¿Jasa wa xnebʼatik ja bʼa jas yalakan ja Jacob ja yajni ojxta chamuki? (xetʼan 2)

1. ¿Jasa oj kiltik ja bʼa artikulo it?

JA JACOB joybʼubʼal yuja yuntikil bʼa wane smaklajel lek ja jas oj aljukan yabʼye bʼa kada jujune. Ja bʼa artikulo ekʼta kilatik ja Rubén, ja Simeón, ja Leví, sok ja Judá aljiyabʼye jastik junuk bʼa mi wa smajlaye sok bʼa chamtoni yabʼye. ¿Jasa oj yalyabʼ ja wego ja tuk yuntikil? La kiltik jasa wa xbʼobʼ jnebʼtik ja bʼa jas aljikan sbʼaja Zabulón, ja Isacar, ja Dan, ja Gad, ja Aser, ja Neftalí, ja José sok ja Benjamín.a

JA ZABULÓN

2. ¿Jasa yalakan ja Jacob sbʼaja Zabulón, sok jastal kʼot smeranil? (Génesis 49:13; cha kʼela ja recuadro).

² (Kʼuman ja Génesis 49:13). Ja Jacob yalakan ke ja yintil ja Zabulón tini oj ajyuke mojan bʼa mar, ja bʼa norte ja bʼa Luʼum Kʼapubʼali. Mas ja 200 jabʼilik tsaʼan, ja kʼole bʼa Zabulón sbʼajinkan ja luʼum bʼa tini ay mojan bʼa mar bʼa Galilea sok bʼa mar Mediterráneo. Jaxa Moisés yalakani. «Gustoʼaxan kala Zabulón ja yajni xa kʼulan biajari» (Deut. 33:18). ¿Jasa kʼan yali? Yuja mojan yiʼoj ja mariki bʼobʼta masni pasil bʼa oj skʼul negosyoʼik. Chikan jastal, ja yintil ja Zabulón ayni yiʼoj rasonik bʼa gusto oj ajyuke.

3. ¿Jasa oj skoltayotik bʼa mi oj chʼaykujtik ja gustoʼil?

³ ¿Jasa wa xnebʼatiki? Chikan bʼaytika ma ja jastal wala taxtiki, ayni kiʼojtik rasonik bʼa gusto oj ajyukotik. Lani ajyukotik gusto soka janekʼ kiʼojtik bʼa jachuk mi oj chʼaykujtik ja gustoʼil (Sal. 16:6; 24:5). Bʼobʼta ay ekʼele mi xkabʼtik stsamalil ja jastik lek kiʼojtik yujni ja wa xwaj jkʼujoltik ja jastik mey kiʼojtik. Ja yuj lani jkʼujoluktik bʼa ja oj wa jkʼujoltik ja bʼa jastik leki (Gál. 6:4).

JA ISACAR

4. ¿Jasa yalakan ja Jacob sbʼaja Isacar, sok jastal kʼot smeranil? (Génesis 49:​14, 15; cha kʼela ja recuadro).

⁴ (Kʼuman ja Génesis 49:​14, 15). Ja Jacob skʼulan felicitar ja Isacar yuja tsatsal yaʼteli, yala ke ja Isacar jelni ja yip jastal jun chante bʼa wa xbʼobʼ yi alal kargaʼik. Cha yala ke tini oj ajyuk bʼa jun lekil luʼum sok ja yaljelik jaw kʼot smeranil yajni ja yintil ja Isacar ajiyile jun luʼum bʼa jel xbʼaʼalani sok bʼa tey mojan bʼa yok jaʼ Jordán (Jos. 19:22). Seguro jelni tsats aʼtijiye bʼa stsʼunjel sbʼaʼal ja sluʼumeʼi, pe cha jelni skʼujolane bʼa skoltajel ja tuk (1 Rey. 4:​7, 17). Jun sjejel, yajni ja jues Barac sok ja aluman Débora skʼanaweyi koltanel bʼa tiroʼanel soka Sísara, ja kʼole bʼa Isacar skʼapani sbʼaje bʼa koltanel (Juec. 5:15).

5. ¿Jastal wa xyila ja Jyoba ja janekʼ wa xkʼujolantik ja bʼa yateltajel?

⁵ ¿Jasa wa xnebʼatiki? Ja Jyoba jelni chaʼanyabʼal yila ja tsatsal aʼtel skʼulane ja kʼole bʼa Isacar, cha jelni chaʼanyabʼal xyila ja janekʼ wa xkʼujolantik ja keʼntik ja bʼa yaʼteltajeli (Ecl. 2:24). Jun sjejel, la jpensaraʼuktik ja bʼa hermanoʼik bʼa wa xchʼaka sbʼaje bʼa stalnajel ja kongregasyon (1 Tim. 3:1). Ja yeʼnle mini xwajye bʼa guerraʼik, pe jelni skʼujolane bʼa stalnajel ja yaʼtijumik ja Dyos bʼa chikan jas oj bʼobʼ sjom ja jastal wa xyila sbʼaje soka Jyoba (1 Cor. 5: 1, 5; Jud. 17-23). Cha wani skʼujolane bʼa xchapjel sok yajel ekʼ loʼilik bʼa oj stsatsankʼujoluk ja kongregasyon (1 Tim. 5:17).

JA DAN

6. ¿Jasa cholal ajiyi ja kʼole bʼa Dan? (Génesis 49:​17, 18; cha kʼela ja recuadro).

⁶ (Kʼuman ja Génesis 49:​17, 18). Ja Jacob yala ke ja Dan oj kʼot jastal jun bʼitsʼbʼichan bʼa ojni skʼul ganar ja skontraʼik bʼa masto ay yip yuja yeʼn, jastal jun kawuj sok ja maʼ kajani. Wa xkʼan kaltik, ja kʼole it puestoni oj ajyuk bʼa oj tiroʼanuksok mini tʼun xiwel soka skontraʼik ja Israel. ¿Jastal kʼot smeranil ja yaljelik it? Yajni ja Israel ochumxa ja bʼa Luʼum Kʼapubʼali, ja kʼole bʼa Dan tini «wajume bʼa spatik» ja bʼa tuk kʼoleʼik bʼa stalnajel ja chonabʼi (Núm. 10:25). Ama ja tuk mini xyilawe ja jas wan skʼulajel ja kʼole it, pe ja cholal yiʼoji jelni tʼilan.

7. Yajni ay jas wa xkʼulantik bʼa Jyoba, ¿jasa mok chʼay jkʼujoltiki?

⁷ ¿Jasa wa xnebʼatiki? Ja bʼa yaʼteltajel ja Jyoba ay aʼtelik bʼa wa xkʼulantik bʼa mini xyilawe ja tuk, jastal yajel ajyuk sak ja Naʼits bʼa Tsomjelal, ma skʼapjel jbʼajtik koltanel ja bʼa asamblea ma tuk aʼtelik. Ta ja weʼn koltanela ja bʼa aʼtelik it wa xkʼulanatikon felicitar. Pe mok chʼayuka kʼujol ja Jyoba wa xyila sok jel chaʼanyabʼalil xyila ja jas waxa kʼulan bʼa yeʼn. Yujni wa snaʼa ke mi waxa kʼulan bʼa oj yawi atoyjel ja tuki jani bʼa oja jeyi janekʼto waxa yajtay (Mat. 6:​1-4).

JA GAD

8. ¿Jas yuj ja kʼole bʼa Gad wani xbʼobʼ ixtalajuke ja bʼa Luʼum Kʼapubʼali? (Génesis 49:19; cha kʼela ja recuadro).

⁸ (Kʼuman ja Génesis 49:19). Ja Jacob yalakan ke ja Gad oj ixtalajukyuj elkʼanumik. Mas ja 200 jabʼilik tsaʼan, ja kʼole it sbʼajinkan ja luʼum ja bʼa este bʼa yok jaʼ Jordán, bʼa ay jitsan chonabʼik bʼa skontraʼe. Ja yuj ojni ixtalajuke. Pe ja yeʼnle wani skʼana ti oj ajyuke tiw yujni jun lekil lugar bʼa oj ajyuk ja xchanteʼe (Núm. 32:​1, 5). ¡Mini tʼun xiwye! Wani sjipa skʼujole ke ja Jyoba ojni koltajuke bʼa stalnajel ja luʼumik akʼubʼalyile. Pes bʼa jitsan jabʼil, sjekawe ja soldadoʼik bʼa pilan lado ja bʼa Jordán bʼa skoltajel ja tuk kʼoleʼik bʼa oj sbʼajukekan ja tuk luʼumik ja bʼa Luʼum Kʼapubʼali (Núm. 32:​16-19). Wani skʼuʼane lek ke ja Jyoba ojni talnajuk ja xcheʼume sok ja yuntikile. Sok ja yeʼn ya koʼ slekilale yuja mini tʼun xiwye sok yuja jel xchʼaka sbʼaje (Jos. 22:​1-4).

9. ¿Jasa puesto aye skʼulajel jitsan hermanoʼik yuja wa sjipa skʼujole bʼa Jyoba?

⁹ ¿Jasa wa xnebʼatiki? Tʼilani oj jipjkʼujoltik bʼa Jyoba ama chikan jastal wala taxtik, asta ja yajni mi pasiluki (Sal. 37:3). Ja bʼa jtyempotik jitsan hermanoʼik puesto aye bʼa xchʼakjel sbʼaje bʼa koltanel bʼa aʼtelik bʼa yajel kʼe naʼitsik, wajel ja bʼa lugarik bʼa wa xkʼanxi mas koltanel ja bʼa xcholjeli ma skʼulajel tuk aʼtelik ja bʼa xchonabʼil ja Dyos. ¿Jas yuj wa skʼulane? Yujni wa sjipa skʼujole ke ja Jyoba tolabida oj talnajukeyuj (Sal. 23:1).

JA ASER

10. ¿Jasa mi lek skʼulane ja kʼole bʼa Aser? (Génesis 49:20; cha kʼela ja recuadro).

¹⁰ (Kʼuman ja Génesis 49:20). Ja Jacob yalakan ke ja kʼole bʼa Aser jelni lek oj wajyuj sok jachni ekʼi. Ja bʼa dote ajiyiʼi tini chʼikan jujuntik ja bʼa luʼumik mas jel xbʼaʼalani bʼa yibʼanal ja Israeli (Deut. 33:24). Ja sluʼumi tini wa xkan mojan bʼa mar Mediterráneo sok tini chʼikan ja chonabʼ fenicia bʼa Sidón, ja tiw ay jun lugar bʼa wa xkʼot barkoʼik bʼa negosyoʼanel bʼa jel tʼilan. Pe ja kʼole bʼa Aser mini yawe eluk ja cananeoʼik ja bʼa luʼumik jaw sok ja yuj jomjiye yuja smodoʼeʼi (Juec. 1:​31, 32). Chomajkil, yuja jel lek wan wajelyujile bʼobʼta chʼayujile ja gustoʼil bʼa yaʼteltajel ja Jyoba. Pes yajni ja jues Barac skʼana koltanumik bʼa oj waj tiroʼanuke soka cananeoʼik, ja kʼole bʼa Aser mini koltaniye. Ja yuj mini yilawe jastal koltani ja Jyoba bʼa skʼulajel ganar mojan ja bʼay ja «jaʼik bʼa Meguidó» (Juec. 5:​19-21). Sok jelni maʼ aji kʼixwuke yajni ja Barac sok ja Débora stsʼebʼantaye jun tsʼebʼoj bʼa aji ekʼyile yuja Dyos jun tsʼebʼoj bʼa skʼulajel ganar bʼa wa xyala xetʼan: «Ja Aser tini kulani bʼa stiʼ mar bʼa mini jas kʼulan» (Juec. 5:17).

11. ¿Jas yuj mok jel waj jkʼujoltik slejel jastik junuk?

¹¹ ¿Jasa wa xnebʼatiki? Yuja wa xkʼanatik oj katikyi ja Jyoba ja jasa mas lek bʼa keʼntik, tʼilani mok la jkistik ja jastal wa spensaran ja luʼumkʼinali, yujni wa xchiktes ke ja takʼini sok ja jastik junuki jani mas tʼilan oj ajyuk ja bʼa jsakʼaniltiki (Prov. 18:11). Tʼilani oj jkʼujoluktik bʼa mi jel oj katikyi stʼilanil ja takʼini (Ecl. 7:12; Heb. 13:5). Cha mokni la katik yopijuk ja jastal wa xkaʼteltaytik ja Jyoba yuja mas wa xpilatik jtyempotik sok kiptik bʼa slejel jastik junuk. Jaʼuktoma, wani xkatikyi ja Jyoba ja jasa mas lek bʼa keʼntik, yujni wa xjipa jkʼujoltik ke ja bʼa tyempo jakum ojni ya jun tsamal jsakʼaniltik (Sal. 4:8).

JA NEFTALÍ

12. ¿Jastal bʼobʼta kʼot smeranil ja jas yalakan ja Jacob sbʼaja Neftalí? (Génesis 49:21; cha kʼela ja recuadro).

¹² (Kʼuman ja Génesis 49:21). Ja Jacob yalakan ke ja Neftalí oj yal «yaljelik bʼa tsamal». Ja it bʼobʼta kʼot smeranil ja bʼa jastal jel tsamal kʼumani sok sjeʼa ja Jesús ja bʼa yaʼtel bʼa xcholjel (Juan 7:46). Ja yeʼn jelni albʼi ja bʼa chonabʼ bʼa Capernaum bʼa jani wa sbʼajin ja slujmal ja Neftalí, sok ja yuj ja Biblia wa xyala ke jani «ja xchonabʼ» (Mat. 4:13; 9:1). Sok ja Isaías yalakan ke ja Jesús ojni kʼot jun «niwan ijlabʼ» sbʼaja swinkil ja Zabulón sok ja Neftalí (Is. 9:​1, 2). Ja Jesús yeʼnani waj «ja meran ijlabʼ bʼa wa xyijlabʼan ja tuktukil tikʼe kristyano» yuja jastal jel tsamal sjeʼa (Juan 1:9).

13. Ta wa xkʼanatik oj katik gustoʼaxuk ja Jyoba, ¿jasa tʼilan oj jkʼuluktiki?

¹³ ¿Jasa wa xnebʼatiki? Ja Jyoba jelni tʼilan xyila ja jas wa xkalatik sok jastal wa xkalatiki. Ta wa xkʼanatik oj katik gustoʼaxuk, tʼilani oj kaltik «tsamal yaljelik». ¿Jastal oj bʼobʼ jkʼuluktik? Bʼajtan, tʼilan tolabida oj kaltik ja smeranili (Sal. 15:​1, 2). Jaʼuktoma ja oj waj jkʼujoltik ja spaltaʼe sok oj jkʼenaytike ja kermanotik, jelni tʼilan oj kaltik jastik junuk bʼa oj tsatsankʼujolajuke sok skʼujolajel bʼa skʼulajele felicitar yuja jastik lek wa skʼulane (Efes. 4:29). Chomajkil ojni bʼobʼ katik ajyuk ja jkʼelsatik bʼa yajel tojbʼuk ja jastal wa xkatik kʼeʼuk loʼilik, bʼa bʼobʼta ojni skoltayotik bʼa xcholjel ja smeranili.

JA JOSÉ

14. ¿Jastal kʼot smeranil ja jas yalakan ja Jacob sbʼaja José? (Génesis 49:​22, 26; cha kʼela ja recuadro).

¹⁴ (Kʼuman ja Génesis 49:​22, 26). Ja Jacob jelni gustoʼaxi yuja José, yujni ja Jyoba ‹stsaʼa ja bʼa yermanoʼik› sok ya makunuk bʼa jun modo jel chaʼanyabʼal. Yala ke ja José kʼotel «ja xol bʼa jun teʼ jel satini». Ja Jacob yeʼnani kʼotel ja teʼi sok ja José jachni jastal ja skʼabʼ bʼa ti wa x-el ja bʼa teʼ jaw. Ja José yeʼnani ja bʼajtan uninal ajyiyuj ja Jacob sok ja Raquel ja xcheʼum jel skʼana. Ja Jacob yalakan ke ja José yeʼnani oj sbʼajukan ja chabʼ parte xchʼayunej ja Rubén, ja bʼajtan skerem ja Lea (Gén. 48:​5, 6; 1 Crón. 5:​1, 2). Ja parte it ja bʼa jas alubʼalxakani kʼot smeranil yajni ja chabʼ yuntikil ja José ja Efraín sok ja Manasés kʼotye parte ja bʼa kʼole bʼa Israel sok kada kʼole ajiyi ja sparteʼe ja bʼa luʼumi (Gén. 49:25; Jos. 14:4).

15. ¿Jasa skʼulan ja José ja yajni ekʼ sbʼaj wokolik?

¹⁵ Bʼa jani wan stajel tiʼal ja José, ja Jacob yala ke jujuntik winik ‹stsʼaʼaweyi plechaʼik sok mi yaʼawekan yilkʼujolajel› (Gén. 49:23). Ja winike it, jani kʼotel ja yermanoʼik bʼa ajyiyujile imbidia bʼa jun tyempo sok jelni ixta yilawe. Pe ja José mini tajki soka yeʼnle cha mini soka Jyoba. Jastalni yala ja Jacob: «Yij ajyi ja yarco sok ja skʼabʼiki jel wego x-aʼtiji sok jel yip» (Gén. 49:24). Yajni ekʼ sbʼaj wokolik, ja José tini sleʼa skoltajel bʼa Jyoba. Chomajkil mi kechan yaʼa perdon ja yermanoʼik, cha sjeʼayi lekil skʼujol (Gén. 47:​11, 12). Yaʼakan ke ja pruebaʼik akoltajuk bʼa oj stojbʼes mas ja smodo (Sal. 105:​17-19). Sok stsʼakatal yuja jaw, ja Jyoba ya makunuk bʼa jun modo jel cham yiljel.

16. ¿Jastal oj bʼobʼ jnochtik ja sjejel bʼa José ja yajni wa x-ekʼ jbʼajtik wokolik?

¹⁶ ¿Jasa wa xnebʼatiki? Mokni katikan ke ja wokolik oj spilotik soka kermanotik ma oj katikan ja Jyoba. La ka juljkʼujoltik ke ja Jyoba wani xbʼobʼ yakan ke oj ekʼ jbʼajtik wokolik bʼa oj och probar ja skʼuʼajel kiʼojtik, bʼa oj xchapotik sok bʼa oj skoltayotik bʼa kʼotel lekil yaʼtijumik Dyos (Heb. 12:​7, nota). Jachuk ojni bʼobʼ katik ajyuk ja modoʼalik jastal ja yajulal kʼujol, yajel perdon sok stojbʼesel mas (Heb. 12:11). Sok wani xnaʼatik ke ja Jyoba ojni ya koʼ jlekilaltik yuja wa xkuchkujtik jastalni skʼulan soka José.

JA BENJAMÍN

17. ¿Jastal kʼot smeranil ja jas yalakan ja Jacob sbʼaja Benjamín? (Génesis 49:27; cha kʼela ja recuadro).

¹⁷ (Kʼuman ja Génesis 49:27). Bʼajtan, ja Jacob yalakan ke ja matik teye bʼa kʼole bʼa Benjamín oj kʼotuke soldadoʼik bʼa jel kʼakʼe, jastal jun lobo (Juec. 20:​15, 16; 1 Crón. 12:2). Tsaʼan ya makunuk ja yaljelik «ja bʼa saʼan sakbʼel» sok «ja bʼa och kʼakʼu». Ja bʼa saʼan sakbʼel, wa xkʼan kaltik ja bʼa skʼeʼulabʼil ja smandaranel ja Israel, ja Saúl bʼa yeʼnani waj ja bʼajtan rey sok ti jakel bʼa kʼole bʼa Benjamín, tiroʼanisok mini tʼun xiwel ja filisteoʼik (1 Sam. 9:​15-17, 21). Sok «ja bʼa och kʼakʼu», wa xkʼan kaltik jitsan jabʼilik tsaʼan yajni mixa ayuk reyik ja bʼa Israel, ja reina Ester sok ja Mardoqueo bʼa cha tini jakele bʼa kʼole jaw, koltaniye bʼa mi oj chʼayjuk snajel ja israʼelenyoʼik (Est. 2:​5-7; 8:3; 10:3).

18. ¿Jastal oj bʼobʼ jnochtik ja jastal toj ajyiye ja kʼole bʼa Benjamín?

¹⁸ ¿Jasa wa xnebʼatiki? Ja kʼole bʼa Benjamín jelni gustoʼaxiye yajni aji och rey ja Saúl sok jachuk kʼot smeranil ja jas yalakan ja Jacob. Pe yajni ja Jyoba ya och rey ja David, bʼa tini jakel bʼa kʼole bʼa Judá, ja kʼole bʼa Benjamín skoltaye ja jas tukbʼi (2 Sam. 3:​17-19). Sok jabʼilik tsaʼan, yajni ja tuk kʼoleʼik skʼokowe abʼal, ja kʼole bʼa Benjamín ajyiyeni toj soka Judá sok ja rey maʼ stsaʼunej ja Jyoba (1 Rey. 11:​31, 32; 12:​19, 21). Ja bʼa jtyempotiki, ja Dyos stsaʼunej winike bʼa oj stoje ja xchonabʼi. Jastalni ja kʼole it la ajyukotik toj soka matik stsaʼuneji sok la jkoltaytike (1 Tes. 5:12).

19. ¿Jasa jnebʼunejtik ja bʼa jas yalakan ja Jacob ja yajni ojxta chamuk?

¹⁹ Jelni jas jnebʼunejtik ja bʼa jas yalakan ja Jacob ja yajni ojxta chamuk. Yajel juljkʼujoltik jastal chʼak kʼot smeranil, masni wa xya jkʼuʼuktik ke ojni cha kʼot smeranil ja jas tuk alubʼalkan ja bʼa Yabʼal ja Dyos. Sok spaklajel ja slekilalik yilawe ja yuntikil ja Jacob, wani skoltayotik yabʼjel stojol jasa tʼilan oj jkʼuluktik ta wa xkʼanatik ke ja Jyoba gusto oj ajyuk jmoktik.