacooko.
• Amwiinduluke twaambo tupati-pati ntomwakaiya kumuswaangano wacooko, wabbazu naa waalubazu.
• Amulangilile zilenge zya Jehova akubandika ncozituyiisya kujatikizya nguwe.
• Amubelekele antoomwe kulanga-langa cifwanikiso, maapu naa ccaati.